Ontstoken voorhuid (posthitis): symptomen en behandeling

Posthitis duidt op een ontsteking van de voorhuid (preputium) van de penis, hetgeen vaak gepaard gaat samen met een ontsteking van de eikel (balanitis genoemd). Als zowel de eikel als de voorhuid ontstoken zijn, dan wordt dit ook wel balanoposthitis genoemd. Posthitis kan infectieuze oorzaken hebben, zoals bacteriën of schimmels, of niet-infectieuze oorzaken zoals contacteczeem of psoriasis. De ontsteking kan worden veroorzaakt of getriggerd door irriterende stoffen, bijvoorbeeld in zeep(resten). Vaak voorkomende organismen zijn candida, chlamydia en gonorroe. De oorzaak moet goed worden gediagnosticeerd voordat een behandeling kan worden voorgeschreven. Een veel voorkomende risicofactor van een ontstoken voorhuid is diabetes. Het goed reguleren van diabetes verkleint dit risico. Na behandeling van een voorhuidontsteking en het wegnemen of vermijden van de oorzaak of trigger, is de prognose over het algemeen genomen gunstig.

• Wat is posthitis?
• Termen
• Wie krijgen het?
• Hoe vaak komt het voor?
• Symptomen van een ontstoken voorhuid
• Oorzaken van een ontstoken voorhuid
• Infecties
• Lichen sclerosus
• Contacteczeem
• Lichen planus
• Psoriasis
• Kanker
• Risicofactoren
• Complicaties
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van posthitis
• Medische behandeling en goede hygiëne
• Zelfzorg
• Prognose van voorhuidontsteking
• Preventie
• Goede hygiëne
• Besnijdenis

Wat is posthitis?

Posthitis duidt op een ontsteking van de voorhuid, ook wel preputium genoemd, van de menselijke penis. Het wordt gekenmerkt door zwelling en roodheid van de huid en kan gepaard gaan met een stinkende afscheiding. De term posthitis komt van het Griekse 'posthe', wat 'voorhuid' betekent, en '-itis', wat 'ontsteking' betekent.

Termen

Posthitis moet onderscheiden worden van balanitis en balanoposthitis:

• balanitis is een ontsteking van de glanspenis of eikel
• posthitis is een ontsteking van de voorhuid
• balanoposthitis is een ontsteking van de glanspenis en voorhuid

Posthitis en balanitis (ontsteking van de eikel) komen meestal samen voor als balanoposthitis. Besnijdenis voorkomt balanoposthitis, hoewel balanitis nog steeds afzonderlijk kan voorkomen.

Wie krijgen het?

Posthitis kan op elke leeftijd verschijnen. Het heeft vele oorzaken, maar slechte hygiëne en een strakke voorhuid kunnen het krijgen van deze vervelende aandoening vergemakkelijken.

Hoe vaak komt het voor?

Er zijn geen gegevens bekend over het vóórkomen van posthitis afzonderlijk, wel van balanoposthitis. Het treft mannen van alle leeftijden en etnische achtergronden wereldwijd. Onder Japanse jongens had 1,5 procent van de meer dan 600 onbesneden mannen balanoposthitis bij routineonderzoek.[1] De meeste gevallen kwamen voor bij peuters. Een andere studies bevestigt dat balanoposthitis vaak voorkomt bij kinderen tussen de twee en vijf jaar.[2] Er zijn beperkte gegevens beschikbaar over de incidentie of prevalentie van balanoposthitis bij adolescenten. Onder meer dan 70.000 dienstplichtige Koreaanse militairen (leeftijd 18 tot 30 jaar) varieerde de jaarlijkse incidentie van balanoposthitis van 0,5 tot 2,6 gevallen per 1000 personen.[3]. Een ander rapport identificeerde balanoposthitis bij 11 procent van de onbesneden mannelijke patiënten die verwezen werden voor een urologische behandeling.[4] Irritatieve en infectieuze balanoposthitis kwamen het meest voor bij patiënten die naar urogenitale klinieken werden verwezen.

