Gebroken teen of tenen: symptomen, oorzaak en behandeling

Een gebroken teen komt vaak voor. Een gebroken teen is een breuk van een van de in de tenen gelegen botjes of teenkootjes. Een gebroken teen of teenfractuur wordt meestal veroorzaakt door trauma of letsel aan de voet of teen, bijvoorbeeld doordat er een zwaar voorwerp op je teen belandt zoals een wasmachine die je aan het verplaatsen bent, of doordat je keihard met je teen ergens tegenaan stoot. Een stressfractuur van de teen wordt veroorzaakt door repeterende bewegingen, zoals bij bepaalde sporten. Kenmerken en symptomen van een gebroken teen kunnen onder meer bestaan uit pijn, zwelling, stijfheid, blauwe plekken, misvorming, moeite met lopen, letsel van de teennagel, of voelen dat de schoenen te strak zitten. Als de kleine teen gebroken of gewond raakt, zal je meestal nog kunnen lopen. Behandeling van een gebroken teen hangt af van de locatie en de ernst van de teenfractuur. Gips, tapen en spalken behoren tot de mogelijkheden. Het herstel van een gebroken teen verloopt vaak goed.

• Oorzaak van een gebroken teen
• Gebroken teen bij kinderen
• Risicofactoren van een fractuur
• Osteoporose
• Leeftijd en geslacht
• Roken
• Alcohol
• Corticosteroïden
• Chronische aandoeningen
• High-impact sporten
• Symptomen van een gebroken teen
• Verschijnselen
• Hoe weet je of er iets gebroken is?
• Gekneusd of gebroken?
• Complicaties gebroken tenen
• Onmiddellijke complicaties van een gebroken teen
• Latere complicaties van een gebroken teen
• Symptomen van een gebroken kleine teen
• Gebroken kleine teen tapen
• Onderzoek en diagnose
• Arts raadplegen met een gebroken teen
• Zelfzorg om pijn en zwelling te verhelpen
• RICE-methode
• Rust
• Hoog houden
• IJs toepassen
• Compressie
• Behandeling van een gebroken teen
• Verschil in behandeling tussen de dikke teen en de andere tenen
• Pijnmedicatie
• Laat het bot zetten
• Spalken
• Gebroken teen tapen
• Drukverband en verbandschoen
• Genezing en herstel
• Preventie en voorkomen

Oorzaak van een gebroken teen

Gebroken tenen ontstaan in de meerderheid van de gevallen door trauma of letsel aan de voet of teen. Verwondingen zoals het keihard stoten van je teen of het verwonden van je teen doordat er een zwaar voorwerp op valt, bijvoorbeeld tijdens het klussen of verhuizen, kunnen een teenbreuk veroorzaken. Een gebroken teen kan het gevolg zijn van langdurige herhalende bewegingen, zoals bij bepaalde sportieve activiteiten, in het bijzonder hardlopen. Dit heet een 'stressfractuur'. Dit komt meestal voor bij soldaten die in volle versnelling marcheren ('speedmars') of bij atleten zoals dansers, hardlopers en atleten.

Gebroken teen bij kinderen

Gebroken botten komen vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Bij volwassenen zijn de botten sterker dan de ligamenten (die botten verbinden met andere botten) en pezen (die de botten verbinden met spieren). Bij kinderen zijn ligamenten en pezen relatief sterker dan bot of kraakbeen. Als gevolg daarvan kunnen verwondingen die alleen een verstuiking veroorzaken bij een volwassene, een gebroken bot bij een kind veroorzaken. Een voorvoet van een kind is echter over het algemeen flexibel en zeer veerkrachtig voor eventuele verwondingen.

Risicofactoren van een fractuur

Osteoporose

Osteoporose en een laag vitamine D-gehalte kunnen de botdichtheid en -kracht verminderen, wat kan leiden tot een vergrote kans op fracturen.

