Hypersomnie: Slaapstoornis - Overmatige slaperigheid overdag

Hypersomnie is een medische term die verwijst naar overmatige slaperigheid overdag of overmatige slaaptijd. Bij deze slaapstoornis die circa 5% van de bevolking treft, heeft een patiënt moeite om wakker te blijven gedurende de dag. Patiënten met hypersomnie kunnen door extreme vermoeidheid op elk moment in slaap vallen – bijvoorbeeld op het werk of tijdens het autorijden. Ze ervaren mogelijk ook andere problemen die gerelateerd zijn met de overmatige slaaptijd, zoals een gebrek aan energie en moeite om helder te denken. De slaapaandoening is vaak het gevolg van een medische aandoening of het gebruik of stopzetten van medicijnen. De arts behandelt het onderliggend probleem en schrijft eventueel medicatie voor. Ook veranderingen in de levensstijl zijn nuttigen voor het verbeteren van het slaappatroon. In de meeste gevallen is het wel mogelijk om de extreme slaapzucht te verminderen en een normale slaap- en waakcyclus te krijgen, al ervaren sommige patiënten blijvende slaapproblemen.

• Oorzaken en soorten van hypersomnie
• Primaire vorm
• Secundaire vorm
• Risicofactoren van extreme slaaptijd
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van overmatige slaperigheid overdag
• Tips voor betere nachtrust
• Prognose van overmatige slaperigheid
• Complicaties van slaapstoornis

Oorzaken en soorten van hypersomnie

Primaire vorm

Wanneer de oorzaak van de extreme slaaptijd niet gevonden kan worden, is sprake van “primaire hypersomnie”. Mogelijk is er een probleem met het hersensysteem dat verantwoordelijk is voor de slaap- en waakfuncties.

Secundaire vorm

De secundaire vorm is het resultaat van een medische of psychische aandoening of medicatiegebruik. Een ziekte of medicatie leidt namelijk tot onvoldoende slaap (slaapgebrek) of vermoeidheid.

• auto-immuunziekten zoals lupus en reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• drugsmisbruik of alcoholmisbruik
• een hartaandoening
• een hoofdletsel
• een ijzergebrek in het bloed (ferriprieve anemie)
• een lage schildklierfunctie (hypothyreoïdie)
• een neurologische aandoening, zoals multiple sclerose, de ziekte van Alzheimer of de ziekte van Parkinson (ziekte met bevingen)
• een virale infectie, zoals de ziekte van Whipple (infectie met symptomen aan maag en darmen), klierkoorts, hiv en Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• encefalitis (hersenontsteking)
• epilepsie
• fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en vermoeidheid)
• genetica (een familielid hebben met hypersomnie)
• het chronisch vermoeidheidssyndroom
• kanker en kankerbehandelingen
• medicatiegebruik zoals kalmerende middelen of antihistaminica (medicatie voor het behandelen van een allergische reactie) of het stopzetten van bepaalde medicijnen
• nierproblemen: nierfalen, een chronische nierziekte en nierdialyse krijgen
• overgewicht
• slaapbewegingsstoornissen zoals het rustelozebenensyndroom (vervelende gevoelens in onderbenen) en periodiek bewegende ledematen
• slaapstoornissen narcolepsie (slaperigheid overdag en verlies van controle van de ledematen) en slaapapneu (onderbrekingen van de ademhaling tijdens de slaap)
• spieraandoeningen
• stemmingsstoornissen, zoals een depressie, een angststoornis en een bipolaire stoornis

Risicofactoren van extreme slaaptijd

Roken, alcohol drinken en medicatie gebruiken die leidt tot slaperigheid overdag zijn risicofactoren voor hypersomnie. Voorts treft de slaapstoornis meer mannen dan vrouwen.

