Nierkoliek: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

Een nierkoliek duidt op een acute, pijnlijke situatie, met als oorzaak een niersteen die de urineleider blokkeert. De urinewegen bestaan uit de nieren, urineleiders, blaas en urethra (plasbuis). Urine, die zich vormt in de nieren, passeert de urineleiders om vervolgens tijdelijk te worden opgeslagen in de blaas. Als de blaas vol zit, krijg je het signaal om te plassen en via de urethra verlaat de urine het lichaam. Wanneer zich nierstenen vormen, kunnen deze de urinewegen blokkeren. Als een niersteen vast komt te zitten, kan dit leiden tot een nierkoliek. Hoewel dit bij iedereen kan gebeuren, komt het vaker voor bij mannen in de leeftijd van 20 tot 30. Sommige mensen hebben meer dan één niersteen per keer. De symptomen van een nierkoliek kunnen vaak met een pijnstiller uit de groep NSAID’s worden behandeld. Niet alle nierstenen komen in aanmerking voor behandeling. Het voorkomen van nierstenen en dus een nierkoliek, kan onder meer door dagelijks voldoende te drinken en gezond te eten.

• Wat is een nierkoliek?
• Nierkoliek symptomen: acute pijn en misselijkheid
• Geen symptomen
• Nierkoliek
• Bijkomende symptomen
• Oorzaak van een nierkoliek: nierstenen
• Risicogroepen en -factoren
• Onvoldoende hydratatie – Te weinig vocht, te veel stenen
• Zout- en proteïnerijk dieet – Voedingsgewoonten onder de loep
• Erfelijkheid – Het zit in de familie
• Sedentaire Levensstijl – Gebrek aan beweging
• Chronische aandoeningen – Medische omstandigheden en nierstenen
• Suikerconsumptie en diabetes – Verhoogd risico door suiker
• Vitamine D en zonaanbidders – Te veel van het goede
• Overgewicht en obesitas – Extra druk op je nieren
• Intestinale malabsorptie – Verstoring in je darmen, problemen voor je nieren
• Stofwisselingsstoornissen en aandoeningen – Interne processen uit balans
• Urineweginfecties – Kleine infecties, grote problemen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een nierkoliek
• Prognose
• Complicaties
• Voorkomen van een nierkoliek

Wat is een nierkoliek?

Een nierkoliek is een acute, pijnlijke situatie die ontstaat als een niersteen een deel van je urinewegen blokkeert. De urinewegen bestaan uit je nieren, urineleiders, blaas en urethra (plasbuis). Je kunt overal in je urinewegen stenen krijgen. Ze vormen zich wanneer mineralen zoals calcium en urinezuur in je urine vast komen te zitten en harde kristallen vormen. De stenen kunnen zo klein zijn als een zandkorrel of zo groot als een golfbal. Als deze stenen groot genoeg worden, kunnen ze flinke pijn veroorzaken.

Nierkoliek symptomen: acute pijn en misselijkheid

Geen symptomen

Kleine nierstenen die zich in de nieren bevinden, hoeven geen symptomen te veroorzaken.

Nierkoliek

Grotere stenen kunnen een nierkoliek veroorzaken, vooral als ze een urineleider blokkeren. De urineleider loopt van het nierbekken naar de blaas. Symptomen van nierkoliek zijn onder meer:

• Intense pijn in de flank (links of rechts) tussen je ribben en heup, of in je onderbuik;
• Pijn kan uitstralen naar je rug of liezen;
• Misselijkheid of braken;
• Nierkoliekpijn komt vaak in golven. Deze golven kunnen 20 tot 60 minuten duren.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen van nierstenen zijn onder meer:

• Pijn bij het plassen;
• Bloed in de urine, dat roze, rood of bruin kan zijn;
• Troebele of stinkende urine;
• Gruis of kleine stukjes stenen in je urine;
• Frequente aandrang om te plassen;
• Meer of minder plassen dan normaal;
• Koorts en koude rillingen (als je een infectie hebt).

Oorzaak van een nierkoliek: nierstenen

Een nierkoliek treedt op wanneer een steen vast komt te zitten in je urinewegen, vaak in een ureter. De steen blokkeert de urinewegen en veroorzaakt intense pijn. Ongeveer 12 procent van de mannen en 6 procent van de vrouwen krijgt tijdens hun leven een of meerdere urinestenen. De kans op een nierkoliek neemt toe als gevolg van veranderingen in je eetgewoonten en levensstijl.

Risicogroepen en -factoren

Stel je voor: een plotselinge, intense pijn in je onderrug of zij, zo hevig dat je nauwelijks stil kunt blijven zitten. Dit is de pijn van nierkoliek, meestal veroorzaakt door nierstenen die vastzitten in de urinewegen. Niemand zit te wachten op zo'n aanval, maar er zijn bepaalde risicogroepen en factoren die de kans op nierkoliek flink vergroten. Dus, wie loopt meer kans op deze pijnlijke ervaring? Laten we dat in stijl onderzoeken!

