Fimose: Te strakke voorhuid van penis, vaak met ontstekingen

Fimose is een aandoening waarbij de voorhuid te strak is om teruggetrokken te worden over het hoofd of de eikel van de penis. Deze afwijking ontstaat vaak bij de geboorte bij jongens, maar verdwijnt dan meestal spontaan. Anderzijds ontstaat fimose ook door bijvoorbeeld een infectie of ontsteking en dan is deze op volwassen leeftijd mogelijk. Pijn, plasproblemen en problemen met de erectie zijn slechts enkele symptomen die optreden bij de afwijking, al komen niet altijd klachten tot stand. Zelfzorgmaatregelen, medicatie en/of een operatie zijn voorhanden voor het behandelen van fimose. De prognose is tot slot veelal erg goed.

• Synoniemen fimose
• Epidemiologie van afwijking aan penis
• Soorten van te strakke voorhuid
• Fysiologische fimose (aangeboren)
• Pathologische fimose (verworven)
• Risicofactoren
• Symptomen: Groter risico op ontstekingen
• Door de vernauwing
• Ontstekingen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Medicatie
• Operatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie via goede hygiëne

Synoniemen fimose

Fimose is de Nederlandse vertaling van de Griekse term ‘phimosis’. Capistratio is een ander synoniem voor deze aandoening. Verder is de Nederlandse vertaling ‘voorhuidvernauwing’ of 'voorhuidsvernauwing' gangbaar.

Epidemiologie van afwijking aan penis

Fimose treft alleen onbesneden mannen en komt vaker voor bij jongens dan bij mannen. De meeste onbesneden baby's en peuters hebben fimose. De eikel en de voorhuid blijven gedurende de eerste paar levensjaren namelijk verbonden. Tussen de leeftijd van twee en zes jaar (en soms zelfs tot tien jaar) komen ze los van elkaar. Fimose komt voor bij minder dan één procent van de tieners tussen zestien en achttien jaar oud.

Soorten van te strakke voorhuid

Fimose is verdeeld in twee vormen: fysiologisch en pathologisch.

Fysiologische fimose (aangeboren)

Bij fysiologische fimose (aangeboren fimose) komen kinderen ter wereld met een strakke voorhuid. De scheiding vindt op natuurlijke wijze plaats. Fimose is normaal voor de onbesneden zuigeling / kind en verdwijnt meestal tussen de leeftijd van twee en tien jaar.

Pathologische fimose (verworven)

Fimose die optreedt als gevolg van littekens, een infectie of een ontsteking, is gekend als ‘pathologische fimose’ of ‘verworven fimose’.

Risicofactoren

De aandoening komt het meest voor bij oudere jongens met:

• een herhaalde ruwe behandeling van de voorhuid
• een voorhuidinfectie
• een voorhuidtrauma
• herhaalde urineweginfecties

Bij volwassenen treedt de afwijking ook op, maar dan vooral door een seksueel overdraagbare aandoening.

Verder zijn enkele huidaandoeningen in verband gebracht met fimose:

• eczeem: Een chronische huidaandoening waarbij de huid jeukt (jeukende huid) en rood, droog (droge huid) en gebarsten (gebarsten huid) is.
• lichen planus: Bij deze niet-besmettelijke ziekte ontstaat een jeukende huiduitslag die verschillende delen van het lichaam aantast, waaronder de mond, de huid en de geslachtsorganen.
• lichen sclerosus: Deze aandoening veroorzaakt littekens op de voorhuid die mogelijk leiden tot fimose. De aandoening is mogelijk het gevolg van irritatie van de urinewegen.
• psoriasis: Een chronische huidaandoening waarbij rode, schilferige en korstige vlekken ontstaan op de huid.

Symptomen: Groter risico op ontstekingen

Door de vernauwing

Fimose leidt niet altijd tot symptomen. Zijn deze toch aanwezig, dan ervaart de patiënt roodheid, pijn (penispijn) of zwelling. Een strakke voorhuid interfereert mogelijk met de normale doorgang van urine. In ernstige gevallen ontstaat urineretentie; de patiënt is hierdoor niet meer in staat om zijn blaas (volledig) te ledigen.

