Slaapproblemen bij ouderen: Oorzaken van slaapstoornissen

Ouderen ervaren vaak leeftijdsgebonden veranderingen in hun slaappatroon, wat kan leiden tot diverse slaapstoornissen. Veel senioren hebben moeite om in slaap te vallen, slapen korter dan jongere volwassenen, worden frequent wakker tijdens de nacht of in de vroege ochtend, en ervaren een verminderde slaapkwaliteit. Factoren zoals omgevingsomstandigheden en medische aandoeningen kunnen bijdragen aan deze problemen. De arts richt zich op het onderliggende probleem, terwijl de patiënt goede slaapgewoonten en een gezonde levensstijl naleeft. In sommige gevallen kan slaapmedicatie nodig zijn om de kwaliteit van de nachtrust te verbeteren.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van slaapstoornissen bij senioren
• Risicofactoren voor slaapstoornissen bij ouderen
• Medische aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Medicatie (steeds onder strikt toezicht van een arts)
• Prognose
• Complicaties van een slecht slaappatroon
• Preventie van verstoorde nachtrust bij ouderen
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met slaapproblemen bij ouderen
• Creëer een rustige slaapomgeving
• Stel een consistent slaapritme in
• Beperk het gebruik van stimulerende middelen
• Beperk dutjes overdag
• Zorg voor ontspanning voor het slapengaan
• Houd rekening met medische aandoeningen en medicatie
• Gebruik van melatonine of andere slaapmiddelen
• Beweeg regelmatig, maar niet vlak voor het slapengaan
• Raadpleeg een arts of specialist
• Misvattingen rond slaapproblemen bij ouderen
• De gedachte dat slaapproblemen onvermijdelijk zijn bij ouderen
• De overtuiging dat medicijnen de enige oplossing zijn
• De gedachte dat slaapproblemen altijd te maken hebben met psychische stoornissen
• De veronderstelling dat oudere mensen minder slaap nodig hebben
• De gedachte dat slaapproblemen altijd een teken zijn van een ernstigere ziekte
• De veronderstelling dat ouderen niet kunnen leren om beter te slapen
• De overtuiging dat het simpelweg "aangepast worden aan de nieuwe levensfase" voldoende is

Epidemiologie

Slaapproblemen bij ouderen zijn een veelvoorkomend probleem, dat naar schatting 50 tot 70% van de ouderen in verschillende mate treft. Deze slaapstoornissen kunnen een breed scala aan klachten veroorzaken, variërend van moeilijk in slaap vallen tot frequente nachtwakingen en een verminderde slaapkwaliteit. De prevalentie van slaapstoornissen neemt toe met de leeftijd, en hoewel de specifieke cijfers variëren, wordt aangenomen dat ongeveer de helft van de ouderen boven de 60 jaar slaapproblemen ervaart. Dit kan leiden tot significante verstoringen in het dagelijks functioneren en de algehele gezondheid.

Prevalentie per leeftijdsgroep
Slaapproblemen komen steeds vaker voor bij ouderen, waarbij ongeveer 25% van de ouderen boven de 65 jaar aangeeft minstens drie keer per week problemen te ondervinden met slapen. Onder de 80-plussers ligt dit percentage vaak nog hoger. Ouderen in zorginstellingen of die lijden aan chronische ziekten hebben een verhoogd risico op slaapstoornissen.

Geslachtsverschillen
Er is een significant verschil in slaapproblemen tussen mannen en vrouwen. Vrouwen, vooral na de menopauze, ervaren vaker slaapproblemen dan mannen. Dit kan verband houden met hormonale veranderingen, zoals de afname van oestrogeen, die invloed kunnen hebben op slaapkwaliteit.

Invloed van chronische ziekten
Ouderen die lijden aan chronische ziekten zoals hart- en vaatziekten, diabetes, artritis of dementie, vertonen een hogere prevalentie van slaapstoornissen. Deze aandoeningen kunnen direct bijdragen aan het verstoorde slaapritme of indirect door medicijnen die slaap verstoren.

Mechanisme

Het mechanisme achter slaapproblemen bij ouderen is complex en kan meerdere factoren omvatten, zoals biologische veranderingen, psychosociale invloeden en de impact van chronische ziekten of medicatie.