Leeftijd en geslacht

De belangrijkste risicofactoren om iets te breken zijn leeftijd en geslacht. Vrouwen hebben veel meer kans op een fractuur dan mannen. Bij mensen van veertig jaar en ouder ‘verdwijnt’ meer bot dan dat er bijkomt. De botmassa wordt dus kleiner met het voortschrijden der jaren. Mannen verliezen uiteindelijk grofweg 20-30% van hun botmassa, terwijl vrouwen soms wel tot 50% verliezen. Des te minder botmassa, des te kwetsbaarder (brozer) het bot wordt.

Roken

Roken is een risicofactor voor fracturen vanwege de invloed die het heeft op de hormoonspiegels. Vrouwen die roken komen op jongere leeftijd in de overgang. Zowel bij mannen als bij vrouwen verzakt roken de botten.

Alcohol

Overmatig alcoholgebruik kan van invloed zijn op de botstructuur en botdichtheid. Chronisch, fors alcoholgebruik vertraagt de botopbouw en versnelt de botafbraak. Tevens verhoogt consumptie van meer dan twee glazen per dag voor vrouwen en meer dan vier glazen per dag voor mannen, het risico op fracturen.

Corticosteroïden

Corticosteroïden zijn sterke ontstekingsremmende medicijnen, die vaak worden voorgeschreven ter behandeling van chronische inflammatoire aandoeningen, zoals reumatoïde artritis, inflammatoire darmaandoeningen en COPD. Corticosteroïden remmen de botopbouw, waardoor je botten brozer worden. Op den duur kan dit tot botontkalking (osteoporose) leiden, waardoor je sneller botbreuken oploop.

Chronische aandoeningen

Reumatoïde artritis (RA) kan leiden tot ernstig gewrichts- en botverlies (secundaire osteoporose). Corticosteroïden, zoals prednison, kunnen het leven misschien gemakkelijker maken, maar ze kunnen ook botverlies veroorzaken. Bovendien kan iemand met RA minder bewegen vanwege de pijn en de slechte gewrichtsfunctie, waardoor het botverlies en het fractuurrisico verder worden versneld.

Coeliakie, de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa worden vaak in verband gebracht met botverlies dat kan worden versneld door hun frequente en noodzakelijke behandeling met corticosteroïden. Een gemeenschappelijke oorzakelijk factor in al deze aandoeningen is het verminderde vermogen van het maagdarmkanaal om voldoende calcium te absorberen. Dit mineraal is van belang om sterke botten op te bouwen en te behouden.

Mensen met diabetes type 1 hebben vaak een lage botdichtheid, hoewel anno 2022 nog net helemaal duidelijk is hoe dat komt. Type 1 diabetes begint in de kindertijd, wanneer de botmassa zich opbouwt. Diabetes type 2 begint meestal wat later in het leven. Bij hen kan de botkwaliteit verminderen door metabole veranderingen als gevolg van hoge bloedsuikerspiegels.

High-impact sporten

Typische high-impact sporten zijn hardlopen, touwtjespringen, plyometrics (springtraining), HIIT (High Intensity Interval Training), voetbal, basketbal en dans, vergroot de kans op het oplopen van een stressfractuur in de voet. Vaak betreft het een breuk in het middenvoetsbeentje, maar een teen kan ook getroffen worden.

Symptomen van een gebroken teen

Verschijnselen

Een gebroken teen kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

• Pijn of gevoeligheid bij buigen of strekken van de teen;
• Pijn in de teen bij rust en bij beweging;
• Zwelling;
• Roodheid;
• Bloed onder de teennagel of gebroken teennagel;
• Stijfheid;
• Kneuzing of verkleuring van de huid rond de teen;
  Bloeduitstorting onder de nagel / Bron: Drgnu23, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• De teen kan abnormaal lijken en kan zelfs gebogen of vervormd zijn als het gebroken bot van zijn plaats is geraakt;
• Moeite om te lopen en pijn tijdens het lopen, vooral als de grote teen is gebroken;
• Schoenen kunnen pijnlijk zijn om te dragen;
• Schade aan het nagelbed;
• Bloeden, als er sprake is van een open wond;
• Soms zijn er gevoelsstoornissen in de teen, zoals tintelingen in het gewonde gebied.

