Spaanse kraag (parafimose): symptomen, oorzaak & behandeling

Men spreekt van parafimose, ook Spaanse kraag genoemd, wanneer de voorhuid wordt teruggetrokken achter het uiteinde van de penis (de eikel of glanspenis) en daar vast komt te zitten. De teruggetrokken voorhuid en de glanspenis raken opgezwollen, vloeistof hoopt zich op en de voorhuid kan niet terugkeren naar zijn oorspronkelijke positie. Parafimose moet niet worden verward met fimose, waarbij de voorhuid dusdanig vernauwd is dat dit niet of nauwelijks over de glanspenis kan worden teruggetrokken. Dit komt meestal voor bij jongere kinderen en is meestal geen ernstige aandoening. Parafimose (Spaanse kraag): doet daarentegen pijn en is een medisch noodgeval dat snel moet worden behandeld. Als het genegeerd wordt, kan het de bloedtoevoer naar de top van de penis beïnvloeden. In zeldzame gevallen kan dit ertoe leiden dat de glanspenis wordt beschadigd of zelfs verloren gaat.

• Wat is parafimose?
• Synoniemen
• Vóórkomen
• Risicofactoren voor parafimose
• Oorzaken van parafimose
• Symptomen van een Spaanse kraag
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van parafimose
• Pijnstilling
• Handmatige manipulatie
• Incisie
• Besnijdenis
• Antibiotica
• Prognose
• Preventie

Wat is parafimose?

Parafimose treedt op wanneer de huidplooi die de eikel (glanspenis) bedekt van een onbesneden penis (dus een penis waar de voorhuid niet is verwijderd), niet meer teruggeschoven kan worden nadat deze tot achter de eikel is opgestroopt. Hierdoor wordt de lymfatische drainage beperkt waardoor de voorhuid pijnlijk opzwelt. De bloedsomloop in de eikel wordt belemmerd, wat zwelling teweegbrengt. Omdat gebrek aan zuurstof als gevolg van de verminderde bloedstroom weefselsterfte (necrose) kan veroorzaken, wordt parafimose beschouwd als een medisch noodgeval waarbij direct medische behandeling vereist is.

Synoniemen

Parafimose staat ook bekend onder de volgende benamingen:

• parafimosis
• paraphimosis
• Spaanse kraag

Vóórkomen

In Nederland komt parafimose voor bij ongeveer 1 procent van de mannen ouder dan 16 jaar. Het kan op elke leeftijd voorkomen, maar komt het meestal voor tijdens de adolescentie. Parafimose komt voor bij ouderen die frequente urethrale katheterisaties nodig hebben en bij mensen met een voorgeschiedenis van slechte hygiëne of bacteriële infecties (balanitis en/of posthitis.

Risicofactoren voor parafimose

Onbesneden mannen lopen het meeste risico. Daarnaast lopen mannen met diabetes meer risico. Vooral bij oudere mannen kan als gevolg van diabetes een chronische ontsteking van de penis en voorhuid optreden, wat kan leiden tot parafimose.

Oorzaken van parafimose

Oorzaken van parafimose zijn onder meer:

• bacteriële infectie (bijvoorbeeld balanoposthitis: een ontsteking van de glanspenis en voorhuid)
• katheterisatie (als de voorhuid niet wordt teruggebracht naar zijn oorspronkelijke positie nadat een urethrakatheter is ingebracht, kan de eikel opgezwollen raken, wat parafimose kan veroorzaken)
• slechte hygiëne
• letsel waarbij zwelling optreedt
• krachtige geslachtsgemeenschap

Symptomen van een Spaanse kraag

Symptomen van Spaanse kraag zijn:

• een kraag van teruggetrokken voorhuidweefsel rond de eikel
• zwart weefsel op de eikel (duidt op necrose)
• niet kunnen plassen (urineretentie)
• pijn in de penis
• roodheid (erytheem)
• gezwollen eikel (de schacht van de penis is niet opgezwollen)
• gevoeligheid

Complicaties

Weefselsterfte veroorzaakt door verlies van bloedtoevoer (gangreen) en spontane loslating van ziek weefsel (autoamputatie) van de eikel zijn mogelijke complicaties van parafimose.

