Hersenzwelling: Oorzaken en behandeling van cerebraal oedeem

Een hersenzwelling ontstaat wanneer vocht zich rond de hersenen opbouwt, waardoor de druk (intracraniale druk) verhoogt. Deze zwelling is de reactie van het lichaam op een verwonding, een infectie of nog andere oorzaken. Door de zwelling is de bloed- en zuurstoftoevoer naar de hersenen beperkt. De hersenen zijn van cruciaal belang voor de algehele functie. Gezwollen hersenen leiden bijgevolg snel tot ernstige problemen zoals duizeligheid en een verminderd gezichtsvermogen. Onbehandeld leidt de ziekte mogelijk zelfs tot de dood. De vooruitzichten variëren, afhankelijk van de precieze locatie en de ernst van de zwelling, evenals van de snelheid van het inzetten van de behandeling. Onmiddellijke medische hulp is nodig bij gezwollen hersenen om de kans op complicaties te verminderen.

• Synoniemen van hersenzwelling
• Oorzaken van zwelling van de hersenen
• Grote hoogte
• Hersenbloedingen en beroertes
• Infecties
• Ischemische beroerte
• Traumatisch hersenletsel
• Tumoren
• Andere oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hersenoedeem
• Prognose van hersenoedeem
• Complicaties van cerebraal oedeem
• Preventie van een verhoogde intracraniale druk

Synoniemen van hersenzwelling

Een hersenenzwelling kent veel synoniemen:

• cerebraal oedeem
• een verhoogde intracraniale druk
• hersenoedeem

Oorzaken van zwelling van de hersenen

Afhankelijk van de oorzaak tast de zwelling een specifieke locatie of alle hersengebieden aan. Een hersenzwelling verhoogt de druk in de schedel, hetgeen bekend staat als intracraniale druk. Door deze druk is het bloed naar de hersenen geremd, waardoor de hersenen geen zuurstof krijgen die nodig is om goed te functioneren. Door cerebraal oedeem kunnen andere vloeistoffen de hersenen evenmin verlaten, waardoor de zwelling nog toeneemt. Schade of de dood van hersencellen is dan het gevolg.

Volgende aandoeningen doen de hersenen mogelijk opzwellen.

Grote hoogte

De kans op een hersenzwelling is groter wanneer een persoon zich op een hoogte van meer dan 4.000 meter bevindt.

Hersenbloedingen en beroertes

Bij een hersenbloeding lekt bloed uit een bloedvat. Het meest voorkomende type hersenbloeding is een hemorragische beroerte. Deze hersenbloeding komt tot stand wanneer bloedvaten op een plaats in de hersenen scheuren. Het bloed lekt waardoor druk zich gaat opbouwen in de hersenen. Meestal is dit type beroerte te wijten aan een hoge bloeddruk. Bloedingen in de hersenen zijn mogelijk ook het gevolg aan een hoofdletsel, medicatiegebruik en bepaalde aangeboren afwijkingen.

Infecties

Een virale of bacteriële infectie leidt tot cerebraal oedeem.

Encefalitis
Encefalitis is een infectie waarbij de hersenen zelf ontstoken raken. Meestal veroorzaken virussen deze aandoening en dan gebeurt de verspreiding van de infectie door insectenbeten. Een vergelijkbare aandoening is encefalopathie (hersenziekte), die te wijten is aan het syndroom van Reye (zwelling van de hersenen en lever bij kinderen).

Meningitis
Meningitis is een infectie waarbij het hersenvlies ontstoken raakt. Dit is veroorzaakt door bacteriën, virussen, andere organismen en sommige medicijnen.

Subduraal empyeem
Bij een subduraal empyeem ontstaat een abces in een bepaald hersendeel of anders vult zich een bepaald hersengebied met pus. Meestal is deze aandoening het resultaat van een andere infectie zoals meningitis of een sinusinfectie. Deze snel verspreidende infectie zorgt er voor dat de hersenen zwellen en andere vloeistoffen de hersenen niet meer kunnen verlaten.

Toxoplasmose
Een parasiet veroorzaakt toxoplasmose. De infectie treft meestal foetussen, jonge zuigelingen en patiënten met een beschadigd immuunsysteem.

Ischemische beroerte

Een ischemische beroerte is het meest voorkomende type beroerte dat resulteert uit een bloedstolsel of verstopping in of nabij de hersenen. De hersenen krijgen geen bloed en zuurstof voor een goede functie, waardoor hersencellen afsterven. De hersenen reageren hierop door een zwelling te veroorzaken.

