Hypersomnie: Slaapstoornis - Overmatige slaperigheid overdag

Hypersomnie is een medische term die verwijst naar overmatige slaperigheid overdag of overmatige slaaptijd. Bij deze slaapstoornis, die circa 5% van de bevolking treft, heeft een patiënt moeite om wakker te blijven gedurende de dag. Patiënten met hypersomnie kunnen door extreme vermoeidheid op elk moment in slaap vallen – bijvoorbeeld op het werk of tijdens het autorijden. Ze ervaren mogelijk ook andere problemen die gerelateerd zijn aan de overmatige slaaptijd, zoals een gebrek aan energie en moeite om helder te denken. Deze slaapaandoening is vaak het gevolg van een medische aandoening of het gebruik of stopzetten van medicijnen. De arts behandelt het onderliggende probleem en schrijft eventueel medicatie voor. Ook veranderingen in de levensstijl zijn nuttig voor het verbeteren van het slaappatroon. In de meeste gevallen is het mogelijk om de extreme slaapzucht te verminderen en een normale slaap- en waakcyclus te herstellen, al ervaren sommige patiënten blijvende slaapproblemen.

• Epidemiologie
• Voorkomen wereldwijd
• Geslacht en leeftijdsverschillen
• Mechanisme
• Centrale slaapregulatie
• Hormonale invloeden
• Oorzaken en soorten van hypersomnie
• Primaire vorm
• Secundaire vorm
• Risicofactoren van extreme slaaptijd
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van overmatige slaperigheid overdag
• Tips voor betere nachtrust
• Prognose van overmatige slaperigheid
• Complicaties van hypersomnie
• Preventie van hypersomnie
• Praktische tips voor het omgaan met hypersomnie
• Zorg voor een regelmatig slaapritme
• Creëer een comfortabele slaapomgeving
• Vermijd cafeïne en andere stimulerende middelen
• Neem strategische dutjes
• Beperk schermgebruik voor het slapen
• Raadpleeg een arts voor een behandelplan
• Verbeter je voedingspatroon
• Pas je dagelijkse routine aan
• Oefen ontspanningstechnieken
• Misvattingen rond hypersomnie
• Hypersomnie is gewoon luiheid
• Hypersomnie is hetzelfde als vermoeidheid
• Cafeïne en energieboosters helpen tegen hypersomnie
• Mensen met hypersomnie slapen de hele dag
• Hypersomnie is een psychologisch probleem
• Hypersomnie heeft geen ernstige gevolgen
• Medicatie is de enige oplossing voor hypersomnie

Epidemiologie

Hypersomnie treft ongeveer 5% van de bevolking wereldwijd. De prevalentie kan variëren afhankelijk van de regio en de onderliggende oorzaken. Onderzoekers hebben aangetoond dat de aandoening zowel bij mannen als vrouwen voorkomt, hoewel sommige studies suggereren dat mannen iets vaker worden getroffen.

Voorkomen wereldwijd

Hypersomnie, gekenmerkt door overmatige slaperigheid overdag ondanks voldoende nachtrust, treft wereldwijd naar schatting 0,5-1% van de bevolking. Het komt vaker voor bij volwassenen jonger dan 40 jaar.

Geslacht en leeftijdsverschillen

Hoewel hypersomnie beide geslachten kan treffen, lijken mannen een iets hogere prevalentie te hebben van secundaire hypersomnie (veroorzaakt door onderliggende aandoeningen zoals slaapapneu), terwijl idiopathische hypersomnie iets vaker voorkomt bij vrouwen.

Mechanisme

Centrale slaapregulatie

De aandoening wordt geassocieerd met een disfunctie in de hypothalamus, het hersengebied dat de slaap-waakcyclus reguleert. Verminderde activiteit van arousal-systeemneurotransmitters, zoals orexine, kan bijdragen aan de symptomen.

Hormonale invloeden

Er is bewijs dat hormonale factoren, zoals veranderingen in cortisolniveaus, een rol kunnen spelen bij de ernst en het optreden van hypersomnie.

Oorzaken en soorten van hypersomnie

Primaire vorm

Wanneer de oorzaak van de extreme slaaptijd niet kan worden gevonden, spreekt men van "primaire hypersomnie". Mogelijk is er een probleem met het hersensysteem dat verantwoordelijk is voor de slaap- en waakfuncties.

Secundaire vorm

De secundaire vorm van hypersomnie is het resultaat van een medische of psychische aandoening of het gebruik van medicatie. Een ziekte of medicatie kan namelijk leiden tot onvoldoende slaap (slaapgebrek) of vermoeidheid.

