Slaapzucht (slaperigheid): Overdag abnormaal slaperig

Bij slaapzucht is een patiënt overdag abnormaal slaperig, waardoor hij mogelijk in ongepaste situaties of op ongelegen momenten in slaap valt. Slaapzucht kan wijzen op een slaapstoornis, maar ook andere oorzaken kunnen leiden tot een overdreven slaperig gevoel overdag. Hierdoor verliest de patiënt veel energie en wordt hij eerder apathisch voor activiteiten. De behandeling van de patiënt is afhankelijk van de oorzaak van de slaapproblemen.

• Synoniemen slaapzucht
• Oorzaken van slaperigheid: Overdag abnormaal slaperig
• Wanneer medische hulp inroepen?
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling afhankelijk van de oorzaak
• Complicaties van hypersomnie
• Medische complicaties
• Sociale en maatschappelijke complicaties
• Preventieve maatregelen tegen slaapzucht
• Prognose van slaapzucht

Synoniemen slaapzucht

Slaapzucht is eveneens bekend onder de volgende synoniemen:

• hypersomnia
• hypersomnie
• lethargia
• lethargie
• lethargus
• slaperigheid
• somnolentie
• ziekelijke slaaptoestand

Oorzaken van slaperigheid: Overdag abnormaal slaperig

Zowel een medische aandoening, een levensstijlkeuze als een psychische toestand kunnen slaperigheid veroorzaken.

Medische problemen
Bloed
Enkele bekende voorbeelden van bloedgerelateerde aandoeningen die het risico op slaapzucht verhogen zijn een transfusiereactie, hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte van het bloed), te weinig natrium in het bloed (hyponatriëmie) en te veel natrium in het bloed (hypernatriëmie).

Hart
Voorbeelden van hartproblemen die soms resulteren in slaapzucht zijn alcoholische cardiomyopathie (hartspieraandoening), carotisstenose (vernauwing van de halsslagader) en chronische respiratoire insufficiëntie.

Hersenen
Aseptische meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek), een hersenabces (verzameling van pus in de hersenen) en een hersentumor kunnen slaperigheid veroorzaken.

Medicatie
Antihistaminica (geneesmiddel dat gebruikt wordt bij de behandeling van overgevoeligheidsreacties), kalmerende medicijnen en opioïden (krachtige pijnstillers) kunnen leiden tot meer slaperigheid.

Medische noodsituaties
Bij enkele medische noodsituaties waarbij de patiënt onmiddellijk naar het ziekenhuis moet, is slaapzucht een symptoom. Enkele voorbeelden hiervan zijn een hoofdwonde, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), delirium (acute verwardheid met wijzigingen in hersenfunctie), een hersenschudding (mild hersenletsel door stoot tegen schedel met symptomen aan geheugen en gedrag), een hypovolemische shock, een cardiogene shock (onvoldoende bloeddoorstroming door hartschade), hersenvliesontsteking (meningitis), hersenontsteking (encefalitis), een epiduraal hematoom, acute nier tubulaire necrose, een schedelbreuk (breuk in schedel door hoofdtrauma), een acetonvergiftiging, het shaken baby-syndroom (vorm van kindermishandeling) en een harttamponnade (vloeistof in hartzakje met pijn op de borst).

Nieren
Andere mogelijke risicofactoren zijn een chronische, medullaire of polycystische nierziekte, glomerulonefritis (ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors), en nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie).

Slapen
Langdurige slapeloosheid, andere problemen met inslapen of doorslapen, slaappillen, onvoldoende slaap en slaapstoornissen zoals slaapapneu (slaapstoornis met tijdelijk gestopte ademhaling) en narcolepsie (overmatige slaperigheid en verlies van controle over de ledematen) kunnen eveneens slaapzucht veroorzaken.

Verslaving
Een patiënt die verslaafd is aan amfetaminen, marihuana of nicotine loopt ook meer risico op het ontwikkelen van slaapzucht.

Andere aandoeningen
Andere aandoeningen die kunnen resulteren in slaapzucht zijn onder andere:

• chronische pijn
• chronisch vermoeidheidssyndroom (aanhoudende en diepe vermoeidheid)
• hoogteziekte (te snel naar grote hoogte begeven)
• klierkoorts (virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• maligne hypertensie (zeer hoge bloeddruk met orgaanschade)
• migraine (aanvallen van een aura en eenzijdige hoofdpijn)
• pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging)
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Levensstijl
Veel uren werken of in verschillende ploegen werken verhoogt eveneens het risico op slaperigheid.

Psychische stoornissen
Een psychische stoornis kan ook de oorzaak van slaapzucht zijn. Hiertoe behoren onder andere depressie, angst, verveling of spanning. De patiënt is vaak apathisch voor activiteiten.

Wanneer medische hulp inroepen?

Het is belangrijk om medische hulp in te roepen wanneer slaperigheid gepaard gaat met de volgende symptomen:

• Blauwe verkleuring van de huid (cyanose)
• Verlies van spiercontrole
• Hoge koorts
• Verwarring of desoriëntatie
• Agressief gedrag
• Snelle hartslag
• Bloed in het braaksel of de ontlasting
• Aanhoudende of verergerende symptomen

Deze symptomen kunnen wijzen op een ernstige medische noodsituatie, zoals een epileptische aanval, hersenbloeding, hartfalen of een ernstige infectie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts bevraagt de patiënt met slaapzucht grondig. Zo komt hij te weten of de oorzaak van het probleem mogelijk ligt aan angst, stress, depressie of verveling. Hij informeert tevens naar de werkomstandigheden en andere activiteiten van de patiënt. De patiënt geeft tevens informatie over eventueel medicatiegebruik. Het is voor de arts nuttig om een slaapdagboek bij te houden waarin de patiënt noteert wat hij doet als hij overdag slaperig is, of hij daadwerkelijk in slaap valt overdag, hoeveel uur hij heeft geslapen, of hij ’s nachts wakker wordt, enzovoort.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een grondig bloedonderzoek en urineonderzoek uit. Daarnaast beveelt hij een slaaponderzoek (polysomnografie) aan. Bij dit onderzoek gaat de patiënt naar het ziekenhuis of een speciaal slaapcentrum, waar de bloeddruk, hartslag, ademhaling en hersengolven gedurende de hele nacht worden gecontroleerd op tekenen van een slaapstoornis. Beeldvormend onderzoek zoals een CT-scan van het hoofd en een EEG (elektro-encefalogram) zijn tot slot ook aangewezen.