Biologische veranderingen
Met het verouderingsproces veranderen de circadiane ritmes, wat kan leiden tot vroegere slaaptijden en kortere slaapduur. Het vermogen om dieper te slapen neemt af, wat resulteert in een verhoogde kans op nachtelijke onderbrekingen. Daarnaast vermindert de productie van melatonine, een hormoon dat belangrijk is voor het reguleren van de slaap, wat bijdraagt aan slaapproblemen.

Psychosociale invloeden
Psychosociale factoren zoals depressie, angst of stress kunnen ook bijdragen aan slaapproblemen bij ouderen. Het verlies van dierbaren, veranderingen in sociale omstandigheden of eenzaamheid kunnen de slaapkwaliteit verstoren.

Medicatiegebruik
Veel ouderen gebruiken medicijnen voor verschillende gezondheidsproblemen. Sommige medicijnen, zoals diuretica, antidepressiva of pijnstillers, kunnen slaap verstoren door bijwerkingen zoals nachtelijk urineren, verhoogde hartslag of pijn.

Oorzaken van slaapstoornissen bij senioren

Slaapstoornissen komen veel voor bij ouderen. Hoewel de hoeveelheid benodigde slaap gedurende de volwassenheid relatief constant blijft, verandert de kwaliteit van de slaap met de leeftijd. Artsen adviseren dat volwassenen gemiddeld zeven tot acht uur slaap per nacht krijgen. Bij ouderen is de slaap vaak minder diep en onderbroken, wat een normaal verouderingsproces kan zijn. Zelfs een gezonde zeventiger kan 's nachts meerdere keren wakker worden zonder dat dit noodzakelijkerwijs wijst op een onderliggende aandoening.

Risicofactoren voor slaapstoornissen bij ouderen

De risicofactoren voor slaapstoornissen bij ouderen kunnen onderverdeeld worden in medische aandoeningen en omgevingsfactoren:

Medische aandoeningen

Slaapstoornissen bij ouderen kunnen veroorzaakt worden door verschillende medische aandoeningen, waaronder:

• Chronische pijn, zoals pijn door artritis (gewrichtsontsteking)
• De ziekte van Alzheimer
• De ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• Chronische ziekten zoals hartfalen
• Depressie (een veelvoorkomende oorzaak van slaapproblemen bij alle leeftijden)
• Slechte blaasfunctie
• Frequent urineren 's nachts (nycturie)
• Hart- en vaatziekten
• Long- en luchtwegaandoeningen
• Maag- en darmaandoeningen
• Neurologische aandoeningen of problemen
• Pijn door ziekten zoals artritis
• Slaapaandoeningen zoals slaapapneu, het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in onderbenen), periodiek bewegende ledematen, REM-slaap gedragsstoornis en slapeloosheid
• Veranderingen in de interne biologische klok, wat kan leiden tot een verschuiving in het slaappatroon, zoals eerder in de avond in slaap vallen

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren die bijdragen aan slaapproblemen bij ouderen zijn:

• Alcoholgebruik
• Gebrek aan zonlicht
• Een sedentaire levensstijl (weinig lichaamsbeweging)
• Het gebruik van stimulerende middelen zoals cafeïne
• Het gebruik van bepaalde medicijnen, kruiden en supplementen zoals antidepressiva, anticholinergica (medicijnen die de spierbeweging remmen), diuretica (plaspillen) en medicijnen voor het behandelen van hoge bloeddruk
• Gebruik van recreatieve drugs (drugsmisbruik)
• Roken

Risicogroepen

Sommige groepen ouderen lopen een groter risico op slaapstoornissen door een combinatie van factoren.

Ouderen met chronische ziekten
Ouderen met aandoeningen zoals diabetes, hart- en vaatziekten, of neurologische aandoeningen zoals Parkinson, hebben een verhoogd risico op slaapstoornissen. Deze ziekten kunnen de slaap direct verstoren of de behandeling ervan kan bijdragen aan slaapproblemen.

Vrouwen na de menopauze
Vrouwen die de menopauze hebben doorgemaakt, ervaren vaker slaapproblemen door hormonale veranderingen. De afname van oestrogeen kan slaapstoornissen, zoals slapeloosheid, verergeren.

