Liddle-syndroom: Aandoening met erfelijke hoge bloeddruk
Het Liddle-syndroom is een zeldzame, erfelijke vorm van hoge bloeddruk (hypertensie) die al in de kindertijd begint. Ook een verlaagd kaliumgehalte in het bloed is kenmerkend voor deze aandoening. Spierzwakte en vermoeidheid zijn enkele van de symptomen. De patiënt heeft een behandeling nodig, omdat hij anders het risico loopt op een beroerte of hart- en vaatziekten. Medicijnen, in combinatie met een zoutarm dieet, zijn meestal effectieve behandelingsopties voor het Liddle-syndroom. De ziekte is vernoemd naar dokter Grant Liddle (1921-1989), een Amerikaanse endocrinoloog, die de aandoening voor het eerst beschreef in de medische literatuur in 1963.
Synoniemen van Liddle-syndroom
‘Pseudoaldosteronisme’ en ‘pseudoprimaire hyperaldosteronisme’ zijn synoniemen voor het Liddle-syndroom.
Epidemiologie
Het Liddle-syndroom is een zeldzame genetische aandoening die verantwoordelijk is voor een klein percentage van de gevallen van erfelijke hypertensie. De prevalentie van deze aandoening is niet precies vastgesteld, maar wordt geschat op minder dan 1 op de 1 miljoen mensen wereldwijd. De aandoening wordt autosomaal dominant overgeërfd, wat betekent dat een enkele genetische mutatie van één ouder voldoende is om de ziekte te veroorzaken. Familiaire clustering van gevallen wordt vaak waargenomen, vooral in populaties met beperkte genetische diversiteit.
Geografische verspreiding
Het Liddle-syndroom is wereldwijd gemeld, maar de incidentie kan variëren afhankelijk van genetische en demografische factoren. In sommige regio’s, waar consanguïniteit vaker voorkomt, kan de prevalentie hoger zijn.
Leeftijd en geslacht
De aandoening kan zich op elke leeftijd manifesteren, maar de symptomen worden meestal opgemerkt in de kindertijd of vroege volwassenheid. Er zijn geen significante verschillen in prevalentie tussen mannen en vrouwen.
Familiaire betrokkenheid
Gezien de autosomaal dominante overerving, hebben eerstegraads familieleden van een patiënt met het Liddle-syndroom een kans van 50% om de mutatie te erven. Dit benadrukt het belang van genetisch advies bij families met een bekende diagnose.
Mechanisme
Het Liddle-syndroom wordt veroorzaakt door mutaties in de genen SCNN1A, SCNN1B, of SCNN1G, die coderen voor subeenheden van het epitheliale natriumkanaal (ENaC). Deze mutaties leiden tot een verhoogde activiteit van het kanaal, wat resulteert in een overmatige terugresorptie van natrium in de nieren.
Pathofysiologie
De verhoogde natriumopname veroorzaakt een verhoging van het extracellulaire volume en leidt tot hypertensie. Tegelijkertijd is er een onderdrukking van het renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS), waardoor de aldosteronspiegels abnormaal laag blijven ondanks de hypertensie.
Moleculaire basis
De genetische mutaties die betrokken zijn bij het Liddle-syndroom resulteren meestal in een verlies van de afbraakfunctie van ENaC, wat de overactiviteit van het kanaal verklaart. Dit mechanisme is essentieel voor de ontwikkeling van hypertensie bij deze patiënten.
Gevolgen voor andere elektrolyten
Naast hypertensie leidt de verhoogde natriumopname vaak tot hypokaliëmie door verhoogde uitscheiding van kalium in de urine. Dit kan bijdragen aan spierzwakte, vermoeidheid en in ernstige gevallen hartritmestoornissen.
Oorzaken van hoge bloeddruk
Het Liddle-syndroom is een aandoening met een autosomaal dominant overervingspatroon en is het gevolg van mutaties in het SCNN1B- of SCNN1G-gen. Elk van deze genen bevat instructies voor de productie van een deel (subeenheid) van het epitheliale natriumkanaal (ENaC), een eiwitcomplex. Deze kanalen bevinden zich aan epitheelcellen (het oppervlak van bepaalde cellen) en in veel weefsels van het lichaam, waaronder de
nieren, waar de kanalen natrium in cellen transporteren.
