Rugklachten: spit

Meer dan 70% van alle Nederlanders heeft wel eens last van zijn of haar rug. Er zijn verschillende oorzaken mogelijk voor het ontstaan van rugklachten en natuurlijk ook verschillende mogelijkheden van behandeling. In dit artikel wordt "spit" besproken.

Wat is het klinische beeld van spit?

Onder spit wordt verstaan: "Doorgaans acuut optredende hevige pijn in de lendestreek, die in hevigheid toeneemt bij bewegen van de rug, en die de patiënt dwingt met een dwangstand sterk gefixeerd te blijven staan of liggen".

Wat is de oorzaak van spit?

Een 'aanval' van acute spit kan diverse oorzaken hebben. Bijvoorbeeld het verkeerd belasten van de rugspieren. Overbelasten of een verkeerde beweging. Verder kan een verkeerde til-techniek een oorzaak zijn. Een beenlengte-verschil, viscerale oorzaken (bijvoorbeeld een nierkoliek) en bijkomend koude of toch op de rugmusculatuur.

Kenmerkende symptomen van spit zijn:

Acute (soms recidiverende) lage rugpijn - vaak gepaard gaande met bewegingsbeperking van de wervelkolom - waarbij de rug in een dwangstand wordt gefixeerd (ook wel een antalgische houding genoemd).

Hoe is de klachtuiting van de patiënt?

De patiënt heeft hevige lage rugpijn, hypertonie van de lage rugmusculatuur met een enorme stijfheid in de rug en een onvermogen tot bewegen. Deze klachten zullen ten uiting komen in het verbale en non-verbale gedrag van de patiënt. Deze heeft zoveel pijn en kan dit vrijwel niet verborgen houden voor de omgeving.

Specifieke anamnese-vragen bij spit zijn:

• wanneer is de pijn ontstaan?
• wat voor pijn voelt u?
• wat was de directe oorzaak van de pijn?
• voelde u direct deze pijn of is deze in de tijd veranderd?
• is er sprake van uitstraling of voelt u tintelingen?
• zijn er provocerende bewegingen?
• is er sprake van nachtelijke pijnen?
• zijn er klachten bij hoesten, niezen of persen?
• zijn er foto's gemaakt van de rug?
• heeft u al eens eerder klachten aan de rug gehad?
• heeft u nog andere klachten?

Specifieke aspecten van de inspectie zijn

Bij de houdingsinspectie treffen we een houdingsafwijking aan waarbij de rug gefixeerd is in een pijnvermijdende dwangstand. Bij palpatie vinden we een hypertonie van de m.erector spinae, deze is tevens drukpijnlijk. Tijdens het functie-onderzoek (indien mogelijk) blijken alle pijnprovocerende bewegingen beperkt te zijn.

Differentiaal diagnostiek

• spondylogeen: discopathie, ligamentruptuur
• visecerogeen: referred pain in de rug met als oorzaak stoornis in organen
• vasculair: vaatafsluiting, arteriosclerose
• neurogeen: tumoren en ontstekingen van de cauda equina
• psychogeen: depressie

Specifieke contra-indicaties

• hoge actualiteit
• algemeen onwel zijn (misselijk, koorts, etc.)

Doelstellingen van de behandeling

• korte termijn: pijn verminderen, mobiliseren en tonus normaliseren
• lange termijn: patiënt op ADL-niveau krijgen en herstel maatschappelijke rol

Behandelplan

Omdat spit een verzameling van pathologieën kan is een vast behandelplan moeilijk samen te stellen. Echter kunnen een paar kenmerkende symptomen wel behandeld worden. Bijvoorbeeld: de hypertonie, pijn en bewegingsbeperking van de lage rug. Voor deze behandeling zijn er verschillende mogelijkheden, nl.:

• klassieke massage in combinatie met oefentherapie
• Klassieke massage ter bestrijding van pijn en hypertonie èn
• oefentherapie ter mobilisering en stabilisatie van de lage rug

Deze behandelmethodes kunnen alleen gebruikt worden als het acute stadium voorbij is. In het acute stadium van spit is bedrust de enige therapie. Na bedrust is het gewenst de patiënt 4 à 5 dagen in de week te behandelen, naarmate de actualiteit afneemt naar 1 keer per week afbouwen. In de eerste behandeling kan gestart worden met massage therapie met een ontspannend en tonusverminderend karakter. Deze therapie heeft de volgende opbouw:

• palpatie van de musculatuur ter kennismaking en als de actualiteit het toelaat intermitterend drukken
• effleurages met lage intensiteit
• oefentherapie (rug ontlasten)
• stabilisatie van de lage rug met behulp van isometrische contracties, dit in verband met de tonusafname van de m.erector spinae na de massagebehandeling.

Opbouw massage

• palperen ter gewenning en kennismaking met de patiënt
• effleurages met lage intensiteit
• deze behandeling duurt ongeveer 15 minuten, waarna weer op tonus gecontroleerd wordt of het gewenste effect bereikt is.