Nierkoliek: Ondraaglijke pijn in flanken door niersteen

Vaak krijgen patiënten met nierstenen te maken met nierkolieken. Nierstenen kunnen de urinewegen blokkeren. Deze kristallen bevinden zich in verschillende delen van het urinestelsel. Wanneer een kristal of steen zich in de urinewegen bevindt of zich daarin verplaatst, ervaart de patiënt nierkolieken. Deze acute, ondraaglijke pijn is voornamelijk gelokaliseerd in de flanken van de patiënt. Voedingsrichtlijnen, medicijnen en andere behandelingen kunnen helpen bij het verlichten van nierkoliekpijn. Onbehandeld of slecht behandeld kan nierkoliek leiden tot vervelende en pijnlijke complicaties. Voldoende vochtinname is het belangrijkste advies om nierstenen en daarmee nierkolieken te voorkomen.

• Epidemiologie symptoom
• Oorzaken nierkoliekpijn: Door niersteen
• Risicofactoren nierkoliek
• Symptomen: Pijn in flanken en afwijkingen aan urine
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling nierkolieken
• Langetermijnbeheer en opvolging
• Prognose
• Complicaties van nierkoliek
• Preventie van ondraaglijke pijn
• Leefstijlaanpassingen

Epidemiologie symptoom

Nierkolieken komen voor bij alle patiënten met nierstenen, maar vooral bij mannen tussen de twintig en dertig jaar oud.

Oorzaken nierkoliekpijn: Door niersteen

Nierkoliekpijn ontstaat wanneer bij de patiënt een opbouw van stenen of kristallen plaatsvindt, waardoor de urinestroom wordt geblokkeerd. De nieren zwellen op en veroorzaken pijnscheuten (koliek). Nierstenen bestaan uit diverse organische materialen en kristallen die bijdragen aan nierkoliekpijn. Bij jicht (een aandoening met pijn en zwelling aan de grote teen en andere gewrichten) is de ophoping van urinezuur de oorzaak van de vorming van nierstenen. Cystinurie, een erfelijke aandoening waarbij een overmatige hoeveelheid cystine in de urine aanwezig is, is een andere mogelijke oorzaak van nierstenen. Andere mogelijke oorzaken van nierstenen zijn:

• Chemotherapie
• Chirurgie
• Een aandoening van de dunne darm
• Een overmatige hoeveelheid urinezuur in de urine (urikemie)
• Inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm)
• Nierafwijkingen
• Teveel calcium in de urine (hypercalciurie)
• Urineweginfecties

Risicofactoren nierkoliek

Een aantal risicofactoren zijn bekend voor nierkoliek, hoewel het niet gegarandeerd is dat deze risicofactoren daadwerkelijk nierkolieken veroorzaken. De volgende risicofactoren zijn bekend:

• Een familiale voorgeschiedenis van nierstenen
• Een persoonlijke geschiedenis van nierstenen
• Zwangerschap
• Het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals overmatig gebruik van plaspillen (diuretica) en antacida (geneesmiddelen tegen maagzuur) op basis van calcium
• Intestinale malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen)
• Uitdroging (dehydratie)
• Voedingsproducten die veel eiwit, natrium en oxalaat bevatten

Symptomen: Pijn in flanken en afwijkingen aan urine

Nierkolieken beginnen plotseling, komen en gaan, en verergeren na verloop van tijd.

Pijn

Plotselinge pijn is het meest kenmerkende symptoom van nierkoliek. De pijn bevindt zich in de linker- of rechterflank (pijn in de flank), maar kan ook uitstralen naar de lage rug (lage rugpijn), de lies, de buik (acute buik: plotselinge ernstige buikpijn), de teelballen, de eikel of de schaamlippen. De pijn is ernstig tot zelfs ondraaglijk en wordt vaak beschreven als dof, krampachtig en hevig. Patiënten vinden de pijn zo erg dat ze niet in staat zijn om stil te zitten en gaan kruipen of rondlopen. De pijn en bewegingsdrang houden meestal dertig minuten tot zes uur aan, hoewel uitzonderingen mogelijk zijn.

Urine

Urine- en plasafwijkingen komen ook voor. De urine kan stinkend en abnormaal gekleurd zijn (donkergeel tot lichtbruin). Daarnaast heeft de patiënt vaak een dringende plasdrang (urinaire urgentie), pijn bij het plassen (dysurie) en urineert hij minder dan normaal (oligurie).

Algemene symptomen

Deze symptomen kunnen gepaard gaan met algemene verschijnselen zoals koorts met of zonder rillingen, misselijkheid en overgeven.

Ernstige symptomen

In sommige gevallen kunnen de nierkolieken ernstig zijn; de patiënt heeft dan hoge koorts, kan niet plassen, moet voortdurend braken, of ervaart zeer veel pijn. Medische hulp is in deze situatie noodzakelijk.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal een bloedonderzoek uitvoeren, wat tekenen van infectie en nierafwijkingen kan onthullen. Daarnaast zijn beeldvormende onderzoeken (met contrastvloeistof) nodig om de niersteen te detecteren die verantwoordelijk is voor de nierkoliekpijn. Voorbeelden hiervan zijn een röntgenfoto, een CT-scan en een MRI-scan.

