Zwangerschap: Complicaties van obesitas bij zwangere vrouw

Body mass index is een ruwe schatting van het lichaamsvet van een persoon op basis van lengte en gewicht. Wanneer de body mass index (BMI) boven de 30 bedraagt, is sprake van obesitas (zwaarlijvigheid). Obesitas brengt tijdens de zwangerschap tal van mogelijke risico’s met zich mee. Zo ontstaat bij de moeder sneller een hogere bloeddruk, zwangerschapsdiabetes of pre-eclampsie bij de moeder. Ook bij de baby ontstaan sneller complicaties, bijvoorbeeld een doodgeboorte of groter dan normaal ter wereld komen. Een zorgvuldig beheer van het gewicht, aandacht voor voeding en lichaamsbeweging, regelmatige prenatale zorg en soms ook speciale regels wat betreft de bevalling zijn nodig bij zwangere vrouwen met overgewicht.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Risico op zwangerschapscomplicaties bij zwaarlijvige moeder
• Hartafwijkingen
• Moedersterfte
• Pre-eclampsie
• Slaapapneu
• Zwangerschapsdiabetes
• Problemen met baby door obesitas
• Aangeboren afwijkingen
• Doodgeboorte
• Macrosomie
• Miskraam
• Problemen met diagnostische onderzoeken
• Verhoogd risico op andere aandoeningen
• Verhoogd risico op obesitas bij baby
• Behandeling van obesitas bij zwangere vrouwen
• Veranderingen in levensstijl
• Medische begeleiding
• Specialistische zorg
• Bevalling
• Preventie van obesitas bij zwangere vrouwen
• Gewichtbeheer
• Educatie en ondersteuning
• Vroege interventie

Epidemiologie

Obesitas is wereldwijd een steeds groter probleem, ook onder zwangere vrouwen. De prevalentie van obesitas is in de afgelopen decennia sterk toegenomen. In Nederland kampt ongeveer 10-15% van de zwangere vrouwen met obesitas. Deze stijging wordt toegeschreven aan een combinatie van genetische factoren, dieet en leefstijl, en sociaal-economische omstandigheden.

Oorzaken

Obesitas ontstaat meestal door een langdurige balans van calorie-inname die hoger is dan het energieverbruik. Dit kan worden beïnvloed door genetische factoren, hormonale veranderingen, metabole stoornissen, en levensstijlkeuzes zoals dieet en fysieke activiteit. Tijdens de zwangerschap kan het verhoogde vetweefsel leiden tot complicaties door een verstoorde hormonale balans en verhoogde insulineweerstand.

Risicofactoren

Enkele belangrijke risicofactoren voor obesitas tijdens de zwangerschap zijn:

• een familiegeschiedenis van obesitas
• onvoldoende lichamelijke activiteit
• een ongezond dieet met veel calorieën en weinig voedingsstoffen
• psychosociale factoren zoals stress en depressie
• sociale en economische omstandigheden

Symptomen

De symptomen van obesitas kunnen variëren, maar omvatten vaak:

• verhoogde vetophoping, vooral rond de buik
• moeite met ademhalen, vooral tijdens inspanning
• vermoeidheid
• gewichtsgerelateerde pijn in gewrichten

Alarmsymptomen

Bij zwangere vrouwen met obesitas moeten de volgende alarmsymptomen nauwlettend in de gaten worden gehouden:

• ernstige hoofdpijn
• visusstoornissen
• pijn in de bovenbuik
• snelle gewichtstoename
• snelle ademhaling of kortademigheid

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van obesitas tijdens de zwangerschap wordt gesteld door middel van een lichamelijk onderzoek en het berekenen van de BMI. Aanvullende onderzoeken kunnen omvatten:

• bloeddrukmetingen
• screening op zwangerschapsdiabetes
• echografie om de groei van de baby en de aanwezigheid van complicaties te volgen

Behandeling

De behandeling van obesitas tijdens de zwangerschap richt zich op het beheer van het gewicht en het voorkomen van complicaties:

• een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging
• frequente medische controles
• behandeling van gerelateerde aandoeningen zoals zwangerschapsdiabetes of hoge bloeddruk

Prognose

De prognose voor zwangere vrouwen met obesitas hangt af van de mate van obesitas en het management van de zwangerschap. Vrouwen die hun gewicht goed kunnen beheren en regelmatig medische zorg ontvangen, hebben een betere prognose en verminderen het risico op complicaties.