In de nieren gaan ENaC-kanalen open als reactie op signalen dat de natriumspiegels in het bloed te laag zijn, waardoor natrium in cellen kan stromen. Vanuit de niercellen stroomt dit natrium echter terug naar de bloedstroom (reabsorptie) in plaats van dat het in de urine uit het lichaam wordt verwijderd. Door mutaties in het SCNN1B- of SCNN1G-gen verandert de structuur van de ENaC-subeenheid. Hierdoor wijzigt een gebied van de subeenheid dat betrokken is bij signalering voor de afbraak (degradatie) wanneer het niet langer nodig is. De subeenheid-eiwitten worden door de mutatie niet meer afgebroken, waardoor meer ENaC-kanalen aan het celoppervlak blijven. De toename in kanalen aan het celoppervlak verhoogt de reabsorptie van natrium (gevolgd door water), wat leidt tot een verhoogde bloeddruk. De reabsorptie van natrium in het bloed is gekoppeld aan de verwijdering van kalium uit het bloed, dus een overmatige natriumreabsorptie leidt tot hypokaliëmie (
verlaagde kaliumspiegels in het bloed).
Risicofactoren voor het Liddle-syndroom
Genetische aanleg
De primaire risicofactor voor het Liddle-syndroom is de aanwezigheid van een pathogene mutatie in een van de betrokken genen. Personen met een familiegeschiedenis van hypertensie op jonge leeftijd of hypokaliëmie hebben een verhoogd risico.
Omgevingsfactoren
Hoewel genetica de belangrijkste oorzaak is, kunnen externe factoren zoals een hoge zoutinname de symptomen verergeren.
Leefstijl en comorbiditeiten
Leefstijlfactoren zoals stress en obesitas kunnen bijdragen aan een ernstigere presentatie van hypertensie bij patiënten met het Liddle-syndroom.
Risicogroepen
Kinderen en adolescenten
Kinderen en adolescenten met een familiegeschiedenis van vroege hypertensie moeten worden gescreend op tekenen van het Liddle-syndroom, vooral als er sprake is van hypokaliëmie zonder duidelijke oorzaak.
Familieleden van gediagnosticeerde patiënten
Gezien de autosomaal dominante overerving is het belangrijk om familieleden te screenen, vooral eerstegraads familieleden.
Populaties met hoge consanguïniteit
In gemeenschappen waar consanguïniteit vaker voorkomt, is de kans op overerving van genetische aandoeningen zoals het Liddle-syndroom hoger.
Symptomen
Kinderen
De patiënt kampt met een ernstige
hoge bloeddruk die reeds vroeg in het leven begint. De meeste patiënten hebben al in de kindertijd problemen met de
verhoogde bloeddruk. Bij sommige patiënten gebeurt de diagnose echter pas in de volwassenheid. Vooral kinderen hebben vaak geen bijkomende problemen. In de loop van de tijd leidt een onbehandelde hoge bloeddruk echter tot
hartaandoeningen of een
beroerte, wat mogelijk fataal is.
Volwassenen
Volwassenen presenteren zich met niet-specifieke symptomen van een laag kaliumgehalte in het bloed (hypokaliëmie), waaronder
vermoeidheid,
hartkloppingen,
spierzwakte,
spierpijn,
kortademigheid,
obstipatie of een opgezette buik. Het tekort aan kalium verhoogt ook de pH (zuurtegraad) van het bloed (
metabole alkalose).
Alarmsymptomen
Ernstige hypertensie op jonge leeftijd
Ongewoon hoge bloeddruk bij kinderen of jongvolwassenen kan een alarmsymptoom zijn voor het Liddle-syndroom, vooral in combinatie met lage aldosteron- en renineniveaus.
Hypokaliëmie-gerelateerde symptomen
Symptomen zoals spierzwakte, krampen, en hartritmestoornissen kunnen wijzen op hypokaliëmie, een veelvoorkomend kenmerk van het Liddle-syndroom.
Familiaire clustering
Familiegeschiedenis van hypertensie en elektrolytenstoornissen kan wijzen op een onderliggende genetische oorzaak.
