Cystoscopie: Onderzoek blaas met cystoscoop

Een cystoscopie is een inwendig kijkonderzoek waarmee de uroloog vermoedelijke afwijkingen of ziekten in de plasbuis, prostaat of blaas opspoort. Mogelijke indicaties voor een cystoscopie zijn blaaspoliepen, plasproblemen, urineverlies of bloedverlies in de urine. Voor het onderzoek schuift de uroloog de cystoscoop via de plasbuis naar de blaas. In principe gebeurt het onderzoek poliklinisch: De patiënt ondergaat in het ziekenhuis het onderzoek en mag nadien weer naar huis. Het onderzoek vindt zowel bij vrouwen als mannen plaats.

• Cystoscopie: Technische aspecten en uitvoering van het onderzoek
• Werking van de cystoscoop
• Soorten cystoscopen en hun toepassingen
• Indicaties voor cystoscopie: Wanneer is het nodig?
• Symptomen die cystoscopie kunnen vereisen
• Screening bij risicogroepen
• Epidemiologie
• Onderzoeksinstrument blaas: Cystoscoop
• Voor het onderzoek
• Voorbereiding
• Praktisch
• Cystoscopie: Uroloog bekijkt plasbuis, blaas, urinewegen en prostaat
• Onderzoek
• Biopsie
• Bijwerkingen en complicaties van het onderzoek: Plassen
• Contact opnemen met de arts
• Na het onderzoek
• Praktische tips voor het omgaan met cystoscopie
• Voorbereiding voor de cystoscopie
• Na de cystoscopie: herstel en zelfzorg
• Verzorging van je blaas na de procedure
• Let op complicaties en wanneer je medische hulp moet zoeken
• Bespreek de resultaten van de cystoscopie met je arts
• Vergeet niet je follow-upafspraken

Cystoscopie: Technische aspecten en uitvoering van het onderzoek

Werking van de cystoscoop

De cystoscoop is een dunne, flexibele buis die is uitgerust met een camera en lichtbron, waardoor de arts de plasbuis, blaas en soms ook de prostaat en urinewegen visueel kan inspecteren. De cystoscoop wordt via de plasbuis ingebracht, wat het mogelijk maakt om afwijkingen van binnenuit te bekijken zonder dat er een grote operatie nodig is. De camera aan het uiteinde van de cystoscoop projecteert beelden op een monitor, zodat de arts gedetailleerde informatie over de conditie van de urinewegen kan verkrijgen. Sommige cystoscopen hebben ook de mogelijkheid om kleine instrumenten te bevatten voor het uitvoeren van biopten, het verwijderen van poliepen of het behandelen van andere afwijkingen.

Soorten cystoscopen en hun toepassingen

Er bestaan twee hoofdtypen cystoscopen: de flexibele en de stijve cystoscoop. De flexibele cystoscoop wordt vaker gebruikt vanwege de mogelijkheid om makkelijker bochten te maken en het gemak waarmee het onderzoek kan worden uitgevoerd. Dit type wordt vooral gebruikt voor diagnostische doeleinden. De stijve cystoscoop wordt echter vaak ingezet voor ingrepen waarbij meer precisie nodig is, zoals bij het verwijderen van tumoren of het behandelen van obstructies. Beide types cystoscopen zijn uitgerust met verschillende hulpmiddelen, zoals een bioptische tang, elektrocoagulatie voor het behandelen van afwijkingen, en spoelsystemen om de blaas schoon te houden tijdens het onderzoek.

Indicaties voor cystoscopie: Wanneer is het nodig?

Symptomen die cystoscopie kunnen vereisen

Cystoscopie wordt vaak aanbevolen wanneer een patiënt symptomen ervaart die wijzen op aandoeningen in de blaas of urinewegen. Veelvoorkomende symptomen die aanleiding kunnen geven tot een cystoscopie zijn bloed in de urine (hematurie), frequente of pijnlijke urinatie, urine-incontinentie, en aanhoudende urineweginfecties. Ook bij onverklaarde pijn in de onderbuik of lage rug wordt cystoscopie vaak ingezet om te zoeken naar afwijkingen in de blaas of urinewegen. In sommige gevallen kan cystoscopie ook worden uitgevoerd als onderdeel van het onderzoeken van de prostaat bij mannen die symptomen van een vergrote prostaat vertonen.