Ouderen met dementie
Mensen met dementie, vooral die met Alzheimer, vertonen vaak ernstige slaapproblemen, waaronder nachtelijke onrust, nachtmerries en ontwaken gedurende de nacht.

Symptomen

Bij ouderen die last hebben van slaapproblemen kunnen de volgende symptomen optreden:

• Verminderde slaapkwaliteit
• Minder uren slaap dan bij jongere volwassenen
• Moeite met in slaap vallen
• Problemen met het onderscheiden van dag en nacht
• Frequent wakker worden 's nachts
• Vroeg in de ochtend ontwaken

Alarmsymptomen

Slaapproblemen bij ouderen kunnen leiden tot ernstige gezondheidscomplicaties. Het is belangrijk om alarmsymptomen te herkennen die wijzen op de ernst van de slaapstoornissen.

Frequent wakker worden
Ouderen die meerdere keren per nacht wakker worden of moeite hebben met terug in slaap vallen, lopen risico op onvoldoende slaap, wat kan bijdragen aan vermoeidheid, prikkelbaarheid en cognitieve problemen.

Slaapapneu
Slaapapneu is een veelvoorkomende oorzaak van verstoorde slaap bij ouderen. Het wordt gekarakteriseerd door ademhalingsstilstanden tijdens de slaap, wat kan leiden tot ernstige complicaties zoals hart- en vaatziekten of verhoogde bloeddruk.

Slapeloosheid
Chronische slapeloosheid, gekarakteriseerd door moeite met in slaap vallen of doorslapen, is een veelvoorkomend alarmsymptoom bij ouderen en kan leiden tot verminderde levenskwaliteit en verergering van andere gezondheidsproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van de slaapproblemen vast te stellen, neemt de arts een medische geschiedenis af en voert een lichamelijk onderzoek uit. De arts zoekt naar mogelijke medische oorzaken en bepaalt welk type slaapstoornis aanwezig is. Soms wordt een slaaponderzoek uitgevoerd in een slaaplaboratorium, meestal in een ziekenhuis, om de slaapkwaliteit en -structuur te analyseren.

Behandeling

Zelfzorg

Een rustige slaapomgeving, met een kamer die niet te warm of te koud is, en een consistente bedtijdroutine kunnen bijdragen aan een betere nachtrust. Andere aanbevelingen voor een gezonde slaaproutine zijn:

• Alcohol vermijden
• Beperk drinken voor het slapengaan
• Neem een warm bad voor het slapengaan
• Vermijd felle lichten voor het slapengaan
• Geen dutjes nemen overdag
• Vermijd grote maaltijden kort voor het slapengaan
• Beperk cafeïne-inname na de middag
• Gebruik het bed alleen voor slapen en seksuele activiteiten
• Ga elke dag op dezelfde tijd naar bed en sta op
• Als het inslapen na twintig minuten nog niet lukt, ga naar een andere ruimte en doe een ontspannende activiteit zoals lezen of muziek luisteren
• Niet roken
• Voer regelmatige lichaamsbeweging vroeg op de dag uit

Medicatie (steeds onder strikt toezicht van een arts)

Bij chronische pijn of medische aandoeningen zoals frequent urineren kan behandeling helpen om de slaap te verbeteren. Het behandelen van depressie met medicatie en gedragstherapie kan ook gunstig zijn. Het gebruik van slaappillen moet worden vermeden indien mogelijk, omdat deze middelen tot afhankelijkheid kunnen leiden en na verloop van tijd de slaapproblemen kunnen verergeren. Vooraf moet de arts het risico op slaperigheid overdag, cognitieve bijwerkingen en valpartijen evalueren voordat slaappillen worden voorgeschreven. Bepaalde slaappillen mogen niet langdurig worden gebruikt. De arts moet de patiënt nauwlettend volgen bij gebruik van slaapmedicatie en alcohol moet volledig worden vermeden, omdat dit de bijwerkingen van slaappillen kan verergeren. Mogelijke risico's van slaappillen zijn ernstige allergische reacties (anafylaxie) en gevaarlijk slaapgerelateerd gedrag, inclusief verergerde slaapstoornissen.

Prognose

De prognose voor ouderen met slaapstoornissen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling.