Complicaties

De complicaties van obesitas tijdens de zwangerschap kunnen omvatten:

• verhoogd risico op pre-eclampsie
• zwangerschapsdiabetes
• vergrote kans op keizersnede
• hoger risico op problemen bij de bevalling en postpartum complicaties

Preventie

Preventie van obesitas tijdens de zwangerschap omvat:

• gewichtbeheer voor de zwangerschap
• gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging
• regelmatige medische controles en vroege screening op mogelijke complicaties

Risico op zwangerschapscomplicaties bij zwaarlijvige moeder

Hartafwijkingen

Zwangere vrouwen die zwaarlijvig zijn, lopen mogelijk een hoger risico op veranderingen in de structuur en functie van het hart. Zij hebben namelijk een dikker linkerventrikel (de belangrijkste pompkamer van het hart) in vergelijking met vrouwen met een normaal gewicht. Zwaarlijvige vrouwen pompen ook niet zo efficiënt bloed.

Moedersterfte

Zwaarlijvigheid gaat gepaard met een hoger risico op moedersterfte. Deze sterfgevallen bij vrouwen met obesitas kennen vele oorzaken zoals pre-eclampsie en een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen).

Pre-eclampsie

Obesitas is een bekende risicofactor voor pre-eclampsie. Pre-eclampsie tijdens de zwangerschap is tevens sneller ernstiger bij zwaarlijvige vrouwen. Pre-eclampsie is een zwangerschapscomplicatie waarbij een vrouw een gevaarlijke hoge bloeddruk ervaart tijdens de tweede helft van de zwangerschap. Het is een ernstige ziekte die het hele lichaam van een vrouw aantast. Pre-eclampsie leidt mogelijk tot epileptische aanvallen, leverfalen en/of nierfalen. In zeldzame gevallen krijgt de vrouw te maken met een beroerte. In ernstige gevallen is een noodbehandeling nodig om deze complicaties te voorkomen. De bevalling wordt soms ook ingezet omdat de risico’s voor de baby en moeder te groot zijn.

Slaapapneu

Slaapapneu is een aandoening waarbij een patiënt gedurende korte perioden tijdens de slaap stopt met ademen. Slaapapneu is geassocieerd met obesitas. Tijdens de zwangerschap veroorzaakt slaapapneu niet alleen vermoeidheid, maar verhoogt deze slaapstoornis ook het risico op een hoge bloeddruk, pre-eclampsie, eclampsie en hart- en longaandoeningen.

Zwangerschapsdiabetes

Vrouwen met obesitas hebben een hoger risico op zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een aandoening waarbij de arts diabetes mellitus (suikerziekte) voor het eerst diagnosticeert tijdens de zwangerschap. Deze aandoening verhoogt het risico op een keizersnede. Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, hebben ook een hoger risico op suikerziekte in de toekomst, net als hun kinderen. Zwaarlijvige vrouwen worden vroeg in de zwangerschap gescreend op zwangerschapsdiabetes en krijgen mogelijk ook later in de zwangerschap een screening.

Problemen met baby door obesitas

Obesitas verhoogt het risico van de volgende problemen tijdens de zwangerschap:

Aangeboren afwijkingen

Baby's die ter wereld komen bij vrouwen met zwaarlijvigheid hebben een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen, zoals hartafwijkingen en neurale buisdefecten.

Doodgeboorte

Hoe hoger de BMI van de vrouw, hoe groter het risico van een doodgeboorte.

Macrosomie

Baby’s van zwaarlijvige zwangere vrouwen zijn vaak groter dan gemiddeld. Een baby loopt hierdoor sneller een letsel op tijdens de geboorte. De schouder van de baby komt bijvoorbeeld vast te zitten tijdens de bevalling. Macrosomie verhoogt ook het risico op een keizersnede. Baby's geboren met te veel lichaamsvet hebben tot slot een grotere kans om later in het leven zwaarlijvig te worden.