Screening bij risicogroepen

Patiënten met een voorgeschiedenis van blaaskanker of andere urinewegaandoeningen kunnen regelmatig cystoscopie ondergaan als een vorm van opvolging om eventuele terugkerende afwijkingen vroegtijdig te detecteren. Risicofactoren voor blaaskanker, zoals roken, blootstelling aan bepaalde chemische stoffen of een familiegeschiedenis van blaaskanker, kunnen ook aanleiding geven tot een cystoscopie, zelfs als er geen duidelijke symptomen aanwezig zijn. In deze gevallen is cystoscopie een belangrijk hulpmiddel om te zorgen voor vroege detectie en behandeling van tumoren in de blaas.

Epidemiologie

Een cystoscopie wordt wereldwijd uitgevoerd om aandoeningen van de urinewegen en blaas op te sporen en te diagnosticeren. Anno september 2024 is dit een veelgebruikte diagnostische techniek bij zowel mannen als vrouwen. Het aantal uitgevoerde cystoscopieën stijgt met de toename van vergrijzing, aangezien prostaat- en blaasproblemen toenemen met de leeftijd.

Onderzoeksinstrument blaas: Cystoscoop

Voor dit onderzoek gebruikt de uroloog een cystoscoop. Dit is een dun hol slangetje waarmee hij water in de blaas aanbrengt, met daarop een kleine camera en een lichtje. Dit instrument is erg smal, waardoor het makkelijk in een normale plasbuis past. Via dit slangetje bekijkt de uroloog de binnenzijde van de plasbuis, de prostaat en de blaas nauwkeurig. Er bestaan buigzame (flexibele) en rechte (starre) cystoscopen. Bij mannen gaat de voorkeur uit naar een buigzame cystoscoop; bij vrouwen zet de uroloog meestal de starre cystoscoop in.

Voor het onderzoek

Voorbereiding

Voor het onderzoek is thuis geen speciale voorbereiding vereist. Zo hoeft de patiënt bijvoorbeeld niet te stoppen met bloedverdunners. De patiënt komt best met wijde en makkelijk zittende kleding naar het onderzoek. Een korset bij dames is bijvoorbeeld afgeraden. Dames mogen ongesteld zijn; ze nemen dan best wel maandverband en/of tampons mee.

De verpleegkundige zal in de meeste gevallen de patiënt uit de wachtruimte komen halen en naar het toilet brengen. Daar leegt hij de blaas zoveel mogelijk. In sommige gevallen is dit niet nodig omdat de uroloog bijvoorbeeld voorafgaand aan de cystoscopie nog urine opvangt. Hierover krijgt de patiënt duidelijke instructies van de verpleegkundige. Het is wel raadzaam dat de patiënt steeds een beetje urine in de blaas heeft zitten, zodat een arts dit indien nodig opvangt via een urinebeker. De patiënt doet daarna zijn broek en onderbroek uit.

Praktisch

De totale tijdsduur van het onderzoek bedraagt vijf tot vijftien minuten. Het onderzoek gebeurt poliklinisch, waardoor de patiënt na het onderzoek weer naar huis kan.

Cystoscopie: Uroloog bekijkt plasbuis, blaas, urinewegen en prostaat

Onderzoek

De patiënt gaat met zijn rug op de onderzoekstafel liggen en legt zijn benen gespreid in de beensteunen. De verpleegkundige wast de patiënt onderaan en reinigt de penis (man) of vulva (vrouw) met een desinfectievloeistof. De uroloog en/of assistent vertellen steeds aan de patiënt wat er gaat gebeuren; hij hoeft niet bang te zijn en mag steeds vragen stellen.

Daarna brengt de uroloog op de penis (man) of vulva (vrouw) en in de plasbuis wat gel met verdoving in. Deze gel dient behalve als verdoving ook als glijmiddel voor het slijmvlies, zodat eventuele pijn tot een minimum wordt beperkt. De gel moet even inwerken.

