Ascariasis: Worminfectie met buikpijn en piepende ademhaling

De Ascaris lumbricoides-spoelworm bevindt zich in de dunne darm van de mens. Normaal gezien veroorzaakt deze geen problemen, maar bij een slechte persoonlijke hygiëne en afwezige sanitaire voorzieningen, is een worminfectie mogelijk. De infectie veroorzaakt meestal geen symptomen, maar zwaardere infecties leiden tot problemen in de longen en darmen waarbij de patiënt buikpijn, koorts en een piepende ademhaling ervaart. Een behandeling is mogelijk dankzij worm dodende medicatie waardoor de prognose uitstekend is. Deze infectieziekte valt te voorkomen door het hanteren van een betere hygiëne.

• Epidemiologie ascariasis
• Oorzaken van worminfectie
• Symptomen: Darmen (buikpijn, ontlasting) en longen (piepende ademhaling)
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van ascariasis
• Preventie infectie door wormen
• Nieuwe onderzoeksrichtingen en technologische vooruitgang
• Internationale inspanningen en samenwerking

Epidemiologie ascariasis

De Ascaris lumbricoides-spoelworminfectie, ook bekend als ascariasis, is anno september 2024 wereldwijd nog steeds de meest voorkomende intestinale worminfectie. Geschat wordt dat meer dan één miljard mensen wereldwijd besmet zijn. Deze infectie komt vooral voor in (sub)tropische regio's waar menselijke uitwerpselen als meststof worden gebruikt of waar de bodem verontreinigd is met menselijke ontlasting. De infectie treft mensen van alle leeftijden, maar kinderen tussen de twee en tien jaar zijn het meest kwetsbaar. Vooral in ontwikkelingslanden met slechte sanitaire voorzieningen is de infectie endemisch. Geografische en seksuele voorkeuren voor deze infectie zijn niet significant gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Oorzaken van worminfectie

Veroorzaker

De oorzaak van de infectie is de Ascaris lumbricoides-spoelworm. Dit is een rondworm met een volwassen lengte van vijftien tot dertig centimeter en een dikte van enkele millimeters. De worm is lichtroze van kleur en kleurt wit na het afsterven. Een volwassen vrouwelijke worm kan dagelijks tot ongeveer tweehonderdduizend eieren (200.000) leggen in de dunne darm van de mens. Deze eieren verlaten het lichaam via de ontlasting.

Overdracht en besmetting

De infectie verspreidt zich voornamelijk in gebieden met slechte hygiënische omstandigheden. De eieren van de Ascaris lumbricoides komen via de ontlasting van de mens in de grond terecht, waar ze in een vochtige omgeving rijpen gedurende ongeveer achttien (18) dagen. Mensen raken besmet wanneer ze besmette eieren via de mond opnemen, bijvoorbeeld door het eten van ongewassen groenten of door contact met verontreinigde handen. Na inname komen de eieren in de darmen terecht, waar de larven uitkomen en zich via de bloedbaan naar de longen verplaatsen. Na het hoesten en opnieuw inslikken van deze larven, ontwikkelen ze zich in de darmen tot volwassen wormen, die eieren leggen die via de ontlasting worden uitgescheiden. Volwassen wormen kunnen tien tot vierentwintig maanden in de dunne darm overleven.

Symptomen: Darmen (buikpijn, ontlasting) en longen (piepende ademhaling)

Veel patiënten vertonen geen symptomen, maar wanneer ze zich voordoen, betreffen deze vaak de darmen en de longen.

Darmen

De darmgerelateerde symptomen omvatten buikpijn, een onregelmatige stoelgang waarin mogelijk wormen zichtbaar zijn, vette ontlasting, galbulten, en maagpijn. Wormen kunnen het lichaam verlaten door te braken, via de ontlasting, of zelfs via de neus of mond.

Longen

Longsymptomen kunnen lijken op die van astma, vooral wanneer de infectie verergert. Symptomen omvatten een piepende ademhaling, bloederig sputum, gewichtsverlies, hoesten en kortademigheid. Uit beeldvormend onderzoek kan blijken dat de patiënt longknobbeltjes heeft.