Hoe weet je of er iets gebroken is?

De belangrijkste tekenen die kunnen duiden op een gebroken teen, zijn:

• Pijn: Je kan hevige pijn ervaren op de plaats van de vermeende breuk. Het kan moeilijk zijn om gewicht op de voet te zetten of de teen te bewegen.
• Zwelling: Een gebroken teen kan gezwollen zijn. De zwelling kan geleidelijk toenemen naarmate de tijd verstrijkt.
• Blauwe plekken of bloeduitstortingen: Soms kunnen blauwe plekken of bloeduitstortingen (hematomen) zich ontwikkelen in het gebied van de breuk.
• Misvorming: Een gebroken teen kan er anders uitzien dan de andere tenen. Het kan uit de normale positie staan of een onnatuurlijke hoek aannemen.
• Beperkte beweging: Je kan moeite hebben om de teen te bewegen of te buigen vanwege de pijn of de zwelling.

Gekneusd of gebroken?

De symptomen van een gebroken teen zijn vergelijkbaar met die van een verstuikte of gekneusde teen. Verstuikte tenen kun je vaak beter bewegen, en zijn niet vervormd, en doen meestal niet zoveel pijn als een gebroken teen.

Complicaties gebroken tenen

Er kunnen soms complicaties optreden ​​als gevolg van de fractuur. Complicaties kunnen direct of vrij snel na het letsel optreden (van enkele minuten tot dagen), of kunnen veel later optreden (weken tot in sommige gevallen zelfs jaren).

Onmiddellijke complicaties van een gebroken teen

Complicaties die vlak na het incident kunnen optreden zijn:

Nagelbeschadiging
Er kan zich een bloeduitstorting ontwikkelen onder de teennagel, wat bekend staat als een 'subunguaal hematoom'. Als het groot is, moet het mogelijk worden gedraineerd. Hierbij zal de arts een klein gat in de teennagel maken om het bloed af te voeren. Als het hematoom zeer groot of pijnlijk is, zal de gehele teennagel verwijderd moeten worden.

Open of samengestelde fractuur
In zeldzame gevallen kan het gebroken bot door de huid steken. Dit heet een open of samengestelde fractuur. Voorzichtig reinigen van de wond en eventueel antibioticamedicatie zal nodig zijn om te voorkomen dat het bot wordt besmet met bacteriën en er een bacteriële infectie ontstaat met pusvorming. Soms is een operatie noodzakelijk.

Latere complicaties van een gebroken teen

Complicaties die langere tijd na het incident kunnen optreden zijn:

Pijn, stijfheid en vervorming
Lang nadat de botbreuk genezen is, kan je nog steeds last hebben van pijn of stijfheid en kan er zelfs een vervorming achterblijven.

Artrose
Na een botbreuk of een ontsteking kan er ook artrose ontstaan. Dit staat bekend als 'posttraumatische artrose' (na letsel). Bij artrose verandert het kraakbeen met klachten als stijfheid en gewrichtspijn. Posttraumatische artrose kan jaren na de teenbreuk optreden.

Niet of verkeerd genezen
Soms zal het gebroken bot helemaal niet genezen (een nonunion genoemd), of verkeerd genezen (een malunion genoemd). Soms is een operatie nodig om dit euvel te corrigeren.

Symptomen van een gebroken kleine teen

Symptomen van een gebroken kleine teen zijn hetzelfde als bij de andere tenen, waaronder de grote teen. Terwijl een gebroken kleine teen pijnlijk kan zijn, beperkt het gewoonlijk niet je vermogen om te lopen. Dit is vaak wel het geval bij de andere tenen en zeker de dikke teen.

