Nierkoliek: Ondraaglijke pijn in flanken door niersteen

Vaak krijgen patiënten met nierstenen te maken met nierkolieken. Nierstenen kunnen de urinewegen blokkeren. Deze kristallen bevinden zich in verschillende delen van het urinestelsel. Wanneer een kristal of steen zich in de urinewegen bevindt of zich daarin verplaatst, ervaart de patiënt nierkolieken. Deze acute, ondraaglijke pijn is voornamelijk gelokaliseerd in de flanken van de patiënt. Voedingsrichtlijnen, medicijnen en andere behandelingen kunnen helpen bij het verlichten van nierkoliekpijn. Onbehandeld of slecht behandeld kan nierkoliek leiden tot vervelende en pijnlijke complicaties. Voldoende vochtinname is het belangrijkste advies om nierstenen en daarmee nierkolieken te voorkomen.

• Epidemiologie symptoom
• Mechanisme
• Oorzaken nierkoliekpijn: Door niersteen
• Risicofactoren nierkoliek
• Risicogroepen
• Symptomen: Pijn in flanken en afwijkingen aan urine
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling nierkolieken
• Langetermijnbeheer en opvolging
• Prognose
• Complicaties van nierkoliek
• Preventie van ondraaglijke pijn
• Leefstijlaanpassingen
• Praktische tips voor het omgaan met nierkoliek
• Drink voldoende water
• Gebruik pijnstilling volgens artsenadvies
• Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
• Gebruik warme kompressen tegen de pijn
• Raadpleeg een arts voor beeldvormende onderzoeken
• Vermijd alcohol en cafeïne
• Overweeg een medische behandeling als nierstenen niet vanzelf verdwijnen
• Houd je urinewegen gezond met regelmatige controleafspraken
• Zorg voor voldoende rust en slaap

Epidemiologie symptoom

Nierkoliek is een veelvoorkomende medische aandoening wereldwijd, gekenmerkt door intense pijn veroorzaakt door obstructie in de urinewegen. De prevalentie en incidentie variëren afhankelijk van geografische regio’s, klimaat, voeding en genetische predisposities.

Prevalentie en incidentie
De geschatte jaarlijkse incidentie van nierkoliek ligt tussen 1% en 2% in de algemene bevolking, met een cumulatieve levenslange prevalentie van ongeveer 10% tot 15%. Mannen worden vaker getroffen dan vrouwen, met een piekincidentie tussen de leeftijd van 30 en 50 jaar.

Geografische verschillen
Regio’s met warme klimaten, zoals het Midden-Oosten en delen van Zuidoost-Azië, vertonen hogere incidentiecijfers, mogelijk door verhoogde transpiratie en uitdroging, wat leidt tot geconcentreerdere urine en een verhoogd risico op steenvorming.

Seizoensgebonden trends
De incidentie van nierkoliek neemt toe tijdens de zomermaanden vanwege het hogere risico op uitdroging en veranderingen in voedingskeuzes.

Geslachts- en leeftijdsdistributie
Hoewel mannen een hoger risico lopen, neemt de incidentie bij vrouwen toe na de menopauze. De aandoening is zeldzaam bij kinderen, maar kan ernstige gevolgen hebben wanneer het optreedt.

Mechanisme

Nierkoliek ontstaat door obstructie van de urinewegen, meestal veroorzaakt door nierstenen. Dit leidt tot verhoogde druk in het nierbekken en ureter, wat intense pijn veroorzaakt.

Obstructie in de urinewegen
De meest voorkomende oorzaak van obstructie is een niersteen die vastzit in de ureter. Andere oorzaken kunnen tumoren, bloedstolsels of aangeboren afwijkingen zijn.

Verhoogde intraluminale druk
De obstructie leidt tot een ophoping van urine, wat de druk in de nier verhoogt en uitrekking van het nierbekken en de ureter veroorzaakt. Dit activeert pijnreceptoren in het gebied.

Spasmen van gladde spieren
De ureter probeert de obstructie te verwijderen door middel van krachtige spierspasmen, wat de kenmerkende koliekpijn veroorzaakt.

Inflammatoire respons
Naast mechanische obstructie treedt er een inflammatoire respons op, met zwelling en verdere vernauwing van de ureter als gevolg.

Oorzaken nierkoliekpijn: Door niersteen

Nierkoliekpijn ontstaat wanneer bij de patiënt een opbouw van stenen of kristallen plaatsvindt, waardoor de urinestroom wordt geblokkeerd. De nieren zwellen op en veroorzaken pijnscheuten (koliek). Nierstenen bestaan uit diverse organische materialen en kristallen die bijdragen aan nierkoliekpijn. Bij jicht (een aandoening met pijn en zwelling aan de grote teen en andere gewrichten) is de ophoping van urinezuur de oorzaak van de vorming van nierstenen. Cystinurie, een erfelijke aandoening waarbij een overmatige hoeveelheid cystine in de urine aanwezig is, is een andere mogelijke oorzaak van nierstenen. Andere mogelijke oorzaken van nierstenen zijn:

• Chemotherapie
• Chirurgie
• Een aandoening van de dunne darm
• Een overmatige hoeveelheid urinezuur in de urine (urikemie)
• Inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm)
• Nierafwijkingen
• Teveel calcium in de urine (hypercalciurie)
• Urineweginfecties

Risicofactoren nierkoliek

Een aantal risicofactoren zijn bekend voor nierkoliek, hoewel het niet gegarandeerd is dat deze risicofactoren daadwerkelijk nierkolieken veroorzaken. De volgende risicofactoren zijn bekend:

• Een familiale voorgeschiedenis van nierstenen
• Een persoonlijke geschiedenis van nierstenen
• Zwangerschap
• Het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals overmatig gebruik van plaspillen (diuretica) en antacida (geneesmiddelen tegen maagzuur) op basis van calcium
• Intestinale malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen)
• Uitdroging (dehydratie)
• Voedingsproducten die veel eiwit, natrium en oxalaat bevatten

Risicogroepen

Bepaalde populaties lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van nierkoliek, afhankelijk van leeftijd, geslacht, onderliggende medische aandoeningen en leefstijl.

Volwassen mannen tussen 30 en 50 jaar
Deze groep heeft het hoogste risico vanwege hormonale en metabole factoren.

Patiënten met chronische ziekten
Mensen met diabetes, obesitas, of metabole aandoeningen hebben een verhoogd risico door veranderde urineparameters.

Bewoners van warme klimaten
Populaties in gebieden met hoge temperaturen lopen meer risico door uitdroging en geconcentreerdere urine.

Zwangere vrouwen
Tijdens de zwangerschap kunnen hormonale veranderingen en mechanische compressie van de ureters door de baarmoeder het risico op obstructies verhogen.

Symptomen: Pijn in flanken en afwijkingen aan urine

Nierkolieken beginnen plotseling, komen en gaan, en verergeren na verloop van tijd.

Pijn
Plotselinge pijn is het meest kenmerkende symptoom van nierkoliek. De pijn bevindt zich in de linker- of rechterflank (pijn in de flank), maar kan ook uitstralen naar de lage rug (lage rugpijn), de lies, de buik (acute buik: plotselinge ernstige buikpijn), de teelballen, de eikel of de schaamlippen. De pijn is ernstig tot zelfs ondraaglijk en wordt vaak beschreven als dof, krampachtig en hevig. Patiënten vinden de pijn zo erg dat ze niet in staat zijn om stil te zitten en gaan kruipen of rondlopen. De pijn en bewegingsdrang houden meestal dertig minuten tot zes uur aan, hoewel uitzonderingen mogelijk zijn.

Urine
Urine- en plasafwijkingen komen ook voor. De urine kan stinkend en abnormaal gekleurd zijn (donkergeel tot lichtbruin). Daarnaast heeft de patiënt vaak een dringende plasdrang (urinaire urgentie), pijn bij het plassen (dysurie) en urineert hij minder dan normaal (oligurie).

Algemene symptomen
Deze symptomen kunnen gepaard gaan met algemene verschijnselen zoals koorts met of zonder rillingen, misselijkheid en overgeven.

Ernstige symptomen
In sommige gevallen kunnen de nierkolieken ernstig zijn; de patiënt heeft dan hoge koorts, kan niet plassen, moet voortdurend braken, of ervaart zeer veel pijn. Medische hulp is in deze situatie noodzakelijk.

Alarmsymptomen

Het herkennen van alarmsymptomen bij nierkoliek is cruciaal om ernstige complicaties zoals nierbeschadiging of infecties te voorkomen.

Ernstige flankpijn
Acute, intermitterende pijn aan één zijde van de flank die uitstraalt naar de onderbuik of lies is een kenmerkend symptoom.

Hematurie
De aanwezigheid van bloed in de urine kan wijzen op schade aan de urinewegen door stenen of obstructie.

Koorts en koude rillingen
Deze symptomen kunnen duiden op een bijkomende infectie, zoals pyelonefritis, en vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Moeite met urineren
Urineretentie of een gevoel van onvolledige blaaslediging kan wijzen op een ernstige obstructie.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal een bloedonderzoek uitvoeren, wat tekenen van infectie en nierafwijkingen kan onthullen. Daarnaast zijn beeldvormende onderzoeken (met contrastvloeistof) nodig om de niersteen te detecteren die verantwoordelijk is voor de nierkoliekpijn. Voorbeelden hiervan zijn een röntgenfoto, een CT-scan en een MRI-scan.

