Slaapproblemen bij ouderen: Oorzaken van slaapstoornissen

Ouderen ervaren vaak leeftijdsgebonden veranderingen in hun slaappatroon, wat kan leiden tot diverse slaapstoornissen. Veel senioren hebben moeite om in slaap te vallen, slapen korter dan jongere volwassenen, worden frequent wakker tijdens de nacht of in de vroege ochtend, en ervaren een verminderde slaapkwaliteit. Factoren zoals omgevingsomstandigheden en medische aandoeningen kunnen bijdragen aan deze problemen. De arts richt zich op het onderliggende probleem, terwijl de patiënt goede slaapgewoonten en een gezonde levensstijl naleeft. In sommige gevallen kan slaapmedicatie nodig zijn om de kwaliteit van de nachtrust te verbeteren.

• Oorzaken van slaapstoornissen bij senioren
• Risicofactoren voor slaapstoornissen bij ouderen
• Medische aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Medicatie (steeds onder strikt toezicht van een arts)
• Prognose
• Complicaties van een slecht slaappatroon
• Preventie van verstoorde nachtrust bij ouderen

Oorzaken van slaapstoornissen bij senioren

Slaapstoornissen komen veel voor bij ouderen. Hoewel de hoeveelheid benodigde slaap gedurende de volwassenheid relatief constant blijft, verandert de kwaliteit van de slaap met de leeftijd. Artsen adviseren dat volwassenen gemiddeld zeven tot acht uur slaap per nacht krijgen. Bij ouderen is de slaap vaak minder diep en onderbroken, wat een normaal verouderingsproces kan zijn. Zelfs een gezonde zeventiger kan 's nachts meerdere keren wakker worden zonder dat dit noodzakelijkerwijs wijst op een onderliggende aandoening.

Risicofactoren voor slaapstoornissen bij ouderen

De risicofactoren voor slaapstoornissen bij ouderen kunnen onderverdeeld worden in medische aandoeningen en omgevingsfactoren:

Medische aandoeningen

Slaapstoornissen bij ouderen kunnen veroorzaakt worden door verschillende medische aandoeningen, waaronder:

• Chronische pijn, zoals pijn door artritis (gewrichtsontsteking)
• De ziekte van Alzheimer
• De ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• Chronische ziekten zoals hartfalen
• Depressie (een veelvoorkomende oorzaak van slaapproblemen bij alle leeftijden)
• Slechte blaasfunctie
• Frequent urineren 's nachts (nycturie)
• Hart- en vaatziekten
• Long- en luchtwegaandoeningen
• Maag- en darmaandoeningen
• Neurologische aandoeningen of problemen
• Pijn door ziekten zoals artritis
• Slaapaandoeningen zoals slaapapneu, het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in onderbenen), periodiek bewegende ledematen, REM-slaap gedragsstoornis en slapeloosheid
• Veranderingen in de interne biologische klok, wat kan leiden tot een verschuiving in het slaappatroon, zoals eerder in de avond in slaap vallen

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren die bijdragen aan slaapproblemen bij ouderen zijn:

• Alcoholgebruik
• Gebrek aan zonlicht
• Een sedentaire levensstijl (weinig lichaamsbeweging)
• Het gebruik van stimulerende middelen zoals cafeïne
• Het gebruik van bepaalde medicijnen, kruiden en supplementen zoals antidepressiva, anticholinergica (medicijnen die de spierbeweging remmen), diuretica (plaspillen) en medicijnen voor het behandelen van hoge bloeddruk
• Gebruik van recreatieve drugs (drugsmisbruik)
• Roken

Symptomen

Bij ouderen die last hebben van slaapproblemen kunnen de volgende symptomen optreden:

• Verminderde slaapkwaliteit
• Minder uren slaap dan bij jongere volwassenen
• Moeite met in slaap vallen
• Problemen met het onderscheiden van dag en nacht
• Frequent wakker worden 's nachts
• Vroeg in de ochtend ontwaken

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van de slaapproblemen vast te stellen, neemt de arts een medische geschiedenis af en voert een lichamelijk onderzoek uit. De arts zoekt naar mogelijke medische oorzaken en bepaalt welk type slaapstoornis aanwezig is. Soms wordt een slaaponderzoek uitgevoerd in een slaaplaboratorium, meestal in een ziekenhuis, om de slaapkwaliteit en -structuur te analyseren.

Behandeling

Zelfzorg

Een rustige slaapomgeving, met een kamer die niet te warm of te koud is, en een consistente bedtijdroutine kunnen bijdragen aan een betere nachtrust. Andere aanbevelingen voor een gezonde slaaproutine zijn:

• Alcohol vermijden
• Beperk drinken voor het slapengaan
• Neem een warm bad voor het slapengaan
• Vermijd felle lichten voor het slapengaan
• Geen dutjes nemen overdag
• Vermijd grote maaltijden kort voor het slapengaan
• Beperk cafeïne-inname na de middag
• Gebruik het bed alleen voor slapen en seksuele activiteiten
• Ga elke dag op dezelfde tijd naar bed en sta op
• Als het inslapen na twintig minuten nog niet lukt, ga naar een andere ruimte en doe een ontspannende activiteit zoals lezen of muziek luisteren
• Niet roken
• Voer regelmatige lichaamsbeweging vroeg op de dag uit

Medicatie (steeds onder strikt toezicht van een arts)

Bij chronische pijn of medische aandoeningen zoals frequent urineren kan behandeling helpen om de slaap te verbeteren. Het behandelen van depressie met medicatie en gedragstherapie kan ook gunstig zijn. Het gebruik van slaappillen moet worden vermeden indien mogelijk, omdat deze middelen tot afhankelijkheid kunnen leiden en na verloop van tijd de slaapproblemen kunnen verergeren. Vooraf moet de arts het risico op slaperigheid overdag, cognitieve bijwerkingen en valpartijen evalueren voordat slaappillen worden voorgeschreven. Bepaalde slaappillen mogen niet langdurig worden gebruikt. De arts moet de patiënt nauwlettend volgen bij gebruik van slaapmedicatie en alcohol moet volledig worden vermeden, omdat dit de bijwerkingen van slaappillen kan verergeren. Mogelijke risico's van slaappillen zijn ernstige allergische reacties (anafylaxie) en gevaarlijk slaapgerelateerd gedrag, inclusief verergerde slaapstoornissen.

Prognose

De meeste patiënten ervaren een verbetering in hun slaap door behandeling van de onderliggende oorzaken en het toepassen van goede slaapgewoonten. Echter, sommige patiënten kunnen nog steeds problemen ondervinden met hun slaap ondanks de behandeling.

Complicaties van een slecht slaappatroon

Mogelijke complicaties van een verstoord slaappatroon bij ouderen zijn:

• Verhoogd risico op alcoholgebruik en drugsmisbruik
• Een verhoogd risico op valpartijen door frequent urineren 's nachts
• Vermoeidheid overdag

Preventie van verstoorde nachtrust bij ouderen

Preventie en beheersing van slaapproblemen kunnen worden bevorderd door regelmatige lichaamsbeweging, het vermijden van bekende oorzaken van slaapstoornissen, en adequate blootstelling aan natuurlijk licht.