Overloopincontinentie: Oorzaken van verlies van urine

Overloopincontinentie is een aandoening waarbij de patiënt de blaas niet volledig kan ledigen. Dit resulteert in een ‘overstroom’ van urine, waardoor de patiënt onverwacht urine gaat lekken. Naast het verlies van de urine, komen plasproblemen tot stand. Overloopincontinentie resulteert vaak in een bacteriële infectie doordat resterende infectie in de blaas blijft. Daarnaast is de aandoening voor de patiënt zelf vervelend. Voor het verhelpen van de aandoening, behandelt de arts het onderliggend probleem via een medische behandeling of via een operatie.

• Synoniemen
• Oorzaken: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen
• Zwakke blaasspieren
• Verstopping van urine
• Risicofactoren van druppelincontinentie
• Symptomen: Verlies van urine
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van overloopincontinentie
• Complicaties overflowincontinentie

Synoniemen

Enkele andere bewoordingen bestaan voor overloopincontinentie

• druppelincontinentie
• incontinentia paradoxa
• ischuria paradoxa
• overflowincontinentie

Oorzaken: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen

Overloopincontinentie is een vorm van urineretentie, een aandoening waardoor het niet mogelijk is om de blaas (volledig) te ledigen.

Zwakke blaasspieren

Zwakke blaasspieren liggen vaak aan de basis van overflowincontinentie. De spieren kunnen dan namelijk niet genoeg ‘knijpen’ om de blaas te ledigen. De spierzwakte resulteert soms ook uit:

• een chirurgische ingreep
• een letsel zoals bijvoorbeeld een ruggenmergletsel
• medicatiegebruik, zoals sommige anticonvulsiva (tegen epileptische aanvallen) en antidepressiva, waardoor zenuwsignalen naar de blaas aangetast zijn
• schade aan de zenuwen of spieren door ziektes zoals:
• alcoholisme (alcoholische neuropathie)
• diabetes mellitus (suikerziekte) (diabetische neuropathie)
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen)
• lumbosacrale tumoren
• meningomyelocele multiple sclerose
• spina bifida (open rug)

Wanneer het onvolledig ledigen van de blaas langdurig aanhoudt, dan verzwakken de spieren geleidelijk, waardoor de blaas steeds meer urine vasthoudt. Dit verhoogt het risico op lekken, en daarnaast heeft de patiënt steeds een gevoel van een volle blaas.

Verstopping van urine

In tegenstelling tot andere soorten incontinentie komt overloopincontinentie vaker bij mannen voor dan bij vrouwen. Vaak is overflowincontinentie dan het gevolg van een verstopping, resulterend uit een prostaatvergroting. Maar een obstructie (verstopping) door obstipatie of een urethrastrictuur (plasbuisvernauwing) is ook mogelijk. Hierdoor kan de urine het lichaam niet verlaten via de blaas. Deze urethrastrictuur komt tot stand door bijvoorbeeld tumoren, blaasstenen, littekenweefsel, een zwelling door een infectie, …

Risicofactoren van druppelincontinentie

Een aantal risicofactoren staan bekend voor overflowincontinentie:

• chronisch hoesten
• een blanke huidskleur of Spaanse afkomst
• een operatie aan het bekkengebied
• een zenuwletsel aan de onderrug
• een zwangerschap en bevalling
• overgewicht of obesitas
• roken

Symptomen: Verlies van urine

Constant of periodiek urine verliezen is het kenmerkende symptoom van overloopincontinentie. Bovendien heeft de patiënt het gevoel van een volle blaas, zelfs nadat hij net geplast heeft. Voorts verliest hij urine tijdens het slapen en heeft hij moeite met plassen ondanks een sterke plasdrang (urinaire urgentie). De plasproblemen uiten zich doordat de plasstraal minder krachtig en de urine meer gaat ‘dribbelen’.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts bevraagt de patiënt over de plasproblemen. Zo wil hij weten of de patiënt

• constant of met tussenpozen urine verliest
• een letsel heeft aan de rug
• een medische aandoening heeft
• frequente urineweginfecties ervaart
• medicatie neemt
• pijn of een brandend gevoel (dysurie) ervaart tijdens het plassen
• start- of stopproblemen heeft bij het urineren
• urine verliest tijdens bepaalde activiteiten
• urine verliest voordat de patiënt naar de badkamer gaat

Daarnaast wenst de arts informatie over de dagelijkse frequentie van de toiletbezoeken.

Diagnostisch onderzoek
Naar aanleiding van de antwoorden op de verkregen vragen, verwijst de arts de patiënt door voor:

• een blaasinspanningstest
• een cystoscopie (een inwendig kijkonderzoek van de blaas)
• een echografie (zoekt afwijkingen)
• een intraveneuze pyelografie (dit is een onderzoek dat de arts inzet om afwijkingen in de urinewegen op te sporen)
• een katheterisatie (overtollige urine via een katheter verwijderen)
• een urineonderzoek: een urineanalyse en een urinecultuur
• een urodynamisch onderzoek

Behandeling van overloopincontinentie

De behandeling van overloopincontinentie is variabel en hangt af van de oorzaak. Zo ervaren mannen bijvoorbeeld regelmatig een vergrote prostaat, wat druppelincontinentie met zich meebrengt. De arts behandelt dan de prostaatvergroting, bijvoorbeeld via medicijnen. Alfablokkers helpen de spieren aan de basis van de urinebuis ontspannen, waardoor het makkelijker is om urine te laten doorlopen. Indien de medicijnen niet effectief zijn, zet de arts mogelijk ene operatie in. Zowel bij vrouwen als bij mannen is soms het gebruik van een intermitterende (met tussenpauzen) of permanente katheter nodig. Hierbij brengt de arts een dunne, flexibele buis in de blaas in om de urine af te laten voeren. Vrouwen die kampen met een abnormale groei of een verstopping van de plasbuis, krijgen dan weer vaak een operatie om dit probleem te verhelpen. Andere behandelingsopties zijn blaastraining, bekkenbodemspieroefeningen en hulpmiddelen, zoals luiers voor volwassenen.

Complicaties overflowincontinentie

Urine die langdurig in de blaas aanwezig blijft, vormt een goede voedingsbron voor bacteriën. Hierdoor ontstaat snel een bacteriële urineweginfectie.

Lees verder

• Urineretentie: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen
• Blaastraining: Betere blaascontrole bij urine-incontinentie