Onderzoek en diagnose

De arts zal vragen stellen om te bepalen hoe de teen gewond is geraakt en de gewonde teen vervolgens onderzoeken en eventueel controleren op andere verwondingen. Het is verstandig om zo snel mogelijk na het letsel naar een arts te gaan om de teen te laten bevoordelen, zodat je ervan verzekerd bent dat de juiste behandeling wordt ingezet en latere complicaties te voorkomen. Een arts kan zo nodig een röntgenfoto nemen om te bepalen of een teen gebroken is. Het maken van een röntgenfoto is niet altijd nodig om de diagnose te stellen, vooral niet als de breuk in een van de kleinere tenen aanwezig is.

Arts raadplegen met een gebroken teen

Een gebroken kan soms langdurige medische zorg nodig hebben. Zelfzorgmaatregelen bij een gebroken teen thuis zijn onder meer (onderdelen uit) de RICE-methode of het RICO-protocol, wat staat voor rust, ijs, compressie en omhoog houden of elevatie. Als de fractuur ernstig is, kan het nodig zijn dat je professionele medische hulp nodig hebt, een tetanusprik krijgt, pijnstillende medicatie of een operatie. De gewonde teen moet door een zorgverlener worden beoordeeld om te bepalen of er meer dan eenvoudige immobilisatie nodig is.

Zelfzorg om pijn en zwelling te verhelpen

RICE-methode

Deze methode kan thuis worden toegepast om de pijn en de zwelling te verminderen en de fractuur (de gebroken teen) volledig te laten genezen. De RICE-methode gaat zwelling, inwendige bloeding en pijn tegen en kan toegepast worden tot 72 uur na het ongeval. RICE staat voor:

• Rust: de teen rust geven
• IJs: ten minste 10 minuten koelen
• Compressie: druk geven
• Elevatie: het hoog houden van de aangedane voet

Rust

Geef de aangedane voet rust. Vermijd inspannende oefeningen, langdurig staan ​​of lopen. Het gebruik van krukken of het dragen van een speciale schoen wanneer je loopt kan helpen om te voorkomen dat het gewicht op de breuk komt, terwijl het rust nodig heeft om te genezen.

Hoog houden

Hoog houden of elevatie van de gewonde voet. Zwelling die optreedt na het letsel verergert pijn. Om de zwelling (en pijn) te verminderen, houd je de voet zo vaak mogelijk boven het niveau van het hart. Leg de voet hoger op een aantal kussens, vooral bij het slapen.

IJs toepassen

Doe ijs in een plastic zak en dan minimaal 10 minuten koelen, bij voorkeur 15 tot 20 minuten elke 1 tot 2 uur gedurende de eerste 1 en 2 dagen. Plaats daarbij wel een handdoek tussen de huid en de zak ijs, om de huid te beschermen tegen vriesverbranding.

Compressie

Compressie betekent druk. Dit kun je doen met een drukverband. Bij een gekneusde of gebroken teen moet je echter nooit een drukverband aanleggen, aangezien dit de bloedaanvoer naar de teen kan belemmeren. In geval van een wondje bij de (vermoedelijke) breuk, is het verstandig om dit af te dekken met een wonddekverband. Raadpleeg daarna een arts.

Behandeling van een gebroken teen

Afhankelijk van de plaats en de ernst van de teenfractuur, moet de breuk mogelijk worden gezet. Als er een open wond bij de gebroken aanwezig is, kan een tetanusprik en antibiotica nodig zijn. Vaak is dit niet nodig en volstaat een behandeling met een buddytape of een drukverband met verbandschoen (zie onder).

Pijnmedicatie

Gewoonlijk is alleen paracetamol of ibuprofen nodig tegen de pijn. Praat met de (huis)arts voordat je nieuwe medicijnen neemt. Bij een ernstige fractuur kan de arts tijdelijk sterkere pijnstillers voorschrijven. Het verhogen van de voet en koelen met ijs, helpt pijn te verminderen.

