Balanitis en balanoposthitis: Ontsteking eikel en voorhuid

Balanitis verwijst naar een ontsteking van de eikel (glans penis). Wanneer de ontsteking zich ook naar de voorhuid verspreidt, wordt gesproken van balanoposthitis. Beide aandoeningen kunnen leiden tot zwelling en pijn van de eikel en de voorhuid. Hoewel balanitis ongemakkelijk en pijnlijk kan zijn, is de aandoening doorgaans niet ernstig. De behandeling hangt af van de oorzaak van de ontsteking. In de meeste gevallen is de prognose uitstekend, hoewel er complicaties kunnen optreden. Balanitis kan worden voorkomen door goede hygiëne te handhaven, de penis te reinigen zonder gebruik van geparfumeerde of chemische producten, en de penis volledig te drogen na het douchen.

• Synoniemen van balanitis en balanoposthitis
• Epidemiologie van de aandoening
• Oorzaken van ontsteking: Diabetes, hygiëne en andere aandoeningen
• Symptomen van balanitis en balanoposthitis
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van balanitis
• Prognose
• Complicaties van balanitis en balanoposthitis
• Preventie van balanitis

Synoniemen van balanitis en balanoposthitis

Balanitis wordt ook wel aangeduid met de volgende synoniemen:

• eikelontsteking
• eikeldruiper

Epidemiologie van de aandoening

Balanitis komt veel voor en wordt geschat bij 3 tot 11% van de mannen wereldwijd. De aandoening kan op elke leeftijd voorkomen.

Oorzaken van ontsteking: Diabetes, hygiëne en andere aandoeningen

Onvoldoende gecontroleerde diabetes mellitus is een veelvoorkomende onderliggende oorzaak van balanitis. Slechte hygiëne bij onbesneden mannen kan eveneens bijdragen aan de ontwikkeling van balanitis, vooral als zeep niet goed wordt afgespoeld of als irriterende producten zoals vaseline worden gebruikt. Daarnaast verhogen aandoeningen zoals morbide obesitas en allergieën (allergische reacties op contact met irriterende stoffen) het risico. Andere mogelijke oorzaken zijn aandoeningen zoals congestief hartfalen (minder effectieve bloedcirculatie), cirrose (leververharding), het nefrotisch syndroom (nierziekte met verhoogd eiwitverlies via urine), reactieve artritis en lichen sclerosus. Bepaalde virussen en bacteriën die mogelijk bijdragen aan balanitis zijn onder andere Borrelia vincentii, Borrelia burgdorferi, Candida, Chlamydia, Gardnerella, humaan papillomavirus, Neisseria, Treponema pallidum (syfilis) en Trichomonas.

Symptomen van balanitis en balanoposthitis

De symptomen van balanitis kunnen onder meer zijn:

• Huiduitslag op de eikel
• Jeuk op de eikel
• Pijn en/of schilferige huid
• Roodheid van de eikel en de voorhuid (penispijn)
• Moeilijkheid bij het terugtrekken van de voorhuid door fimose
• Mogelijke impotentie
• Een onprettige geur van afscheiding
• In ernstige gevallen problemen met urineren en plasproblemen
• Zelden koorts en misselijkheid als systemische symptomen

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts zal een grondig lichamelijk onderzoek uitvoeren, inclusief een uitgebreide anamnese (medisch vraaggesprek). Bij het onderzoek let de arts op symptomen zoals erytheem (huiduitslag), oedeem (zwelling), afscheiding uit de penis, verzwering en/of plaques, fimose, en eventueel gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie). In zeldzame gevallen kan er ook sprake zijn van een opgezette buik door urinewegobstructie.

Diagnostisch onderzoek

Een huidbiopsie of huidtest kan nodig zijn om de aanwezigheid van virussen, schimmels en bacteriën vast te stellen. Als er een vermoeden van urineobstructie is, kan een echografie van de blaas worden uitgevoerd.

Differentiële diagnose

Balanitis kan worden verward met andere aandoeningen zoals psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers) en candidiasis (schimmelinfectie veroorzaakt door de gist Candida die verschillende lichaamsdelen kan aantasten, zoals de huid en geslachtsorganen).

Behandeling van balanitis

Zelfzorg

Zelfzorgmaatregelen omvatten dagelijkse reiniging van de penis en voorhuid met zachtjes afdrogen. Een bad met fysiologisch zout kan de symptomen verlichten.

Professionele medische zorg

Bij bacteriële oorzaken kan de arts antibiotica in crème- of tabletvorm voorschrijven. Als de oorzaak een huidaandoening is, kunnen steroïde crèmes nodig zijn. Bij een schimmelinfectie worden antischimmelcrèmes (antimycotica) aanbevolen.

Prognose

De prognose voor balanitis is doorgaans uitstekend. De meeste patiënten herstellen volledig met de juiste behandeling en goede hygiëne. Balanitis is in de regel niet levensbedreigend. Echter, bij patiënten met een onderliggende medische aandoening, zoals diabetes mellitus, kan de aandoening ernstiger zijn, vooral als het gaat om Candida-infecties.

Complicaties van balanitis en balanoposthitis

Bij langdurige of onbehandelde ontsteking kunnen complicaties optreden, zoals:

• Littekens die de opening van de penis kunnen verkleinen
• Fimose, waarbij de opening van de voorhuid vernauwd raakt, wat kan leiden tot plasproblemen
• Allergische dermatitis
• Een verhoogd risico op peniskanker, vooral bij mannen met een chronische ontsteking
• Mogelijke verstoring van de bloedtoevoer naar de eikel

Preventie van balanitis

Goede hygiëne

Een goede hygiëne is cruciaal om balanitis te voorkomen. Dit omvat:

• Regelmatig reinigen van de penis en voorhuid met lauw water zonder gebruik van geparfumeerde of irriterende zeep
• De penis volledig drogen na het douchen
• Het vermijden van gebruik van vaseline of andere irriterende stoffen op de geslachtsdelen

Gezondheidszorg en controle

• Regelmatige medische controles bij risicogroepen, zoals mannen met diabetes
• Tijdige behandeling van infecties en andere aandoeningen die balanitis kunnen veroorzaken
• Bewustzijn van symptomen en tijdige medische raadpleging bij klachten

Lees verder

• Posthitis: Voorhuidontsteking van penis met roodheid en pijn