Slaapproblemen bij zwangere vrouwen: Oorzaken en tips

Slapen tijdens het eerste zwangerschapstrimester levert mogelijk geen problemen op. Sommige vrouwen merken dat ze tijdens de zwangerschap juist meer slaap nodig hebben dan normaal. Het lichaam van een zwangere vrouw werkt hard voor een groeiende baby. Zwangere vrouwen worden dan ook sneller moe. Later in de zwangerschap is het vaker moeilijker om goed te slapen. Dit kent meerdere oorzaken, zoals bijvoorbeeld het zoeken naar de juiste slaaphouding en stress. Dankzij enkele tips verbetert een zwangere vrouw haar nachtrust.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Kortademigheid bij zwangere vrouwen
• Maagzuur en slaapproblemen
• Neusproblemen tijdens alle zwangerschapstrimesters
• Pijntjes en kwaaltjes
• Rustelozebenensyndroom
• Slaaphouding bij zwangere vrouwen
• Stress en dromen
• Vaker plassen
• Verhoogde hartslag
• Verplaatsen in bed
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Tips om comfortabel slapen tijdens de zwangerschap
• Bepaalde dranken beperken
• Bijslapen
• Geen slaapmiddelen nemen
• Geen zorgen maken
• Kussens gebruiken
• Regelmatig slaapschema aanhouden
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Slaapproblemen tijdens de zwangerschap komen zeer vaak voor en treffen tot 80% van de zwangere vrouwen. Deze problemen kunnen optreden in elk trimester, maar ze worden over het algemeen erger naarmate de zwangerschap vordert, vooral in het derde trimester. Hoewel milde slaapstoornissen vaak voorkomen, kan een aanzienlijk deel van de zwangere vrouwen last hebben van meer ernstige en aanhoudende slaapstoornissen, zoals slapeloosheid of slaapapneu. De prevalentie van deze aandoeningen is hoger bij vrouwen met een verhoogd lichaamsgewicht of bij vrouwen met een voorgeschiedenis van slaapstoornissen.

Oorzaken

De oorzaken van slaapproblemen tijdens de zwangerschap zijn multifactorieel en hangen samen met zowel fysieke als hormonale veranderingen. Hormonale schommelingen, zoals verhoogde niveaus van progesteron en oestrogeen, beïnvloeden het slaap-waakritme en kunnen slapeloosheid veroorzaken. Daarnaast kunnen fysieke factoren zoals een groeiende buik, rugpijn, brandend maagzuur, en frequent urineren 's nachts de slaap verstoren. Stress en angst met betrekking tot de bevalling of het moederschap kunnen ook bijdragen aan slaapproblemen. Slaapapneu kan optreden, vooral bij vrouwen met overgewicht, wat bijdraagt aan vermoeidheid overdag.

Kortademigheid bij zwangere vrouwen

In het begin heeft de zwangere vrouw een diepere ademhaling door zwangerschapshormonen. Hierdoor lijkt de zwangere vrouw meer inspanning te moeten verrichten om lucht te krijgen. Als de baby meer ruimte inneemt, oefent hij meer druk uit op het middenrif (de spier net onder de longen), met kortademigheid en slaapproblemen tot gevolg.

Maagzuur en slaapproblemen

Tijdens de zwangerschap vertraagt het hele spijsverteringsstelsel. Voedsel blijft langer in de maag en darmen. Dit veroorzaakt brandend maagzuur, dat 's nachts vaak erger is. Constipatie komt hierbij soms ook voor. Het eten van een grote maaltijd enkele uren voor bedtijd is niet aanbevolen. Sommige vrouwen vinden het nuttig om een groot ontbijt en lunch te nuttigen en daarna een kleiner diner te nemen. Als misselijkheid de zwangere vrouw wakker houdt, eet ze het beste een paar crackers voordat ze naar bed gaat.