Tabel van Liddle-syndroom en mogelijke symptomen en behandelingen
Categorie | Symptomen en bloeddrukwaarden | Uitleg |
Verhoogde bloeddruk | Systolisch: >140
Diastolisch: >90 | Bij het Liddle-syndroom is er sprake van een genetische aandoening die leidt tot een verhoogde bloeddruk, vaak als gevolg van overmatige natriumretentie door de nieren. Dit kan het risico op hart- en vaatziekten aanzienlijk verhogen. Het is essentieel om de bloeddruk goed te monitoren en medicatie in te nemen om de bloeddruk te verlagen en de nieren te beschermen. Het handhaven van een evenwichtig voedingspatroon kan ook helpen de symptomen te verlichten. |
Hyperaldosteronisme | Hoge natrium- en lage kaliumspiegels | Een ander kenmerk van het Liddle-syndroom is verhoogde aldosteronproductie, wat leidt tot natriumretentie en kaliumverlies. Dit kan resulteren in symptomen zoals spierzwakte, vermoeidheid en verhoogde bloeddruk. Behandeling omvat vaak het gebruik van medicatie die de effecten van aldosteron blokkeert en het handhaven van een kaliumrijk dieet om het elektrolytenevenwicht te herstellen. |
Symptomen van een nierprobleem | Verminderde nierfunctie | Liddle-syndroom kan de nieren beschadigen door een aanhoudende verhoogde bloeddruk. Het is belangrijk om regelmatig bloedonderzoeken en nierfunctietests uit te voeren om de gezondheid van je nieren te monitoren. Het tijdig behandelen van de aandoening met medicatie en het aanpassen van je levensstijl kan de nierfunctie helpen behouden en schade voorkomen. |
Genetische oorzaak van de aandoening | Mutatie in de SCNN1-gens | Het Liddle-syndroom wordt veroorzaakt door een mutatie in het SCNN1-gen, wat leidt tot een abnormale werking van de natriumkanalen in de nieren. Deze genetische afwijking zorgt voor overmatige natriumretentie, wat een belangrijke oorzaak is van de verhoogde bloeddruk. Genetisch advies kan nuttig zijn om de risico's van erfelijkheid en verdere behandelingsopties te begrijpen. |
Behandeling met medicatie | Gebruik van kaliumsparende diuretica | De behandeling van Liddle-syndroom richt zich op het blokkeren van de effecten van overmatige natriumretentie en het herstellen van het elektrolytenevenwicht. Kaliumsparende diuretica zoals amiloride kunnen helpen de bloeddruk te verlagen en kaliumverlies te voorkomen. Het is essentieel om regelmatig de bloeddruk te controleren en je medicatie aan te passen op basis van de gezondheidstoestand. |
Preventieve maatregelen voor hart- en vaatziekten | Gezonde levensstijl, controle van de bloeddruk | Door een gezonde levensstijl te handhaven, inclusief een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging, kun je het risico op hart- en vaatziekten verminderen. Het is ook belangrijk om regelmatig je bloeddruk te controleren en medische follow-up te hebben om complicaties te voorkomen. Oudere mensen moeten extra voorzichtig zijn, vooral als ze andere gezondheidsproblemen hebben zoals diabetes mellitus. |

Een bloedonderzoek is nodig /
Bron: Frolicsomepl, Pixabay
Diagnose en onderzoeken
Kinderen met het syndroom van Liddle zijn vaak asymptomatisch. De eerste indicatie van het syndroom is vaak de incidentele vaststelling van een hoge bloeddruk tijdens een standaard lichamelijk onderzoek. Omdat dit syndroom zeldzaam is, kan de arts de ziekte enkel diagnosticeren nadat de hoge bloeddruk van de patiënt niet reageert op medicijnen voor het verlagen van de bloeddruk. Verder is een uitgebreid
bloedonderzoek nodig om de lage niveaus van kalium, renine en aldosteron te detecteren. Een
urineonderzoek is ook nodig; de arts identificeert hiermee de lage niveaus van natrium (hyponatriëmie) en aldosteron. Een genetische test zoekt tot slot naar een verandering in het gen, wat de ziekte bevestigt.
Behandeling
De therapie bestaat uit een zoutarm dieet in combinatie met de toediening van een kaliumsparend diureticum (
plaspil). Deze
medicijnen sluiten de natriumkanalen direct, waardoor de bloeddruk verlaagt en een correctie ontstaat van hypokaliëmie en metabole alkalose. Een standaardbehandeling met antihypertensieve medicatie (medicatie om de bloeddruk te verlagen) is niet effectief voor deze aandoening.
Prognose
Levensverwachting
Met tijdige diagnose en juiste behandeling, zoals het gebruik van natriumkanaalblokkers (bijvoorbeeld amiloride of triamtereen), kunnen patiënten met het Liddle-syndroom een normale levensverwachting hebben.
Complicaties zonder behandeling
Onbehandelde hypertensie kan leiden tot ernstige complicaties zoals beroertes, hartfalen, en nierfalen.
Effect van behandeling
Het adequaat blokkeren van het ENaC-kanaal kan de symptomen volledig onder controle houden, wat de prognose aanzienlijk verbetert.
Complicaties van erfelijke aandoening
Onbehandeld leidt een hoge bloeddruk mogelijk tot een beroerte, hart- en vaatziekten en/of
nierproblemen die mogelijk leiden tot de dood. Het vroegtijdig identificeren en behandelen van het syndroom kan helpen om deze complicaties te voorkomen.
Preventie van het Liddle-syndroom
Genetische screening
Genetisch advies en screening kunnen helpen om dragers van de mutatie te identificeren en vroege interventie mogelijk te maken.
Zoutbeperking
Het beperken van zoutinname kan de symptomen van hypertensie verminderen en complicaties helpen voorkomen.
Regelmatige medische opvolging
Controle door een nefroloog en cardioloog is essentieel om de bloeddruk en elektrolytenbalans te monitoren en aan te passen waar nodig.