Ontstekingen

Verder leidt fimose mogelijk tot posthitis (ontsteking of infectie van de voorhuid van penis), balanitis (een ontsteking van de penis) of tot balanoposthitis (ontsteking van de eikel en de voorhuid). Deze ontstekingen ontstaan meestal door een slechte persoonlijke hygiëne. Het begin van deze ziekten is mogelijk te wijten aan de stagnatie van smegma (afschilferingsproduct van de eikel en voorhuid van de penis en van de clitoris) en urine in de penis. Symptomen van balanitis zijn onder andere een stinkende afscheiding, jeuk, pijn, pijn bij het urineren (dysurie), roodheid en zwelling. Tijdens de geslachtsgemeenschap veroorzaakt fimose onder andere pijn of een gebrek aan gevoel. Het dragen van een condoom en het gebruik van glijmiddel vergemakkelijkt de gemeenschap.

Diagnose en onderzoeken

Een arts bevraagt de patiënt over een eerdere penisinfectie of verwondingen aan het geslachtsdeel. Daarnaast wil de arts weten of de klachten invloed hebben op de seksuele activiteit. De arts bekijkt vervolgens de penis en de voorhuid. Een urineonderzoek is nodig om een eventuele urineweginfectie op te sporen. Verder neemt de arts mogelijk nog een uitstrijkje uit het gebied van de voorhuid om dit te controleren op de aanwezigheid van bacteriën. Fimose is een risicofactor voor diabetes mellitus (suikerziekte) type 2. Daarom controleert de arts via een bloedonderzoek en urineonderzoek van volwassenen eveneens de bloedsuikerspiegel.

Behandeling

Niet altijd is een medische behandeling nodig, tenzij plasproblemen, erectiestoornissen, pijn en/of andere symptomen ontstaan. De behandeling is verder afhankelijk van de onderliggende oorzaak van fimosis.

Zelfzorg

Vaak verhelpen enkele zelfzorgmaatregelen de problemen. De patiënt moet dagelijks de penis schoonmaken met lauw water en deze voorzichtig afdrogen. Zeep, shampoo, deodorant, talkpoeder, … zijn afgeraden. Tevens moet een patiënt na het urineren het gebied onder de voorhuid goed afdrogen.

Medicatie

Is balanitis aanwezig, dan behandelt de arts dit met crèmes, zalven en tips voor een goede hygiëne. Verder zet de arts corticosteroïde crème of zalf in voor het voorkomen van de irritatie. Bovendien zijn antibiotica nodig wanneer balanoposthitis veroorzaakt is door bacteriën, of antimycotica wanneer de aandoening het gevolg is van een schimmel. Bij ernstige of herhaalde balanitis of balanopostitis zet de arts steroïde crèmes in voor het verzachten van de voorhuid, waardoor het intrekken van de voorhuid tevens gemakkelijker verloopt.

Operatie

Af en toe is operatie nodig in de vorm van een besnijdenis, hoewel deze aandoening soms een bloeding of infectie veroorzaakt. Verder is nog een andere operatietechniek mogelijk, waarbij de arts de gebieden vrijmaakt waar de voorhuid vastzit aan de eikel. Deze operatietechniek beschermt de voorhuid, maar fimosis keert hierdoor mogelijk nog steeds terug.

Prognose

Hoewel de symptomen van fimose ongemakkelijk zijn, is de aandoening zelf niet levensbedreigend. De symptomen van fimose zijn gemakkelijk te behandelen zonder blijvende effecten.

Complicaties

Patiënten met fimose hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van peniskanker. Patiënten kunnen de penis namelijk minder grondig reinigen. Een slechte penishygiëne verhoogt de kans op chronische ontstekingen, die soms leiden tot kanker.

Preventie via goede hygiëne

Een goede hygiëne voorkomt meestal fimose. De patiënt moet de penis en het gebied onder de voorhuid dagelijks voorzichtig met warm water schoonmaken. Hierdoor komt de huid gemakkelijker los en voorkomt de patiënt een infectie.

Lees verder

• Balanitis en balanoposthitis: Ontsteking eikel en voorhuid
• Posthitis: Voorhuidontsteking van penis met roodheid en pijn