Hersenzwelling: Oorzaken en behandeling van cerebraal oedeem

Een hersenzwelling ontstaat wanneer vocht zich rond de hersenen opbouwt, waardoor de druk (intracraniale druk) verhoogt. Deze zwelling is de reactie van het lichaam op een verwonding, een infectie of nog andere oorzaken. Door de zwelling is de bloed- en zuurstoftoevoer naar de hersenen beperkt. De hersenen zijn van cruciaal belang voor de algehele functie. Gezwollen hersenen leiden bijgevolg snel tot ernstige problemen zoals duizeligheid en een verminderd gezichtsvermogen. Onbehandeld leidt de ziekte mogelijk zelfs tot de dood. De vooruitzichten variëren, afhankelijk van de precieze locatie en de ernst van de zwelling, evenals van de snelheid van het inzetten van de behandeling. Onmiddellijke medische hulp is nodig bij gezwollen hersenen om de kans op complicaties te verminderen. Een hersenzwelling ontstaat wanneer vocht zich rond de hersenen opbouwt, waardoor de druk (intracraniale druk) verhoogt. Deze zwelling is de reactie van het lichaam op een verwonding, een infectie of andere oorzaken. Door de zwelling is de bloed- en zuurstoftoevoer naar de hersenen beperkt. De hersenen zijn van cruciaal belang voor de algehele functie. Gezwollen hersenen leiden bijgevolg snel tot ernstige problemen zoals duizeligheid en een verminderd gezichtsvermogen. Onbehandeld leidt de aandoening mogelijk zelfs tot de dood. De vooruitzichten variëren, afhankelijk van de precieze locatie en de ernst van de zwelling, evenals van de snelheid van het inzetten van de behandeling. Onmiddellijke medische hulp is nodig bij gezwollen hersenen om de kans op complicaties te verminderen.

• Synoniemen van hersenzwelling
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Grote hoogte
• Hersenbloedingen en beroertes
• Infecties
• Ischemische beroerte
• Traumatisch hersenletsel
• Tumoren
• Andere oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van hersenzwelling

Een hersenenzwelling kent veel synoniemen:

• cerebraal oedeem
• een verhoogde intracraniale druk
• hersenoedeem

Epidemiologie

Hersenzwelling komt wereldwijd voor en kan op elke leeftijd optreden. De incidentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, zoals trauma, beroerte of infecties. Onderzoek toont aan dat hersenzwelling vaker voorkomt bij patiënten met ernstige hoofdletsels en bij mensen die in gebieden wonen waar hoge incidentie van infecties heerst. Bij trauma-gerelateerde zwellingen zijn jonge volwassenen en ouderen vaak de meest getroffen groepen.

Oorzaken

Afhankelijk van de oorzaak tast de zwelling een specifieke locatie of alle hersengebieden aan. Een hersenzwelling verhoogt de druk in de schedel, hetgeen bekend staat als intracraniale druk. Door deze druk is het bloed naar de hersenen geremd, waardoor de hersenen geen zuurstof krijgen die nodig is om goed te functioneren. Door cerebraal oedeem kunnen andere vloeistoffen de hersenen evenmin verlaten, waardoor de zwelling nog toeneemt. Schade of de dood van hersencellen is dan het gevolg.

Volgende aandoeningen doen de hersenen mogelijk opzwellen.

Grote hoogte

De kans op een hersenzwelling is groter wanneer een persoon zich op een hoogte van meer dan 4.000 meter bevindt.

Hersenbloedingen en beroertes

Bij een hersenbloeding lekt bloed uit een bloedvat. Het meest voorkomende type hersenbloeding is een hemorragische beroerte. Deze hersenbloeding komt tot stand wanneer bloedvaten op een plaats in de hersenen scheuren. Het bloed lekt waardoor druk zich gaat opbouwen in de hersenen. Meestal is dit type beroerte te wijten aan een hoge bloeddruk. Bloedingen in de hersenen zijn mogelijk ook het gevolg van een hoofdletsel, medicatiegebruik en bepaalde aangeboren afwijkingen.

Infecties

Een virale of bacteriële infectie leidt tot cerebraal oedeem.

Encefalitis

Encefalitis is een infectie waarbij de hersenen zelf ontstoken raken. Meestal veroorzaken virussen deze aandoening en dan gebeurt de verspreiding van de infectie door insectenbeten. Een vergelijkbare aandoening is encefalopathie (hersenziekte), die te wijten is aan het syndroom van Reye (zwelling van de hersenen en lever bij kinderen).

Meningitis

Meningitis is een infectie waarbij het hersenvlies ontstoken raakt. Dit is veroorzaakt door bacteriën, virussen, andere organismen en sommige medicijnen.

Subduraal empyeem

Bij een subduraal empyeem ontstaat een abces in een bepaald hersendeel of anders vult zich een bepaald hersengebied met pus. Meestal is deze aandoening het resultaat van een andere infectie zoals meningitis of een sinusinfectie. Deze snel verspreidende infectie zorgt ervoor dat de hersenen zwellen en andere vloeistoffen de hersenen niet meer kunnen verlaten.

Toxoplasmose

Een parasiet veroorzaakt toxoplasmose. De infectie treft meestal foetussen, jonge zuigelingen en patiënten met een beschadigd immuunsysteem.