Onvoldoende hydratatie – Te weinig vocht, te veel stenen

Een van de grootste risicofactoren voor het ontwikkelen van nierstenen (en daarmee nierkoliek) is eenvoudig: te weinig drinken! Uitdroging dus. Wanneer je niet genoeg water binnenkrijgt, kan je lichaam de mineralen in je urine minder goed oplossen. Dit leidt tot kristalvorming, de bouwstenen van nierstenen. Vooral in warme klimaten of bij lichamelijke inspanning kan de kans op nierstenen snel toenemen. Als je vaak vergeet om je waterfles bij te vullen, verhoog je onbewust je risico op die vervelende, pijnlijke aanvallen. Uitdroging kan komen door onvoldoende vloeistof te drinken, maar ook door het verliezen van te veel vocht door zweten, braken of diarree.

Zout- en proteïnerijk dieet – Voedingsgewoonten onder de loep

Een dieet vol zout en dierlijke eiwitten, zoals rood vlees, kan je risico op nierkoliek aanzienlijk vergroten. Te veel zout dwingt je nieren om harder te werken om natrium uit je lichaam te verwijderen, wat leidt tot meer calcium in je urine. Dit calcium kan zich ophopen tot stenen. Voor de liefhebbers van zoutige snacks en grote porties vlees: wees je bewust van de extra belasting die dit veroorzaakt voor je nieren. Een teveel aan vlees verhoogt ook het risico op urinezuurstenen, wat extra druk legt op je systeem.

Erfelijkheid – Het zit in de familie

Soms zijn je genen simpelweg niet aan je kant. Nierstenen kunnen in de familie zitten, en als een van je ouders of naaste familieleden nierstenen heeft gehad, is de kans groter dat jij ze ook krijgt. Je genetische aanleg bepaalt hoe je lichaam mineralen verwerkt en afvoert. Zelfs als je gezond eet en genoeg water drinkt, kan je toch extra vatbaar zijn voor nierkoliek door deze erfelijke factoren. Het zit hem dus niet altijd in je gewoonten, maar soms gewoon in je DNA.

Sedentaire Levensstijl – Gebrek aan beweging

Een zittende levensstijl kan ook je risico op nierkoliek verhogen. Wanneer je weinig beweegt, kan je stofwisseling vertragen, wat zorgt voor een ophoping van calcium in het bloed. Dit verhoogt de kans op nierstenen. Regelmatige lichaamsbeweging helpt je lichaam om afvalstoffen effectief te verwijderen en je bloedcirculatie gezond te houden. Als je dagenlang aan je bureau gekluisterd zit zonder veel beweging, kan dat op de lange termijn je nieren belasten en de kans op nierkoliek vergroten.

Chronische aandoeningen – Medische omstandigheden en nierstenen

Bepaalde medische aandoeningen verhogen het risico op nierstenen en dus op nierkoliek. Denk aan een te hoog calciumgehalte in het bloed (hypercalciëmie), jicht of terugkerende urineweginfecties. Mensen met chronische darmaandoeningen, zoals de ziekte van Crohn, lopen ook meer risico op nierstenen door een verstoring in de opname van mineralen. Daarnaast kunnen medicijnen zoals diuretica, die de vochtbalans reguleren, bijdragen aan de vorming van stenen. Voor mensen met deze aandoeningen is het belangrijk om extra goed op hun vochtinname en voeding te letten.

Suikerconsumptie en diabetes – Verhoogd risico door suiker

Mensen met diabetes lopen een verhoogd risico op nierkoliek. Hoge bloedsuikerspiegels kunnen de nieren beschadigen, wat uiteindelijk leidt tot de vorming van stenen. Insulineresistentie zorgt bovendien voor een verhoogde hoeveelheid calcium en oxalaten in de urine – de perfecte ingrediënten voor het vormen van een niersteen. Voor diabetici en mensen met een prediabetische toestand is het cruciaal om alert te zijn op hun suikerinname en de impact hiervan op hun nieren.

Vitamine D en zonaanbidders – Te veel van het goede

Zon en vitamine D zijn belangrijk voor je gezondheid, maar een teveel aan vitamine D – vooral door supplementen – kan het risico op nierstenen verhogen. Vitamine D zorgt ervoor dat je lichaam meer calcium opneemt, maar wanneer er te veel calcium aanwezig is, kan dat leiden tot de vorming van stenen. Het is belangrijk om een goede balans te vinden in je vitamine D-inname om dit risico te verminderen. Dus, hoewel een zonnige dag goed is voor je humeur, is het verstandig om niet te overdrijven met extra vitamine D-supplementen.

Overgewicht en obesitas – Extra druk op je nieren

Overgewicht of obesitas kan je nieren behoorlijk belasten. Een hoger lichaamsgewicht gaat vaak gepaard met een verhoogde uitscheiding van steenvormende stoffen, zoals calcium en oxalaten, in de urine. Dit vergroot de kans op nierstenen aanzienlijk. Bovendien kan obesitas zorgen voor hormonale veranderingen die het risico verder verhogen. Een gezond gewicht behouden is dus niet alleen goed voor je algehele welzijn, maar ook voor de gezondheid van je nieren.