Symptomen van een ontstoken voorhuid

Symptomen van posthitis of een ontstoken voorhuid bestaan uit:

• jeuk (jeukende penis)
• een huiduitslag of rode, pijnlijk ogende huid
• gebarsten huid, kloofjes
• schilfering
• zwelling
• pijn (pijnlijke penis)
• afscheiding van onder de voorhuid
• de voorhuid niet kunnen terugtrekken

Oorzaken van een ontstoken voorhuid

Er zijn veel mogelijke oorzaken van posthitis. Het kan hierbij gaan om acute aandoeningen, maar ook om chronische aandoeningen die moeilijker te behandelen zijn.

Infecties

Posthitis kan veroorzaakt worden door infectieziekten zoals chlamydia, gonorroe, syfilis, genitale herpes, trichomonas, schurft en candidiasis (een schimmelinfectie), die meestal goed kunnen worden behandeld door lokale of orale medicatie. Bij een seksueel overdraagbare aandoening (soa) is het belangrijk dat de seksuele partner(s) ingelicht en meebehandeld worden.

Lichen sclerosus

Lichen sclerosus is een weinig voorkomende huidaandoening die wordt gekenmerkt door jeuk, pijn, gebarsten en gekloofde huid en witte plekjes op de voorhuid en het einde van de penis. Hoewel er geen remedie is voor deze aandoening, kunnen de klachten verlicht worden middels topicale corticosteroïden, het gebruik van huidcrèmes (een vochtinbrengende crème) en besnijdenis. In het verleden werd deze aandoening (bij mannen) balanitis xerotica obliterans genoemd, maar dit is een verouderde term.

Contacteczeem

Contacteczeem wordt veroorzaakt door allergieën of irriterende stoffen, in dit geval vaak latexallergieën (vanwege condoomgebruik) of het gebruik van agressieve zepen of parfums in het genitale gebied. Hoewel corticosteroïden het eczeem kunnen genezen, kun je herhaling voorkomen door het vermijden van blootstelling aan de desbetreffende triggers.

Lichen planus

Lichen planus is een jeukende ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen. Bij mannen komen de huidafwijkingen meestal voor op de voorhuid of aan de eikel. Het kan worden behandeld met behulp van corticosteroïden, maar vaak verdwijnt het ook vanzelf.

Psoriasis

Psoriasis is een chronische huidziekte die leidt tot plekken met verdikte, abnormale huid en psoriasis in de schaamstreek wordt 'genitale psoriasis' genoemd en kan op elke leeftijd ontstaan. Behandeling vindt plaats met zalven en/of crèmes die op de psoriasisplekken wordt aangebracht.

Kanker

Kanker aan de penis komt niet vaak voor. Peniskanker is kanker van de huidcellen van de penis en het begint aan de binnenkant van de voorhuid. Het doet zich vooral voor bij mannen bij wie de voorhuid niet teruggeschoven kan worden (fimosis).

Risicofactoren

Voorhuidontstekingen komen vaker voor bij mannen met diabetes en die lijden aan fimosis of voorhuidsvernauwing. Een andere belangrijke risicofactor is slechte hygiëne. Bovendien is trauma door manipulatie van de voorhuid of seksuele activiteit soms een bijdragende oorzaak.

Complicaties

Posthitis kan leiden tot fimosis, wat betekent dat de voorhuid te nauw is, waardoor je je eikel niet kan ontbloten. Posthitis kan ook leiden tot oppervlakkige ulceraties (zweervorming c.q. zweertjes) en gezwollen lymfeklieren in de lies.

Huisarts raadplegen

Raadpleeg in de volgende gevallen je huisarts

• als de symptomen aanhouden van een ontstoken voorhuid na een week zelfzorg en goede hygiëne
• als de symptomen verergeren
• als je ook last krijgt van afscheiding of bloeding
• als je regelmatig last hebt van posthitis

In geval van steeds terugkerende posthitis, kan de arts besnijdenis aanbevelen.