• Auto-immuunziekten zoals lupus en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• Drugsmisbruik of alcoholmisbruik
• Een hartaandoening
• Een hoofdletsel
• Een ijzergebrek in het bloed (ferriprieve anemie)
• Een lage schildklierfunctie (hypothyreoïdie)
• Een neurologische aandoening, zoals multiple sclerose, de ziekte van Alzheimer of de ziekte van Parkinson (ziekte met bevingen)
• Een virale infectie, zoals de ziekte van Whipple (infectie met symptomen aan maag en darmen), klierkoorts, hiv en Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• Encefalitis (hersenontsteking)
• Epilepsie
• Fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• Genetica (een familielid hebben met hypersomnie)
• Het chronisch vermoeidheidssyndroom
• Kanker en kankerbehandelingen
• Medicatiegebruik zoals kalmerende middelen of antihistaminica (medicatie voor het behandelen van een allergische reactie) of het stopzetten van bepaalde medicijnen
• Nierproblemen: nierfalen, een chronische nierziekte en nierdialyse krijgen
• Overgewicht
• Slaapbewegingsstoornissen zoals het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in onderbenen) en periodiek bewegende ledematen
• Slaapstoornissen zoals narcolepsie (slaperigheid overdag en verlies van controle over de ledematen) en slaapapneu (onderbrekingen van de ademhaling tijdens de slaap)
• Spieraandoeningen
• Stemmingsstoornissen, zoals een depressie, een angststoornis en een bipolaire stoornis

Risicofactoren van extreme slaaptijd

Roken, alcohol drinken en medicatie gebruiken die leidt tot slaperigheid overdag zijn risicofactoren voor hypersomnie. Voorts treft de slaapstoornis meer mannen dan vrouwen.

Symptomen

Patiënten die overdag overmatig slaperig zijn, slapen meestal meer dan tien uur (soms zelfs meer dan twaalf) per dag, inclusief dutjes overdag. Ze zijn lastig wakker te krijgen, ondanks hulp van anderen of het gebruik van alarmen, geluiden of lichten. Ondanks de vele dutjes en lange slaaptijden voelen patiënten zich nog steeds suf en slaperig. Dit leidt tot:

• Aandachtsstoornissen
• Angst
• Verlies van eetlust
• Concentratieproblemen
• Geheugenproblemen
• Hallucinaties
• Langzaam denken en spreken
• Prikkelbaarheid
• Rusteloosheid
• Weinig energie

Patiënten met deze slaapstoornis kunnen op elk moment weer in slaap vallen. Ze kunnen op zichzelf echter wel wakker blijven, in tegenstelling tot bij narcolepsie waarbij plotse slaapaanvallen optreden. Vaak hebben ze ook een slechte nachtrust. Afhankelijk van de oorzaak kunnen nog andere symptomen optreden. Zo heeft een patiënt met slaapapneu bijvoorbeeld problemen met de ademhaling ’s nachts, waardoor hij meerdere keren wakker wordt.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

Wanneer een patiënt zich overdag altijd slaperig voelt, is het raadzaam om contact op te nemen met de arts. De arts stelt vragen aan de patiënt om de diagnose van hypersomnie te stellen. Deze vragen hebben betrekking op de slaapgewoonten, de hoeveelheid slaap die de patiënt 's nachts krijgt, de frequentie van het ontwaken tijdens de nacht en/of het overdag in slaap vallen. Verder wenst de arts op de hoogte te zijn van de emotionele problemen, de familiale en medische geschiedenis en het medicatiegebruik van de patiënt. Indien mogelijk brengt de patiënt een slaapdagboek mee naar de arts, waarin hij de slaap- en waaktijden gedurende de nacht registreert, wat nuttig is voor het bijhouden van een slaappatroon.

Diagnostisch onderzoek

De arts kan ook enkele onderzoeken aanvragen, waaronder:

• Een bloedonderzoek
• Een computertomografie (CT-scan)
• Een slaaptest (polysomnografie)

In sommige gevallen is tevens een elektro-encefalogram (EEG: hersenfilmpje) nodig, waarbij de elektrische activiteit van de hersenen wordt gemeten.

De slaapproblemen moeten minimaal drie maanden en dit minstens drie keer per week aanwezig zijn voorafgaand aan de diagnose.

Behandeling van overmatige slaperigheid overdag

Een patiënt met overmatige slaperigheid kan gebaat zijn bij verschillende geneesmiddelen. De arts schrijft bijvoorbeeld stimulerende middelen, antidepressiva en nieuwere medicijnen voor, zoals Provigil en Xyrem.

Wanneer de extreme slaperigheid het gevolg is van slaapapneu, kan de arts continue positieve luchtwegdruk of CPAP voorschrijven. Bij deze behandelingsoptie draagt de patiënt een masker over de neus tijdens de slaap. Een machine levert vervolgens via het masker een continue luchtstroom in de neusvleugels af. De luchtdruk houdt de luchtwegen open.

Wanneer de extreme slaperigheid het gevolg is van het gebruik van een bepaald geneesmiddel, kan andere medicatie nodig zijn om de slaperigheid te verminderen.

Verder behandelt de arts het onderliggende probleem dat leidt tot de overmatige slaap. Een goede slaaphygiëne is tot slot noodzakelijk.

Tips voor betere nachtrust

Enkele tips voor het verbeteren van de slaap bij hypersomnie zijn:

• Alcohol, cafeïne en roken vermijden vlak voor slaaptijd
• Een koele en rustige slaapomgeving kiezen
• Een regelmatig slaappatroon aanhouden
• Vroeger naar bed gaan om meer nachtrust te krijgen
• Elektronische apparaten uitschakelen
• Geen pittige gerechten, gefrituurd voedsel, vet voedsel, zwaar voedsel en koolzuurhoudende dranken consumeren vlak voor slaaptijd
• Lichten doven
• Op een comfortabele matras en kussens slapen

Prognose van overmatige slaperigheid

Hypersomnie is geen levensbedreigende aandoening, maar kan wel de kwaliteit van leven aanzienlijk aantasten. Medicatie en verbeteringen in de levensstijl verminderen de overmatige slaperigheid in de meeste gevallen. Bij sommige patiënten blijft de overmatige slaperigheid overdag echter in zekere mate aanwezig.

Complicaties van hypersomnie

Het functioneren op werk, het autorijden en de sociale betrokkenheid kunnen worden aangetast wanneer een patiënt overdag abnormaal slaperig is.

Preventie van hypersomnie

Preventie van hypersomnie omvat het vermijden van risicofactoren zoals overmatig alcoholgebruik, roken en slecht slaappatroon. Het bevorderen van een gezonde levensstijl, goede slaaphygiëne en regelmatige medische controles kunnen helpen bij het voorkomen van hypersomnie.

Praktische tips voor het omgaan met hypersomnie

Hypersomnie is een aandoening waarbij je overmatig moe bent en lange periodes van slapen nodig hebt, zelfs na een nacht rust. Dit kan het moeilijk maken om je dagelijkse activiteiten uit te voeren. Hier zijn enkele praktische tips om te leren omgaan met hypersomnie en de impact ervan op je leven te minimaliseren.

Zorg voor een regelmatig slaapritme

Een van de belangrijkste manieren om met hypersomnie om te gaan, is door een consistent slaapritme aan te houden. Probeer elke avond op hetzelfde tijdstip naar bed te gaan en op hetzelfde tijdstip op te staan, zelfs in het weekend. Dit helpt om je biologische klok te stabiliseren en kan de kwaliteit van je slaap verbeteren. Hierdoor kun je beter uitgerust wakker worden en de overmatige slaperigheid overdag verminderen.

Creëer een comfortabele slaapomgeving

Een rustgevende slaapomgeving kan je helpen om beter te slapen, wat cruciaal is bij hypersomnie. Zorg ervoor dat je slaapkamer donker, stil en koel is, zodat je ongestoord kunt slapen. Overweeg het gebruik van oordoppen of een slaapmasker als geluiden of licht je slaap verstoren. Het investeren in een goed matras en comfortabele kussens kan ook bijdragen aan een meer verkwikkende nachtrust.

Vermijd cafeïne en andere stimulerende middelen

Hoewel het verleidelijk kan zijn om cafeïne of andere stimulerende middelen te gebruiken om jezelf wakker te houden, kunnen deze je slaapkwaliteit verstoren. Het is beter om cafeïne te vermijden, vooral in de middag en avond, zodat je 's nachts beter kunt slapen. Probeer in plaats daarvan ontspanningstechnieken toe te passen om je lichaam tot rust te brengen.

Neem strategische dutjes

Als je merkt dat je overdag vaak moe bent, kunnen strategische dutjes je helpen om je energie op te laden. Het is belangrijk om de duur van je dutjes te beperken tot 20 tot 30 minuten, zodat je niet in een diepe slaap komt en het moeilijker wordt om 's nachts in slaap te vallen. Een kort dutje kan helpen om je concentratie en energie voor de rest van de dag te verbeteren.

Beperk schermgebruik voor het slapen

Het gebruik van elektronische apparaten zoals telefoons, tablets en computers vlak voor het slapen kan je slaap verstoren. Het blauwe licht van schermen kan je hersenen verwarren en het moeilijker maken om in slaap te vallen. Probeer minimaal een uur voor je bedtijd schermen te vermijden en kies voor ontspannende activiteiten zoals lezen of meditatie.

Raadpleeg een arts voor een behandelplan

Als je symptomen van hypersomnie ervaart, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Hypersomnie kan worden veroorzaakt door verschillende medische aandoeningen, zoals slaapapneu of narcolepsie. Je arts kan tests uitvoeren om de oorzaak van je overmatige slaperigheid vast te stellen en een passend behandelplan voorstellen. Dit kan medicijnen, therapieën of gedragsveranderingen omvatten.

Verbeter je voedingspatroon

Je voedingspatroon kan invloed hebben op je energielevels gedurende de dag. Zorg ervoor dat je een evenwichtig voedingspatroon volgt, rijk aan voedingsstoffen die je helpen je energie op peil te houden. Vermijd zware maaltijden vlak voor het slapen, omdat deze je slaap kunnen verstoren. Kleine, gezonde snacks kunnen helpen om je energieniveau constant te houden.

Pas je dagelijkse routine aan

Hypersomnie kan je dagelijkse activiteiten beïnvloeden, dus het kan nuttig zijn om je routine aan te passen. Plan je meest veeleisende taken voor de momenten waarop je je het meest energiek voelt. Als je merkt dat je 's middags meer moe bent, overweeg dan om een pauze te nemen of minder intensieve taken uit te voeren. Het aanpassen van je werk- en sociale activiteiten kan helpen om je productiviteit en welzijn te verbeteren.

Oefen ontspanningstechnieken

Om beter te kunnen omgaan met de symptomen van hypersomnie, kunnen ontspanningstechnieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen of ontspanningstechnieken nuttig zijn. Deze technieken kunnen je helpen om te ontspannen, je geest te kalmeren en de kwaliteit van je slaap te verbeteren. Ze kunnen ook bijdragen aan het verminderen van stress, wat vaak de slaperigheid kan verergeren.

Misvattingen rond hypersomnie

Hypersomnie is een slaapstoornis die vaak verkeerd begrepen wordt. Er bestaan veel misvattingen over de oorzaken, symptomen en behandeling ervan.

Hypersomnie is gewoon luiheid

Veel mensen denken dat hypersomnie te maken heeft met luiheid, maar het is een medische aandoening die invloed heeft op het slaappatroon en de kwaliteit van wakker zijn. Mensen met hypersomnie ervaren een overweldigende slaperigheid, zelfs na voldoende nachtrust.

Hypersomnie is hetzelfde als vermoeidheid

Vermoeidheid kan veel oorzaken hebben, zoals stress of een ongezonde levensstijl, maar hypersomnie is een chronische aandoening die niet zomaar verdwijnt met extra rust. Het kan verband houden met aandoeningen zoals hersenproblemen of neurologische stoornissen.

Cafeïne en energieboosters helpen tegen hypersomnie

Hoewel cafeïne tijdelijk alertheid kan verhogen, biedt het geen oplossing voor hypersomnie. Overmatig gebruik van alcohol of stimulerende middelen kan zelfs de slaapkwaliteit verslechteren en de symptomen verergeren.

Mensen met hypersomnie slapen de hele dag

Hypersomnie betekent niet dat iemand de hele dag slaapt, maar eerder dat ze zich constant slaperig voelen. Dit kan de productiviteit en het dagelijkse functioneren ernstig beïnvloeden, zelfs wanneer ze proberen wakker te blijven.

Hypersomnie is een psychologisch probleem

Hoewel hypersomnie gevolgen kan hebben voor de mentale gezondheid, is het geen psychologische aandoening op zichzelf. Het wordt veroorzaakt door verstoringen in het slaapmechanisme van de hersenen en vereist een medische aanpak.

Hypersomnie heeft geen ernstige gevolgen

Chronische slaperigheid kan leiden tot ernstige problemen zoals ongelukken, verminderde werkprestaties en een slechtere levenskwaliteit. Bovendien kunnen onderliggende medische aandoeningen, zoals problemen met de bijnieren of de schildklier, bijdragen aan hypersomnie.

Medicatie is de enige oplossing voor hypersomnie

Hoewel medicatie soms wordt voorgeschreven, kunnen andere behandelmethoden, zoals slaaptherapie, veranderingen in het evenwichtige voedingspatroon en aanpassingen in levensstijl, ook helpen bij het beheersen van de symptomen.

Lees verder

• Slaapzucht (slaperigheid): Overdag abnormaal slaperig
• De invloed van een chronisch slaaptekort op de gezondheid
• Polysomnografie: Slaaponderzoek bij slaapproblemen