Laat het bot zetten

Als de teenbreuk verplaatst is (de twee uiteinden van het gebroken bot zijn niet op hun plaats) of gedraaid (de teen wijst in de verkeerde richting), kan de dokter de teen opnieuw op zijn plaats zetten. Soms kan een injectie nodig zijn om de teen te verdoven voordat hij op zijn plaats wordt gebracht. Of een botbreuk gezet kan worden zonder chirurgische ingreep, hangt af van het aantal botstukjes en hun positie. Soms moet er gebruik worden gemaakt van zeer kleine plaatjes en/of schroeven voor het vastzetten of fixeren van de breuk.

Spalken

Na het zetten van de gebroken teen, kan een spalk nodig zijn om de teen effectief te beschermen en te ondersteunen voor een goed herstel. Ook kan het geïndiceerd zijn om gedurende korte tijd met krukken te lopen.

Gebroken teen tapen

Als niet de dikke teen, maar één van de andere tenen is gebroken, dan volgt behandeling met een soort tape: buddytape. Door je gebroken teen te immobiliseren en vast te tapen (buddy-taping of dakpanpleister) aan de belendende teen, krijgt deze ondersteuning en blijft deze beter recht staan. Laat de dakpanpleister 1 tot 2 weken zitten. Zo nodig mag je de tape en het gaasje vervangen, bijvoorbeeld om hygiënische redenen. Draag daarbij een stevige, platte, ruime schoen, zodat je de minste pijn hebt en de breuk het snelst geneest. Als je zelf geen juiste schoenen hebt, krijg je een verbandschoen mee.

Na 1-2 weken kun je de buddytape of dakpanpleister verwijderen zodra de pijn dit toelaat. Blijf wel een stevige schoen dragen. Het is sowieso belangrijk dat je zo snel mogelijk begint met bewegen, om te voorkomen dat de teen stijf wordt. Maar wacht de eerste drie weken nog even met sporten. Vanaf ongeveer 3 weken kun je weer sporten en gymmen zodra de pijn dit toelaat.

Drukverband en verbandschoen

De behandeling van een gebroken grote teen bestaat vaak uit een drukverband en een verbandschoen. Zo heb je minder pijn en geneest de breuk het snelst. De gipsschoen moet je twee tot drie weken dragen. Daarna wordt geadviseerd een stevige schoen te
dragen.

Genezing en herstel

Het duurt meestal ongeveer zes weken voordat een gebroken teen hersteld en genezen is. Als problemen langer dan zes weken duren, kan het zinvol zijn om een röntgenfoto te laten maken, of het letsel moet door de arts opnieuw gecontroleerd en beoordeeld worden om te zien hoe het met de genezing van het bot is gesteld. Eenvoudige fracturen genezen meestal goed zonder verdere problemen en complicaties. Een gecompliceerde breuk of een breuk waarbij het gewricht is aangedaan, kan ervoor zorgen dat er artrose ontstaat, evenals pijn, stijfheid en mogelijk zelfs een vervorming.

Preventie en voorkomen

Een gebroken teen kan soms voorkomen worden door het dragen van stevige en ondersteunende schoenen. Draag werkschoenen (met een stalen neus) als je werkzaamheden daarom vragen. Een stalen neus beschermt de voet tegen beschadigingen en er worden ook vaak lichtere materialen gebruikt zoals kevlar, kunststof en aluminium. Sporters moeten altijd goede en bij de sport passende en ondersteunende sportschoenen dragen. Wanneer je in een auto rijdt, laat de passagiers dan niet hun voeten op het dashboard plaatsen. Draag altijd een veiligheidsgordel in een auto. Het is overigens verplicht om autogordels te dragen in de auto, zowel voorin als achterin de auto.

Goede voeding is ook belangrijk. Naast het mineraal calcium zijn ook vitamine D, vitamine K en magnesium zeer belangrijk voor de opbouw en het onderhoud van je botten.

Lees verder

• Gebroken teen: symptomen en behandeling gebroken tenen
• Gekneusde teen: oorzaken en behandeling van gekneusde tenen
• Gezwollen teen of tenen: oorzaken en symptomen dikke teen
• Gebroken voet: symptomen, oorzaak & behandeling voetfractuur
• Pijn in de tenen: oorzaken van pijnlijke tenen of teenpijn