Neusproblemen tijdens alle zwangerschapstrimesters

Ook een verstopte neus, postnasale infusie (keelslijmen: overmatig veel slijm in de achterkant van de keel) en hoesten tijdens de nacht komt voor en dit mogelijk tijdens de hele zwangerschapsduur. Hogere oestrogeen- en progesterongehalten verhogen namelijk overal het bloedvolume, inclusief de neusvliezen. Hierdoor zwellen ze en produceren ze meer slijm dan ooit. Zouthoudende neussprays en neusdruppels zijn veilig en verlichten de nachtelijke benauwdheid. Als deze niet werken, schrijft de arts andere behandelingen voor waaronder enkele decongestiva (medicijnen die de zwelling van de slijmvliezen in de neus verminderen) of steroïde neussprays die mogelijk veilig zijn na het eerste zwangerschapstrimester.

Pijntjes en kwaaltjes

Beenkrampen en pijn in de benen (beenpijn) of rug zijn voor een deel het gevolg van het extra gewicht dat een zwangere vrouw met zich meedraagt. Meestal ontstaan deze typische pijnklachten tijdens het tweede zwangerschapstrimester. Als een beenkramp de zwangere vrouw wakker maakt, drukt ze met de voeten hard tegen de muur of anders gaat ze kort even rechtstaan.

Rustelozebenensyndroom

Hoewel wetenschappers niet precies weten wat het rustelozebenensyndroom veroorzaakt anno oktober 2020, heeft naar schatting 15 procent van de zwangere vrouwen last van deze aandoening. Een vrouw voelt hierbij in het derde zwangerschapstrimester tintelingen in de benen, met de drang om deze te verplaatsen.

Slaaphouding bij zwangere vrouwen

De baby groeit in de buik, wat het moeilijk kan maken om een goede slaaphouding te vinden. Sommige vrouwen zijn altijd rug- of buikkslapers geweest. Op de zij slapen is echter aanbevolen tijdens de zwangerschap. Liggen op de zij met de knieën gebogen is meestal de meest comfortabele positie. Het maakt het gemakkelijker voor het hart om bloed rond te pompen, omdat de baby dan minder druk uitoefent op de grote ader die het bloed van de benen naar het hart brengt. Veel artsen vertellen zwangere vrouwen om te slapen aan de linkerkant. Slapen aan de linkerkant verbetert ook de doorbloeding van het hart, de foetus, de baarmoeder en de nieren. Ook ontstaat hierdoor geen druk op de lever. Als de linkerheup oncomfortabel aanvoelt, mag een vrouw wel even op rechterzij gaan liggen. Plat op de rug slapen is niet aanbevolen.

Stress en dromen

Veel zwangere vrouwen maken zich zorgen over de baby of over het moederschap, waardoor het moeilijk wordt om te slapen. Levendige dromen en nachtmerries komen vaak voor tijdens de zwangerschap. Dromen en zich meer dan normaal zorgen maken is geen bezorgdheid, maar het is belangrijk dit niet te laten overstijgen. Op deze manier krijgt de zwangere vrouw 's nachts voldoende kwalitatieve slaap. Zich ontspannen vlak voor het slapen gaan is eveneens nuttig. De vrouw neemt bijvoorbeeld gedurende vijftien minuten een warm bad, of anders drinkt ze nog een warme, cafeïnevrije drank, zoals melk of kamillethee. Als stress of angst rond het moederschap opspeelt bij de zwangere vrouw, is het verstandig om een ouderschapscursus te volgen zodat de zwangere vrouw zich leert voorbereiden op de nakende veranderingen in het leven. Ook ontspanningstechnieken kalmeren de geest en doen de spieren. Deze technieken omvatten stretchen, yoga, massage, diep ademhalen en een warm bad of een douche nemen voor het slapengaan. Helpen deze tips niet, dan is het verstandig om met een arts te praten.

