Hematurie (bloed in de urine): Oorzaken en symptomen

Bloed in de urine (hematurie, haematuria, bloedwateren) is symptoom waarbij een patiënt éénmalig, tijdelijk of regelmatig urine loost dat vermengd is met bloed of uitsluitend bestaat uit bloed. Vaak is dit een teken van een goedaardig probleem zoals de menstruatieperiode, maar soms is sprake van een meer ernstige onderliggende ziekte die bloed in de urine met zich meebrengt. Bij dit beangstigende symptoom is het van belang dat de arts zo snel mogelijk de onderliggende oorzaak bepaalt, zodat hij een geschikte behandeling kan inzetten.

• Typen van bloed plassen
• Microscopische hematurie
• Macroscopische hematurie
• Oorzaken van hematurie
• Intensieve inspanning
• Medicatiegebruik
• Aandoeningen
• Risicofactoren
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van bloedwateren
• Preventie van bloed in de urine

Typen van bloed plassen

Hematurie is onderverdeeld in twee typen namelijk ‘microscopische hematurie’ en ‘macroscopische hematurie’.

Microscopische hematurie

Bij microscopische hematurie bevinden zich rode bloedcellen in de urine zijn, maar in zo'n kleine hoeveelheid dat een microscoop nodig is om ze daadwerkelijk te zien. Microscopische hematurie ontdekt de arts vaak per toeval bij een standaard medisch onderzoek waarbij de patiënt een urinemonster inlevert. Een urineanalyse onthult dan dit type hematurie.

Macroscopische hematurie

Macroscopische hematurie, ook gekend als ‘bruto hematurie’, is een type hematurie waarbij het bloedverlies in de urine met het blote oog te zien is. Bij zichtbare hematurie is van 1 milliliter tot 1 liter bloed in de urine aanwezig. De kleur weerspiegelt niet de mate van bloedverlies.

Oorzaken van hematurie

De meeste oorzaken van hematurie goedaardig, maar in sommige gevallen duidt bloed in de urine op een (zeer) ernstig gezondheidsprobleem. Bloed in de urine ontstaat mogelijk op elk moment tussen de nieren en de urethra, waarlangs de urine passeert. Heel vaak is een urineweginfectie de boosdoener, maar ook andere ziekten zijn mogelijk. Het is in elk geval belangrijk om hematurie niet te negeren.

Intensieve inspanning

Zelden treedt na een zeer intensieve inspanning brutohematurie op. Lopers zijn het vaakst getroffen, maar het is mogelijk bij iedereen die een intense lichaamsbeweging uitoefent. Wellicht is dit het gevolg van uitdroging (dehydratie), een blaastrauma of een afbraak van rode bloedcellen door lange aërobe activiteit. Daarom staat dit fenomeen bekend als ‘sport hematurie’. Meestal is dit symptoom goedaardig en verdwijnt dit spontaan, maar toch is het belangrijk om bij tekenen van bloed in de urine, meteen een arts te raadplegen om andere oorzaken uit te sluiten.

Medicatiegebruik

Enkele medicijnen verhogen de kans op bloed in de urine.

• antibiotica (zoals penicilline)
• antistollingsmiddelen: medicatie die bloedstolling vertraagt
• chemotherapie: medicatie voor de behandeling van kanker
• immunosuppressiva: immuunsysteem onderdrukkende medicijnen
• NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen = vrij verkrijgbare ontstekingsremmers)

Sommige medicijnen zijn tevens sterk gepigmenteerd, waardoor geen bloed in de urine aanwezig is, maar wel kleurstof.

Aandoeningen

Blaas, urinewegen en prostaat
Infecties en andere problemen met de blaas veroorzaken regelmatig bloed in de urine.

• blaaspoliepen: goedaardig gezwel in blaas met bloed in urine
• blaasstenen: harde ophopingen van mineralen in de blaas
• cystitis: blaasontsteking met problemen met urine en plassen
• goedaardige prostaatvergroting bij mannen: plasproblemen
• uretritis: ontsteking van urinebuis met pijn bij het plassen
• vergrote blaas

Bloed
Volgende bloedaandoeningen brengen bloed in de urine met zich mee.

• aplastische anemie: bloedarmoede door beenmergfalen
• hemofilie: bloedingsziekte door ontbreken stollingsfactoren
• hypovolemische shock door onvoldoende bloed in het lichaam
• sikkelcelanemie: bloedaandoening van rode bloedcellen
• verworven bloedplaatjesdysfunctie
• ziekte van Glanzmann: bloedstollingsaandoening

Infecties
Bij bepaalde infectieziekten komt sneller hematurie tot stand.

• bacteriële gastro-enteritis: buikgriep door bacteriën
• echinokokkose: cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam) door infectie met lintworm
• endocarditis: ontsteking van de binnenkant van het hart
• gele koorts: griepachtige symptomen en geelzucht
• Krim-Congo hemorragische koorts: ernstige virale infectie
• loiasis: infectie met zwelling rond gewrichten en oogworm
• schistosomiasis: parasitaire infectieziekte door wormen

Kanker
Bloed in de urine vloeit soms voort uit een vorm van kanker zoals:

• baarmoederhalskanker: symptomen van vaginale bloedingen
• blaaskanker: kanker in blaas met bloed in urine
• prostaatkanker: vaak geen symptomen, soms plasproblemen
• Wilmstumor: vorm van nierkanker bij kinderen met buikpijn

Nieren
Schade aan de nieren gaat vaak gepaard met hematurie.