Behandeling afhankelijk van de oorzaak

De behandeling van de patiënt hangt af van de oorzaak van de slaapzucht. In sommige omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer de patiënt plots in ploegen of nachtdiensten gaat werken, went het lichaam hieraan en verdwijnen de problemen. Bij andere psychische stoornissen kan de patiënt mogelijk zelf het probleem oplossen. Een doorverwijzing naar een psychotherapeut is echter ook een mogelijkheid. Als de patiënt medicatie gebruikt, bekijkt de arts of de slaapzucht en sufheid hiervan afkomstig zijn. De arts kan besluiten om de medicatie of dosering aan te passen. De patiënt mag dit echter nooit zelf veranderen.

Complicaties van hypersomnie

Naast de directe impact op de kwaliteit van leven van de patiënt, kan hypersomnie leiden tot verschillende complicaties:

Medische complicaties

• Verhoogd risico op ongelukken: Overmatige slaperigheid kan leiden tot verminderde alertheid en reactiesnelheid, wat het risico op ongelukken tijdens het autorijden, eten of andere activiteiten aanzienlijk verhoogt.
• Slaapgerelateerde ademhalingsproblemen: Sommige patiënten met hypersomnie ervaren slaapapneu, een stoornis waarbij de ademhaling herhaaldelijk stopt en start tijdens de slaap. Dit kan leiden tot slaperigheid overdag, vermoeidheid en andere gezondheidsproblemen.
• Hart- en vaatziekten: Onderzoek suggereert dat hypersomnie mogelijk geassocieerd is met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
• Diabetes type 2: Studies tonen aan dat mensen met hypersomnie een hoger risico hebben op het ontwikkelen van diabetes type 2.
• Depressie en angst: De frustratie en sociale isolatie die gepaard gaan met hypersomnie kunnen leiden tot angst, depressie en andere psychische problemen.
• Verzwakt immuunsysteem: Chronische slaperigheid kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor patiënten vatbaarder worden voor infecties.

Sociale en maatschappelijke complicaties

• Problemen op het werk of school: Hypersomnie kan leiden tot concentratieproblemen, verminderde productiviteit en afwezigheid van werk of school.
• Moeilijkheden in relaties: De onvoorspelbare slaperigheid en vermoeidheid kunnen spanningen veroorzaken in relaties met familie en vrienden.
• Sociale isolatie: Schaamte en angst om overmatig slaperig te zijn in het openbaar kunnen leiden tot sociale isolatie en terugtrekking uit sociale activiteiten.
• Financiële problemen: De kosten van medicatie, behandeling en verloren inkomen door ziekteverlof kunnen een aanzienlijke financiële belasting vormen voor patiënten met hypersomnie.

Niet alle patiënten met hypersomnie zullen deze complicaties ervaren. De ernst en het type complicaties kunnen per individu variëren.

Een vroege diagnose en adequate behandeling van hypersomnie kunnen het risico op complicaties aanzienlijk verminderen en de kwaliteit van leven van patiënten verbeteren.

Preventieve maatregelen tegen slaapzucht

Hoewel slaapzucht vaak een symptoom is van een onderliggend medisch probleem, kunnen sommige preventieve maatregelen helpen om de kans op ernstige complicaties te verminderen:

• Regelmatige medische controles: Zorg ervoor dat u regelmatig medische controles ondergaat, vooral als u een voorgeschiedenis heeft van neurologische aandoeningen of hartproblemen.
• Medicatiebeheer: Volg nauwgezet het medicatieadvies van uw arts en vermijd het gebruik van drugs.
• Vaccinaties: Zorg ervoor dat u en uw huisdieren up-to-date zijn met vaccinaties, vooral tegen rabiës.
• Veiligheidsmaatregelen: Neem voorzorgsmaatregelen om beten van wilde dieren te vermijden en zorg voor een veilige leefomgeving.
• Stressbeheer: Vermijd stress en angst, aangezien deze factoren overmatige speekselvloed kunnen veroorzaken.

Prognose van slaapzucht

De prognose van slaapzucht hangt af van de onderliggende oorzaak.

In sommige gevallen, zoals bij overmatige speekselvloed of lichte mondwonden, is de prognose goed en kan de aandoening met medicatie of zelfzorgmaatregelen worden behandeld.

In ernstigere gevallen, zoals bij epilepsie, hondsdolheid of een overdosis drugs, is de prognose meer afhankelijk van de ernst van de onderliggende aandoening en de tijdigheid van de behandeling. Onbehandelde ernstige oorzaken kunnen leiden tot orgaanfalen, coma en zelfs de dood.

Lees verder

• Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS): Slaapstoornis
• Hypersomnie: Slaapstoornis - Overmatige slaperigheid overdag
• Slaapproblemen bij ouderen: Oorzaken van slaapstoornissen
• Slaapproblemen bij zwangere vrouwen: Oorzaken en tips
• Voedingsmiddelen die slaap (duur en kwaliteit) bevorderen