Overloopincontinentie: Oorzaken van verlies van urine

Overloopincontinentie is een aandoening waarbij de patiënt de blaas niet volledig kan ledigen. Dit resulteert in een 'overstroom' van urine, waardoor de patiënt onverwacht urine lekt. Naast het verlies van urine ontstaan er plasproblemen. Overloopincontinentie kan vaak leiden tot een bacteriële infectie doordat resterende urine in de blaas blijft. De aandoening is ook voor de patiënt zelf vervelend en kan invloed hebben op de kwaliteit van leven. Behandeling richt zich doorgaans op het verhelpen van het onderliggende probleem, hetzij door medische behandeling, hetzij door chirurgie.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen
• Zwakke blaasspieren
• Verstopping van urine
• Risicofactoren van overloopincontinentie
• Risicogroepen
• Symptomen: Verlies van urine
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van overloopincontinentie
• Prognose
• Complicaties van overloopincontinentie
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met overloopincontinentie
• Zorg voor een gezond slokdarm en blaasfunctie
• Gebruik hulpmiddelen voor continentiebeheer
• Beperk cafeïne en alcoholinname
• Zorg voor regelmatig medische controles
• Pas je levensstijl aan voor een gezondere blaasfunctie
• Raadpleeg een specialist
• Misvattingen rond overloopincontinentie
• Overloopincontinentie is hetzelfde als stressincontinentie
• Overloopincontinentie komt alleen voor bij ouderen
• Overloopincontinentie wordt altijd veroorzaakt door een vergrote prostaat bij mannen
• Medicijnen kunnen overloopincontinentie volledig verhelpen
• Overloopincontinentie heeft alleen te maken met een verstoorde blaasfunctie
• Overloopincontinentie vereist altijd een chirurgische ingreep
• Overloopincontinentie is te wijten aan een psychologisch probleem

Synoniemen

Overloopincontinentie staat ook bekend onder andere termen:

• druppelincontinentie
• incontinentia paradoxa
• ischuria paradoxa
• overflowincontinentie

Epidemiologie

Overloopincontinentie is een aandoening waarbij de blaas niet volledig kan worden geleegd, wat leidt tot ongewenst urineverlies. Deze vorm van incontinentie komt vaak voor bij zowel mannen als vrouwen, maar de oorzaken kunnen variëren afhankelijk van de leeftijd en het geslacht van de patiënt.

Prevalentie bij mannen
Overloopincontinentie komt vaker voor bij mannen, vooral bij oudere mannen. Dit kan het gevolg zijn van een vergrote prostaat (benigne prostaatvergroting) die de urethra afknelt en de normale urinelozing belemmert. Volgens sommige studies heeft tot 50% van de mannen boven de 60 jaar last van symptomen van overloopincontinentie, vaak als gevolg van prostaatproblemen.

Prevalentie bij vrouwen
Hoewel overloopincontinentie minder vaak voorkomt bij vrouwen, kan het ook optreden als gevolg van verzwakking van de bekkenbodemspieren of door neurologische aandoeningen. Vrouwen in de postmenopauzale leeftijd kunnen verhoogde risico's ervaren door hormonale veranderingen die invloed hebben op de blaasspierfunctie.

Mechanisme

Het mechanisme van overloopincontinentie is vaak gerelateerd aan een verstoorde blaasfunctie, waarbij de blaas zich niet volledig kan legen. Dit kan worden veroorzaakt door obstructie, verminderde contractiliteit van de blaas of een combinatie van beide.

Obstructieve oorzaken
Een van de meest voorkomende oorzaken van overloopincontinentie is obstructie van de urinewegen. Bij mannen wordt dit vaak veroorzaakt door benigne prostaatvergroting, die de urinebuis afknelt en de afvoer van urine belemmert. Dit leidt tot een blaas die overvol raakt en urineverlies veroorzaakt.