• Alport-syndroom: symptomen aan nieren, urine, oren en ogen
• analgeticanefropathie: nierschade door gebruik pijnstillers
• autosomaal dominante polycystische nierziekte (ADPKD)
• cryoglobulinemie: symptomen aan huid, nieren en zenuwen
• cystinurie: cystinestenen in nieren, urineleider en blaas
• Denys Drash-syndroom: afwijkingen aan nieren en genitaliën
• gezwollen nieren
• Goodpasture-syndroom: symptomen aan nieren en longen
• lupus nefritis: ontsteking van nieren door auto-immuunziekte
• Mainzer-Saldino-syndroom: afwijkingen nieren, ogen en skelet
• nefritis: ontsteking van nieren
• nefrotisch syndroom: nierziekte met te veel eiwit in urine
• nierfalen: verminderde of afwezige nierfunctie
• nierstenen: vorming van kristallen met pijn in buik en rug
• polycystische nierziekte: veel cysten in nieren (niercysten)
• pyelonefritis: ontsteking van nier(en) en nierbekken
• schrompelnier: gekrompen nier door nierziekte (nieratrofie)
• ziekte van Dent: chronische nierziekte bij mannen

Risicofactoren

Bloedwateren treedt mogelijk op bij iedereen, maar enkele risicofactoren verhogen wel de kans op de aanwezigheid van rode bloedcellen in de urine.

• atleten: Intense lichaamsbeweging veroorzaakt sneller bloed in de urine. Atleten lopen bijgevolg een hoger risico.
• een nierziekte: Mensen met een familiegeschiedenis van een nierziekte of nierstenen, krijgen sneller te maken met bloedplassen.
• een recente infectie: Bij hematurie bij kinderen is komt een nierontsteking na een virale of bacteriële infectie af en toe voor, en deze nierproblemen leiden tot bloed in de urine.
• geslacht: Een urineweginfectie komt bij meer dan de helft van alle vrouwen minimaal één keer in het leven voor. Dit gaat af en toe gepaard met bloed in de urine. Verder ervaren mannen met een blanke huidskleur meer nierstenen wat ook gepaard gaat met hematurie.
• leeftijd (en geslacht): Vijftigplussers ervaren sporadisch bloed in de urine door een vergrote prostaat.

Symptomen

Bloed in de urine is duidelijk aanwezig bij hematurie, maar daarnaast gaan soms nog andere symptomen gepaard. Deze zijn nuttig voor het stellen van de diagnose:

• algemene symptomen: acute buik, braken, buikpijn, een hoge bloeddruk (hypertensie), koorts, koude rillingen, misselijkheid
• huid: een huidbloeding, kneuzingen, langdurig bloeden uit kleine wondjes, open wonden, puntbloedingen (petechiën)
• ontlastingsafwijkingen
• pijn aan de zij of de lies
• pijn in de rug (rugpijn)
• pijn tijdens de ejaculatie
• plasproblemen: dysurie (pijn of brandend gevoel bij het plassen / urineren), een overactieve blaas, oligurie (verminderde urineproductie), pollakisurie (vaak plassen), polyurie (grote hoeveelheden plassen), proteïnurie (verlies van eiwit in urine door nierschade), stressincontinentie (lekkage van urine door beweging)
• urinekleurafwijkingen: donkere urine, oranje urine, roze urine, rode urine, donker rode urine of colagekleurde urine
• urineconsistentie-afwijkingen: schuimende urine, slijm in de urine, troebele urine

Diagnose en onderzoeken

De arts moet steeds een testen uitvoeren om de oorzaak te kennen van hematurie. Vaak biedt een eenvoudig urineonderzoeken/of bloedonderzoek reeds informatie over de diagnose. Soms is dit niet mogelijk, en dan zijn bijkomende testen nodig zoals een echografie, een MRI-scan, een CT-scan, een cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas met een camera om bloedingen op te sporen). Afhankelijk van de vermoedelijke oorzaak zet de arts bijvoorbeeld nog een prostaatechografie (onderzoek prostaat met geluidsgolven) of een urodynamisch onderzoek (onderzoek van blaasfunctie) in.

Behandeling van bloedwateren

Hematurie is een symptoom waarvoor een zelfbehandeling als eerste stap niet gewenst is. De arts moet eerst de oorzaak ontdekken van het bloed in de urine. Wanneer de arts de oorzaak ontdekt heeft, past hij hierop zijn behandeling aan. De behandeling gebeurt met (andere) medicatie, een medische behandeling, een ingreep, en voedings- en leefstijladviezen. Soms is een behandeling niet vereist, of helpen enkele zelfzorgmaatregelen en/of natuurlijke middelen. Het is echter aanbevolen om steeds een arts te raadplegen om zo geen mogelijk andere onderliggende problemen uit te sluiten.

Preventie van bloed in de urine

Blaaskanker
Stoppen met roken, voldoende blijven drinken en chemische stoffen vermijden zijn enkele tips om het risico op kanker in de blaas te verminderen.

Nierkanker
Ook bij nierkanker is het van belang om niet te roken, voldoende vocht te drinken en chemicaliën te vermijden. Daarnaast is een gezonde, gezonde en evenwichtige voeding, voldoende beweging en een gezond gewicht nodig.

Nierstenen
Bij nierstenen is het van belang om de voeding aan te passen: een beperking van de inname van zout, eiwitten en oxalaat vermindert het risico op nierstenen. Daarnaast is het essentieel om voldoende water te drinken.

Urineweginfecties
Urineweginfecties zijn te voorkomen door voldoende gehydrateerd te blijven. Dankzij een voldoende vochtinname is het lichaam namelijk in staat om regelmatig bacteriën uit het systeem weg te spoelen (via de urine). Bij een plasaandrang is het verder ook aanbevolen om te urineren en deze niet op te houden, omdat bacteriën in de blaas zich hierdoor gaan vermenigvuldigen.