Urine-incontinentie: typen, behandeling, kegel-oefeningen

Bij urine-incontinentie is er sprake van onvermogen om urine op te houden. Het komt met het ouder worden frequenter voor en meer bij vrouwen dan bij mannen. De risicofactoren hangen af van het type urine-incontinentie. Wat zijn de vier hoofdvormen en hoe kunnen ze behandeld worden? Hoe kun je de bekkenbodemspieren versterken met kegel-oefeningen?

Inhoud artikel

• Urine-incontinentie
• Typen urine-incontinentie
• Welk type urine-incontinentie?
• 1. Inspanningsincontinentie/stress-incontinentie
• 2. Aandrangincontinentie/urge-incontinentie
• 3. Overloopincontinentie
• 4. Totale incontinentie

Urine-incontinentie

Spieren in de blaaswand persen de urine naar buiten. Rond de blaasopening en in de bekkenbodem zijn er spieren die ervoor zorgen dat de urine kan worden opgehouden. Maar mankeert er iets aan de spieren of aan de zenuwen die deze spieren laten werken, dan kan iemand mogelijk de beheersing over de blaas verliezen (helemaal of gedeeltelijk). Incontinentie van urine komt vaker voor bij oudere mensen en treft meer vrouwen dan mannen. Incontinentie kan voorkomen bij een beroerte of bij dementie.

Typen urine-incontinentie

Er zijn vier hoofdtypen:

1. Inspanningsincontinentie (het meest voorkomende type)
2. Aandrangincontinentie
3. Overloopincontinentie
4. Totale incontinentie

Welk type urine-incontinentie?

Middels urodynamisch onderzoek (UDO) kan het type urine-incontinentie worden bepaald. Er wordt gekeken hoe de werking is van de blaas en de blaasuitgang. Door de plasbuis wordt een katheter in de blaas ingebracht. De katheter bevat een drukmeter. De blaas wordt gevuld met vocht. Bij hoesten of uitplassen krijgt de arts informatie over: de blaas, blaasgevoel, blaasuitgang, soort urineverlies.

1. Inspanningsincontinentie/stress-incontinentie

• Inspanningsincontinentie wordt ook wel stress-incontinentie genoemd. Het gaat om onbeheerst verlies van kleine beetjes urine als iemand zich inspant, hoest of niest.
• Het kan komen door bekkenbodemspieren die niet sterk genoeg zijn. De bekkenbodemspieren geven steun aan de blaas en spelen een rol bij het openen en sluiten van de blaashals tijdens het urineren. Als de spieren slapper worden dan kan de blaashals gaan zakken, dit zorgt ongewild verlies van urine als de druk in de buik hoger wordt. Heb je er een beetje last van dan gebeurt dit als je inspannend bezig bent, maar heb je het in ernstige mate kan zal het ook optreden bij hoesten en bijvoorbeeld tillen. Inspanningsincontinentie komt bijna alleen bij vrouwen voor, meestal voor en tijdens de zwangerschap, na een operatie in het bekkengebied, na de overgang en bij het ouder worden. Het kan ook komen door een baarmoederverzakking, verzakking van de endeldarm of een verzakte blaas. Je hebt meer kans op inspanningsincontinentie bij overgewicht en als je last hebt van voortdurend (chronisch) hoesten. Mannen hebben heel soms last van inspanningsincontinentie na een prostaatoperatie.
• Zelfhulp: zelf kun je kegel-oefeningen doen. Met deze oefeningen versterk je de bekkenbodemspieren en het is een manier om inspanningsincontinentie tegen te gaan (ongeacht de oorzaak).
• Mogelijke behandelingen bij inspanningsincontinentie: fysiotherapie, medicijnen (onder andere oestrogenen), pessarium/ring of een operatie. Houd er rekening mee dat de klachten kunnen terugkeren na een operatie, er is ook een kleine kans op complicaties. Heb je last van overgewicht dan zal een arts waarschijnlijk het advies geven om af te vallen.

Kegel-oefeningen

• Deze oefeningen helpen de bekkenbodemspieren te versterken en kunnen de klachten die optreden bij urine-incontinentie voorkomen of verminderen.
• Je kunt de oefeningen zittend, staand of liggend uitvoeren.
• Doe de oefeningen zo vaak mogelijk, maar minimaal een keer per uur.
• Om te voelen wat de bekkenbodemspieren zijn moet je je voorstellen dat je plast en ineens op moet houden. De spieren die je dan voelt aanspannen zijn de bekkenbodemspieren.
• Span de bekkenbodemspieren en houd de spanning tien seconden vast. Ontspan de spieren langzaam en herhaal dit vijf tot tien keer (of vaker als dat lukt).
• Doe de oefeningen niet tijdens het plassen! Het gevolg kan namelijk zijn dat je onvolledig uitplast en dat is niet goed.

2. Aandrangincontinentie/urge-incontinentie

• Aandrangincontinentie wordt ook wel urge-incontinentie genoemd. Iemand met dit type urine-incontinentie voelt een plotselinge sterke aandrang om te plassen, gevolgd door ongewild verlies van urine. Het komt vaker voor bij het ouder worden en vaker bij vrouwen dan bij mannen. Aandrangincontinentie varieert in ernst. Als het nog niet zo erg is dan kan nog net het toilet bereikt worden voordat de blaas zich leegt. Maar als de aandoening ernstig is dan is het onmogelijk om de stroom van urine te stoppen.
• Meestal is irritatie van de spier die de blaaswand vormt de oorzaak. Als er sprake is van irritatie dan trekt deze spier onwillekeurig samen, er ontstaat aandrang en er kan urine verloren worden. Er kan sprake zijn van een ontsteking van het slijmvlies van de blaas, maar het kan ook komen door blaasstenen, een beroerte, multipele sclerose of letsel aan het ruggenmerg. De oorzaak van aandrangincontinentie blijft echter vaak onduidelijk.
• Behandeling: als de achterliggende oorzaak bekend is, dan dient deze eventueel verholpen worden. Is er geen duidelijke oorzaak dan kun je de incontinentie verminderen door geleidelijk de tussenposen tussen het plassen te verlengen. Je kunt de bekkenbodemspieren versterken door middel van kegel-oefeningen (zie bij inspanningsincontinentie). Stoppen met roken, roken irriteert namelijk de blaas. Dranken met cafeïne of alcohol vermijden, ze verhogen de urineproductie en kunnen de aandrang verergeren. Mogelijk schrijft een arts blaasremmende medicijnen voor, de activiteit van de blaasspier neemt dan af.

3. Overloopincontinentie

Bij overloopincontinentie kan de blaas zich niet volledig legen vanwege een verstopping in de blaashals of in de plasbuis. Het kan ook komen omdat de blaasspier niet sterk genoeg meer is. De druk in de blaas neemt toe, dit veroorzaakt een constant druppelen van urine. Blaasstenen kunnen de oorzaak zijn dat urine niet kan uitstromen, of een verstopping in de plasbuis, of bij mannen kan een vergrote prostaat de reden zijn. De blaasspier kan verzwakt raken door overrekking, diabetes mellitus of een operatie van het bekken.

4. Totale incontinentie

Bij totale incontinentie is er geen beheersing meer van de blaasfunctie. Meestal komt dit door een aandoening van het zenuwstelsel (bijvoorbeeld dementie) of een verwonding van de zenuwen. Incontinentie kan ook ontstaan als bij een operatie in het bekkengebied de zenuwen naar de blaas beschadigd worden.