Korte termijn
Op korte termijn kunnen slaapproblemen leiden tot vermoeidheid, verminderde concentratie, en verhoogd risico op ongelukken. Zonder behandeling kunnen deze symptomen verergeren en de algehele gezondheid beïnvloeden.

Langdurige effecten
Langdurige slaapstoornissen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van ernstige aandoeningen zoals depressie, hart- en vaatziekten, of diabetes. Het kan ook de cognitieve functies beïnvloeden en leiden tot geheugenverlies en een verminderde kwaliteit van leven.

Complicaties van een slecht slaappatroon

Mogelijke complicaties van een verstoord slaappatroon bij ouderen zijn:

• Verhoogd risico op alcoholgebruik en drugsmisbruik
• Een verhoogd risico op valpartijen door frequent urineren 's nachts
• Vermoeidheid overdag

Preventie van verstoorde nachtrust bij ouderen

Er zijn verschillende strategieën die kunnen helpen bij het voorkomen van slaapproblemen bij ouderen.

Gezonde slaapgewoonten
Het handhaven van regelmatige slaapschema’s, het creëren van een rustige slaapomgeving en het vermijden van stimulerende middelen zoals cafeïne of alcohol voor het slapengaan kan bijdragen aan een betere slaapkwaliteit.

Behandeling van onderliggende aandoeningen
Het tijdig behandelen van chronische ziekten zoals diabetes, depressie of slaapapneu kan de slaap verbeteren. Behandelingen zoals CPAP (voor slaapapneu) of cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid kunnen effectief zijn.

Medicatiebeheer
Ouderen moeten nauwkeurig worden gecontroleerd op het gebruik van slaappillen of andere medicatie die de slaap kan beïnvloeden. Het vermijden van langdurig gebruik van slaapmedicatie kan helpen om de slaapkwaliteit te verbeteren.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met slaapproblemen bij ouderen

Slaapproblemen komen veel voor bij ouderen en kunnen verschillende oorzaken hebben, zoals medische aandoeningen, medicatiegebruik, of veranderingen in het dagelijkse ritme. Slechte slaap kan de algehele gezondheid beïnvloeden, het welzijn verminderen en zelfs bijdragen aan psychische problemen. Het is belangrijk om stappen te ondernemen om slaapproblemen aan te pakken en de kwaliteit van slaap te verbeteren. Hier zijn enkele praktische tips voor het omgaan met slaapproblemen bij ouderen.

Creëer een rustige slaapomgeving

Een rustige en comfortabele slaapomgeving is essentieel voor een goede nachtrust. Zorg ervoor dat de slaapkamer koel, donker en stil is. Gebruik zware gordijnen om licht van buitenaf te blokkeren en overweeg het gebruik van oordopjes of witte ruis om geluiden te maskeren. Zorg er ook voor dat het bed comfortabel is en geschikt voor de fysieke behoeften van de oudere persoon. Een goed matras en kussens die de juiste ondersteuning bieden, kunnen het slaapcomfort aanzienlijk verbeteren.

Stel een consistent slaapritme in

Het handhaven van een consistent slaapritme is cruciaal voor het verbeteren van de slaapkwaliteit. Dit betekent elke avond op hetzelfde tijdstip naar bed gaan en elke ochtend op hetzelfde tijdstip opstaan, zelfs in het weekend. Dit helpt het interne ritme van het lichaam te reguleren, wat de slaap bevordert. Het is ook belangrijk om overdag voldoende zonlicht en beweging te krijgen, omdat dit helpt om het circadiane ritme te stabiliseren en 's nachts beter in slaap te vallen.

Beperk het gebruik van stimulerende middelen

Stimulantia zoals cafeïne en nicotine kunnen de slaap verstoren, vooral als ze later op de dag worden geconsumeerd. Het is raadzaam om het gebruik van koffie, thee, cola en andere cafeïnehoudende dranken te beperken, vooral in de middag en avond. Evenzo kan roken de slaap verstoren, omdat nicotine een stimulerend effect heeft. Overweeg het verminderen of stoppen met deze stoffen om een betere nachtrust te bevorderen.

Beperk dutjes overdag

Hoewel een kort dutje overdag soms verfrissend kan aanvoelen, kan te veel slapen overdag de nachtrust verstoren. Ouderen kunnen geneigd zijn om langere dutjes te doen, vooral als ze zich moe voelen. Het is belangrijk om dutjes te beperken tot maximaal 20-30 minuten, bij voorkeur vroeg in de middag, om ervoor te zorgen dat ze 's nachts goed kunnen slapen.

Zorg voor ontspanning voor het slapengaan

Een ontspannen routine voor het slapengaan kan helpen om het lichaam en de geest voor te bereiden op de slaap. Activiteiten zoals lezen, het luisteren naar rustige muziek, of lichte ademhalingsoefeningen kunnen de geest kalmeren en helpen bij het in slaap vallen. Vermijd het gebruik van elektronische apparaten zoals smartphones of tablets vlak voor het slapen, omdat het blauwe licht van schermen de productie van melatonine kan verstoren, een hormoon dat de slaap bevordert.

Houd rekening met medische aandoeningen en medicatie

Slaapproblemen kunnen veroorzaakt of verergerd worden door medische aandoeningen zoals diabetes mellitus, depressie, of pijn door artrose. Het is belangrijk om met een arts te overleggen als slaapproblemen mogelijk verband houden met een onderliggende aandoening. Soms kan het aanpassen van medicatie of het behandelen van de onderliggende aandoening helpen om de slaap te verbeteren. Praat met je arts over mogelijke behandelingen en medicatie-opties die kunnen helpen bij het verbeteren van de slaap zonder bijwerkingen.

Gebruik van melatonine of andere slaapmiddelen

Sommige ouderen kunnen baat hebben bij het gebruik van melatonine, een natuurlijk hormoon dat het slaap-waakritme reguleert. Melatonine kan helpen om sneller in slaap te vallen, vooral bij ouderen die moeite hebben met het in slaap komen. Er zijn ook andere slaapmiddelen beschikbaar, maar deze moeten altijd onder toezicht van een arts worden gebruikt. Langdurig gebruik van slaapmedicatie kan leiden tot afhankelijkheid, dus het is belangrijk om deze middelen alleen te gebruiken wanneer dat nodig is en onder begeleiding van een arts.

Beweeg regelmatig, maar niet vlak voor het slapengaan

Regelmatige lichaamsbeweging kan de slaapkwaliteit aanzienlijk verbeteren, maar het is belangrijk om niet vlak voor het slapengaan intensief te bewegen, omdat dit de slaap kan verstoren. Probeer elke dag minstens 30 minuten lichte tot matige lichaamsbeweging in te plannen, zoals wandelen of yoga, maar doe dit bij voorkeur niet te laat op de dag. Beweging kan helpen om stress te verminderen, de algehele gezondheid te verbeteren en een diepere slaap te bevorderen.

Raadpleeg een arts of specialist

Als slaapproblemen aanhouden ondanks het nemen van bovenstaande maatregelen, is het belangrijk om professionele hulp in te schakelen. Een arts kan de oorzaak van de slaapproblemen verder onderzoeken en mogelijk een slaaponderzoek aanbevelen. In sommige gevallen kan therapie, zoals cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid (CGT-i), nuttig zijn. Het is belangrijk om slaapproblemen serieus te nemen, omdat onvoldoende slaap de gezondheid op lange termijn kan beïnvloeden.

Misvattingen rond slaapproblemen bij ouderen

Slaapproblemen bij ouderen worden vaak als normaal beschouwd, maar er zijn verschillende misvattingen over wat normaal is en wat kan wijzen op een onderliggend probleem. Veel mensen denken dat slaapstoornissen bij ouderen onvermijdelijk zijn, maar in werkelijkheid zijn er verschillende manieren om deze problemen aan te pakken. Het is belangrijk om goed te begrijpen wat de oorzaken van slaapproblemen kunnen zijn en hoe deze effectief behandeld kunnen worden.

De gedachte dat slaapproblemen onvermijdelijk zijn bij ouderen

Een veelvoorkomende misvatting is dat slaapproblemen bij ouderen onvermijdelijk zijn en onderdeel van het ouder worden. Hoewel het waar is dat de slaapkwaliteit met de leeftijd kan veranderen, betekent dit niet dat ernstige slaapproblemen zoals slapeloosheid of verstoringen van de slaapcyclus normaal zijn. Veel ouderen kunnen hun slaap verbeteren met de juiste aanpassingen in hun levensstijl, voedingspatroon en medische zorg. Het is dus belangrijk om niet te denken dat slaapproblemen alleen maar een gevolg zijn van het ouder worden.