Vaker plassen

De nieren van de zwangere vrouw werken harder om het extra bloed te filteren dat het lichaam aanmaakt. Dit resulteert in meer urine. Als de zwangere vrouw baby groeit, komt er bovendien meer druk te staan op de blaas van de zwangere vrouw. Dit betekent dat een zwangere vrouw veel vaker moet gaan plassen. Dit probleem komt het vaakst voor tijdens het eerste en laatste zwangerschapstrimester.

Verhoogde hartslag

De hartslag neemt tijdens de zwangerschap toe om meer bloed rond te pompen. Hierdoor krijgt een zwangere vrouw het moeilijker om te slapen.

Verplaatsen in bed

Ook is het zich verplaatsen in bed steeds moeilijker naarmate de buikomvang toeneemt.

Risicofactoren

Verschillende risicofactoren dragen bij aan de kans op slaapproblemen tijdens de zwangerschap. Ten eerste hebben vrouwen met een voorgeschiedenis van slapeloosheid of angststoornissen een grotere kans om slaapproblemen te ervaren tijdens de zwangerschap. Overgewicht, met name een hoge body mass index (BMI), verhoogt het risico op slaapapneu. Andere risicofactoren zijn rug- of bekkenklachten, vaak voorkomend in het derde trimester, en een ongezond slaap-waakpatroon of een gebrek aan regelmatige fysieke activiteit. Roken en overmatig cafeïnegebruik kunnen ook de kwaliteit van de slaap negatief beïnvloeden.

Alarmsymptomen

Hoewel slaapproblemen vaak een normale reactie zijn op de veranderingen tijdens de zwangerschap, zijn er alarmsymptomen die wijzen op ernstigere aandoeningen. Een van de belangrijkste alarmsymptomen is extreme vermoeidheid overdag, wat kan wijzen op slaapapneu, een aandoening waarbij de ademhaling tijdelijk stopt tijdens de slaap. Nachtelijk snurken, gepaard met kortademigheid, kan ook een aanwijzing zijn voor slaapapneu en vereist medisch onderzoek. Andere alarmsignalen zijn constante slapeloosheid die de dagelijkse activiteiten verstoort, verhoogde angst, en stemmingswisselingen, die kunnen wijzen op een onderliggend probleem zoals prenatale depressie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van slaapproblemen tijdens de zwangerschap begint met een grondige anamnese, waarbij de arts vragen stelt over het slaappatroon, slaapduur, en eventuele verstorende factoren. Als er een vermoeden is van slaapapneu, kan een slaaponderzoek (polysomnografie) worden aanbevolen. Dit onderzoek meet verschillende slaapgerelateerde parameters, zoals ademhaling, hartslag, en hersenactiviteit, om slaapapneu of andere slaapstoornissen te diagnosticeren. Bij aanhoudende slapeloosheid of als er een vermoeden is van angst of depressie, kan de arts verdere psychologische evaluaties uitvoeren.

Behandeling

De behandeling van slaapproblemen tijdens de zwangerschap richt zich voornamelijk op niet-medicamenteuze methoden om het risico voor zowel moeder als kind te minimaliseren. Goede slaaphygiëne is cruciaal, waaronder het vaststellen van een regelmatige bedtijd, het vermijden van cafeïne in de namiddag, en het creëren van een comfortabele slaapomgeving. Positieve slaapposities, zoals slapen op de zij (met name de linkerzijde), kunnen de ademhaling verbeteren en de bloedtoevoer naar de foetus optimaliseren. Bij ernstigere aandoeningen zoals slaapapneu kan een CPAP-apparaat (continuous positive airway pressure) worden voorgeschreven om de luchtwegen open te houden. Cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid (CGT-I) is een bewezen effectieve behandeling voor chronische slapeloosheid en kan veilig worden toegepast tijdens de zwangerschap.

Tips om comfortabel slapen tijdens de zwangerschap

Bepaalde dranken beperken

Bepaalde drankjes zoals frisdrank, koffie en thee, zijn niet aanbevolen. Deze drankjes bevatten cafeïne en zorgen bij zwangere vrouwen sneller voor slaapstoornissen. Het drinken van veel vloeistoffen is niet aanbevolen vlak voor bedtijd.

