Slaapproblemen bij ouderen: Oorzaken van slaapstoornissen

Ouderen vertonen leeftijdsgebonden slaapveranderingen hetgeen resulteert in slaapstoornissen Senioren hebben bijvoorbeeld moeite om in slaap te vallen, slapen minder uren dan volwassenen, ontwaken vaak tijdens de nacht of vroege ochtend en hebben een verminderde slaapkwaliteit. Diverse omgevingsfactoren en aandoeningen liggen aan de basis van deze slaapproblemen, zoals alcoholgebruik of de ziekte van Alzheimer. De arts behandelt het onderliggend probleem, en de patiënt hanteert goede slaaproutines en een gezonde levensstijl. De meeste slaapproblemen verdwijnen hierdoor. Soms moet de arts wel slaapmedicatie voorschrijven zodat de patiënt weer kan genieten van een goede nachtrust.

• Oorzaken van slaapstoornissen bij senioren
• Risicofactoren van slaapproblemen bij ouderen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Zelfzorg
• Medicatie (steeds onder strikt toezicht van een arts)
• Prognose
• Complicaties van slecht slaappatroon
• Preventie van verstoorde nachtrust bij oudere patiënten

Oorzaken van slaapstoornissen bij senioren

Slaapproblemen komen vaak voor bij ouderen. De benodigde hoeveelheid slaap blijft constant gedurende de volwassen jaren. Artsen adviseren dat volwassenen elke nacht zeven tot acht uur slaap krijgen. Bij ouderen is de slaap minder diep en hapert deze vaker dan bij jongere personen. Een gezonde zeventigjarige ontwaakt 's nachts meerdere keren zonder dat deze te wijten is aan een ziekte.

Risicofactoren van slaapproblemen bij ouderen

Aandoeningen

Slaapstoornissen bij ouderen zijn het gevolg van één van volgende aandoeningen:

• chronische pijn zoals pijn veroorzaakt door artritis (gewrichtsontsteking)
• de ziekte van Alzheimer
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• een chronische ziekte, zoals hartfalen
• een depressie (een depressie is een veel voorkomende oorzaak van slaapproblemen bij patiënten van alle leeftijden)
• een slechte blaasfunctie
• frequent urineren ’s nachts (nycturie)
• hart- en vaatziekten
• long- en luchtwegaandoeningen
• maag- en darmaandoeningen
• neurologische aandoeningen of problemen
• pijn veroorzaakt door ziekten zoals artritis (gewrichtsontsteking)
• slaapaandoeningen zoals slaapapneu, het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in onderbenen), periodiek bewegende ledematen, REM-gedragsstoornis en slapeloosheid
• veranderingen in de natuurlijke interne klok van het lichaam, waardoor sommige patiënten eerder in de avond in slaap vallen

Omgevingsfactoren

Enkele omgevingsfactoren zijn gekoppeld aan slaapproblemen bij senioren:

• alcoholgebruik
• een gebrek aan zonlicht
• een sedentaire levensstijl (weinig lichaamsbeweging)
• het gebruik van stimulerende middelen zoals cafeïne
• het nemen van bepaalde medicijnen, kruiden en supplementen zoals antidepressiva, anticholinergica (medicijnen die de spierbeweging remmen), diuretica (plaspillen) en medicijnen voor het behandelen van een hoge bloeddruk
• het nemen van recreatieve drugs (drugsmisbruik)
• roken

Symptomen

Volgende symptomen treden op bij ouderen die kampen met slaapproblemen:

• een verminderde slaapkwaliteit
• minder uren dan volwassenen slapen
• moeilijk in slaap vallen
• moeite om het verschil tussen dag en nacht te voorspellen
• 's nachts vaak wakker worden
• vroeg in de ochtend ontwaken

Diagnose en onderzoeken

De arts neemt een medische geschiedenis af van de patiënt, en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Hij wil namelijk zoeken naar medische oorzaken van de slaapklachten en bepalen welk type slaapstoornis het probleem veroorzaakt. De arts zet soms ook een slaaponderzoek in hetgeen plaatsvindt tijdens de nacht in een slaaplaboratorium, meestal in een ziekenhuis.

Behandeling

Zelfzorg

Slapen in een rustige kamer die niet te warm of te koud is en een ontspannen bedtijdroutine is eveneens nuttig om de symptomen te verbeteren. Andere manieren om slaap te bevorderen, zijn onder meer volgende tips voor een gezonde levensstijl:

• alcohol vermijden
• beperkt drinken voor het slapengaan
• een warm bad nemen voor het slapengaan
• felle lichten vermijden voor het slapengaan
• geen dutjes nemen
• geen grote maaltijden kort voor het slapen gaan eten
• geen stimulerende middelen zoals cafeïne na het midden van de middag nemen
• het bed alleen voor slaap of seksuele activiteiten gebruiken
• naar bed gaan en elke dag ontwaken op hetzelfde tijdstip
• naar een andere ruimte gaan en daar een ontspannende en rustige activiteit uitvoeren zoals lezen en muziek luisteren indien het inslapen na twintig minuten nog steeds niet lukt
• niet roken
• regelmatige lichaamsbeweging vroeg in de dag uitvoeren

Medicatie (steeds onder strikt toezicht van een arts)

Het verlichten van chronische pijn en het behandelen van medische aandoeningen zoals frequent urineren verbetert de slaap bij sommige patiënten. De behandeling van een depressie met medicatie en gedragstherapie verbetert eveneens de slaap. De patiënt moet voorts het gebruik van slaappillen vermijden indien mogelijk. Deze medicijnen leiden namelijk tot afhankelijkheid en verergeren na verloop van tijd slaapproblemen als de patiënt deze niet op de juiste manier gebruikt. De arts moet het risico op slaperigheid overdag, de mentale (cognitieve) bijwerkingen en de valpartij beoordelen voordat hij deze slaapmiddelen voorschrijft en de patiënt deze dus mag innemen. Bepaalde slaappillen mag de patiënt niet langdurig nemen. De arts volgt de patiënt altijd op als hij medicatie wil nemen voor slaapstoornissen. De patiënt mag in geen geval alcohol consumeren als hij slaappillen gebruikt. Alcohol verergert namelijk de bijwerkingen van alle slaappillen. Mogelijke risico's tijdens het gebruik van dergelijke geneesmiddelen zijn ernstige allergische reacties (anafylaxie) en gevaarlijk slaapgerelateerd gedrag, waaronder juist slaapstoornissen.

Prognose

Dankzij de behandeling verbetert de slaap van de meeste patiënten. Andere patiënten ervaren mogelijk echter nog steeds een verstoorde slaap.

Complicaties van slecht slaappatroon

Mogelijke complicaties zijn:

• alcoholgebruik
• drugsmisbruik
• een verhoogd risico op valpartijen (door het frequent urineren 's nachts)
• vermoeidheid overdag

Preventie van verstoorde nachtrust bij oudere patiënten

Regelmatige lichaamsbeweging, het vermijden van zoveel mogelijk oorzaken van een verstoorde slaap en een adequate blootstelling aan natuurlijk licht zijn inzetbaar voor het voorkomen en ook beheersen van slaapproblemen.