De overtuiging dat medicijnen de enige oplossing zijn

Sommige mensen denken dat het gebruik van medicijnen de enige manier is om slaapproblemen bij ouderen te behandelen. Hoewel medicijnen in sommige gevallen nuttig kunnen zijn, zijn ze niet altijd de beste oplossing. In veel gevallen kunnen veranderingen in het dieet, ontspanningstechnieken en het verbeteren van de slaapomgeving effectievere oplossingen zijn. Het is belangrijk dat ouderen hun slaapproblemen met hun arts bespreken, zodat een behandelingsplan kan worden opgesteld dat bij hun specifieke situatie past, waarbij medicijnen alleen als laatste redmiddel worden gebruikt.

De gedachte dat slaapproblemen altijd te maken hebben met psychische stoornissen

Een andere misvatting is dat slaapproblemen altijd het gevolg zijn van psychische stoornissen, zoals mentale gezondheid of stress. Hoewel psychologische factoren inderdaad invloed kunnen hebben op de slaap, zijn er ook veel lichamelijke oorzaken voor slaapproblemen bij ouderen. Dit kan variëren van hartproblemen tot darmen en andere medische aandoeningen. Het is belangrijk om een grondige evaluatie te ondergaan om te bepalen wat de specifieke oorzaak van de slaapproblemen is, zodat gerichte behandelingen mogelijk zijn.

De veronderstelling dat oudere mensen minder slaap nodig hebben

Er is een misverstand dat ouderen minder slaap nodig hebben dan jongere mensen. Hoewel de slaapbehoefte kan variëren van persoon tot persoon, hebben de meeste ouderen nog steeds dezelfde hoeveelheid slaap nodig als jongere volwassenen, namelijk tussen de 7 en 9 uur per nacht. Wat echter vaak verandert, is de kwaliteit van de slaap, die kan worden beïnvloed door leeftijdsgerelateerde veranderingen in de slaapcyclus. Ouderen kunnen meer tijd in lichte slaap doorbrengen en vaker wakker worden gedurende de nacht, maar dat betekent niet dat ze minder slaap nodig hebben.

De gedachte dat slaapproblemen altijd een teken zijn van een ernstigere ziekte

Sommige mensen denken dat slaapproblemen altijd een aanwijzing zijn voor een ernstige ziekte, zoals kanker of andere ernstige aandoeningen. Hoewel slaapproblemen soms kunnen voortkomen uit onderliggende gezondheidsproblemen, zijn ze vaak het resultaat van meer alledaagse factoren zoals een slechte slaapomgeving, stress of allergieën. Het is belangrijk om slaapproblemen niet automatisch te associëren met ernstige ziektes, maar eerder te kijken naar alle mogelijke oorzaken en behandelingsopties.

De veronderstelling dat ouderen niet kunnen leren om beter te slapen

Er bestaat de misvatting dat ouderen niet in staat zijn om hun slaapgewoonten te verbeteren of te leren hoe ze beter kunnen slapen. Dit is niet waar. Ouderen kunnen met de juiste begeleiding en aanpak effectieve veranderingen aanbrengen in hun slaapgewoonten. Het ontwikkelen van een regelmatig slaapritme, het aanpassen van het dieet en het implementeren van ontspanningstechnieken kunnen allemaal helpen om de slaapkwaliteit aanzienlijk te verbeteren.

De overtuiging dat het simpelweg "aangepast worden aan de nieuwe levensfase" voldoende is

Sommige mensen denken dat slaapproblemen bij ouderen gewoon iets is waar men zich bij moet neerleggen, als onderdeel van het ouder worden. Dit is een misverstand. Ouderen hoeven zich niet te “wennen” aan chronische slaapproblemen. Door slaaproutines te verbeteren, het creëren van een geschikte slaapomgeving en het aanpakken van medische of psychologische oorzaken kunnen veel slaapproblemen effectief worden verlicht of zelfs opgelost.