Symptomen

Patiënten die overdag overmatig slaperig zijn, slapen meestal meer dan tien uur (soms zelfs meer dan twaalf) per dag, inclusief dutjes overdag. Ze zijn lastig wakker te krijgen ondanks hulp van anderen of het gebruik van alarmen, geluiden of lichten. Ondanks de vele dutjes en lange slaaptijden is een patiënt nog altijd suf en slaperig. Patiënten voelen zich dan ook vermoeid en kunnen hierdoor niet zo goed functioneren dan anderen. Dit resulteert in:

• aandachtsstoornissen
• angst
• een verlies van eetlust
• concentratieproblemen
• geheugenproblemen
• hallucinaties
• langzaam denken en spreken
• prikkelbaarheid
• rusteloosheid
• weinig energie

Patiënten met deze slaapstoornis kunnen op elk moment weer in slaap vallen. Ze kunnen op zichzelf echter wel wakker blijven, in tegenstelling tot bij narcolepsie waarbij plotse slaapaanvallen tot stand komen. Vaak hebben ze ook een slechte nachtrust. Afhankelijk van de oorzaak komen nog ander symptomen tot uiting. Zo heeft een patiënt met slaapapneu bijvoorbeeld problemen om ’s nachts goed te ademen waardoor hij meermaals wakker wordt tijdens de nacht.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Wanneer een patiënt zich overdag altijd slaperig voelt, neemt hij best contact op met de arts. De arts stelt vragen aan de patiënt om de diagnose van hypersomnie te kunnen stellen. Deze vragen hebben betrekking op de slaapgewoonten, de hoeveelheid slaap die de patiënt 's nachts krijgt, de frequentie van het ontwaken tijdens de nacht en/of het overdag in slaap vallen. Verder wenst de arts op de hoogte te zijn van de emotionele problemen, de familiale en medische geschiedenis en het medicatiegebruik van de patiënt. Indien mogelijk brengt de patiënt tot slot een slaapdagboek mee naar de arts waarin hij de slaap- en waaktijden gedurende de nacht registreert wat nuttig is voor het bijhouden van een slaappatroon.

Diagnostisch onderzoek
De arts bestelt eveneens enkele onderzoeken, waaronder:

• een bloedonderzoek
• een computertomografie (CT-scan)
• een slaaptest (polysomnografie)

In sommige gevallen is tevens een elektro-encefalogram (EEG: hersenfilmpje) nodig waarbij de elektrische activiteit van de hersenen wordt gemeten.

De slaapproblemen moeten minimaal drie maanden en dit minstens drie keer per week aanwezig zijn voorafgaand aan de diagnose.

Behandeling van overmatige slaperigheid overdag

Een patiënt die een overmatige slaaptijd heeft, is gebaat met verschillende geneesmiddelen. De arts schrijft bijvoorbeeld stimulerende middelen, antidepressiva en verschillende nieuwere medicijnen voor zoals bijvoorbeeld Provigil en Xyrem.

Wanneer een patiënt lijdt aan slaapapneu, schrijft de arts continue positieve luchtwegdruk of CPAP voor. Bij deze behandelingsoptie draagt de patiënt een masker over de neus terwijl hij slaapt. Een machine levert vervolgens via het masker een continue luchtstroom in de neusvleugels af. De druk van lucht die in de neusgaten stroomt, houdt de luchtwegen open.

Wanneer de extreme slaperigheid resulteert uit het gebruik van een bepaald geneesmiddel, is andere medicatie mogelijk vereist waardoor de patiënt minder slaperig wordt.

Verder behandelt de arts het onderliggend probleem dat leidt tot de overmatige slaap. Een goede slaaphygiëne is tot slot noodzakelijk.

Tips voor betere nachtrust

Enkele tips voor hypersomnie zijn:

• alcohol, cafeïne en roken vermijden vlak voor slaaptijd
• een koele en rustige slaapomgeving kiezen
• een regelmatig slaappatroon aanhouden
• eerder naar bed gaan om meer nachtrust te krijgen
• elektronische apparaten uitschakelen
• geen pittige gerechten, gefrituurd voedsel, vet voedsel, zwaar voedsel en koolzuurhoudende dranken consumeren vlak voor slaaptijd
• lichten doven
• op comfortabele matras en kussens slapen

Prognose van overmatige slaperigheid

Hypersomnie is geen levensbedreigende maar wel een lastige aandoening die de kwaliteit van leven aantast. Medicatie en een betere levensstijl verminderen de overdreven slaapzucht in de meeste gevallen. Bij sommige patiënten blijft de overmatige slaperigheid overdag in zekere mate aanwezig.

Complicaties van slaapstoornis

Het werken, het autorijden en de sociale betrokkenheid zijn mogelijk aangetast wanneer een patiënt overdag abnormaal slaperig is.

Lees verder

• Slaapzucht (slaperigheid): Overdag abnormaal slaperig
• De invloed van een chronisch slaaptekort op de gezondheid
• Polysomnografie: Slaaponderzoek bij slaapproblemen