Miskraam

Obese vrouwen hebben een verhoogd risico op een miskraam in vergelijking met vrouwen met een normaal gewicht. Ook komen sneller herhaalde miskramen voor.

Problemen met diagnostische onderzoeken

Het hebben van te veel lichaamsvet maakt het voor de arts moeilijk om bepaalde problemen met de anatomie van de baby te zien op een echografie. Het controleren van de hartslag van de baby kan moeilijker zijn vanwege het extra vetweefsel en obesitas kan ook de foetale groei verstoren.

Verhoogd risico op andere aandoeningen

Bij obese zwangere vrouwen komt een verhoogd risico voor premature geboorte, schouderdystocie en neonatale sterfte vaker voor. Ook hebben zij een verhoogd risico op een voortijdige geboorte en overlijden van de baby in de eerste weken na de geboorte.

Verhoogd risico op obesitas bij baby

Baby's van zwaarlijvige moeders hebben een verhoogd risico op overgewicht en obesitas tijdens de kindertijd en volwassenheid. Dit kan deels worden verklaard door genetische factoren en door de invloed van obesitas tijdens de zwangerschap op de foetale ontwikkeling.

Behandeling van obesitas bij zwangere vrouwen

Behandeling van obesitas bij zwangere vrouwen richt zich op het verbeteren van de gezondheid van zowel de moeder als de baby:

Veranderingen in levensstijl

• Het aanbrengen van veranderingen in de levensstijl kan helpen bij het reguleren van het gewicht en het bevorderen van een gezonde zwangerschap. Dit omvat het volgen van een evenwichtig dieet, regelmatig lichaamsbeweging en het vermijden van ongezonde voedingsmiddelen.

Medische begeleiding

• Regelmatige medische controles zijn essentieel om eventuele complicaties vroegtijdig op te sporen. Dit omvat monitoring van de bloeddruk, bloedglucose niveaus en andere indicatoren van de gezondheid van de moeder en baby.

Specialistische zorg

• In sommige gevallen kan het nodig zijn om een specialist te raadplegen voor het beheer van obesitas tijdens de zwangerschap. Dit kan een diëtist, endocrinoloog of andere zorgverlener omvatten die ervaring heeft met het beheren van zwangerschappen bij vrouwen met obesitas.

Bevalling

• Bij vrouwen met obesitas kan een geplande keizersnede worden overwogen om de risico's tijdens de bevalling te minimaliseren. De keuze voor de bevallingsmethode wordt vaak besproken met een team van zorgverleners om de beste aanpak te bepalen.

Preventie van obesitas bij zwangere vrouwen

Preventie van obesitas bij zwangere vrouwen kan worden bereikt door:

Gewichtbeheer

• Vrouwen wordt aangeraden om gezond te eten en regelmatig te bewegen vóór en tijdens de zwangerschap om obesitas te voorkomen. Het bereiken en behouden van een gezond gewicht kan helpen om de risico's voor zowel moeder als baby te verminderen.

Educatie en ondersteuning

• Vrouwen die zwanger willen worden of al zwanger zijn, kunnen profiteren van educatie over gezonde levensstijlkeuzes en ondersteuning van zorgverleners bij het maken van gezonde keuzes.

Vroege interventie

• Het identificeren en behandelen van overgewicht of obesitas vóór de zwangerschap kan helpen om de risico's tijdens de zwangerschap te verminderen. Vroege interventie en begeleiding kunnen ook nuttig zijn bij het voorkomen van gewichtstoename tijdens de zwangerschap.

Lees verder

• Obesitas en zwangerschap: Complicaties en behandeling
• Pre-eclampsie: Ernstige complicatie van zwangerschap
• Zwangerschapsdiabetes: Verhoogde bloedsuikerspiegel
• Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS): Slaapstoornis
• Macrosomie: Baby die veel groter is dan gemiddeld