Ischemische beroerte

Een ischemische beroerte is het meest voorkomende type beroerte dat resulteert uit een bloedstolsel of verstopping in of nabij de hersenen. De hersenen krijgen geen bloed en zuurstof voor een goede functie, waardoor hersencellen afsterven. De hersenen reageren hierop door een zwelling te veroorzaken.

Traumatisch hersenletsel

Een traumatisch hersenletsel (hoofdletsel) veroorzaakt schade aan de hersenen. De meest voorkomende oorzaken van een traumatisch hersenletsel zijn onder meer valpartijen en auto-ongelukken. De eerste verwonding zorgt er soms voor dat hersenweefsel opzwelt. Bovendien doen gebroken stukjes bot de bloedvaten in elk deel van het hoofd mogelijk scheuren. De reactie van het lichaam op het letsel doet ook de zwelling toenemen. Door te veel zwelling kunnen vloeistoffen de hersenen niet meer verlaten.

Tumoren

Een hersentumor veroorzaakt op verschillende manieren een hersenzwelling. Naarmate een tumor zich ontwikkelt, drukt deze tegen andere hersengebieden. Wanneer andere tumoren zich in bepaalde hersendelen ontstaan, voorkomen ze dat hersenvocht uit de hersenen wegstroomt. Nieuwe bloedvaten die in en nabij de tumor groeien, veroorzaken soms ook hersenoedeem.

Andere oorzaken

Andere oorzaken van een verhoogde intracraniale druk zijn:

• drugsgebruik
• een beet van giftige dieren, reptielen en enkele zeedieren
• koolstofmonoxidevergiftiging

Risicofactoren

Enkele risicofactoren voor het ontwikkelen van hersenoedeem zijn:

• roken
• overmatig alcoholgebruik
• bepaalde medische aandoeningen zoals hoge bloeddruk en diabetes
• verhoogd cholesterol
• gebrek aan lichamelijke activiteit

Symptomen

Symptomen van hersenoedeem variëren, afhankelijk van de ernst en de oorzaak. Meestal beginnen de klachten plotseling. Deze bestaan uit één of meer van volgende tekenen:

• bewustzijnsverlies
• duizeligheid
• een onregelmatige ademhaling
• een onvermogen om te lopen
• een verdoofd gevoel
• een verlies van het gezichtsvermogen of wijzigingen in het gezichtsvermogen
• epileptische aanvallen
• geheugenverlies
• hoofdpijn
• misselijkheid of braken
• nekpijn of nekstijfheid
• spraakproblemen
• stemmingswisselingen
• zwakte

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die onmiddellijke medische hulp vereisen zijn:

• ernstig bewustzijnsverlies
• aanhoudende of ernstige hoofdpijn
• oncontroleerbare epileptische aanvallen
• plotse verlamming of gevoelloosheid
• ernstige problemen met het gezichtsvermogen
• plotselinge verwarring of desoriëntatie

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt de diagnose op basis van de medische geschiedenis, symptomen en fysieke onderzoeken. Vaak zijn beeldvormende technieken nodig om hersenzwelling te bevestigen en de oorzaak te achterhalen. De volgende onderzoeken kunnen nuttig zijn:

• een bloedonderzoekom sommige oorzaken van de zwelling op te sporen
• een CT-scan van het hoofd om de omvang en locatie van de zwelling te identificeren
• een hoofd- en nekonderzoek
• een lichamelijk onderzoek
• een MRI-scan van het hoofd om de omvang en locatie van de zwelling te identificeren
• een neurologisch onderzoek

Behandeling

De behandeling van hersenzwelling hangt af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening. Mogelijke behandelingen zijn:

• medicatie om de zwelling te verminderen, zoals corticosteroïden en diuretica
• chirurgische ingrepen om druk te verlagen of de oorzaak te behandelen
• veranderingen in levensstijl zoals een gezondere voeding en meer lichaamsbeweging
• behandeling van onderliggende aandoeningen zoals hoge bloeddruk of infecties

Prognose

De prognose voor een patiënt met hersenzwelling varieert. Het hangt af van de ernst van de zwelling, de oorzaak en hoe snel de behandeling wordt gestart. Vroegtijdige en adequate medische interventie kan de vooruitzichten aanzienlijk verbeteren. Bij ernstige gevallen kunnen blijvende neurologische schade en complicaties optreden, afhankelijk van de mate van hersenschade en de snelheid van behandeling.

Complicaties

Mogelijke complicaties van hersenzwelling zijn:

• epileptische aanvallen
• neurologische schade zoals geheugenverlies en spraakstoornissen
• verlies van motorische functies
• coma of dood
• psychologische problemen

Preventie

Preventie van hersenzwelling richt zich voornamelijk op het vermijden van de risicofactoren en het effectief beheren van onderliggende aandoeningen. Enkele aanbevelingen zijn:

• het dragen van een helm bij risicovolle activiteiten
• het handhaven van een gezonde levensstijl met regelmatige lichaamsbeweging en een evenwichtige voeding
• het vermijden van overmatig alcoholgebruik
• het effectief behandelen van hoge bloeddruk en andere chronische aandoeningen

Lees verder

• Hersenbloeding: Oorzaken van intracerebrale bloeding
• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Hersentumor: Soorten, typen, symptomen en behandeling
• Oedeem (vochtretentie): Getroffen lichaamsdelen en oorzaken
• Hersengezondheid: Tips voor goede hersenfunctie