Behandeling nierkolieken

Eten en drinken
De arts kan proberen de niersteen of nierstenen te vergruizen of te breken om de pijn te verlichten. Veel water drinken helpt bij het zelf uitdrijven van de steen via de urine. Verder kan de arts de patiënt doorverwijzen naar een voedingsdeskundige om bepaalde voedingsmiddelen of een aangepaste voedingsstijl te overwegen.

Medicijnen
Alfablokkers (bepaalde medicijnen) kunnen worden gebruikt om de niersteen te verbrijzelen, terwijl niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) of eventueel narcotische analgetica (verdovende pijnstillers) de pijn kunnen verminderen. Deze medicijnen kunnen worden ingenomen als een tablet, een zetpil of soms via een intraveneuze toediening. In januari 2017 werden in het wetenschappelijk tijdschrift Emerg (Tehran) resultaten gepubliceerd van een studie rond nierkolieken. Deze studie toont aan dat magnesiumsulfaat kan worden gebruikt als aanvullend medicijn voor de behandeling van nierkolieken. Het verlicht niet alleen de pijn bij patiënten, maar vermindert ook de behoefte aan pijnstillers.

Andere behandelingen
Andere behandelingstechnieken omvatten warmtetherapie voor het verlichten van de pijn, lithotripsie (steenvergruizing) om de steen te verbrijzelen met behulp van trillingen, en een ureteroscopie (inwendig kijkonderzoek van de urineleider). De arts kan soms de urine uit de nier verwijderen door het plaatsen van een stent om de urinebuizen naar de blaas open te houden, of door het plaatsen van een nierkatheter in de nier. In sommige gevallen is een operatie noodzakelijk om de verstopping van de urinewegen te verhelpen of om een nierafwijking te corrigeren.

Langetermijnbeheer en opvolging

Patiënten die eerder nierkolieken hebben ervaren, moeten regelmatig worden gecontroleerd om herhaling te voorkomen. Dit kan bestaan uit periodieke beeldvormende onderzoeken en het volgen van dieet- en hydratatierichtlijnen om nierstenen te voorkomen.

Prognose

Nierkolieken kunnen ernstige pijn en ongemak veroorzaken, maar de prognose is over het algemeen positief bij juiste behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig van een episode van nierkolieken, vooral wanneer de onderliggende nierstenen succesvol worden behandeld of uitgescheiden. Het verloop hangt af van verschillende factoren, zoals de grootte en locatie van de nierstenen, en de effectiviteit van de behandelingsmethoden.

Met een adequate behandeling en eventuele veranderingen in levensstijl en dieet, is de kans op volledige herstel en het vermijden van terugkerende nierkolieken groot.

Bij sommige patiënten kunnen nierkolieken echter terugkeren, vooral als de oorzaak van de nierstenen niet wordt aangepakt of als risicofactoren niet worden beheerst.

Langdurige opvolging en preventieve maatregelen zijn cruciaal om de kans op herhaling te minimaliseren en om nierkolieken op lange termijn effectief te beheren.

Complicaties van nierkoliek

Nierstenen verdwijnen meestal spontaan, hoewel de pijn vaak ernstig is. Soms keren nierstenen en daarmee nierkolieken terug. Het plaatsen van een stent kan voor sommige patiënten een oplossing zijn om koliekpijn te voorkomen, maar kan bij anderen juist de pijn verergeren. Complicaties van onbehandelde of slecht behandelde nierkolieken omvatten blokkades in de urinewegen, nierschade, urineweginfecties en een terugkeer van de nierstenen.

Preventie van ondraaglijke pijn

Enkele tips kunnen helpen om ernstige nierkolieken te voorkomen of te verminderen. Het is over het algemeen aanbevolen om voldoende te drinken, bij voorkeur twaalf glazen vocht per dag. Beperk de inname van koffie, thee en frisdrank. Een gezonde voeding met veel fruit, groenten, volle granen en vetarme zuivelproducten is belangrijk, zowel voor de algemene gezondheid als voor het vermijden van ernstige nierkoliekpijn. Warmte kan bij sommige patiënten uitdroging veroorzaken, waardoor ze minder plassen. Het is daarom raadzaam om tijdens warme dagen geen zware fysieke activiteiten uit te voeren.

Leefstijlaanpassingen

Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan het verminderen van het risico op nierstenen en nierkolieken. Dit omvat een evenwichtig voedingspatroon, voldoende lichaamsbeweging en het vermijden van risicovolle factoren zoals overmatig zout- en eiwitinname.

Praktische tips voor het omgaan met nierkoliek

Nierkoliek is een pijnlijke aandoening die wordt veroorzaakt door nierstenen die vast komen te zitten in de urinewegen. De pijn kan hevig zijn en in golven komen. Naast het verlichten van de pijn is het belangrijk om maatregelen te nemen om de kans op terugkeer van nierkoliek te verkleinen. Hier volgen enkele praktische tips.

Drink voldoende water

Een van de belangrijkste dingen die je kunt doen om nierkoliek te voorkomen of de pijn te verlichten, is het drinken van voldoende water. Dit helpt om de urineproductie te verhogen en voorkomt dat nierstenen zich ophopen. Het wordt aanbevolen om dagelijks minimaal 2 tot 3 liter water te drinken, afhankelijk van je lichaamsgewicht en het klimaat. Het drinken van water helpt ook om de nierfunctie te ondersteunen en kan de symptomen van nierkoliek verlichten door stenen makkelijker uit te spoelen.

Gebruik pijnstilling volgens artsenadvies

De pijn die gepaard gaat met nierkoliek kan intens zijn. Het is belangrijk om pijnstillers te gebruiken die door je arts worden aanbevolen. Vaak worden pijnstillers zoals medicatie in de vorm van ontstekingsremmers of pijnstillers voorgeschreven. Het is belangrijk om de voorgeschreven dosering nauwkeurig te volgen en niet meer in te nemen dan aanbevolen. Als de pijn aanhoudt of verergert, moet je contact opnemen met je arts.

Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon kan helpen om nierstenen te voorkomen. Vermijd voedingsmiddelen die rijk zijn aan oxalaten, zoals spinazie, chocolade en noten, omdat ze bijdragen aan de vorming van nierstenen. Het is ook belangrijk om een dieet met een matige hoeveelheid zout te volgen, aangezien teveel zout de kans op nierstenen kan vergroten. Focus op een dieet met veel groenten, fruit, magere eiwitten en volkorenproducten.

Gebruik warme kompressen tegen de pijn

Warmte kan helpen om de pijn die gepaard gaat met nierkoliek te verlichten. Het aanbrengen van een warm kompres op de onderrug of buik kan de spieren ontspannen en de pijn verzachten. Zorg ervoor dat het kompres niet te heet is om verbranding te voorkomen. Dit kan vooral nuttig zijn wanneer je in afwachting bent van medicatie of als de pijn op bepaalde momenten van de dag erger is.

Raadpleeg een arts voor beeldvormende onderzoeken

Als je last hebt van nierkoliek, kan het nodig zijn om beeldvormende onderzoeken te ondergaan om te bepalen of er sprake is van nierstenen of andere aandoeningen. Artsen kunnen een echografie, CT-scan of röntgenfoto gebruiken om de locatie en grootte van de stenen te bepalen. Dit kan helpen bij het kiezen van de beste behandelingsoptie.

Vermijd alcohol en cafeïne

Alcohol en cafeïne kunnen de vochtbalans verstoren en de pijn verergeren. Het is raadzaam om deze stoffen te vermijden, vooral wanneer je nierkoliek hebt. Deze stoffen kunnen ook de nieren extra belasten. Het drinken van alcohol of het consumeren van cafeïnehoudende dranken kan leiden tot uitdroging, wat de situatie kan verergeren.

Overweeg een medische behandeling als nierstenen niet vanzelf verdwijnen

Soms kunnen nierstenen te groot zijn om vanzelf uit de urinewegen te worden uitgescheiden. In dergelijke gevallen kan een arts een behandelingsoptie zoals een bestraling of een operatie voorstellen om de steen te verwijderen. Je arts kan ook lithotripsie aanbevelen, een procedure waarbij de stenen worden vergruist, zodat ze makkelijker via de urinewegen kunnen worden uitgescheiden.

Houd je urinewegen gezond met regelmatige controleafspraken

Regelmatige bloedonderzoeken en controleafspraken bij je arts kunnen helpen om vroegtijdig nierstenen of andere nierproblemen te detecteren. Als je eerder nierkoliek hebt gehad, is het belangrijk om je nierfunctie regelmatig te controleren om te voorkomen dat er zich opnieuw nierstenen ontwikkelen. Je arts kan ook advies geven over levensstijlaanpassingen en voedingskeuzes om nierstenen te voorkomen.

Zorg voor voldoende rust en slaap

Rust en slaap zijn essentieel voor het herstel van je lichaam. Nierkoliek kan je energie verminderen, dus het is belangrijk om voldoende rust te nemen en je lichaam de tijd te geven om te herstellen. Zorg voor een comfortabele slaapomgeving en probeer elke nacht 7-8 uur slaap te krijgen. Een goede nachtrust kan je immuunsysteem ondersteunen en helpen bij het herstel van je nieren.

Lees verder

• Nierstenen vergruizen: De behandeling
• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierhypertensie: Hoge bloeddruk door slagader(s) van nieren