Onderzoek en diagnose

Wacht niet tot een ontstoken voorhuid vanzelf overgaat. Ga ermee naar je huisarts voor een juiste diagnose en tijdige behandeling om verdere complicaties te voorkomen. Bij de dokter zul je een grondig lichamelijk onderzoek ondergaan, en je kunt vragen verwachten over je levensstijl, medische voorgeschiedenis en persoonlijke hygiëne. Daarna wordt je waarschijnlijk getest op seksueel overdraagbare aandoeningen en candidiasis. Een huidbiopsie kan worden uitgevoerd, en je moet ook niet verbaasd zijn als je arts je gaat testen op diabetes.

Behandeling van posthitis

Medische behandeling en goede hygiëne

De behandeling van posthitis hangt af van de onderliggende oorzaak. Als contacteczeem wordt vermoed, doe je er verstandig aan om te stoppen met het gebruik van zepen en andere externe irriterende stoffen en moet onderzocht worden of er sprake is van een latexallergie. Irriterende stoffen in de omgeving moeten worden verwijderd.

Antibiotica en antischimmelmiddelen kunnen worden voorgeschreven om de infectie te behandelen, maar goede hygiëne zoals het droog houden van je genitale regio, is van essentieel belang om recidief te voorkomen, maar overmatig wassen met zeep kan juist weer irritatie en contacteczeem veroorzaken.

Als er sprake is van een soa, moeten je seksuele partner(s) op de hoogte worden gebracht en worden (mee)behandeld.

Zelfzorg

Je kunt overwegen om de penis twee keer per dag te baden in een zwakke zoutoplossing. Dit kan enige verlichting bieden van de pijn.

Prognose van voorhuidontsteking

Na behandeling van een voorhuidontsteking en het wegnemen of vermijden van de oorzaak, is de prognose over het algemeen gunstig.

Preventie

Goede hygiëne

Goede hygiëne, in het bijzonder het regelmatig reinigen van de eikel en de voorhuid met lauw water, wordt over het algemeen voldoende geacht om infectie en ontsteking van de voorhuid te voorkomen. Volledige terugtrekking van de voorhuid is soms niet mogelijk bij jongens jonger dan ongeveer tien jaar en sommigen hunner zijn mogelijk niet in staat om hun voorhuid volledig terug te trekken om hun eikel te reinigen. Tegen de tijd dat ze de puberteit bereiken, is dit euvel vaak wel opgelost. Zo niet, raadpleeg dan je huisarts.

Besnijdenis

Bij een besnijdenis (circumcisie) wordt de gehele voorhuid van de penis operatief verwijderd. Bij ene besneden jongen of man kan geen voorhuidontsteking optreden, aangezien hij geen voorhuid heeft.

Noten:

1. Kayaba H, Tamura H, Kitajima S, Fujiwara Y, Kato T, Kato T. Analysis of shape and retractability of the prepuce in 603 Japanese boys. J Urol. 1996;156(5):1813-1815.
2. Fergusson DM, Lawton JM, Shannon FT. Neonatal circumcision and penile problems: an 8-year longitudinal study. Pediatrics. 1988;81(4):537-541.
3. Choi SY, Yoon CG. Urologic Diseases in Korean Military Population: a 6-year Epidemiological Review of Medical Records. J Korean Med Sci. 2017;32(1):135-142. doi:10.3346/jkms.2017.32.1.135
4. Edwards S. Balanitis and balanoposthitis: a review. Genitourin Med. 1996;72(3):155-159. doi:10.1136/sti.72.3.155

Lees verder

• Ontsteking van de eikel of glans-penis, voorhuid (balanitis)
• Voorhuid: problemen met de voorhuid en ontsteking/infectie
• Penis: aandoeningen, (pijn + jeuk) klachten en afwijkingen
• Rode plekken, vlekken, bultjes of zweertjes penis / eikel
• Spaanse kraag (parafimose): symptomen, oorzaak & behandeling