Alarmsymptomen

Ernstige buikpijn, braken van wormen, verstopping in de darm, en ademhalingsproblemen zijn alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose begint met een grondig lichamelijk onderzoek, waarbij de arts specifiek let op symptomen zoals tachypneu (versnelde ademhaling), een opgezette buik, en pijn op de borst. De arts luistert met een stethoscoop naar de ademgeluiden om een piepende ademhaling op te sporen. Symptomen zoals anorexia, buikpijn, kolieken, misselijkheid en intermitterende diarree kunnen wijzen op een gedeeltelijke of volledige darmobstructie. Andere mogelijke tekenen zijn icterus (geelzucht), misselijkheid, braken, koorts en ernstige buikpijn, wat kan wijzen op complicaties zoals cholangitis of pancreatitis.

Diagnostisch onderzoek

De diagnose wordt bevestigd door een volledig bloedonderzoek en laboratoriumonderzoek van de ontlasting. Mogelijke aanvullende onderzoeken zijn een CT-scan, een MRI-scan, een echografie, en een endoscopie.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnose van ascariasis omvat acute pancreatitis, longontsteking (pneumonie), en galkolieken.

Behandeling

De behandeling van ascariasis omvat het toedienen van anthelmintica, medicijnen die parasitaire wormen in het maag-darmkanaal verlammen of doden. Deze medicijnen worden meestal één tot drie dagen ingenomen. Bij ernstige gevallen van darmobstructie door wormen kan een endoscopie of zelfs een operatie nodig zijn. Na de behandeling wordt de patiënt driemaandelijks gecontroleerd, waarbij de ontlasting wordt onderzocht op de aanwezigheid van wormeieren.

Prognose

De prognose voor ascariasis is over het algemeen uitstekend. De meeste patiënten herstellen volledig, zelfs zonder behandeling. Echter, de wormen kunnen zonder behandeling in het lichaam blijven en eieren blijven leggen.

Complicaties van ascariasis

Complicaties kunnen optreden wanneer volwassen wormen bepaalde organen zoals de appendix, de pancreas, en de galwegen bereiken. Dit kan leiden tot darmobstructie, darmperforatie, of een obstructie in de galwegen van de lever.

Preventie infectie door wormen

Het risico op ascariasis kan worden verminderd door verbeterde sanitaire voorzieningen en betere hygiëne, vooral in ontwikkelingslanden. Mensen moeten hun handen grondig wassen na contact met de grond, na tuinieren en na toiletbezoek. Daarnaast is het belangrijk om rauwe groenten en fruit te wassen, schillen en/of koken voor consumptie.

Nieuwe onderzoeksrichtingen en technologische vooruitgang

Anno september 2024 zijn er verschillende nieuwe onderzoeksrichtingen en technologische vooruitgangen die gericht zijn op de bestrijding van ascariasis. Onderzoekers ontwikkelen bijvoorbeeld genetisch gemodificeerde gewassen die bestand zijn tegen besmetting met parasitaire wormen, wat kan helpen om de verspreiding van de ziekte via voedsel te verminderen. Daarnaast worden er nieuwe diagnostische technieken ontwikkeld die sneller en nauwkeuriger zijn, zoals point-of-care tests die op locatie gebruikt kunnen worden om infecties te detecteren zonder dat er uitgebreide laboratoriumapparatuur nodig is. Ook wordt er gewerkt aan vaccins tegen ascariasis, hoewel deze nog in de experimentele fase verkeren.

Internationale inspanningen en samenwerking

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en andere internationale gezondheidsorganisaties werken samen met regeringen in endemische gebieden om de ziekte te bestrijden. Dit omvat grootschalige ontwormingscampagnes, verbeteringen in sanitaire voorzieningen, en educatieve programma's om de bevolking bewust te maken van de risico's en preventiemethoden. Het doel is om de incidentie van ascariasis aanzienlijk te verminderen, vooral onder kinderen in kwetsbare gemeenschappen.

Deze inspanningen hebben al geleid tot een afname van de prevalentie van de ziekte in sommige regio's, maar er is nog steeds veel werk nodig om de wereldwijde impact van ascariasis te verminderen.

Lees verder

• Buikpijn: Veelvoorkomende oorzaken van pijn in buikstreek