Traumatisch hersenletsel

Een traumatisch hersenletsel (hoofdletsel) veroorzaakt schade aan de hersenen. De meest voorkomende oorzaken van een traumatisch hersenletsel zijn onder meer valpartijen en auto-ongelukken. De eerste verwonding zorgt er soms voor dat hersenweefsel opzwelt. Bovendien doen gebroken stukjes bot de bloedvaten in elk deel van het hoofd mogelijk scheuren. De reactie van het lichaam op het letsel doet ook de zwelling toenemen. Door te veel zwelling kunnen vloeistoffen de hersenen niet meer verlaten.

Tumoren

Een hersentumor veroorzaakt op verschillende manieren een hersenzwelling. Naarmate een tumor zich ontwikkelt, drukt deze tegen andere hersengebieden. Wanneer andere tumoren zich in bepaalde hersendelen ontstaan, voorkomen ze dat hersenvocht uit de hersenen wegstroomt. Nieuwe bloedvaten die in en nabij de tumor groeien, veroorzaken soms ook hersenoedeem.

Andere oorzaken

Andere oorzaken van een verhoogde intracraniale druk zijn:

• drugsgebruik
• een beet van giftige dieren, reptielen en enkele zeedieren
• koolstofmonoxidevergiftiging

Symptomen

Symptomen van hersenoedeem variëren, afhankelijk van de ernst en de oorzaak. Meestal beginnen de klachten plotseling. Deze bestaan uit één of meer van volgende tekenen:

• duizeligheid
• een onregelmatige ademhaling
• een onvermogen om te lopen
• een verdoofd gevoel
• een verlies van bewustzijn
• een verlies van het gezichtsvermogen of wijzigingen in het gezichtsvermogen
• epileptische aanvallen
• geheugenverlies
• hoofdpijn
• misselijkheid of braken
• nekpijn of nekstijfheid
• spraakproblemen
• stemmingswisselingen
• zwakte

Diagnose en onderzoeken

De arts voert enkele onderzoeken uit om de oorzaak van een verhoogde intracraniale druk te achterhalen, zoals:

• een bloedonderzoekom sommige oorzaken van de zwelling op te sporen
• een CT-scan van het hoofd om de omvang en locatie van de zwelling te identificeren
• een hoofd- en nekonderzoek
• een lichamelijk onderzoek
• een MRI-scan van het hoofd om de omvang en locatie van de zwelling te identificeren
• een neurologisch onderzoek

Behandeling van hersenoedeem

Patiënten met milde symptomen hebben niet altijd een medische behandeling nodig. Bij een milde hersenzwelling die het gevolg is van milde of matige hoogteziekte of een lichte hersenschudding zijn de symptomen vaak al binnen enkele dagen verdwenen. Veelal is echter een spoedbehandeling vereist wanneer de hersenen gezwollen zijn. Zonder voldoende bloed en zuurstof zijn de hersenen niet meer functioneel. De arts zet bijgevolg een combinatie van chirurgische en medische behandelingen in. Volgende behandelingsopties zijn mogelijk:

• de bron van de zwelling verwijderen of herstellen
• de lichaamstemperatuur verlagen
• intraveneuze (via een ader) vochttoediening
• medicijnen
• osmotherapie (vocht uit de hersenen halen met medicatie)
• zuurstoftherapie

Een patiënt die een snelle behandeling krijgt, heeft meestal betere vooruitzichten want onbehandeld ontstaat sneller restschade of komen ernstigere complicaties tot stand, zoals de dood.

Prognose van hersenoedeem

Hoewel sommige problemen na verloop van tijd afnemen, blijven andere problemen mogelijk aanwezig en dan is een aanhoudende behandeling vereist.

Complicaties van cerebraal oedeem

Vaak ervaart de patiënt nog restschade na een zwelling van de hersenen. De aanwezige problemen zijn afhankelijk van de ernst en de locatie van het letsel. Complicaties omvatten:

• cognitieve- en aandachtsproblemen
• communicatieproblemen
• een depressie
• hoofdpijn
• meer slapen

Preventie van een verhoogde intracraniale druk

Het is belangrijk om de hersenen goed te beschermen bij risicovolle activiteiten

• een helm gebruiken tijdens het fietsen, schaatsen, het spelen van contactsporten of het uitvoeren van andere risicovolle activiteiten
• een hoge bloeddruk en hartziekten onder controle houden
• een veiligheidsgordel op de juiste manier dragen tijdens het rijden in een voertuig
• roken vermijden
• voldoende aanpassingstijd nemen voor het reizen op grote hoogte

Lees verder

• Hersenaandoeningen: Hersenafwijkingen en neurologische problemen (special)
• Hersenbloeding: Oorzaken van intracerebrale bloeding
• Hersentrauma: Hoofdletsel door trauma met veel symptomen
• Hersentumor: Soorten, typen, symptomen en behandeling