Intestinale malabsorptie – Verstoring in je darmen, problemen voor je nieren

Wanneer je lichaam voedingsstoffen niet goed kan opnemen, zoals bij darmproblemen of na een maag-darmoperatie, kan dit leiden tot een verhoogd risico op nierstenen. Dit komt doordat je darmen mineralen zoals calcium en oxalaten niet op de juiste manier verwerken, waardoor deze stoffen in je urine terechtkomen. Mensen met malabsorptieproblemen moeten daarom extra alert zijn op hun dieet en vochtinname om nierkoliek te voorkomen.

Stofwisselingsstoornissen en aandoeningen – Interne processen uit balans

Bepaalde stofwisselingsstoornissen en erfelijke ziekten, zoals hyperparathyreoïdie (een te snel werkende bijschildklier), kunnen de balans van mineralen in je lichaam verstoren. Dit leidt vaak tot een verhoogde productie van calcium, oxalaten of urinezuur – allemaal stoffen die kunnen bijdragen aan de vorming van nierstenen. Deze aandoeningen zorgen ervoor dat je lichaam overmatig veel steenvormende stoffen aanmaakt, wat de kans op nierkoliek flink vergroot. Het is cruciaal om onderliggende gezondheidsproblemen te behandelen om je nieren gezond te houden.

Urineweginfecties – Kleine infecties, grote problemen

Urineweginfecties zijn een veelvoorkomende oorzaak van nierstenen en daarmee ook van nierkoliek. Bacteriën kunnen het milieu in je urine veranderen, wat leidt tot de vorming van struvietstenen. Deze stenen groeien snel en kunnen de urinewegen blokkeren, met als gevolg intense pijn. Regelmatige urineweginfecties, vooral als ze niet goed behandeld worden, kunnen je nieren op de lange termijn ernstig beschadigen.

Tijdens de zwangerschap is een urineweginfectie een van de meest voorkomende oorzaken van nierkoliek. De hormonale veranderingen in het lichaam en de extra druk op de blaas maken zwangere vrouwen gevoeliger voor infecties. Als een urineweginfectie niet snel wordt behandeld, kan deze zich uitbreiden naar de nieren en leiden tot nierstenen. Dit kan voor intense pijn zorgen, die niet alleen ongemakkelijk is voor de moeder, maar ook complicaties kan veroorzaken tijdens de zwangerschap.

Onderzoek en diagnose

Bloedonderzoek en urineonderzoek kunnen wijzen op een een infectie of een gestoorde nierfunctie. Een röntgenfoto, echografie, CT-scan of MRI-scan kan een niersteen of andere oorzaken van de pijn laten zien. Het kan zijn dat je van te voren een contrastvloeistof krijgt toegediend om je urinewegen beter zichtbaar te maken op de foto's.

Behandeling van een nierkoliek

Als er sprake is van een grote niersteen, kan de arts een van de volgende procedures uitvoeren om de steen te verwijderen en de nierkoliek te verlichten:

• Extracorporale schokgolflithotripsie: niersteenvergruizing middels schokgolven gericht op de nieren om de stenen in zeer kleine stukjes te breken. De steenfragmenten worden dan via de urine uitgeplast.
• Ureteroscopie: de arts steekt een dunne, verlichte telescoop door je urethra en blaas om de steen te verwijderen.
• Percutane niersteenoperatie: deze procedure gebruikt kleine instrumenten die door een kleine snee in de rug zijn ingebracht om een ​​steen te verwijderen.

Op korte termijn zal de arts je pijnstillende medicijnen geven om de pijn van een nierkoliek te verlichten.

Prognose

De meeste urinestenen zullen uiteindelijk vanzelf verdwijnen. Medische behandelingen kunnen stenen verwijderen die dat niet doen. Nierstenen kunnen terugkomen. Ongeveer de helft van de mensen die één steen hebben gehad, krijgt binnen vijf jaar een nieuwe. Door extra vocht te drinken en andere stappen te nemen om stenen te voorkomen, kun je dit voorkomen.

Complicaties

Nierkoliek is een symptoom van urinestenen. Als grotere urinestenen niet goed worden behandeld, kunt je complicaties ontwikkelen zoals een urineweginfectie of nierschade.

Voorkomen van een nierkoliek

Om in de toekomst een nierkoliek te voorkomen, kun je maatregelen nemen om nierstenen te voorkomen:

• Een dieet met veel kalium, magnesium en voldoende vocht verlaagt de vorming van nierstenen.
• Verminder de inname van frisdrank, vooral frisdrank die fosforzuur bevat.
• Gebruik minder zout.
• Beperk dierlijke eiwitten in voedsel zoals rood vlees en eieren.
• Beperk voedingsmiddelen met veel oxalaat, zoals spinazie, noten en rabarber.
• Medicatie kan de hoeveelheid mineralen en zuren in je urine onder controle houden.

Lees verder

• Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Nierfunctieonderzoek: onderzoek naar functioneren van nieren
• Nierstenen verwijderen: nierstenen vergruizen en laser
• Nierstenen voorkomen: het ontstaan van nierstenen voorkomen
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren