Nierkoliek: Ondraaglijke pijn in flanken door niersteen

Vaak krijgen patiënten met nierstenen te maken met nierkolieken. Nierstenen blokkeren mogelijk de urinewegen. Deze kristallen bevinden zich in verschillende delen van het darmkanaal. Als een kristal of steen zich in de urinewegen bevindt of zich hierdoor verplaatst, dan krijgt de patiënt nierkolieken. Deze acute, ondraaglijke pijn situeert zich voornamelijk in de flanken van de patiënt. Voedingsrichtlijnen, medicijnen en andere behandelingen zijn inzetbaar bij nierkoliekpijn. Onbehandeld of slecht behandeld leidt nierkoliek tot een aantal vervelende en pijnlijke complicaties. Voldoende vocht drinken is het belangrijkste advies voor het voorkomen van nierstenen en dus ook nierkolieken.

• Epidemiologie symptoom
• Oorzaken nierkoliekpijn: Door niersteen
• Risicofactoren nierkoliek
• Symptomen: Pijn in flanken en afwijkingen aan urine
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling nierkolieken
• Complicaties van nierkoliek
• Preventie van ondraaglijke pijn

Epidemiologie symptoom

Nierkolieken komt mogelijk bij alle patiënten met nierstenen voor, maar vooral bij mannen tussen twintig- en dertigjarige leeftijd.

Oorzaken nierkoliekpijn: Door niersteen

Nierkoliekpijn ontstaat wanneer bij de patiënt een opbouw van stenen of kristallen gebeurt waardoor de urinestroom geblokkeerd is. De nieren zwellen op en produceren hierdoor pijnscheuten (koliek). Nierstenen bestaan uit diverse organische materialen en kristallen die leiden tot de nierkoliekpijn. Bij jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten) is de ophoping van urinezuur de oorzaak van de vorming van nierstenen. Cystinurie, een erfelijke aandoening waarbij overmatig veel cystine in de urine te vinden is, is een andere mogelijke oorzaak van nierstenen. Andere mogelijke oorzaken van nierstenen zijn:

• chemotherapie
• chirurgie
• een aandoening van de dunne darm
• een overmatige hoeveelheid urinezuur in de urine (urikemie)
• inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm)
• nierafwijkingen
• teveel calcium in de urine (hypercalciurie)
• urineweginfecties

Risicofactoren nierkoliek

Een aantal risicofactoren zijn bekend voor nierkoliek, al is het zeker niet zo dat een bepaalde risicofactor meteen betekent dat dit symptoom tot stand komt. Volgende risicofactoren zijn bekend voor nierkolieken:

• een familiale voorgeschiedenis van nierstenen
• een persoonlijke geschiedenis van nierstenen
• een zwangerschap
• het gebruik van bepaalde medicijnen zoals het overmatig gebruik van plaspillen (diuretica) en het gebruik van antacida (geneesmiddelen tegen maagzuur) op basis van calcium
• intestinale malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen)
• uitdroging (dehydratie)
• voedingsproducten die veel eiwit, natrium en oxalaat bevatten

Symptomen: Pijn in flanken en afwijkingen aan urine

Nierkolieken starten snel, komen en gaan en verergeren na verloop van tijd.

Pijn

Plots opkomende pijn is het meest kenmerkende symptoom van nierkoliek. De pijn situeert zich in linker- of rechterflank, (pijn in de flank) maar de pijn straalt soms uit naar de lage rug (lage rugpijn), de lies, de buik (een acute buik: plots ernstige buikpijn), de teelballen, de eikel of de schaamlippen. Deze is ernstig tot zelfs ondraaglijk en beschrijven patiënten meestal als dof, krampachtig en hevig. Patiënten vinden de pijn zo ernstig dat ze niet in staat zijn om stil te blijven zitten en gaan kruipen of rondlopen. De pijn en bewegingsdrang houden gewoonlijk dertig minuten tot zes uur aan al zijn uitzonderingen mogelijk.

Urine

Ook urine- en plasafwijkingen komen tot stand. De urine is stinkend en abnormaal gekleurd (donkergele tot lichtbruine urine). Bovendien heeft de patiënt een dringende plasdrang (urinaire urgentie), pijn bij het plassen (dysurie) en urineert hij tot slot minder dan normaal (oligurie).

Algemene symptomen

Deze symptomen gaan gepaard met algemene verschijnselen zoals koorts met of zonder rillingen, misselijkheid en overgeven.

Ernstige symptomen

In sommige gevallen heeft de patiënt ernstige nierkolieken; hij heeft dan hoge koorts, kan niet plassen, moet voortdurend braken of hij heeft zeer veel pijn. Medische hulp is in deze situatie noodzakelijk.

Diagnose en onderzoeken

De arts neemt een bloedonderzoek af, wat tekenen van een infectie en nierafwijkingen toont. Daarnaast zijn beeldvormende onderzoeken (met contrastvloeistof) nodig om de niersteen te detecteren die verantwoordelijk is voor nierkoliekpijn. Voorbeelden hiervan zijn een röntgenfoto, een CT-scan en een MRI-scan.

Behandeling nierkolieken

Eten en drinken

De arts wil de niersteen of nierstenen vergruizen of breken om de pijn te verlichten. Veel water drinken helpt bij het zelf uitdrijven van de steen via de urine. Verder verwijst de arts de patiënt mogelijk nog door naar een voedingsdeskundige omdat sommige patiënten best andere voedingsmiddelen of een aangepaste voedingsstijl hanteren.

Medicijnen
Alfablokkers (bepaalde medicijnen) zijn inzetbaar om de niersteen te verbrijzelen, terwijl niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) of eventueel narcotische analgetica (verdovende pijnstillers) de pijn verminderen. Deze medicijnen neemt de patiënt in via een tablet, als een zetpil of soms is een toediening in een ader (intraveneus) nodig. In januari 2017 verschenen in het wetenschappelijk tijdschrift Emerg (Tehran) resultaten van een studie rond nierkolieken. Hieruit blijkt dat magnesiumsulfaat inzetbaar is als aanvullend medicijn voor de behandeling van nierkolieken. Dit verlicht niet alleen de pijn bij patiënten, maar vermindert eveneens de behoefte aan pijnstillers.

Andere behandelingen

Andere behandelingstechnieken omvatten warmtetherapie voor het verlichten van de pijn, lithotripsie (steenvergruizing) om de steen te verbrijzelen via trillingen en een ureteroscopie (inwendig kijkonderzoek van de urineleider). De arts verwijdert soms de urine uit de nier, wat mogelijk is door het plaatsen van een stent om de urinebuizen naar de blaas open te houden, maar mogelijk ook door het plaatsen van een nierkatheter in de nier. In sommige gevallen is een operatie noodzakelijk om de verstopping van de urinewegen te verhelpen of om een nierafwijking te verhelpen.

Complicaties van nierkoliek

Nierstenen verdwijnen meestal spontaan, al is de pijn die hiermee gepaard gaat vaak wel ernstig. Soms keren nierstenen en dus ook nierkolieken terug. Zo is het plaatsen van een stent voor sommige patiënten een oplossing om de koliekpijn te voorkomen, terwijl deze bij anderen juist de pijn veroorzaakt. Complicaties van onbehandelde of slecht behandelde nierkolieken omvatten blokkades in de urinewegen, nierschade, urineweginfecties en een terugkeer van de nierstenen.

Preventie van ondraaglijke pijn

Enkele tips voorkomen of verminderen de ernstige nierkolieken. Het is over het algemeen aangewezen om voldoende te drinken, liefst zelfs twaalf glazen vocht per dag. Een beperkte inname van koffie, thee en frisdrank is wenselijk. Een gezonde voeding met veel fruit, groenten, volle granen en vetarme zuivelproducten is niet voor de algemene gezondheid nodig, ook voor het vermijden van de ondraaglijke nierkoliekpijn. Warmte veroorzaakt bij een aantal patiënten uitdroging waardoor ze minder plassen. Het is bijgevolg raadzaam om tijdens warme dagen geen zware fysieke activiteiten uit te voeren.

Lees verder

• Nierstenen vergruizen: De behandeling
• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierhypertensie: Hoge bloeddruk door slagader(s) van nieren