Nierstenen vergruizen: De behandeling

Patiënten ervaren vaak niersteenklachten wanneer een niersteen zich van de nier naar de blaas beweegt. Als de steen vast komt te zitten in de urineleider, kan deze de urineleider blokkeren, wat leidt tot een acute afsluiting. Dit veroorzaakt druk in de urineleider en op de nier, wat kenmerkend is voor koliekaanvallen veroorzaakt door nierstenen. Patiënten kunnen hierdoor intense pijnaanvallen ervaren, die ook wel kolieken worden genoemd. Een niersteenvergruizer kan op een uitwendige manier nierstenen behandelen, waardoor patiënten snel van de pijn kunnen worden verlost. Deze behandeling staat bekend als ESWL: extracorporeale schokgolf lithotripsie.

• Anatomie nieren en relatie tot nierstenen
• Epidemiologie van nierstenen
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Vergruizen van nierstenen
• Vóór het vergruizen van een niersteen
• Praktische informatie
• Behandeling van nierstenen
• Na de behandeling
• Bijwerkingen en complicaties
• Contact opnemen met de arts
• Adviezen tussen de behandeling en de controleafspraak
• Alternatieve behandelingen
• Voedingspatroon en levensstijl

Anatomie nieren en relatie tot nierstenen

De nieren zijn twee boonvormige organen die zich aan de achterzijde van de buikholte bevinden. Hun primaire functie is het filteren van bloed, het verwijderen van afvalstoffen en het reguleren van de vochtbalans in het lichaam. De anatomie van de nieren speelt een cruciale rol in de ontwikkeling van nierstenen.

Structuur van de nieren

De nieren bestaan uit verschillende delen, waaronder de schors, het merg, en het bekken. De schors is de buitenste laag en bevat de glomeruli, waar de filtratie van bloed plaatsvindt. Het merg is de binnenste laag en bestaat uit nierpiramides die urine produceren en transporteren naar het bekken. Het bekken is de holte waar urine wordt verzameld voordat het naar de ureters wordt geleid.

Functionele eenheden: nefronen

De nefronen zijn de functionele eenheden van de nieren en zijn verantwoordelijk voor de filtering van bloed en de productie van urine. Elk van de nieren bevat ongeveer een miljoen nefronen. De gezondheid en integriteit van deze nefronen zijn essentieel voor het voorkomen van nierstenen. Wanneer er een verstoring optreedt in het filtratieproces, kan dit leiden tot de vorming van stenen.

Bloedtoevoer naar de nieren

De nieren ontvangen bloed via de nierslagader, die zich vertakt van de aorta. De bloedtoevoer is essentieel voor de juiste werking van de nieren. Een verminderde bloedtoevoer kan leiden tot stagnatie van urine en een verhoogde kans op het vormen van nierstenen.

Urineafvoer en de rol van de ureters

De urine geproduceerd in de nieren stroomt via de ureters naar de blaas. De ureters zijn dunne buisjes die urine transporteren en hebben een belangrijke rol in de afvoer van urine. Verstopte ureters door nierstenen kunnen leiden tot pijn en complicaties. Het functioneren van deze structuren is dus cruciaal om de kans op nierstenen te minimaliseren.

Relatie tussen anatomie en nierstenen

De specifieke anatomie van de nieren, waaronder de vorm van het bekken en de ureters, kan invloed hebben op de ontwikkeling van nierstenen. Afwijkingen in de anatomie kunnen leiden tot een slechte afvoer van urine en een verhoogde kans op het kristalliseren van mineralen, wat resulteert in de vorming van stenen.

Epidemiologie van nierstenen

Nierstenen zijn een veelvoorkomende aandoening die wereldwijd voorkomt. Het begrijpen van de epidemiologie helpt bij het identificeren van trends, risicofactoren en de impact op de volksgezondheid.

Prevalentie en incidentie

Nierstenen komen voor bij een aanzienlijk percentage van de bevolking, met een geschatte prevalentie van 10-15% in de westerse wereld. De incidentie van nierstenen lijkt de afgelopen decennia toe te nemen, met een stijging van het aantal gediagnosticeerde gevallen.

Levenslang risico

Het levenslange risico op het ontwikkelen van nierstenen is hoog, met schattingen die aangeven dat ongeveer 1 op de 10 patiënten in hun leven met nierstenen te maken krijgt. Dit risico varieert echter afhankelijk van verschillende factoren zoals leeftijd, geslacht en geografische locatie.

Leeftijds- en geslachtsverschillen

Nierstenen komen vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, met een verhouding van ongeveer 3:1. De incidentie neemt toe met de leeftijd, waarbij ouderen tussen de 30 en 60 jaar het meest getroffen worden.

Geografische variaties

Er zijn significante geografische variaties in de prevalentie van nierstenen. In gebieden met een warm klimaat, zoals het zuidwesten van de Verenigde Staten, is de incidentie van nierstenen hoger, wat kan worden toegeschreven aan factoren zoals uitdroging en voedingspatroon.

Etnische verschillen

Bepaalde etnische groepen hebben een hogere prevalentie van nierstenen. Bijvoorbeeld, Afro-Amerikaanse en Hispanische populaties hebben een verhoogd risico in vergelijking met Caucasianen. Deze verschillen kunnen verband houden met genetische, voedings- en levensstijlfactoren.

Mechanisme van nierstenen
Het mechanisme achter de vorming van nierstenen is complex en omvat verschillende biochemische processen die bijdragen aan de neerslag van mineralen en afvalstoffen in de nieren.

Kristallisatieprocessen

Nierstenen ontstaan voornamelijk door het kristalliseren van opgeloste stoffen in de urine. Wanneer de concentratie van bepaalde stoffen, zoals calcium, oxalaat of uraat, te hoog wordt, kunnen ze neerslaan en zich ophopen in de nieren.

Rol van urinepH

De pH van urine speelt een belangrijke rol bij de vorming van nierstenen. Een lage urine pH (acidische urine) kan de vorming van uraatstenen bevorderen, terwijl een hoge urine pH (basische urine) kan bijdragen aan de vorming van struvietstenen. Het handhaven van een gezonde urine pH is cruciaal om de kans op nierstenen te verminderen.

Inname van vocht en urine-output

Een onvoldoende inname van vocht leidt tot een lagere urine-output, wat de concentratie van mineralen in de urine verhoogt. Dit vergroot de kans op kristallisatie en de vorming van nierstenen. Voldoende hydratatie is dus essentieel voor het voorkomen van nierstenen.

Genetische predispositie

Genetische factoren kunnen ook een rol spelen bij de aanleg voor het ontwikkelen van nierstenen. Bepaalde erfelijke aandoeningen, zoals cystinurie, kunnen de kans op het vormen van stenen aanzienlijk verhogen.

Voeding en metabolisme

Het metabolisme van verschillende voedingsstoffen kan de chemische samenstelling van urine beïnvloeden. Een hoog eiwit- of zoutverbruik kan bijvoorbeeld bijdragen aan de vorming van nierstenen. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan het voedingspatroon om het risico te verlagen.

Oorzaken

Nierstenen kunnen ontstaan door een combinatie van genetische, omgevings- en voedingsfactoren. Het identificeren van de oorzaken is essentieel voor het ontwikkelen van effectieve preventiestrategieën.

Genetische factoren

Erfelijkheid speelt een belangrijke rol bij de aanleg voor nierstenen. Patiënten met een familiegeschiedenis van nierstenen hebben een verhoogd risico om zelf ook stenen te ontwikkelen. Genetische predispositie kan invloed hebben op hoe het lichaam bepaalde mineralen metaboliseert.

Voedingspatroon

Het voedingspatroon heeft een directe invloed op het risico op nierstenen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan oxalaat, zoals spinazie, bieten en chocolade, kunnen bijdragen aan de vorming van calciumoxalaatstenen. Een voedingspatroon met hoge natrium- en eiwitwaarden kan ook het risico verhogen.

Voldoende vochtinname

Een onvoldoende vochtinname is een van de belangrijkste oorzaken van nierstenen. Het niet drinken van voldoende water kan leiden tot geconcentreerde urine, wat het risico op kristallisatie verhoogt. Het is essentieel om dagelijks voldoende vocht te consumeren om nierstenen te voorkomen.

Medicatie en supplementen

Bepaalde medicijnen en supplementen kunnen bijdragen aan de vorming van nierstenen. Bijvoorbeeld, overmatig gebruik van calcium- of vitamine D-supplementen kan de kans op calciumstenen verhogen. Het is belangrijk om medicatie en supplementen zorgvuldig te monitoren.

Medische aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen, zoals diabetes, hyperparathyreoïdie en inflammatoire darmziekten, kunnen het risico op het ontwikkelen van nierstenen verhogen. Behandeling van deze aandoeningen kan helpen bij het verminderen van het risico.

Risicofactoren

Het identificeren van risicofactoren is essentieel voor het voorkomen van nierstenen. Er zijn verschillende factoren die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening verhogen.

Leeftijd

De kans op nierstenen neemt toe met de leeftijd. Ouderen tussen de 30 en 60 jaar lopen het grootste risico. Jongere patiënten kunnen echter ook getroffen worden, vooral als er genetische aanleg is.

Geslacht

Mannen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van nierstenen dan vrouwen. Dit kan te maken hebben met verschillen in hormonale invloeden en het metabolisme van mineralen.

Obesitas en overgewicht

Overgewicht en obesitas zijn risicofactoren voor de ontwikkeling van nierstenen. Patiënten met een hoge body mass index (BMI) hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van stenen, mogelijk door veranderingen in metabolisme en urinechemie.

Voedingspatroon

Een ongezond voedingspatroon, rijk aan zout, dierlijke eiwitten en verwerkte voedingsmiddelen, verhoogt de kans op nierstenen. Het consumeren van onvoldoende fruit en groenten kan ook bijdragen aan een ongunstige urinechemie.

Lichaamsbeweging

Een sedentair leven kan het risico op nierstenen verhogen. Regelmatige lichaamsbeweging bevordert een gezonde stofwisseling en helpt bij het handhaven van een normaal lichaamsgewicht.

Familiegeschiedenis

Een familiegeschiedenis van nierstenen verhoogt het risico op het ontwikkelen van deze aandoening. Het is belangrijk voor patiënten met een familiegeschiedenis om regelmatig hun niergezondheid te controleren.

Geografische locatie

Woonachtig zijn in gebieden met een warm klimaat kan het risico op nierstenen verhogen, voornamelijk door uitdroging en onvoldoende vochtinname.

Risicogroepen

Nierstenen kunnen zich vormen bij verschillende patiënten, en bepaalde risicogroepen hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van deze aandoening. Het is cruciaal om de risicofactoren te begrijpen om gericht preventieve maatregelen te nemen.

Ouderen

Ouderen zijn vaak meer vatbaar voor nierstenen door verschillende factoren, waaronder veranderingen in de stofwisseling, hydratatie, en een verminderde nierfunctie. Het is belangrijk voor deze groep om regelmatig gecontroleerd te worden op niergezondheid.

Patiënten met een geschiedenis van nierstenen

Patiënten die eerder nierstenen hebben gehad, lopen een verhoogd risico op herhaling. Regelmatige opvolging en aanpassing van het voedingspatroon kunnen helpen bij het voorkomen van nieuwe stenen.

Patiënten met bepaalde aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen, zoals diabetes, hoge bloeddruk en metabole stoornissen, kunnen het risico op nierstenen verhogen. Deze patiënten moeten extra aandacht besteden aan hun niergezondheid.

Patiënten met een familiaire voorgeschiedenis

Een familiegeschiedenis van nierstenen kan een belangrijke risicofactor zijn. Het is belangrijk voor patiënten met een dergelijke voorgeschiedenis om bewust te zijn van hun verhoogde risico en passende maatregelen te nemen.

Patiënten met een onregelmatig voedingspatroon

Een ongezond of onregelmatig voedingspatroon, met een hoge inname van zout, suiker en eiwitten, kan bijdragen aan de ontwikkeling van nierstenen. Deze patiënten moeten advies krijgen over het verbeteren van hun voedingsgewoonten.

Geografische factoren

Woonachtig zijn in gebieden met een warm klimaat kan leiden tot uitdroging, wat het risico op nierstenen verhoogt. Het is belangrijk voor deze patiënten om goed gehydrateerd te blijven, vooral in warme klimaten.

Geassocieerde symptomen

Nierstenen kunnen verschillende symptomen veroorzaken, die afhankelijk zijn van de grootte van de steen en de locatie in het urinewegstelsel. Het herkennen van deze symptomen is essentieel voor tijdige diagnose en behandeling.

Pijn

Een van de meest voorkomende symptomen van nierstenen is acute pijn, meestal in de zij of onderrug. Deze pijn kan zich uitbreiden naar de onderbuik en kan fluctueren in intensiteit. Het is vaak het gevolg van de steen die door de urinewegen beweegt.

Bloed in de urine (hematurie)

De aanwezigheid van bloed in de urine is een veelvoorkomend symptoom dat kan wijzen op nierstenen. Dit kan variëren van een lichte verkleuring tot een duidelijke rode kleur in de urine.

Frequent urineren

Patiënten met nierstenen kunnen een verhoogde frequentie van urineren ervaren, samen met een dringende aandrang om te plassen. Dit kan gepaard gaan met pijn of ongemak.

Misselijkheid en braken

Sommige patiënten ervaren misselijkheid en braken als gevolg van de pijn en stress veroorzaakt door nierstenen. Dit kan de algehele toestand van de patiënt verslechteren.

Infecties van de urinewegen

Nierstenen kunnen leiden tot urineweginfecties, wat zich kan uiten in symptomen zoals koorts, koude rillingen en pijn bij het plassen. Het is belangrijk om deze symptomen serieus te nemen en medische hulp te zoeken.

Veranderingen in urinekleur

De kleur van de urine kan variëren bij patiënten met nierstenen, afhankelijk van de mate van hydratatie en de aanwezigheid van bloed of infecties. Donkergekleurde urine kan wijzen op uitdroging of andere problemen.

Alarmsymptomen

Er zijn bepaalde alarmsymptomen die kunnen wijzen op complicaties of een ernstiger probleem bij nierstenen. Het is belangrijk dat patiënten deze symptomen herkennen en onmiddellijk medische hulp zoeken.

Intense pijn

Wanneer de pijn ernstig wordt en niet reageert op pijnstillers, kan dit wijzen op een obstructie of infectie. Patiënten moeten onmiddellijk medische hulp zoeken in dergelijke gevallen.

Koorts en koude rillingen

De aanwezigheid van koorts en koude rillingen kan wijzen op een infectie in de urinewegen of de nieren. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie en behandeling.

Onvermogen om te urineren

Als een patiënt moeite heeft met plassen of helemaal niet kan urineren, kan dit duiden op een ernstige obstructie door een niersteen. Dit is een medische noodsituatie en moet onmiddellijk worden aangepakt.

Extreem braken

Hevig en aanhoudend braken dat niet kan worden gestopt, kan wijzen op een ernstige aandoening of complicatie als gevolg van nierstenen. Patiënten moeten medische hulp zoeken.

Daling van de bloeddruk of versnelde hartslag

Symptomen zoals een daling van de bloeddruk of een versnelde hartslag kunnen wijzen op een ernstige infectie of een andere complicatie die onmiddellijke aandacht vereist.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van nierstenen omvat verschillende onderzoeken en procedures om de aanwezigheid, grootte en locatie van de stenen te bepalen. Een zorgvuldige diagnose is cruciaal voor het kiezen van de juiste behandelingsaanpak.

Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek

De arts begint meestal met het verzamelen van een uitgebreide medische geschiedenis van de patiënt en het uitvoeren van een lichamelijk onderzoek. Dit helpt bij het identificeren van symptomen en risicofactoren.

Beeldvormingstechnieken

Beeldvormingstechnieken zoals echografie, röntgenfoto's en CT-scans worden vaak gebruikt om de aanwezigheid en grootte van nierstenen te bepalen. Deze methoden zijn effectief in het visualiseren van de stenen en het beoordelen van de toestand van de nieren.

Urineonderzoek

Urineonderzoek is essentieel om de samenstelling van de urine te analyseren en de aanwezigheid van bloed, kristallen of infecties vast te stellen. Dit kan helpen bij het identificeren van de oorzaak van de nierstenen.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek kan helpen bij het vaststellen van de nierfunctie en het meten van mineralen en elektrolyten in het bloed. Dit is belangrijk om de oorzaken van nierstenen beter te begrijpen.

Urodynamisch onderzoek

In sommige gevallen kan een urodynamisch onderzoek worden uitgevoerd om de functie van de blaas en urinewegen te beoordelen. Dit kan nuttig zijn bij patiënten met herhaalde nierstenen of andere urinestelselaandoeningen.

Behandeling

De behandeling van nierstenen hangt af van de grootte van de steen, de locatie en de ernst van de symptomen. Verschillende behandelingsopties zijn beschikbaar om de steen te verwijderen en verdere complicaties te voorkomen.

Voldoende hydratatie

In veel gevallen wordt aangeraden om voldoende water te drinken om de steen uit te spoelen. Hydratatie is een cruciaal onderdeel van de behandeling, vooral bij kleinere stenen.

Pijnbestrijding

Pijnstillers worden vaak voorgeschreven om de pijn te verlichten die gepaard gaat met nierstenen. Dit kan variëren van vrij verkrijgbare medicijnen tot voorgeschreven analgetica.

Medicatie

Bepaalde medicijnen kunnen worden voorgeschreven om de urine te alkaliniseren of om de pijn te verlichten. Dit kan helpen bij het oplossen of verplaatsen van de stenen.

Extracorporale schokgolf lithotripsie (ESWL)

Deze niet-invasieve procedure maakt gebruik van schokgolven om nierstenen in kleinere stukjes te vergruizen, zodat ze gemakkelijker kunnen worden uitgescheiden. Dit is een veelvoorkomende behandelingsoptie voor middelgrote stenen.

Ureteroscopie

Bij deze procedure wordt een dunne buis via de urinebuis in de blaas en ureter ingebracht om de steen te verwijderen of te vergruizen. Dit is een effectieve behandeling voor grotere stenen of stenen die vastzitten.

Percutane nefrolithotomie

In ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn om grote stenen te verwijderen. Dit gebeurt meestal onder algemene verdoving en kan een langere hersteltijd vereisen.

Preventieve therapieën

Voor patiënten met herhaalde nierstenen kunnen preventieve therapieën worden voorgeschreven, zoals veranderingen in het voedingspatroon of medicatie om de kans op nieuwe stenen te verminderen.

Prognose

De prognose voor patiënten met nierstenen varieert afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de grootte en locatie van de steen, de algehele gezondheid van de patiënt en de effectiviteit van de behandeling.

Herstel na behandeling

De meeste patiënten herstellen goed na een behandeling voor nierstenen, vooral als de stenen klein zijn en succesvol zijn verwijderd. Het volgen van medische aanbevelingen is essentieel voor een goed herstel.

Risico op herhaling

Patiënten die eerder nierstenen hebben gehad, hebben een verhoogd risico op herhaling. Regelmatige opvolging en aanpassing van het voedingspatroon kunnen helpen om dit risico te verminderen.

Langdurige complicaties

Bij sommige patiënten kunnen langdurige complicaties optreden, zoals nierfunctiestoornissen of herhaalde infecties. Het is belangrijk om deze complicaties regelmatig te controleren en aan te pakken.

Complicaties

Nierstenen kunnen leiden tot verschillende complicaties die de gezondheid van de patiënt aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Het begrijpen van deze complicaties is cruciaal voor zowel patiënten als zorgverleners om tijdig in te grijpen en de juiste zorg te bieden.

Urineweginfecties

Een van de meest voorkomende complicaties van nierstenen zijn urineweginfecties (UWI). Wanneer een steen de urinewegen blokkeert, kan dit leiden tot een opbouw van urine en de groei van bacteriën. Symptomen van een UWI omvatten pijn bij het plassen, frequent urineren en koorts. Patiënten met een UWI moeten onmiddellijk behandeld worden om verdere gezondheidsproblemen te voorkomen.

Nierinfecties

Nierinfecties kunnen zich ontwikkelen als de infectie zich uitbreidt van de urinewegen naar de nieren. Dit kan leiden tot ernstige symptomen, zoals hoge koorts, koude rillingen, en ernstige pijn in de rug of zij. Een nierinfectie vereist vaak ziekenhuisopname en intraveneuze antibiotica voor effectieve behandeling.

Nierbeschadiging

Langdurige obstructie door een niersteen kan leiden tot nierbeschadiging of zelfs nierfalen. Dit kan gebeuren wanneer de nier niet goed functioneert door de druk van de opbouw van urine. Regelmatige controle van de nierfunctie is essentieel voor patiënten met een geschiedenis van nierstenen om vroegtijdige schade te voorkomen.

Obstructie van de urinewegen

Grote nierstenen kunnen de urinewegen blokkeren, wat leidt tot pijn en een ophoping van urine in de blaas of nieren. Dit kan resulteren in een noodsituatie die onmiddellijke medische interventie vereist, zoals een ureteroscopie of een andere procedure om de obstructie op te heffen.

Herhaalde nierstenen

Patiënten die eerder nierstenen hebben gehad, lopen een hoger risico op herhaalde episodes. Dit kan leiden tot een cyclus van pijn, behandeling en herhaling, wat de levenskwaliteit van de patiënt ernstig kan beïnvloeden. Preventieve maatregelen, zoals aanpassing van het voedingspatroon en hydratatie, zijn cruciaal om herhaling te voorkomen.

Psychologische impact

De ervaring van het hebben van nierstenen kan een aanzienlijke psychologische impact hebben op patiënten, waaronder angst en depressie. Het constante ongemak en de angst voor herhaling kunnen leiden tot stress. Therapie kan nuttig zijn voor patiënten die moeite hebben om met deze emoties om te gaan.

Preventie

Preventie van nierstenen is essentieel om herhaling te voorkomen en de algehele niergezondheid te waarborgen. Door bewust te zijn van risicofactoren en gezonde gewoonten te bevorderen, kunnen patiënten hun kansen op het ontwikkelen van nierstenen aanzienlijk verminderen.

Hydratatie

Een van de belangrijkste preventieve maatregelen is voldoende hydratatie. Het drinken van voldoende water helpt om de urine verdund te houden en vermindert de kans op kristalvorming. Patiënten moeten zich richten op het drinken van ten minste 2 tot 3 liter water per dag, vooral als ze in warme klimaten leven of fysiek actief zijn.

Aanpassing van het voedingspatroon

Een gezond voedingspatroon is cruciaal voor het voorkomen van nierstenen. Patiënten moeten voedingsmiddelen met een hoog zout-, suiker- en eiwitgehalte beperken, omdat deze bijdragen aan de vorming van stenen. Het opnemen van voldoende fruit en groenten kan helpen bij het alkaliniseren van de urine en het verminderen van het risico op stenen.

Regelmatige controle van de nierfunctie

Voor patiënten met een geschiedenis van nierstenen is het belangrijk om regelmatig hun nierfunctie te laten controleren. Dit kan helpen bij het opsporen van eventuele problemen in een vroeg stadium en het aanpassen van het behandelplan indien nodig.

Behandeling van onderliggende aandoeningen

Patiënten met medische aandoeningen zoals diabetes, hoge bloeddruk of metabole stoornissen moeten deze aandoeningen adequaat behandelen. Het beheersen van deze aandoeningen kan helpen om het risico op nierstenen te verminderen.

Educatie en bewustwording

Patiënten moeten goed geïnformeerd worden over de risicofactoren en symptomen van nierstenen. Educatie kan hen helpen om bewuste keuzes te maken met betrekking tot hun gezondheid en preventieve maatregelen te nemen.

Genetisch advies

Voor patiënten met een familiale voorgeschiedenis van nierstenen kan genetisch advies nuttig zijn. Dit kan helpen om de risicofactoren beter te begrijpen en gepersonaliseerde preventieve maatregelen te ontwikkelen. Het bespreken van de geschiedenis van nierstenen in de familie kan ook nuttig zijn voor het formuleren van een preventief plan.

Vergruizen van nierstenen

Wat is niersteenvergruizing?

Niersteenvergruizing is een behandeling waarbij nierstenen worden vergruisd tot kleinere stukjes, zodat ze gemakkelijker kunnen worden uitgescheiden via de urine. Deze procedure wordt vaak uitgevoerd wanneer een niersteen te groot is om natuurlijk door de urinewegen te passeren of wanneer andere behandelingsopties niet effectief zijn. Het vergruizen gebeurt meestal door middel van extracorporele schokgolf lithotripsie (ESWL), een niet-invasieve techniek die gebruik maakt van krachtige schokgolven om de steen te breken.

Hoe werkt de niersteenvergruizing?

Bij extracorporele schokgolf lithotripsie worden schokgolven gericht op de niersteen via een speciaal apparaat dat zich buiten het lichaam bevindt. Deze golven breken de steen in kleinere stukjes, die dan via de urinewegen kunnen worden uitgescheiden. De procedure is meestal pijnloos, maar er kan enige pijn of ongemak optreden wanneer de steentjes zich door de urinewegen bewegen.

Voor- en nadelen van niersteenvergruizing

De belangrijkste voordelen van niersteenvergruizing zijn dat het een niet-chirurgische methode is die geen incisies vereist. Het is effectief voor het vergruisen van stenen die moeilijk te verwijderen zijn. Echter, er kunnen complicaties optreden, zoals infecties of verwondingen aan de urinewegen. Ook kunnen de gebroken steenfragmenten irritatie veroorzaken wanneer ze zich een weg naar buiten banen.

Vóór het vergruizen van een niersteen

Voordat de behandeling plaatsvindt, dienen patiënten enkele belangrijke voorbereidende stappen te volgen:

Vóór de behandeling van nierstenen

Voorafgaand aan de niersteenvergruizing zal een arts meestal een grondige beoordeling doen van de grootte en locatie van de niersteen. Dit kan inhouden dat er een CT-scan of echografie wordt gemaakt om te zorgen dat de steen geschikt is voor vergruizing. Patiënten wordt vaak aangeraden om te stoppen met bepaalde medicijnen die de bloeding kunnen verhogen, zoals bloedverdunners, en om minstens enkele uren voor de behandeling niet te eten of te drinken.

Zwangerschap

Indien de patiënte zwanger is of vermoedt zwanger te zijn, wordt de behandeling uitgesteld om risico’s voor de ongeboren baby te vermijden.

Medicatie en voeding

Patiënten dienen minstens tien dagen voor de behandeling te informeren welke medicijnen zij gebruiken. Dit is belangrijk omdat sommige geneesmiddelen de behandeling kunnen beïnvloeden of interacteren met de vergruizer. Afhankelijk van het ziekenhuis kan het nodig zijn om tijdelijk te stoppen met bepaalde medicatie. Ook kunnen er instructies zijn over het wel of niet nuchter zijn voor de behandeling. Sommige ziekenhuizen adviseren het gebruik van een laxeermiddel om de darmen te legen ter voorbereiding op de procedure, terwijl andere ziekenhuizen deze vereiste niet hebben.

Kleding en voorbereiding

Het wordt aanbevolen om comfortabele, losse kleding te dragen. Patiënten worden meestal naar een kamer gebracht waar zij voor en na de behandeling verblijven. In sommige gevallen wordt een pijnstiller toegediend om de procedure beter te verdragen. Voor de behandeling wordt vaak een röntgenfoto gemaakt om de exacte locatie van de steen te bepalen.

Praktische informatie

De behandeling duurt doorgaans tussen de dertig en zestig minuten, afhankelijk van de grootte en locatie van de niersteen. Tijdens de procedure ontvangt de patiënt tussen de duizend en drieduizend schokgolven. De behandeling wordt meestal uitgevoerd in een ambulante setting (dagbehandeling), tenzij de patiënt andere medische aandoeningen heeft die opname vereisen. Hoewel de procedure enige pijn kan veroorzaken, is deze doorgaans minder intens dan een niersteenkoliek. Indien nodig, kan pijnbestrijding worden gegeven.

Behandeling van nierstenen

De niersteenvergruizing wordt uitgevoerd door ervaren laboranten van de radiologie-afdeling in samenwerking met de uroloog. De patiënt ligt meestal op de rug of buik op de behandeltafel. Moderne vergruizers zijn vaak ontworpen om rondom de patiënt te bewegen en zich aan te passen aan de positie van de steen. Dit vergemakkelijkt de behandeling en verhoogt het comfort voor de patiënt.

Pijnbestrijding tijdens de procedure

Hoewel de niersteenvergruizing zelf niet veel pijn veroorzaakt, kunnen sommige patiënten lichte ongemakken ervaren tijdens de behandeling. Vaak wordt er een plaatselijke verdoving of sedatie gebruikt om de procedure te vergemakkelijken. In sommige gevallen kan algemene anesthesie nodig zijn, vooral als de steen zich in een moeilijk bereikbare locatie bevindt.

Verloop van de behandeling

De patiënt krijgt een infuus voor mogelijke toediening van medicatie of vloeistoffen. Een speciaal apparaat, vaak voorzien van een opening ter hoogte van de rug, zendt de schokgolven naar de niersteen. De steen wordt gelokaliseerd door echografie of doorlichting. Echografie wordt vaak gebruikt als aanvulling op röntgenfoto’s, vooral als de steen moeilijk zichtbaar is. Er wordt gel op de huid aangebracht om de schokgolven efficiënter over te brengen. De patiënt moet tijdens de procedure stil blijven liggen en zo oppervlakkig mogelijk ademhalen, terwijl duizenden schokken op de steen worden gericht. De schokgolven kunnen in het begin als koud worden ervaren (36°-37°C) en kunnen gepaard gaan met een gevoel van ongemak of pijn.

Na de behandeling

Onmiddellijk na de behandeling

Na de behandeling wordt de patiënt teruggebracht naar de kamer door de verpleegkundige. Het infuus wordt losgekoppeld indien er geen pijnklachten zijn. Twee tot drie uur na de behandeling mag de patiënt naar huis, mits er minstens eenmaal is geplast en de arts de urine heeft gecontroleerd op bloed. Als er bloed in de urine aanwezig is, wordt de patiënt gevraagd te wachten tot een vervolgonderzoek. Patiënten moeten zelf vervoer regelen, aangezien ze niet mogen autorijden. Een controleafspraak bij de uroloog wordt meestal enkele weken na de behandeling gepland.

Periode na de behandeling

Na de vergruizing zullen de steenbrokjes via de urine worden uitgescheiden. Dit kan pijnlijk zijn en in sommige gevallen kunnen nierkolieken optreden. Patiënten ontvangen vaak pijnstillers om deze symptomen te verlichten. De uitscheiding van de steendeeltjes kan enkele weken duren. Bij de controleafspraak zal de uroloog de effectiviteit van de behandeling beoordelen door middel van een röntgenfoto of echografie.

Wat te verwachten na de behandeling?

Na de niersteenvergruizing kunnen patiënten bloed in hun urine zien, wat meestal een tijdelijk bijeffect is van de behandeling. Het is belangrijk om voldoende te drinken om de kleine steenfragmenten sneller uit het lichaam te verwijderen. Patiënten kunnen ook lichte pijn of ongemak ervaren wanneer de fragmenten door de urinewegen bewegen.

Na de behandeling: pijnverlichting en herstel

Pijnmedicatie kan worden voorgeschreven om het ongemak te verlichten terwijl de gebroken nierstenen het lichaam verlaten. In de dagen na de behandeling kan het nodig zijn om regelmatig pijnstillers te nemen, vooral als er intense pijn optreedt bij het doorgeven van de stenen. Gedurende deze tijd moeten patiënten ook voldoende rust nemen en fysiek zware activiteiten vermijden.

Bijwerkingen en complicaties

Na de behandeling kunnen enkele bijwerkingen en complicaties optreden:

Mogelijke bijwerkingen van niersteenvergruizing

Hoewel niersteenvergruizing over het algemeen als veilig wordt beschouwd, kunnen er bijwerkingen optreden. De meest voorkomende zijn bloed in de urine (hematurie), blauwe plekken op de huid of in de buik, en ongemak bij het urineren. Deze symptomen verdwijnen meestal binnen enkele dagen tot weken. In zeldzame gevallen kunnen ernstige complicaties zoals infecties of beschadiging van de urinewegen optreden.

Infectie of obstructie na behandeling

Een andere mogelijke complicatie is de ontwikkeling van een urineweginfectie. De kleine fragmenten van de niersteen kunnen de urinewegen irriteren en een infectie veroorzaken. Soms kan een steenfragment in de urinewegen vast komen te zitten, wat een obstructie veroorzaakt en verdere behandeling vereist. In deze gevallen kan een vervolgbehandeling, zoals het verwijderen van het resterende fragment, nodig zijn.

Huidirritatie

De huid kan tijdelijk geïrriteerd of geschaafd zijn door de schokgolven, wat meestal binnen enkele dagen verdwijnt.

Kleurverandering van de urine

Het is normaal dat de urine de eerste dagen lichtrood kleurt na de behandeling. Dit wijst meestal op de aanwezigheid van kleine bloedsporen die verdwijnen naarmate de stenen worden uitgescheiden.

Herhaalde behandelingen

Bij bijzonder hardnekkige stenen kan het nodig zijn om meerdere vergruizingen uit te voeren om alle fragmenten te verwijderen.

Nierkolieken

Soms kunnen nierkolieken blijven optreden, zelfs na de behandeling, omdat de vergruisde steendeeltjes nog steeds door de urinewegen moeten passeren.

Contact opnemen met de arts

Patiënten dienen contact op te nemen met hun arts indien zij koorts (meer dan 38°C) ervaren of als de pijn na de behandeling aanhoudt.

Adviezen tussen de behandeling en de controleafspraak

Tijdens de herstelperiode wordt het volgende aanbevolen:

Hydratatie

Patiënten dienen voldoende te drinken, bij voorkeur ongeveer 2,5 liter per dag, om de uitscheiding van de steendeeltjes te bevorderen. Bij pijn kan het echter nuttig zijn om de vochtinname te verminderen om ongemak te vermijden.

Vermijden van krachtinspanning

Het wordt aanbevolen om zware fysieke inspanning en vermoeiende sporten te vermijden totdat de behandeling volledig is hersteld.

Lichte activiteit

Lichte fysieke activiteiten zoals wandelen, trappen lopen of touwtje springen kunnen helpen om de steendeeltjes sneller uit het lichaam te verwijderen.

Opvangen van gruis

In veel ziekenhuizen wordt aangeraden om gruis op te vangen voor nader onderzoek door de uroloog. Dit gebeurt met een koffie- of theezeef.

Reizen en verre verplaatsingen

Het maken van verre reizen en verplaatsingen wordt afgeraden tijdens de herstelperiode.

Slaappositie

Slaap bij voorkeur op de niet-behandelde zijde om druk op de behandelde kant te vermijden.

Alternatieve behandelingen

Naast ESWL zijn er andere behandelingen beschikbaar voor nierstenen:

Ureteroscopie

Een flexibele endoscoop wordt via de urinebuis naar de urineleider gebracht om de steen te verwijderen of te vergruizen. Dit kan een alternatief zijn bij stenen die moeilijk bereikbaar zijn met ESWL.

Percutane nephrolithotomie

Bij deze procedure wordt een klein snede in de rug gemaakt om een endoscoop in de nier te plaatsen en de steen te verwijderen. Dit wordt vaak toegepast bij grotere stenen of bij patiënten die geen goede kandidaten zijn voor ESWL.

Medicinale behandelingen

Bij bepaalde typen stenen kunnen medicijnen helpen om de stenen op te lossen of te voorkomen dat nieuwe stenen ontstaan. Dit wordt vaak gecombineerd met voedingsaanpassingen en veranderingen in levensstijl.

Voedingspatroon en levensstijl

Voorkomen van nierstenen kan worden bevorderd door aanpassingen in voeding en levensstijl:

Vochtinname

Het drinken van voldoende water is cruciaal om nierstenen te voorkomen. Doel is om minstens 2 liter per dag te drinken om de urine verdund te houden.

Voedingspatroon

Een voedingspatroon laag in oxalaten, zout en dierlijke eiwitten kan helpen om het risico op nierstenen te verlagen. Voedingsmiddelen zoals spinazie, noten en chocolade bevatten veel oxalaten en kunnen bijdragen aan de vorming van stenen.

Regelmatige beweging

Lichaamsbeweging helpt bij het handhaven van een gezond gewicht en bevordert de algemene niergezondheid.

Beheer van bestaande aandoeningen

Patiënten met aandoeningen zoals diabetes of hoge bloeddruk dienen hun toestand goed te beheren om het risico op nierstenen te verminderen.

Lees verder

• Nierstenen: Vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• Stenen in lichaam: Soorten, symptomen en behandeling
• Ureteroscopie: Onderzoek urineleiders voor nierstenen
• Hyperoxalurie: Terugkerende blaasstenen en nierstenen
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie