Overloopincontinentie: Oorzaken van verlies van urine

Overloopincontinentie is een aandoening waarbij de patiënt de blaas niet volledig kan ledigen. Dit resulteert in een 'overstroom' van urine, waardoor de patiënt onverwacht urine lekt. Naast het verlies van urine ontstaan er plasproblemen. Overloopincontinentie kan vaak leiden tot een bacteriële infectie doordat resterende urine in de blaas blijft. De aandoening is ook voor de patiënt zelf vervelend en kan invloed hebben op de kwaliteit van leven. Behandeling richt zich doorgaans op het verhelpen van het onderliggende probleem, hetzij door medische behandeling, hetzij door chirurgie.

• Synoniemen
• Oorzaken: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen
• Zwakke blaasspieren
• Verstopping van urine
• Risicofactoren van overloopincontinentie
• Symptomen: Verlies van urine
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van overloopincontinentie
• Prognose
• Complicaties van overloopincontinentie
• Preventie

Synoniemen

Overloopincontinentie staat ook bekend onder andere termen:

• druppelincontinentie
• incontinentia paradoxa
• ischuria paradoxa
• overflowincontinentie

Oorzaken: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen

Overloopincontinentie is een vorm van urineretentie, waarbij de blaas niet volledig kan worden geleegd. De belangrijkste oorzaken zijn:

Zwakke blaasspieren

Zwakke blaasspieren zijn vaak verantwoordelijk voor overloopincontinentie. Deze spieren kunnen niet voldoende kracht genereren om de blaas volledig te ledigen. Mogelijke oorzaken van spierzwakte zijn:

• een chirurgische ingreep
• een letsel, zoals ruggenmergletsel
• medicatiegebruik, zoals sommige anticonvulsiva (tegen epileptische aanvallen) en antidepressiva, die de zenuwsignalen naar de blaas kunnen beïnvloeden
• schade aan zenuwen of spieren door aandoeningen zoals:
• alcoholisme (alcoholische neuropathie)
• diabetes mellitus (suikerziekte) (diabetische neuropathie)
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en beven)
• lumbosacrale tumoren
• multiple sclerose
• spina bifida (open rug)

Langdurige urineretentie kan leiden tot verzwakking van de blaasspieren, waardoor de blaas steeds meer urine vasthoudt. Dit verhoogt het risico op lekkage en zorgt voor een constant gevoel van een volle blaas.

Verstopping van urine

Overloopincontinentie komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Vaak is het resultaat van een verstopping, zoals een prostaatvergroting. Maar obstructie door obstipatie of een urethrastrictuur (plasbuisvernauwing) kan ook de oorzaak zijn. Deze obstructies kunnen ontstaan door tumoren, blaasstenen, littekenweefsel, zwelling door een infectie, enzovoorts.

Risicofactoren van overloopincontinentie

Enkele risicofactoren voor overloopincontinentie zijn:

• chronisch hoesten
• een blanke huidskleur of Spaanse afkomst
• een operatie aan het bekkengebied
• een zenuwletsel aan de onderrug
• zwangerschap en bevalling
• overgewicht of obesitas
• roken

Symptomen: Verlies van urine

Het belangrijkste symptoom van overloopincontinentie is constant of periodiek urineverlies. De patiënt ervaart vaak een gevoel van een volle blaas, zelfs na het plassen. Andere symptomen kunnen zijn:

• urineverlies tijdens de slaap
• moeite met plassen ondanks sterke plasdrang (urinaire urgentie)
• een zwakkere plasstraal en urine die 'dribbelt'

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts start met het afnemen van een uitgebreide anamnese. De patiënt wordt gevraagd naar:

• de frequentie en aard van het urineverlies
• eventuele rugletsels
• medische aandoeningen
• frequentie van urineweginfecties
• medicijngebruik
• aanwezigheid van pijn of een brandend gevoel (dysurie) tijdens het plassen
• problemen met starten of stoppen van urineren
• urineverlies tijdens bepaalde activiteiten of vóór het gebruik van het toilet

Diagnostisch onderzoek
Afhankelijk van de verkregen informatie kan de arts de volgende onderzoeken aanvragen:

• blaasinspanningstest
• cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas)
• echografie (om afwijkingen te detecteren)
• intraveneuze pyelografie (onderzoek om afwijkingen in de urinewegen op te sporen)
• katheterisatie (om overtollige urine via een katheter te verwijderen)
• urineonderzoek: urineanalyse en urinecultuur
• urodynamisch onderzoek

Behandeling van overloopincontinentie

De behandeling van overloopincontinentie varieert afhankelijk van de oorzaak:

• Medicatie: Bij prostaatvergroting kunnen alfablokkers helpen door de spieren aan de basis van de urinebuis te ontspannen, wat het urineren vergemakkelijkt.
• Chirurgie: Indien medicatie niet effectief is, kan een operatie noodzakelijk zijn. Zowel mannen als vrouwen kunnen een intermitterende of permanente katheter nodig hebben om urine af te voeren.
• Specialistische behandelingen: Vrouwen met een abnormale groei of verstopping van de plasbuis krijgen vaak een operatie om het probleem te verhelpen.
• Andere behandelingen: Blaastraining, bekkenbodemspieroefeningen en hulpmiddelen zoals luiers voor volwassenen kunnen nuttig zijn.

Prognose

De prognose van overloopincontinentie hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Bij tijdige en juiste behandeling kunnen de meeste patiënten aanzienlijke verbetering ervaren. De blaasfunctie kan vaak worden hersteld en urineverlies kan worden verminderd of zelfs gestopt. Echter, in gevallen van chronische aandoeningen zoals ernstige prostaatvergroting of zenuwbeschadiging, kan langdurige behandeling noodzakelijk zijn en kunnen er blijvende symptomen blijven bestaan.

Complicaties van overloopincontinentie

Langdurige urineretentie kan leiden tot verschillende complicaties:

• Urineweginfecties: Urine die langdurig in de blaas aanwezig blijft, vormt een voedingsbron voor bacteriën, wat kan leiden tot een urineweginfectie.
• Nierproblemen: Bij ernstige gevallen kan urineretentie leiden tot nierinfecties of nierbeschadiging.
• Blaasstenen: Langdurige urineretentie kan bijdragen aan de vorming van blaasstenen.
• Vervuiling van de huid: Bij continue urinelekkage kunnen huidproblemen ontstaan door contact met urine.

Preventie

Om overloopincontinentie te voorkomen of de symptomen te verlichten, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Gezonde levensstijl: Een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging kunnen bijdragen aan een gezonde blaasfunctie en een gezond gewicht, wat het risico op overloopincontinentie kan verminderen.
• Beheersing van risicofactoren: Het behandelen van aandoeningen zoals diabetes en het vermijden van overmatig alcoholgebruik kan helpen bij het voorkomen van overloopincontinentie.
• Preventie van obstructies: Het tijdig behandelen van aandoeningen zoals prostatitis of blaasstenen kan helpen om obstructies te voorkomen die kunnen leiden tot overloopincontinentie.
• Regelmatige medische controle: Voor mensen met risicofactoren of bestaande blaasproblemen, kunnen regelmatige medische controles helpen om vroegtijdig eventuele problemen op te sporen en te behandelen.

Lees verder

• Urineretentie: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen
• Blaastraining: Betere blaascontrole bij urine-incontinentie