Bijslapen

Een zwangere vrouw neemt gedurende de dag korte dutjes om de verloren slaap van ’s nachts in te halen.

Geen slaapmiddelen nemen

Een zwangere vrouw neemt best geen slaapmiddelen. Dit omvatten ook zelfzorggeneesmiddelen en kruidenproducten. Ook het gebruik van andere medicijnen tijdens de zwangerschap vereist altijd overleg met de arts.

Geen zorgen maken

Een zwangere vrouw maakt zich best geen zorgen wanneer ze slaapproblemen heeft, omdat dit het probleem vaak enkel maar verergert. Het is vaak frustrerend maar wel volkomen normaal dus een vrouw moet proberen dit los te laten.

Kussens gebruiken

Het is mogelijk om kussens onder de buik of tussen de benen te gebruiken. Ook het gebruik van een opgerold kussen of opgerold deken ter hoogte van de rug verlicht vaak enige druk. Bovendien is het gebruik van een soort matras (vorm van een eierdoosje) in bed nuttig om heuppijn te verlichten. Het helpt ook om extra kussens beschikbaar te hebben om het lichaam te ondersteunen.

Regelmatig slaapschema aanhouden

Een (zwangere) vrouw gaat elke dag op hetzelfde tijdstip naar bed en probeert ook elke dag op hetzelfde tijdstip te ontwaken.

Prognose

De meeste slaapproblemen tijdens de zwangerschap zijn tijdelijk en verbeteren na de bevalling, vooral als ze worden veroorzaakt door fysieke ongemakken of hormonale veranderingen. Vrouwen met slaapapneu hebben echter een hoger risico op complicaties tijdens de zwangerschap, zoals pre-eclampsie en zwangerschapsdiabetes, dus vroege diagnose en behandeling zijn belangrijk om de prognose te verbeteren. Bij adequate behandeling van slaapstoornissen zoals slapeloosheid of slaapapneu kunnen de meeste vrouwen een normale zwangerschapservaring hebben zonder langdurige gevolgen voor hun gezondheid of die van hun baby.

Complicaties

Onbehandelde slaapproblemen tijdens de zwangerschap kunnen leiden tot verschillende complicaties, waaronder verhoogde vermoeidheid, wat het risico op ongelukken of fouten tijdens dagelijkse activiteiten verhoogt. Ernstige slaapapneu kan leiden tot pre-eclampsie, een ernstige zwangerschapscomplicatie die wordt gekenmerkt door hoge bloeddruk en eiwitten in de urine. Langdurige slapeloosheid kan de kans op angst en depressie tijdens de zwangerschap verhogen, wat zowel de moeder als de baby negatief kan beïnvloeden. Slechte slaapkwaliteit kan ook bijdragen aan een verhoogd risico op vroeggeboorte en een laag geboortegewicht.

Preventie

Hoewel sommige slaapproblemen tijdens de zwangerschap onvermijdelijk zijn door de fysieke en hormonale veranderingen, zijn er maatregelen die kunnen helpen de ernst en frequentie te verminderen. Goede slaaphygiëne, zoals het vermijden van cafeïne en zware maaltijden voor het slapengaan, kan de slaapkwaliteit verbeteren. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen of zwangerschapsyoga, kan ook bijdragen aan een betere nachtrust. Het is belangrijk dat zwangere vrouwen hun slaapposities aanpassen, bij voorkeur door op hun zij te slapen, om ademhalingsproblemen te minimaliseren. Ten slotte kan het tijdig zoeken naar hulp bij aanhoudende slaapproblemen complicaties voorkomen en de algehele gezondheid tijdens de zwangerschap verbeteren.

Lees verder

• Pijn tijdens zwangerschap in benen, rug, hoofd en buik
• Rusteloze benen syndroom: Vervelende gevoelens in onderbenen