De uroloog schuift de cystoscoop via de plasbuis langzaam naar de blaas. De patiënt dient zich hiervoor zoveel mogelijk te ontspannen en de spieren zo slap mogelijk te houden, zodat het inbrengen van de cystoscoop een vlot verloop kent. Dit is echter wel gevoelig en soms pijnlijk, vooral ter hoogte van de kringspier. De uroloog bestudeert voortdurend via de cystoscoop de blaas, urinewegen en prostaat.

Via de cystoscoop brengt de uroloog steriel water in de blaas van de patiënt, zodat hij een helder beeld krijgt op het scherm. Omdat de blaas zich hierdoor ontplooit, is bij de patiënt een aandranggevoel tot plassen mogelijk, wat enkele minuten aanhoudt. De blaas loopt niet overvol, dus hiervoor hoeft de patiënt niet bang te zijn. Dit onprettige gevoel verdwijnt meestal na enkele minuten.

Gedurende deze fase van het onderzoek blijft de patiënt ontspannen liggen en spant hij zijn buikspieren niet aan om urine op te houden. De uroloog inspecteert de plasbuis en de blaas via het beeldscherm. Na het onderzoek verwijdert de uroloog de cystoscoop. De verpleegkundige helpt de patiënt van de onderzoekstafel.

Is er een starre cystoscoop gebruikt, dan leegt de onderzoeker de blaas voor het einde van het onderzoek. Bij gebruik van een flexibele cystoscoop plast de patiënt echter zelf de spoelvloeistof weer uit op het toilet nadat hij zich heeft aangekleed.

Biopsie

Een biopsie is vooral nodig bij verdenking van een afwijking. Dit bespreekt de uroloog dan steeds met de patiënt tijdens het onderzoek. Hij neemt een klein stukje weefsel (biopt) met behulp van een klein tangetje uit de blaas. Hiervoor brengt hij het tangetje met de cystoscoop in de blaas. Ook hier geeft de patiënt steeds aan of en zo ja hoe hij pijn ervaart.

Bijwerkingen en complicaties van het onderzoek: Plassen

Mogelijke bijwerkingen zijn een pijnlijke en/of versterkte aandrang bij het plassen tot enkele dagen na het onderzoek en/of een branderig gevoel bij het plassen. Bloed in de urine is mogelijk. Dit is niet verontrustend, niet gevaarlijk en gaat vanzelf over. De patiënt neemt best extra vocht in, zodat de urinewegen goed doorspoelen. Hiermee verminderen eveneens de klachten en bovendien wordt het herstel bevorderd.

Contact opnemen met de arts

In een aantal gevallen neemt de patiënt contact op met zijn behandelend arts:

• algemeen: braken, duizeligheid of hoesten (+ 12 uur duurtijd), griepgevoel, hoofdpijn, koorts boven 38,5ºC, koude rillingen, spierpijn
• buik: veel pijn in de buik
• plassen: aanhoudende aandrang, langdurig branderig gevoel, moeite met plassen, pijnlijk (dysurie), veel bloed bij de urine (hematurie)

Na het onderzoek

Meestal krijgt de patiënt meteen na het onderzoek de resultaten en mag hij vervolgens weer naar huis. Hij mag zelf autorijden of het openbaar vervoer gebruiken. In geval van een biopsie duurt het enkele dagen totdat de resultaten bekend zijn. Hiervoor krijgt hij meestal een vervolgafspraak bij de behandelend arts. Het is belangrijk dat de patiënt na het onderzoek veel drinkt, zodat de blaas en de urinewegen zijn schoongespoeld. De patiënt functioneert na het onderzoek zonder beperkingen.

Praktische tips voor het omgaan met cystoscopie

Voorbereiding voor de cystoscopie

Een cystoscopie is een medisch onderzoek waarbij een arts de blaas en de urinewegen onderzoekt met behulp van een dunne, flexibele buis met een camera (de cystoscoop). Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn op de procedure. Meestal zal de arts je vragen om een paar uur voor de cystoscopie niet te drinken, om een volle blaas te hebben.

Zorg ervoor dat je je arts op de hoogte stelt van eventuele allergieën of medicijnen die je gebruikt. In sommige gevallen kan het nodig zijn om voor de procedure een plaatselijke verdoving of zelfs een kalmerend middel te krijgen om ongemak te verminderen. Praat met je arts over de mogelijkheden om je meer op je gemak te voelen tijdens het onderzoek.

Na de cystoscopie: herstel en zelfzorg

Na een cystoscopie kun je mogelijk wat ongemak ervaren, zoals een branderig gevoel tijdens het plassen of een gevoel van druk in de onderbuik. Dit is meestal tijdelijk en verdwijnt binnen een paar uur of dagen. Het is belangrijk om voldoende water te drinken om de blaas goed door te spoelen en irritatie te verminderen.

Je kunt ook wat bloed in de urine opmerken na de procedure, wat meestal geen reden tot zorg is. Als het bloeden echter heviger wordt of langer aanhoudt, neem dan contact op met je arts. Vermijd zware lichamelijke inspanning of activiteiten die de buikspieren belasten, zoals tillen of intensief sporten, totdat je arts aangeeft dat het veilig is om deze weer op te nemen.

Verzorging van je blaas na de procedure

Om de genezing van de blaas te bevorderen en complicaties te voorkomen, is het belangrijk om goed voor je blaas te zorgen na een cystoscopie. Blijf voldoende vocht drinken om de urinewegen schoon te houden. Dit helpt om eventuele bacteriën die tijdens het onderzoek in de blaas zijn gekomen, weg te spoelen.

Vermijd het gebruik van irriterende stoffen, zoals geparfumeerde zeep of sprays, in het genitale gebied. Deze kunnen de huid en slijmvliezen irriteren, wat het herstelproces kan vertragen. Als je pijn of ongemak ervaart, kan je arts pijnstillers aanbevelen om de symptomen te verlichten.

Let op complicaties en wanneer je medische hulp moet zoeken

Hoewel complicaties na een cystoscopie zeldzaam zijn, is het belangrijk om alert te zijn op tekenen van infectie of andere problemen. Als je koorts krijgt, hevige pijn hebt die niet verlicht wordt door pijnstillers, of als je bloed blijft verliezen, neem dan contact op met je arts.

Bij symptomen zoals pijn bij het plassen, urine die een abnormale geur heeft, of als je moeite hebt met het legen van je blaas, kan dit wijzen op een infectie. Dit kan behandeld worden met antibiotica, maar het is belangrijk om zo snel mogelijk medische hulp in te schakelen.

Bespreek de resultaten van de cystoscopie met je arts

Na de cystoscopie zal de arts je informeren over de bevindingen van het onderzoek. Soms wordt er een biopsie genomen of worden er monsters verzameld voor verder onderzoek. Dit kan enige tijd duren, dus wees geduldig.

Wanneer de resultaten bekend zijn, bespreek dan met je arts wat ze betekenen voor je gezondheid en of er verdere behandelingen nodig zijn. Als er afwijkingen gevonden zijn, zoals tumoren, ontstekingen of andere abnormale bevindingen, zal de arts een behandelplan met je opstellen.

Vergeet niet je follow-upafspraken

Na de cystoscopie kan je arts aanbevelen om na enkele weken terug te komen voor een vervolgafspraak. Dit is belangrijk om de resultaten van het onderzoek te bespreken en te zien of er verdere stappen nodig zijn, zoals behandeling of aanvullend onderzoek. Zorg ervoor dat je deze afspraak niet vergeet, omdat het cruciaal is voor je gezondheid en het monitoren van eventuele aandoeningen die ontdekt zijn.

Lees verder

• Prostaatechografie: Onderzoek prostaat met geluidsgolven
• Urodynamisch onderzoek (UDO): Onderzoek van blaasfunctie
• Blaasproblemen: De PTNS-behandeling (zenuwstimulatie)
• Endoscopie: Inwendig kijkonderzoek van binnenkant lichaam
• Blaasstenen: Harde ophopingen van mineralen in de blaas