Behandeling nierkolieken

Eten en drinken

De arts kan proberen de niersteen of nierstenen te vergruizen of te breken om de pijn te verlichten. Veel water drinken helpt bij het zelf uitdrijven van de steen via de urine. Verder kan de arts de patiënt doorverwijzen naar een voedingsdeskundige om bepaalde voedingsmiddelen of een aangepaste voedingsstijl te overwegen.

Medicijnen

Alfablokkers (bepaalde medicijnen) kunnen worden gebruikt om de niersteen te verbrijzelen, terwijl niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) of eventueel narcotische analgetica (verdovende pijnstillers) de pijn kunnen verminderen. Deze medicijnen kunnen worden ingenomen als een tablet, een zetpil of soms via een intraveneuze toediening. In januari 2017 werden in het wetenschappelijk tijdschrift Emerg (Tehran) resultaten gepubliceerd van een studie rond nierkolieken. Deze studie toont aan dat magnesiumsulfaat kan worden gebruikt als aanvullend medicijn voor de behandeling van nierkolieken. Het verlicht niet alleen de pijn bij patiënten, maar vermindert ook de behoefte aan pijnstillers.

Andere behandelingen

Andere behandelingstechnieken omvatten warmtetherapie voor het verlichten van de pijn, lithotripsie (steenvergruizing) om de steen te verbrijzelen met behulp van trillingen, en een ureteroscopie (inwendig kijkonderzoek van de urineleider). De arts kan soms de urine uit de nier verwijderen door het plaatsen van een stent om de urinebuizen naar de blaas open te houden, of door het plaatsen van een nierkatheter in de nier. In sommige gevallen is een operatie noodzakelijk om de verstopping van de urinewegen te verhelpen of om een nierafwijking te corrigeren.

Langetermijnbeheer en opvolging

Patiënten die eerder nierkolieken hebben ervaren, moeten regelmatig worden gecontroleerd om herhaling te voorkomen. Dit kan bestaan uit periodieke beeldvormende onderzoeken en het volgen van dieet- en hydratatierichtlijnen om nierstenen te voorkomen.

Prognose

Nierkolieken kunnen ernstige pijn en ongemak veroorzaken, maar de prognose is over het algemeen positief bij juiste behandeling. De meeste patiënten herstellen volledig van een episode van nierkolieken, vooral wanneer de onderliggende nierstenen succesvol worden behandeld of uitgescheiden. Het verloop hangt af van verschillende factoren, zoals de grootte en locatie van de nierstenen, en de effectiviteit van de behandelingsmethoden.

Met een adequate behandeling en eventuele veranderingen in levensstijl en dieet, is de kans op volledige herstel en het vermijden van terugkerende nierkolieken groot.

Bij sommige patiënten kunnen nierkolieken echter terugkeren, vooral als de oorzaak van de nierstenen niet wordt aangepakt of als risicofactoren niet worden beheerst.

Langdurige opvolging en preventieve maatregelen zijn cruciaal om de kans op herhaling te minimaliseren en om nierkolieken op lange termijn effectief te beheren.

Complicaties van nierkoliek

Nierstenen verdwijnen meestal spontaan, hoewel de pijn vaak ernstig is. Soms keren nierstenen en daarmee nierkolieken terug. Het plaatsen van een stent kan voor sommige patiënten een oplossing zijn om koliekpijn te voorkomen, maar kan bij anderen juist de pijn verergeren. Complicaties van onbehandelde of slecht behandelde nierkolieken omvatten blokkades in de urinewegen, nierschade, urineweginfecties en een terugkeer van de nierstenen.

Preventie van ondraaglijke pijn

Enkele tips kunnen helpen om ernstige nierkolieken te voorkomen of te verminderen. Het is over het algemeen aanbevolen om voldoende te drinken, bij voorkeur twaalf glazen vocht per dag. Beperk de inname van koffie, thee en frisdrank. Een gezonde voeding met veel fruit, groenten, volle granen en vetarme zuivelproducten is belangrijk, zowel voor de algemene gezondheid als voor het vermijden van ernstige nierkoliekpijn. Warmte kan bij sommige patiënten uitdroging veroorzaken, waardoor ze minder plassen. Het is daarom raadzaam om tijdens warme dagen geen zware fysieke activiteiten uit te voeren.

Leefstijlaanpassingen

Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan het verminderen van het risico op nierstenen en nierkolieken. Dit omvat een uitgebalanceerd dieet, voldoende lichaamsbeweging en het vermijden van risicovolle factoren zoals overmatig zout- en eiwitinname.

Lees verder

• Nierstenen vergruizen: De behandeling
• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierhypertensie: Hoge bloeddruk door slagader(s) van nieren