Hypersomnie: Slaapstoornis - Overmatige slaperigheid overdag
Hypersomnie is een medische term die verwijst naar overmatige slaperigheid overdag of overmatige slaaptijd. Bij deze slaapstoornis, die circa 5% van de bevolking treft, heeft een patiënt moeite om wakker te blijven gedurende de dag. Patiënten met hypersomnie kunnen door extreme vermoeidheid op elk moment in slaap vallen – bijvoorbeeld op het werk of tijdens het autorijden. Ze ervaren mogelijk ook andere problemen die gerelateerd zijn aan de overmatige slaaptijd, zoals een gebrek aan energie en moeite om helder te denken. Deze slaapaandoening is vaak het gevolg van een medische aandoening of het gebruik of stopzetten van medicijnen. De arts behandelt het onderliggende probleem en schrijft eventueel medicatie voor. Ook veranderingen in de levensstijl zijn nuttig voor het verbeteren van het slaappatroon. In de meeste gevallen is het mogelijk om de extreme slaapzucht te verminderen en een normale slaap- en waakcyclus te herstellen, al ervaren sommige patiënten blijvende slaapproblemen.- Epidemiologie
- Voorkomen wereldwijd
- Geslacht en leeftijdsverschillen
- Mechanisme
- Centrale slaapregulatie
- Hormonale invloeden
- Oorzaken en soorten van hypersomnie
- Primaire vorm
- Secundaire vorm
- Risicofactoren van extreme slaaptijd
- Symptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van overmatige slaperigheid overdag
- Tips voor betere nachtrust
- Prognose van overmatige slaperigheid
- Complicaties van hypersomnie
- Preventie van hypersomnie
- Praktische tips voor het omgaan met hypersomnie
- Zorg voor een regelmatig slaapritme
- Creëer een comfortabele slaapomgeving
- Vermijd cafeïne en andere stimulerende middelen
- Neem strategische dutjes
- Beperk schermgebruik voor het slapen
- Raadpleeg een arts voor een behandelplan
- Verbeter je voedingspatroon
- Pas je dagelijkse routine aan
- Oefen ontspanningstechnieken
- Misvattingen rond hypersomnie
- Hypersomnie is gewoon luiheid
- Hypersomnie is hetzelfde als vermoeidheid
- Cafeïne en energieboosters helpen tegen hypersomnie
- Mensen met hypersomnie slapen de hele dag
- Hypersomnie is een psychologisch probleem
- Hypersomnie heeft geen ernstige gevolgen
- Medicatie is de enige oplossing voor hypersomnie
Epidemiologie
Hypersomnie treft ongeveer 5% van de bevolking wereldwijd. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de regio en de onderliggende oorzaken. Onderzoekers hebben aangetoond dat de aandoening zowel bij mannen als vrouwen voorkomt, hoewel sommige studies suggereren dat mannen iets vaker worden getroffen.Voorkomen wereldwijd
Hypersomnie, gekenmerkt door overmatige slaperigheid overdag ondanks voldoende nachtrust, treft wereldwijd naar schatting 0,5-1% van de bevolking. Het komt vaker voor bij volwassenen jonger dan 40 jaar.Geslacht en leeftijdsverschillen
Hoewel hypersomnie beide geslachten kan treffen, lijken mannen een iets hogere prevalentie te hebben van secundaire hypersomnie (veroorzaakt door onderliggende aandoeningen zoals slaapapneu), terwijl idiopathische hypersomnie iets vaker voorkomt bij vrouwen.Mechanisme
Centrale slaapregulatie
De aandoening wordt geassocieerd met een disfunctie in de hypothalamus, het hersengebied dat de slaap-waakcyclus reguleert. Verminderde activiteit van arousal-systeemneurotransmitters, zoals orexine, kan bijdragen aan de symptomen.Hormonale invloeden
Er is bewijs dat hormonale factoren, zoals veranderingen in cortisolniveaus, een rol kunnen spelen bij de ernst en het optreden van hypersomnie.Oorzaken en soorten van hypersomnie
Primaire vorm
Wanneer de oorzaak van de extreme slaaptijd niet kan worden gevonden, spreekt men van "primaire hypersomnie". Mogelijk is er een probleem met het hersensysteem dat verantwoordelijk is voor de slaap- en waakfuncties.
Alcoholmisbruik leidt mogelijk tot overmatige slaperigheid overdag / Bron: Jarmoluk, PixabaySecundaire vorm
De secundaire vorm van hypersomnie is het resultaat van een medische of psychische aandoening of het gebruik van medicatie. Een ziekte of medicatie kan namelijk leiden tot onvoldoende slaap (slaapgebrek) of vermoeidheid.- Auto-immuunziekten zoals lupus en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
- Drugsmisbruik of alcoholmisbruik
- Een hartaandoening
- Een hoofdletsel
- Een ijzergebrek in het bloed (ferriprieve anemie)
- Een lage schildklierfunctie (hypothyreoïdie)
- Een neurologische aandoening, zoals multiple sclerose, de ziekte van Alzheimer of de ziekte van Parkinson (ziekte met bevingen)
- Een virale infectie, zoals de ziekte van Whipple (infectie met symptomen aan maag en darmen), klierkoorts, hiv en Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
- Encefalitis (hersenontsteking)
- Epilepsie
- Fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
- Genetica (een familielid hebben met hypersomnie)
- Het chronisch vermoeidheidssyndroom
- Kanker en kankerbehandelingen
- Medicatiegebruik zoals kalmerende middelen of antihistaminica (medicatie voor het behandelen van een allergische reactie) of het stopzetten van bepaalde medicijnen
- Nierproblemen: nierfalen, een chronische nierziekte en nierdialyse krijgen
- Overgewicht
- Slaapbewegingsstoornissen zoals het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in onderbenen) en periodiek bewegende ledematen
- Slaapstoornissen zoals narcolepsie (slaperigheid overdag en verlies van controle over de ledematen) en slaapapneu (onderbrekingen van de ademhaling tijdens de slaap)
- Spieraandoeningen
- Stemmingsstoornissen, zoals een depressie, een angststoornis en een bipolaire stoornis
Roken vormt een risicofactor voor hypersomnie / Bron: Geralt, PixabayRisicofactoren van extreme slaaptijd
Roken, alcohol drinken en medicatie gebruiken die leidt tot slaperigheid overdag zijn risicofactoren voor hypersomnie. Voorts treft de slaapstoornis meer mannen dan vrouwen.Symptomen
Patiënten die overdag overmatig slaperig zijn, slapen meestal meer dan tien uur (soms zelfs meer dan twaalf) per dag, inclusief dutjes overdag. Ze zijn lastig wakker te krijgen, ondanks hulp van anderen of het gebruik van alarmen, geluiden of lichten. Ondanks de vele dutjes en lange slaaptijden voelen patiënten zich nog steeds suf en slaperig. Dit leidt tot:- Aandachtsstoornissen
- Angst
- Verlies van eetlust
- Concentratieproblemen
- Geheugenproblemen
- Hallucinaties
- Langzaam denken en spreken
- Prikkelbaarheid
- Rusteloosheid
- Weinig energie
Patiënten met deze slaapstoornis kunnen op elk moment weer in slaap vallen. Ze kunnen op zichzelf echter wel wakker blijven, in tegenstelling tot bij narcolepsie waarbij plotse slaapaanvallen optreden. Vaak hebben ze ook een slechte nachtrust. Afhankelijk van de oorzaak kunnen nog andere symptomen optreden. Zo heeft een patiënt met slaapapneu bijvoorbeeld problemen met de ademhaling ’s nachts, waardoor hij meerdere keren wakker wordt.
Diagnose en onderzoeken
VraaggesprekWanneer een patiënt zich overdag altijd slaperig voelt, is het raadzaam om contact op te nemen met de arts. De arts stelt vragen aan de patiënt om de diagnose van hypersomnie te stellen. Deze vragen hebben betrekking op de slaapgewoonten, de hoeveelheid slaap die de patiënt 's nachts krijgt, de frequentie van het ontwaken tijdens de nacht en/of het overdag in slaap vallen. Verder wenst de arts op de hoogte te zijn van de emotionele problemen, de familiale en medische geschiedenis en het medicatiegebruik van de patiënt. Indien mogelijk brengt de patiënt een slaapdagboek mee naar de arts, waarin hij de slaap- en waaktijden gedurende de nacht registreert, wat nuttig is voor het bijhouden van een slaappatroon.
Soms is een bijkomend bloedonderzoek nodig / Bron: Frolicsomepl, PixabayDe arts kan ook enkele onderzoeken aanvragen, waaronder:
- Een bloedonderzoek
- Een computertomografie (CT-scan)
- Een slaaptest (polysomnografie)
In sommige gevallen is tevens een elektro-encefalogram (EEG: hersenfilmpje) nodig, waarbij de elektrische activiteit van de hersenen wordt gemeten.
De slaapproblemen moeten minimaal drie maanden en dit minstens drie keer per week aanwezig zijn voorafgaand aan de diagnose.
Behandeling van overmatige slaperigheid overdag
Een patiënt met overmatige slaperigheid kan gebaat zijn bij verschillende geneesmiddelen. De arts schrijft bijvoorbeeld stimulerende middelen, antidepressiva en nieuwere medicijnen voor, zoals Provigil en Xyrem.Wanneer de extreme slaperigheid het gevolg is van slaapapneu, kan de arts continue positieve luchtwegdruk of CPAP voorschrijven. Bij deze behandelingsoptie draagt de patiënt een masker over de neus tijdens de slaap. Een machine levert vervolgens via het masker een continue luchtstroom in de neusvleugels af. De luchtdruk houdt de luchtwegen open.
Wanneer de extreme slaperigheid het gevolg is van het gebruik van een bepaald geneesmiddel, kan andere medicatie nodig zijn om de slaperigheid te verminderen.
Verder behandelt de arts het onderliggende probleem dat leidt tot de overmatige slaap. Een goede slaaphygiëne is tot slot noodzakelijk.
Tips voor betere nachtrust
Enkele tips voor het verbeteren van de slaap bij hypersomnie zijn:- Alcohol, cafeïne en roken vermijden vlak voor slaaptijd
- Een koele en rustige slaapomgeving kiezen
- Een regelmatig slaappatroon aanhouden
- Vroeger naar bed gaan om meer nachtrust te krijgen
- Elektronische apparaten uitschakelen
- Geen pittige gerechten, gefrituurd voedsel, vet voedsel, zwaar voedsel en koolzuurhoudende dranken consumeren vlak voor slaaptijd
- Lichten doven
- Op een comfortabele matras en kussens slapen
Prognose van overmatige slaperigheid
Hypersomnie is geen levensbedreigende aandoening, maar kan wel de kwaliteit van leven aanzienlijk aantasten. Medicatie en verbeteringen in de levensstijl verminderen de overmatige slaperigheid in de meeste gevallen. Bij sommige patiënten blijft de overmatige slaperigheid overdag echter in zekere mate aanwezig.
Autorijden is mogelijk bemoeilijkt bij een extreme slaaptijd / Bron: Unsplash, Pixabay