Neurologische oorzaken
Neurologische aandoeningen zoals multiple sclerose, beroerte of een hersenletsel kunnen de signalen tussen de hersenen en de blaas verstoren, waardoor de blaas niet goed kan samentrekken en urine niet volledig wordt afgevoerd. Dit resulteert vaak in overloopincontinentie bij patiënten met deze aandoeningen.

Oorzaken: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen

Overloopincontinentie is een vorm van urineretentie, waarbij de blaas niet volledig kan worden geleegd. De belangrijkste oorzaken zijn:

Zwakke blaasspieren

Zwakke blaasspieren zijn vaak verantwoordelijk voor overloopincontinentie. Deze spieren kunnen niet voldoende kracht genereren om de blaas volledig te ledigen. Mogelijke oorzaken van spierzwakte zijn:

• een chirurgische ingreep
• een letsel, zoals ruggenmergletsel
• medicatiegebruik, zoals sommige anticonvulsiva (tegen epileptische aanvallen) en antidepressiva, die de zenuwsignalen naar de blaas kunnen beïnvloeden
• schade aan zenuwen of spieren door aandoeningen zoals:
• alcoholisme (alcoholische neuropathie)
• diabetes mellitus (suikerziekte) (diabetische neuropathie)
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en beven)
• lumbosacrale tumoren
• multiple sclerose
• spina bifida (open rug)

Langdurige urineretentie kan leiden tot verzwakking van de blaasspieren, waardoor de blaas steeds meer urine vasthoudt. Dit verhoogt het risico op lekkage en zorgt voor een constant gevoel van een volle blaas.

Verstopping van urine

Overloopincontinentie komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Vaak is het resultaat van een verstopping, zoals een prostaatvergroting. Maar obstructie door obstipatie of een urethrastrictuur (plasbuisvernauwing) kan ook de oorzaak zijn. Deze obstructies kunnen ontstaan door tumoren, blaasstenen, littekenweefsel, zwelling door een infectie, enzovoorts.

Risicofactoren van overloopincontinentie

Enkele risicofactoren voor overloopincontinentie zijn:

• chronisch hoesten
• een blanke huidskleur of Spaanse afkomst
• een operatie aan het bekkengebied
• een zenuwletsel aan de onderrug
• zwangerschap en bevalling
• overgewicht of obesitas
• roken

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van overloopincontinentie verhogen. Zowel medische aandoeningen als leefstijlfactoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van deze aandoening.

Leeftijd en geslacht
De kans op overloopincontinentie neemt toe met de leeftijd, vooral bij mannen door prostaatproblemen en bij vrouwen door hormonale veranderingen na de menopauze. Bij mannen met benigne prostaatvergroting komt overloopincontinentie relatief vaak voor, terwijl bij vrouwen de afname van oestrogeen de bekkenbodemspieren verzwakt, wat bijdraagt aan het probleem.

Medische aandoeningen
Patiënten met chronische aandoeningen zoals diabetes, neurologische aandoeningen, en verwondingen van het ruggenmerg lopen een verhoogd risico op overloopincontinentie. Diabetes kan de zenuwen die de blaas controleren beschadigen, terwijl neurologische aandoeningen de zenuwcommunicatie tussen de hersenen en de blaas verstoren.

Symptomen: Verlies van urine

Het belangrijkste symptoom van overloopincontinentie is constant of periodiek urineverlies. De patiënt ervaart vaak een gevoel van een volle blaas, zelfs na het plassen. Andere symptomen kunnen zijn:

• urineverlies tijdens de slaap
• moeite met plassen ondanks sterke plasdrang (urinaire urgentie)
• een zwakkere plasstraal en urine die 'dribbelt'

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van overloopincontinentie zijn vaak te herkennen door een aantal specifieke tekenen die wijzen op een verstoorde blaasfunctie. Het is belangrijk om deze symptomen te identificeren voor een tijdige diagnose en behandeling.

Onvolledige blaaslediging
Patiënten kunnen het gevoel hebben dat hun blaas niet volledig is geleegd na het urineren. Dit kan gepaard gaan met frequente aandrang om te plassen, wat resulteert in kleine hoeveelheden urineverlies. Dit symptoom is vaak het eerste teken van overloopincontinentie.

Onverwacht urineverlies
Het meest opvallende symptoom van overloopincontinentie is het ongecontroleerd urineverlies, vooral 's nachts of tijdens perioden van verhoogde druk op de buik, zoals hoesten of lachen. Dit komt doordat de blaas overvol raakt en de urine geleidelijk naar buiten wordt geduwd.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
De arts start met het afnemen van een uitgebreide anamnese. De patiënt wordt gevraagd naar:

• de frequentie en aard van het urineverlies
• eventuele rugletsels
• medische aandoeningen
• frequentie van urineweginfecties
• medicijngebruik
• aanwezigheid van pijn of een brandend gevoel (dysurie) tijdens het plassen
• problemen met starten of stoppen van urineren
• urineverlies tijdens bepaalde activiteiten of vóór het gebruik van het toilet

Diagnostisch onderzoek
Afhankelijk van de verkregen informatie kan de arts de volgende onderzoeken aanvragen:

• blaasinspanningstest
• cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas)
• echografie (om afwijkingen te detecteren)
• intraveneuze pyelografie (onderzoek om afwijkingen in de urinewegen op te sporen)
• katheterisatie (om overtollige urine via een katheter te verwijderen)
• urineonderzoek: urineanalyse en urinecultuur
• urodynamisch onderzoek

Behandeling van overloopincontinentie

De behandeling van overloopincontinentie varieert afhankelijk van de oorzaak:

• Medicatie: Bij prostaatvergroting kunnen alfablokkers helpen door de spieren aan de basis van de urinebuis te ontspannen, wat het urineren vergemakkelijkt.
• Chirurgie: Indien medicatie niet effectief is, kan een operatie noodzakelijk zijn. Zowel mannen als vrouwen kunnen een intermitterende of permanente katheter nodig hebben om urine af te voeren.
• Specialistische behandelingen: Vrouwen met een abnormale groei of verstopping van de plasbuis krijgen vaak een operatie om het probleem te verhelpen.
• Andere behandelingen: Blaastraining, bekkenbodemspieroefeningen en hulpmiddelen zoals luiers voor volwassenen kunnen nuttig zijn.

Prognose

De prognose van overloopincontinentie hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. Bij tijdige en juiste behandeling kunnen de meeste patiënten aanzienlijke verbetering ervaren. De blaasfunctie kan vaak worden hersteld en urineverlies kan worden verminderd of zelfs gestopt. Echter, in gevallen van chronische aandoeningen zoals ernstige prostaatvergroting of zenuwbeschadiging, kan langdurige behandeling noodzakelijk zijn en kunnen er blijvende symptomen blijven bestaan.

Complicaties van overloopincontinentie

Langdurige urineretentie kan leiden tot verschillende complicaties:

• Urineweginfecties: Urine die langdurig in de blaas aanwezig blijft, vormt een voedingsbron voor bacteriën, wat kan leiden tot een urineweginfectie.
• Nierproblemen: Bij ernstige gevallen kan urineretentie leiden tot nierinfecties of nierbeschadiging.
• Blaasstenen: Langdurige urineretentie kan bijdragen aan de vorming van blaasstenen.
• Vervuiling van de huid: Bij continue urinelekkage kunnen huidproblemen ontstaan door contact met urine.

Preventie

Om overloopincontinentie te voorkomen of de symptomen te verlichten, kunnen de volgende maatregelen nuttig zijn:

• Gezonde levensstijl: Een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging kunnen bijdragen aan een gezonde blaasfunctie en een gezond gewicht, wat het risico op overloopincontinentie kan verminderen.
• Beheersing van risicofactoren: Het behandelen van aandoeningen zoals diabetes en het vermijden van overmatig alcoholgebruik kan helpen bij het voorkomen van overloopincontinentie.
• Preventie van obstructies: Het tijdig behandelen van aandoeningen zoals prostatitis of blaasstenen kan helpen om obstructies te voorkomen die kunnen leiden tot overloopincontinentie.
• Regelmatige medische controle: Voor mensen met risicofactoren of bestaande blaasproblemen, kunnen regelmatige medische controles helpen om vroegtijdig eventuele problemen op te sporen en te behandelen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met overloopincontinentie

Overloopincontinentie kan een ingrijpende aandoening zijn die leidt tot ongewild urineverlies, vaak door een overvolle blaas die niet goed kan worden geleegd. Het is belangrijk om een behandelingsplan te volgen dat gericht is op het verlichten van de symptomen en het verbeteren van je levenskwaliteit. Hier zijn enkele praktische tips voor het omgaan met overloopincontinentie.

Zorg voor een gezond slokdarm en blaasfunctie

Het handhaven van een gezonde blaasfunctie is essentieel. Je kunt dit ondersteunen door regelmatig naar het toilet te gaan en niet te wachten tot je je echt niet meer kunt inhouden. Het kan helpen om een psychische stoornis, mentale gezondheid die mogelijk verband houdt met het niet kunnen herkennen van de behoefte om te urineren, te bespreken met een arts. Het kan ook nuttig zijn om het gebruik van bepaalde medicijnen die de blaasfunctie beïnvloeden, te evalueren met je arts.

Gebruik hulpmiddelen voor continentiebeheer

Er zijn verschillende hulpmiddelen die je kunnen helpen omgaan met overloopincontinentie, zoals slokdarmkatheters en incontinentiemateriaal zoals pads of speciale onderkleding. Deze producten kunnen je helpen je droog en comfortabel te voelen terwijl je de onderliggende oorzaak van de aandoening aanpakt. Overleg met je arts of een gespecialiseerde verpleegkundige over welke hulpmiddelen het beste voor jou zijn.

Beperk cafeïne en alcoholinname

Cafeïne en alcohol kunnen de blaas irriteren en het vermogen om de blaas goed te legen verminderen, wat de symptomen van overloopincontinentie kan verergeren. Het is raadzaam om je inname van deze stoffen te beperken. Daarnaast kan een gezond voedingspatroon bijdragen aan de algehele gezondheid en helpen bij het verminderen van de belasting van je blaas.

Zorg voor regelmatig medische controles

Regelmatige beeldvormende onderzoeken en controles kunnen helpen om de onderliggende oorzaken van overloopincontinentie te identificeren, zoals een vergrote prostaat bij mannen of andere medische aandoeningen die de blaascapaciteit beïnvloeden. Door een goede controle kun je tijdig ingrijpen en verergering van de aandoening voorkomen.

Pas je levensstijl aan voor een gezondere blaasfunctie

Naast het beheren van je voeding en het gebruik van hulpmiddelen, is het belangrijk om je levensstijl aan te passen. Dit kan bijvoorbeeld het opnemen van bekkenbodemoefeningen (Kegel-oefeningen) in je dagelijkse routine omvatten, die de controle over de blaas kunnen verbeteren. Bewegen en het handhaven van een gezond gewicht, wat kan helpen om druk op de blaas te verminderen, zijn eveneens belangrijk.

Raadpleeg een specialist

Als je merkt dat de symptomen aanhouden of verergeren, is het raadzaam om een arts of specialist te raadplegen. Overloopincontinentie kan vaak worden behandeld met medicijnen, fysiotherapie of zelfs een operatie in ernstigere gevallen. Een specialist kan je voorzien van persoonlijk advies en behandelingsopties die het beste bij jouw situatie passen.

Misvattingen rond overloopincontinentie

Overloopincontinentie is een aandoening waarbij de blaas zich niet volledig kan legen, wat leidt tot onvrijwillig urineverlies. Dit type incontinentie wordt vaak verkeerd begrepen, wat leidt tot misvattingen die de diagnose en behandeling kunnen belemmeren. Het is cruciaal om deze misverstanden te verhelderen om de juiste zorg te bieden.