Onderzoek en diagnose

Een lichamelijk onderzoek is voldoende voor een arts om de diagnose parafimose te stellen. Het is meestal gemakkelijk te zien en Spaanse kraag wordt gekenmerkt door een strakke band van voorhuid die niet meer over de eikel kan worden geschoven. Soms kan deze knellende voorhuidband echter volledig worden verborgen door omringend gezwollen weefsel. De arts zal verder informeren naar je klachten: hoelang heb je er last van en wanneer is het begonnen en trad het op na bepaalde activiteiten met betrekking tot de penis of voorhuid. Daarnaast zal de arts je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Aanvullende onderzoeken zijn meestal niet vereist om een diagnose te bevestigen. Tijdens een onderzoek kan een monster worden genomen van afscheidingsvocht om het type infectie vast te stellen dat de parafimose heeft veroorzaakt.

Behandeling van parafimose

Pijnstilling

Omdat parafimose ernstig pijnlijk kan zijn, wordt een pijnstiller toegediend vóór de behandeling.

Handmatige manipulatie

De eerste keus behandeling na diagnose omvat handmatige manipulatie van de penis om zwelling te verminderen en om de voorhuid terug te schuiven over de eikel. Een icepack kan op de penis worden aangebracht (nadat de penis in plastic is gewikkeld) om zwelling te helpen verminderen. Lokale injectie van hyaluronidase is effectief in het verminderen van de zwelling en maakt vermindering van de zwelling mogelijk. De voorhuid en de eikel worden ingesmeerd met een bepaalde crème, waarna de arts zachtjes in de punt van de penis knijpt terwijl hij of zij de voorhuid naar voren trekt.

Punctie
Als handmatige behandeling niet succesvol is, gebruikt de arts de priktechniek (punctie) met een naald om overtollig waterig vocht in het gezwollen weefsel (oedemateus vocht) uit de eikel te verwijderen om zwelling te verminderen.

Incisie

Een derde optie is om een ​​kleine incisie in de voorhuid te maken om de vernauwing te verlichten en de zwelling te laten verdwijnen. Voorafgaande deze procedure wordt lokale anesthesie toegediend om ongemak te minimaliseren. Dit moet meestal worden gevolgd door een besnijdenis op een later tijdstip om herhaling te voorkomen.

Besnijdenis

Bieden deze maatregelen onvoldoende soelaas, dan is een chirurgische ingreep in de vorm van een besnijdenis nodig.

Antibiotica

Nadat vermindering van de zwelling is bereikt, worden zo nodig antibiotica voorgeschreven om een eventuele onderliggende infectie te behandelen.

Prognose

Volledig herstel van parafimose is te verwachten bij tijdige behandeling. De prognose voor parafimose hangt af van de snelheid van diagnose en behandeling. Er kunnen ernstige complicaties optreden als de bloedstroom gedurende een lange periode aanzienlijk wordt verlaagd. Gangreen van de top van de penis en zelfs verlies van de eikel is mogelijk.

Preventie

Besnijdenis wordt aanbevolen na de behandeling om een terugkerende episode te voorkomen. Een volledige besnijdenis kan parafimose voorkomen. Als je niet besneden bent, kan parafimose worden voorkomen door:

• het beoefenen van goede hygiëne en het regelmatig reinigen van je eikel en voorhuid met lauw water
• altijd de voorhuid terugplaatsen over de punt van de penis nadat deze is teruggetrokken voor reiniging, geslachtsgemeenschap of plassen
• ervoor zorgen dat een zorgverlener de voorhuid heeft teruggeplaatst naar zijn normale positie na een onderzoek of urethrale katheterisatie
• nooit de voorhuid gedurende langere tijd in teruggetrokken positie houden

Lees verder

• Voorhuid: problemen met de voorhuid en ontsteking/infectie
• Nauwe voorhuid (fimosis): symptomen, oorzaak en behandeling
• Penis: aandoeningen, (pijn + jeuk) klachten en afwijkingen