Praktische tips voor het omgaan met het Liddle-syndroom
Het Liddle-syndroom is een zeldzame genetische aandoening die leidt tot een verstoorde regulatie van de natrium- en kaliumbalans in het lichaam. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor je bloeddruk en nierfunctie. Behandeling van het Liddle-syndroom vereist een combinatie van medicatie, levensstijlveranderingen en nauwkeurige medische opvolging om de symptomen te beheersen en complicaties te voorkomen.
Neem de voorgeschreven medicatie regelmatig in
Het Liddle-syndroom kan de bloeddruk aanzienlijk verhogen, dus het is essentieel om de voorgeschreven medicijnen strikt in te nemen. Geneesmiddelen die de werking van de natriumkanalen blokkeren, zoals amiloride of triamtereen, kunnen helpen om de effecten van het Liddle-syndroom te verminderen. Zorg ervoor dat je je arts raadpleegt over je medicijnregime en volg de instructies nauwkeurig op om bijwerkingen te voorkomen.
Controleer regelmatig je bloeddruk
Omdat het Liddle-syndroom kan leiden tot ernstige hypertensie, is het van groot belang om je bloeddruk regelmatig te controleren. Dit kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van veranderingen en het aanpassen van je behandeling. Thuis een bloeddrukmeter gebruiken is een gemakkelijke manier om op de hoogte te blijven van je bloeddrukwaarden, zodat je snel kunt ingrijpen als er problemen ontstaan.
Beperk natrium in je voedingspatroon
Een essentieel onderdeel van het beheren van het Liddle-syndroom is het beperken van de natrium-inname. Te veel zout in je voedingspatroon kan je bloeddruk verhogen, wat de symptomen van het Liddle-syndroom kan verergeren. Vermijd bewerkte voedingsmiddelen, fastfood en andere producten die rijk zijn aan natrium. Kies voor verse, onbewerkte voedingsmiddelen zoals groenten, fruit en magere eiwitten. Een
evenwichtig voedingspatroon kan een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud van een gezonde bloeddruk.
Zorg voor voldoende kalium in je dieet
Bij het Liddle-syndroom is het belangrijk om voldoende kalium in je dieet op te nemen, omdat de aandoening kan leiden tot kaliumverlies. Kaliumrijke voedingsmiddelen, zoals bananen, sinaasappels, aardappelen en bladgroenten, kunnen helpen om de kaliumspiegels in je lichaam op peil te houden. Overleg met je arts of diëtist over de juiste hoeveelheid kalium voor jouw situatie.
Let op symptomen van nierproblemen
Het Liddle-syndroom kan de nierfunctie aantasten, dus het is belangrijk om alert te zijn op symptomen die kunnen wijzen op nierproblemen. Let op tekenen zoals zwelling van de benen, kortademigheid of vermoeidheid, die kunnen wijzen op een verslechtering van de nierfunctie. Regelmatige
bloedonderzoeken kunnen helpen om je nierfunctie te monitoren en ervoor te zorgen dat je op tijd kunt ingrijpen bij problemen.
Blijf goed gehydrateerd
Voldoende hydratatie is van cruciaal belang, vooral bij het Liddle-syndroom, omdat uitdroging de effecten van de aandoening kan verergeren. Zorg ervoor dat je voldoende water drinkt, maar pas op dat je niet te veel drinkt, omdat dit de elektrolytenbalans kan verstoren. Overleg met je arts over de juiste hoeveelheid vochtinname die voor jou geschikt is.
Volg je controleafspraken met je arts op
Regelmatige controleafspraken met je arts zijn van vitaal belang bij het beheer van het Liddle-syndroom. Je arts zal je bloeddruk, nierfunctie en elektrolytenwaarden controleren om ervoor te zorgen dat je medicatie effectief is en je gezondheid niet in gevaar komt. Houd je aan de afgesproken controles en bespreek eventuele zorgen of veranderingen in je gezondheid met je arts.
Beperk stress en zorg voor ontspanning
Stress kan de bloeddruk verhogen, wat de symptomen van het Liddle-syndroom kan verergeren. Het is belangrijk om manieren te vinden om stress te verminderen. Oefeningen zoals yoga, meditatie of ademhalingsoefeningen kunnen helpen om je lichaam en geest te ontspannen. Het handhaven van een rustige levensstijl kan bijdragen aan het stabiliseren van je bloeddruk en het verbeteren van je algehele gezondheid.
Pas je levensstijl aan om complicaties te voorkomen
Gezonde levensstijlkeuzes spelen een belangrijke rol in het beheer van het Liddle-syndroom. Vermijd roken en overmatig alcoholgebruik, omdat deze factoren de bloeddruk kunnen verhogen en de symptomen kunnen verergeren. Regelmatige lichaamsbeweging kan ook bijdragen aan het behoud van een gezonde bloeddruk, maar overleg met je arts over het soort oefeningen dat voor jou geschikt is.