Overloopincontinentie is hetzelfde als stressincontinentie

Veel mensen verwarren overloopincontinentie met stressincontinentie. Bij stressincontinentie treedt urineverlies op als gevolg van fysieke druk, zoals hoesten of lachen. Bij overloopincontinentie is het probleem echter dat de blaas zich niet volledig kan legen, wat leidt tot een constante drang om te plassen en uiteindelijk urineverlies door een overvolle blaas. Het verschil zit in de onderliggende oorzaak en de manier waarop urineverlies optreedt.

Overloopincontinentie komt alleen voor bij ouderen

Hoewel overloopincontinentie vaker voorkomt bij ouderen, kan het ook bij jongere mensen voorkomen. Het kan het gevolg zijn van aandoeningen zoals diabetes mellitus, spieren die niet goed functioneren, of een vergrote prostaat bij mannen. Het is belangrijk om te begrijpen dat overloopincontinentie niet alleen een probleem is van oudere volwassenen, maar dat het een bredere demografie kan treffen.

Overloopincontinentie wordt altijd veroorzaakt door een vergrote prostaat bij mannen

Hoewel een vergrote prostaat een veelvoorkomende oorzaak is van overloopincontinentie bij mannen, is het niet de enige oorzaak. Overloopincontinentie kan ook het gevolg zijn van andere aandoeningen die de blaas of de urinewegen beïnvloeden, zoals psychische stoornissen, zenuwbeschadiging of infecties. Daarom is het essentieel om een grondige evaluatie te ondergaan om de juiste oorzaak te identificeren.

Medicijnen kunnen overloopincontinentie volledig verhelpen

Hoewel bepaalde medicijnen kunnen helpen bij het beheersen van overloopincontinentie, biedt medicatie meestal geen permanente oplossing. Geneesmiddelen kunnen helpen de blaasfunctie te verbeteren of de plasdrang te verminderen, maar ze verhelpen niet altijd de onderliggende oorzaak van de aandoening. Het kan nodig zijn om andere behandelingsopties te verkennen, zoals katheterisatie, operaties of andere niet-chirurgische benaderingen, afhankelijk van de oorzaak.

Overloopincontinentie heeft alleen te maken met een verstoorde blaasfunctie

Een veelvoorkomende misvatting is dat overloopincontinentie uitsluitend te maken heeft met een verstoorde blaasfunctie. Hoewel de blaas vaak de hoofdrol speelt, kunnen ook andere factoren zoals de werking van de oksel of het zenuwstelsel een rol spelen. Zenuwbeschadiging, bijvoorbeeld door een ongeluk of diabetes, kan de signalen die de blaas helpen om zich te legen verstoren, wat overloopincontinentie kan veroorzaken.

Overloopincontinentie vereist altijd een chirurgische ingreep

Er wordt vaak gedacht dat overloopincontinentie altijd een chirurgische behandeling vereist. In werkelijkheid kan het in veel gevallen zonder chirurgie worden beheerd, afhankelijk van de oorzaak. Behandelingen zoals medicijnen, katheterisatie of fysiotherapie kunnen effectief zijn. Chirurgie wordt doorgaans alleen overwogen als andere behandelingen niet effectief zijn of als er sprake is van een anatomisch probleem dat moet worden gecorrigeerd.

Overloopincontinentie is te wijten aan een psychologisch probleem

Sommige mensen geloven dat overloopincontinentie psychologisch van aard is, maar dat is niet altijd het geval. Hoewel psychologische factoren zoals stress of angst de symptomen kunnen verergeren, is overloopincontinentie meestal een fysiek probleem. Het wordt vaak veroorzaakt door een onderliggende aandoening die de blaas of de urinewegen beïnvloedt. Het is belangrijk om een juiste diagnose te stellen, zodat de fysieke oorzaken kunnen worden aangepakt.

Lees verder

• Urineretentie: Blaas niet (volledig) kunnen ledigen
• Blaastraining: Betere blaascontrole bij urine-incontinentie