Zwangerschap: Complicaties van obesitas bij zwangere vrouw

Body mass index is een ruwe schatting van het lichaamsvet van een persoon op basis van lengte en gewicht. Wanneer de body mass index (BMI) boven de 30 bedraagt, is sprake van obesitas (zwaarlijvigheid). Obesitas brengt tijdens de zwangerschap tal van mogelijke risico’s met zich mee. Zo ontstaat bij de moeder sneller een hogere bloeddruk, zwangerschapsdiabetes of pre-eclampsie bij de moeder. Ook bij de baby ontstaan sneller complicaties, bijvoorbeeld een doodgeboorte of groter dan normaal ter wereld komen. Een zorgvuldig beheer van het gewicht, aandacht voor voeding en lichaamsbeweging, regelmatige prenatale zorg en soms ook speciale regels wat betreft de bevalling zijn nodig bij zwangere vrouwen met overgewicht.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Effect van obesitas op het cardiovasculaire systeem tijdens de zwangerschap
• Verhoogd risico op hoge bloeddruk en pre-eclampsie
• Effect op de hartfunctie en circulatie
• Impact van obesitas op de longfunctie en ademhalingsproblemen
• Slaapapneu en ademhalingsproblemen tijdens de zwangerschap
• Risico op kortademigheid en verminderde longcapaciteit
• Effecten van obesitas op de bevalling en het geboorteproces
• Verhoogd risico op keizersnede
• Langdurige arbeid en bevallingscomplicaties
• Psychosociale effecten van obesitas tijdens de zwangerschap
• Verhoogd risico op depressie en angst
• Verstoorde lichaamsbeleving en zelfbeeld
• Effecten van obesitas op het metabolisme en de insulinegevoeligheid
• Verhoogd risico op zwangerschapsdiabetes
• Verlies van insulinegevoeligheid en verhoogd risico op type 2 diabetes na de zwangerschap
• Preventie en beheersing van obesitas tijdens de zwangerschap
• Gezonde voedingskeuzes en gewichtsbeheer
• Lichaamsbeweging en fysieke activiteit
• Medische begeleiding en zorgverlening
• Ondersteuning na de bevalling voor vrouwen met obesitas
• Postpartum gewichtsverlies en zelfzorg
• Psychosociale ondersteuning na de bevalling
• Risico op zwangerschapscomplicaties bij zwaarlijvige moeder
• Hartafwijkingen
• Moedersterfte
• Pre-eclampsie
• Slaapapneu
• Zwangerschapsdiabetes
• Problemen met baby door obesitas
• Aangeboren afwijkingen
• Doodgeboorte
• Macrosomie
• Miskraam
• Problemen met diagnostische onderzoeken
• Verhoogd risico op andere aandoeningen
• Verhoogd risico op obesitas bij baby
• Behandeling van obesitas bij zwangere vrouwen
• Veranderingen in levensstijl
• Medische begeleiding
• Specialistische zorg
• Bevalling
• Preventie van obesitas bij zwangere vrouwen
• Gewichtsbeheer
• Educatie en ondersteuning
• Vroege interventie

Epidemiologie

Obesitas is wereldwijd een steeds groter probleem, ook onder zwangere vrouwen. De prevalentie van obesitas is in de afgelopen decennia sterk toegenomen. In Nederland kampt ongeveer 10-15% van de zwangere vrouwen met obesitas. Deze stijging wordt toegeschreven aan een combinatie van genetische factoren, dieet en leefstijl, en sociaal-economische omstandigheden.

Oorzaken

Obesitas ontstaat meestal door een langdurige balans van calorie-inname die hoger is dan het energieverbruik. Dit kan worden beïnvloed door genetische factoren, hormonale veranderingen, metabole stoornissen, en levensstijlkeuzes zoals dieet en fysieke activiteit. Tijdens de zwangerschap kan het verhoogde vetweefsel leiden tot complicaties door een verstoorde hormonale balans en verhoogde insulineweerstand.

Risicofactoren

Enkele belangrijke risicofactoren voor obesitas tijdens de zwangerschap zijn:

• een familiegeschiedenis van obesitas
• onvoldoende lichamelijke activiteit
• een ongezond dieet met veel calorieën en weinig voedingsstoffen
• psychosociale factoren zoals stress en depressie
• sociale en economische omstandigheden

Symptomen

De symptomen van obesitas kunnen variëren, maar omvatten vaak:

• verhoogde vetophoping, vooral rond de buik
• moeite met ademhalen, vooral tijdens inspanning
• vermoeidheid
• gewichtsgerelateerde pijn in gewrichten

Alarmsymptomen

Bij zwangere vrouwen met obesitas moeten de volgende alarmsymptomen nauwlettend in de gaten worden gehouden:

• ernstige hoofdpijn
• visusstoornissen
• pijn in de bovenbuik
• snelle gewichtstoename
• snelle ademhaling of kortademigheid

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van obesitas tijdens de zwangerschap wordt gesteld door middel van een lichamelijk onderzoek en het berekenen van de BMI. Aanvullende onderzoeken kunnen omvatten:

• bloeddrukmetingen
• screening op zwangerschapsdiabetes
• echografie om de groei van de baby en de aanwezigheid van complicaties te volgen

Behandeling

De behandeling van obesitas tijdens de zwangerschap richt zich op het beheer van het gewicht en het voorkomen van complicaties:

• een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging
• frequente medische controles
• behandeling van gerelateerde aandoeningen zoals zwangerschapsdiabetes of hoge bloeddruk

Prognose

De prognose voor zwangere vrouwen met obesitas hangt af van de mate van obesitas en het management van de zwangerschap. Vrouwen die hun gewicht goed kunnen beheren en regelmatig medische zorg ontvangen, hebben een betere prognose en verminderen het risico op complicaties.

Complicaties

De complicaties van obesitas tijdens de zwangerschap kunnen omvatten:

• verhoogd risico op pre-eclampsie
• zwangerschapsdiabetes
• vergrote kans op keizersnede
• hoger risico op problemen bij de bevalling en postpartum complicaties

Preventie

Preventie van obesitas tijdens de zwangerschap omvat:

• gewichtbeheer voor de zwangerschap
• gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging
• regelmatige medische controles en vroege screening op mogelijke complicaties

Effect van obesitas op het cardiovasculaire systeem tijdens de zwangerschap

Obesitas heeft een aanzienlijke invloed op het cardiovasculaire systeem, en dit effect wordt tijdens de zwangerschap versterkt. Zwangere vrouwen met obesitas hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, wat kan leiden tot complicaties voor zowel de moeder als de baby.

Verhoogd risico op hoge bloeddruk en pre-eclampsie

Vrouwen met obesitas hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van hoge bloeddruk en pre-eclampsie, een ernstige complicatie tijdens de zwangerschap die kan leiden tot schade aan organen, bevalling op vroegere leeftijd en verhoogd risico op hart- en vaatziekten op lange termijn. De aanwezigheid van obesitas verergert deze aandoeningen door de verhoogde druk op het cardiovasculaire systeem en het functioneren van de nieren.

Effect op de hartfunctie en circulatie

Obesitas kan leiden tot een verhoogde belasting van het hart en een verminderde circulatie van bloed. De extra gewichtstoename kan de bloeddruk verhogen, wat het risico op hartfalen kan vergroten, vooral tijdens de zwangerschap. Dit kan leiden tot een verhoogde kans op complicaties zoals het verergeren van bestaande hartproblemen of het ontwikkelen van nieuwe hart- en vaatziekten.

Impact van obesitas op de longfunctie en ademhalingsproblemen

Zwangere vrouwen met obesitas kunnen te maken krijgen met ademhalingsproblemen zoals slaapapneu en kortademigheid. Het extra gewicht belast niet alleen het hart, maar ook de longen en het ademhalingssysteem, wat kan leiden tot verstoorde ademhaling tijdens de slaap of moeite met ademhalen tijdens de dagelijkse activiteiten.

Slaapapneu en ademhalingsproblemen tijdens de zwangerschap

Slaapapneu is een veel voorkomende aandoening bij zwangere vrouwen met obesitas. Het kan leiden tot zuurstoftekort en slaapstoornissen, wat weer invloed heeft op de gezondheid van zowel de moeder als de baby. Gebrek aan zuurstof kan leiden tot vermoeidheid, verhoogde bloeddruk en zelfs complicaties bij de bevalling.

Risico op kortademigheid en verminderde longcapaciteit

Het extra gewicht kan de longcapaciteit verminderen, wat leidt tot kortademigheid bij fysieke inspanning. Dit kan de kwaliteit van leven van de moeder beïnvloeden en het moeilijker maken om dagelijkse activiteiten uit te voeren, vooral in de latere stadia van de zwangerschap.

Effecten van obesitas op de bevalling en het geboorteproces

Obesitas kan het geboorteproces bemoeilijken door zowel voor de moeder als de baby extra risico’s te veroorzaken. De aanwezigheid van overgewicht kan leiden tot complicaties tijdens de bevalling, zoals een verhoogd risico op keizersnede, langdurige arbeid en bevallingsproblemen.

Verhoogd risico op keizersnede

Zwangere vrouwen met obesitas hebben een verhoogd risico op het ondergaan van een keizersnede, wat de bevalling ingewikkelder maakt. De kans op infecties, bloedingen en langere herstelperiodes na de bevalling kan toenemen bij vrouwen die een keizersnede ondergaan.

Langdurige arbeid en bevallingscomplicaties

Obesitas kan leiden tot een langere arbeid, waardoor er meer kans is op interventies zoals het gebruik van een vacuüm of tang om de bevalling te bevorderen. Dit kan het risico op letsels voor de moeder en de baby verhogen. Bovendien kunnen de verminderde fysieke conditie en ademhalingsproblemen bij de moeder bijdragen aan de vertraging van het bevallingsproces.

Psychosociale effecten van obesitas tijdens de zwangerschap

Obesitas kan ook invloed hebben op het emotionele en mentale welzijn van de zwangere vrouw. De zwangerschap kan voor vrouwen met obesitas extra stress met zich meebrengen, zowel door fysieke ongemakken als door zorgen over de gezondheid van hun baby. Dit kan leiden tot gevoelens van angst, depressie en verminderd zelfvertrouwen.

Verhoogd risico op depressie en angst

Obesitas verhoogt het risico op het ontwikkelen van mentale gezondheidsproblemen zoals depressie en angst, wat de algehele zwangerschapsbeleving kan beïnvloeden. Vrouwen met obesitas kunnen zich extra gestigmatiseerd voelen, wat kan bijdragen aan gevoelens van isolatie en onzekerheid.

Verstoorde lichaamsbeleving en zelfbeeld

Zwangere vrouwen met obesitas kunnen worstelen met hun lichaamsbeeld en de fysieke veranderingen die gepaard gaan met de zwangerschap. Dit kan het gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen beïnvloeden, wat kan leiden tot een verminderde emotionele gezondheid.

Effecten van obesitas op het metabolisme en de insulinegevoeligheid

Obesitas heeft invloed op het metabolisme en de insulinegevoeligheid van de moeder, wat kan leiden tot zwangerschapsdiabetes en andere metabole complicaties. Het verstoorde metabolisme kan ook invloed hebben op de ontwikkeling van de baby en de algehele gezondheid van de moeder.

Verhoogd risico op zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes komt vaker voor bij vrouwen met obesitas, wat kan leiden tot hoge bloedsuikerspiegels die zowel voor de moeder als de baby schadelijk zijn. Het verhoogde insulinegehalte kan leiden tot een grotere baby (macrosomie) en het risico op complicaties bij de bevalling verhogen.

Verlies van insulinegevoeligheid en verhoogd risico op type 2 diabetes na de zwangerschap

Na de zwangerschap hebben vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, een verhoogd risico om later type 2 diabetes te ontwikkelen. Dit kan een langdurige impact hebben op de gezondheid van de moeder, evenals haar vermogen om zich volledig te herstellen van de zwangerschap.

Preventie en beheersing van obesitas tijdens de zwangerschap

Het beheer van obesitas tijdens de zwangerschap is essentieel om de gezondheid van zowel de moeder als de baby te waarborgen. Door het handhaven van een gezond lichaamsgewicht, het aanpassen van het voedingspatroon en het opnemen van regelmatige lichaamsbeweging, kunnen zwangere vrouwen de risico’s van obesitas verminderen.

Gezonde voedingskeuzes en gewichtsbeheer

Het is belangrijk voor zwangere vrouwen met obesitas om hun voedingspatroon aan te passen en ervoor te zorgen dat ze voldoende essentiële voedingsstoffen binnenkrijgen zonder overmatige gewichtstoename. Het betrekken van een voedingsdeskundige kan vrouwen helpen om een evenwichtig voedingspatroon te volgen dat afgestemd is op hun individuele behoeften.

Lichaamsbeweging en fysieke activiteit

Regelmatige lichaamsbeweging kan het risico op zwangerschapsdiabetes verlagen, de algehele gezondheid verbeteren en het bevallingsproces bevorderen. Zwangere vrouwen met obesitas kunnen baat hebben bij matige fysieke activiteit, zoals wandelen of zwemmen, die de mobiliteit bevorderen zonder te veel druk op het lichaam uit te oefenen.

Medische begeleiding en zorgverlening

Zwangere vrouwen met obesitas moeten nauwlettend worden gevolgd door hun zorgverleners om eventuele complicaties vroegtijdig op te sporen. Dit kan het monitoren van bloeddruk, bloedsuikerspiegel en het algemene welzijn omvatten om te zorgen voor een veilige zwangerschap en bevalling.

Ondersteuning na de bevalling voor vrouwen met obesitas

Na de bevalling hebben vrouwen met obesitas extra ondersteuning nodig om terug te keren naar een gezond gewicht en het risico op langdurige complicaties te minimaliseren. Dit kan zowel lichamelijke als emotionele steun omvatten om hen te helpen hun gezondheid te behouden en een gezonde relatie met hun lichaam te herstellen.

Postpartum gewichtsverlies en zelfzorg

Na de bevalling is het belangrijk voor vrouwen om verantwoord gewicht te verliezen door middel van een evenwichtig voedingspatroon en geleidelijke lichaamsbeweging. Professionele begeleiding van een diëtist of fysiotherapeut kan vrouwen helpen een duurzaam plan voor gewichtsverlies te ontwikkelen.

Psychosociale ondersteuning na de bevalling

Het is cruciaal dat vrouwen na de bevalling emotionele en psychosociale steun krijgen, vooral als ze worstelen met lichaamsbeeld of postnatale depressie. Psychotherapie of deelname aan steungroepen kan helpen bij het omgaan met deze uitdagingen en het bevorderen van een gezonde postpartum herstelperiode.

Risico op zwangerschapscomplicaties bij zwaarlijvige moeder

Hartafwijkingen

Zwangere vrouwen die zwaarlijvig zijn, lopen mogelijk een hoger risico op veranderingen in de structuur en functie van het hart. Zij hebben namelijk een dikker linkerventrikel (de belangrijkste pompkamer van het hart) in vergelijking met vrouwen met een normaal gewicht. Zwaarlijvige vrouwen pompen ook niet zo efficiënt bloed.

Moedersterfte

Zwaarlijvigheid gaat gepaard met een hoger risico op moedersterfte. Deze sterfgevallen bij vrouwen met obesitas kennen vele oorzaken zoals pre-eclampsie en een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen).

Pre-eclampsie

Obesitas is een bekende risicofactor voor pre-eclampsie. Pre-eclampsie tijdens de zwangerschap is tevens sneller ernstiger bij zwaarlijvige vrouwen. Pre-eclampsie is een zwangerschapscomplicatie waarbij een vrouw een gevaarlijke hoge bloeddruk ervaart tijdens de tweede helft van de zwangerschap. Het is een ernstige ziekte die het hele lichaam van een vrouw aantast. Pre-eclampsie leidt mogelijk tot epileptische aanvallen, leverfalen en/of nierfalen. In zeldzame gevallen krijgt de vrouw te maken met een beroerte. In ernstige gevallen is een noodbehandeling nodig om deze complicaties te voorkomen. De bevalling wordt soms ook ingezet omdat de risico’s voor de baby en moeder te groot zijn.

Slaapapneu

Slaapapneu is een aandoening waarbij een patiënt gedurende korte perioden tijdens de slaap stopt met ademen. Slaapapneu is geassocieerd met obesitas. Tijdens de zwangerschap veroorzaakt slaapapneu niet alleen vermoeidheid, maar verhoogt deze slaapstoornis ook het risico op een hoge bloeddruk, pre-eclampsie, eclampsie en hart- en longaandoeningen.

Zwangerschapsdiabetes

Vrouwen met obesitas hebben een hoger risico op zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een aandoening waarbij de arts diabetes mellitus (suikerziekte) voor het eerst diagnosticeert tijdens de zwangerschap. Deze aandoening verhoogt het risico op een keizersnede. Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, hebben ook een hoger risico op suikerziekte in de toekomst, net als hun kinderen. Zwaarlijvige vrouwen worden vroeg in de zwangerschap gescreend op zwangerschapsdiabetes en krijgen mogelijk ook later in de zwangerschap een screening.

Problemen met baby door obesitas

Obesitas verhoogt het risico van de volgende problemen tijdens de zwangerschap:

Aangeboren afwijkingen

Baby's die ter wereld komen bij vrouwen met zwaarlijvigheid hebben een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen, zoals hartafwijkingen en neurale buisdefecten.

Doodgeboorte

Hoe hoger de BMI van de vrouw, hoe groter het risico van een doodgeboorte.

Macrosomie

Baby’s van zwaarlijvige zwangere vrouwen zijn vaak groter dan gemiddeld. Een baby loopt hierdoor sneller een letsel op tijdens de geboorte. De schouder van de baby komt bijvoorbeeld vast te zitten tijdens de bevalling. Macrosomie verhoogt ook het risico op een keizersnede. Baby's geboren met te veel lichaamsvet hebben tot slot een grotere kans om later in het leven zwaarlijvig te worden.

Miskraam

Obese vrouwen hebben een verhoogd risico op een miskraam in vergelijking met vrouwen met een normaal gewicht. Ook komen sneller herhaalde miskramen voor.

Problemen met diagnostische onderzoeken

Het hebben van te veel lichaamsvet maakt het voor de arts moeilijk om bepaalde problemen met de anatomie van de baby te zien op een echografie. Het controleren van de hartslag van de baby kan moeilijker zijn vanwege het extra vetweefsel en obesitas kan ook de foetale groei verstoren.

Verhoogd risico op andere aandoeningen

Bij obese zwangere vrouwen komt een verhoogd risico voor premature geboorte, schouderdystocie en neonatale sterfte vaker voor. Ook hebben zij een verhoogd risico op een voortijdige geboorte en overlijden van de baby in de eerste weken na de geboorte.

Verhoogd risico op obesitas bij baby

Baby's van zwaarlijvige moeders hebben een verhoogd risico op overgewicht en obesitas tijdens de kindertijd en volwassenheid. Dit kan deels worden verklaard door genetische factoren en door de invloed van obesitas tijdens de zwangerschap op de foetale ontwikkeling.

Behandeling van obesitas bij zwangere vrouwen

Behandeling van obesitas bij zwangere vrouwen richt zich op het verbeteren van de gezondheid van zowel de moeder als de baby:

Veranderingen in levensstijl

• Het aanbrengen van veranderingen in de levensstijl kan helpen bij het reguleren van het gewicht en het bevorderen van een gezonde zwangerschap. Dit omvat het volgen van een evenwichtig voedingspatroon, regelmatig lichaamsbeweging en het vermijden van ongezonde voedingsmiddelen.

Medische begeleiding

• Regelmatige medische controles zijn essentieel om eventuele complicaties vroegtijdig op te sporen. Dit omvat monitoring van de bloeddruk, bloedglucose niveaus en andere indicatoren van de gezondheid van de moeder en baby.

Specialistische zorg

• In sommige gevallen kan het nodig zijn om een specialist te raadplegen voor het beheer van obesitas tijdens de zwangerschap. Dit kan een diëtist, endocrinoloog of andere zorgverlener omvatten die ervaring heeft met het beheren van zwangerschappen bij vrouwen met obesitas.

Bevalling

• Bij vrouwen met obesitas kan een geplande keizersnede worden overwogen om de risico's tijdens de bevalling te minimaliseren. De keuze voor de bevallingsmethode wordt vaak besproken met een team van zorgverleners om de beste aanpak te bepalen.

Preventie van obesitas bij zwangere vrouwen

Preventie van obesitas bij zwangere vrouwen kan worden bereikt door:

Gewichtsbeheer

• Vrouwen wordt aangeraden om gezond te eten en regelmatig te bewegen vóór en tijdens de zwangerschap om obesitas te voorkomen. Het bereiken en behouden van een gezond gewicht kan helpen om de risico's voor zowel moeder als baby te verminderen.

Educatie en ondersteuning

• Vrouwen die zwanger willen worden of al zwanger zijn, kunnen profiteren van educatie over gezonde levensstijlkeuzes en ondersteuning van zorgverleners bij het maken van gezonde keuzes.

Vroege interventie

• Het identificeren en behandelen van overgewicht of obesitas vóór de zwangerschap kan helpen om de risico's tijdens de zwangerschap te verminderen. Vroege interventie en begeleiding kunnen ook nuttig zijn bij het voorkomen van gewichtstoename tijdens de zwangerschap.

Lees verder

• Obesitas en zwangerschap: Complicaties en behandeling
• Pre-eclampsie: Ernstige complicatie van zwangerschap
• Zwangerschapsdiabetes: Verhoogde bloedsuikerspiegel
• Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS): Slaapstoornis
• Macrosomie: Baby die veel groter is dan gemiddeld