Cryoglobulinemie: Symptomen aan huid, nieren en zenuwen

De naam 'cryoglobulinemie' betekent letterlijk 'koud antilichaam in het bloed', wat verwijst naar de chemische eigenschappen van de antilichamen die deze ziekte veroorzaken. Bij cryoglobulinemie bevinden zich abnormale eiwitten in het bloed. Deze eiwitten verdikken bij koude temperaturen. Vaak gaat de ziekte gepaard met een hepatitis C-infectie of een andere onderliggende chronische ziekte. Verschillende cryoglobulinen zijn geïdentificeerd, wat resulteert in diverse vormen van de ziekte. Bij deze vorm van een vaataandoening ontstaan tal van verschillende lichamelijke symptomen zoals huidafwijkingen, vermoeidheid, ademhalingsproblemen en gewrichtspijn. De behandeling is afhankelijk van het type cryoglobulinemie, de onderliggende ziekte en de ernst van de symptomen. Plasmaferese, chemotherapie en andere medicijnen zijn meestal inzetbaar bij patiënten met deze vorm van een vaataandoening. De vooruitzichten van de ziekte zijn tot slot heel variabel.

• Oorzaken cryoglobulinemie
• Risicofactoren: Hepatitis gaat vaak gepaard met de ziekte
• Vormen van type vasculitis
• Symptomen aan hart, hersenen, huid, nieren en zenuwen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose aandoening
• Complicaties ziekte
• Preventie vaataandoening

Oorzaken cryoglobulinemie

Cryoglobulinen zijn antilichamen, stoffen die het lichaam vormt tegen lichaamsvreemde stoffen. Anno oktober 2020 is het niet bekend waarom cryoglobulinen vast of gelachtig worden bij lage temperaturen. Wanneer dit proces plaatsvindt, veroorzaken deze antilichamen ontstekingen en blokkeren ze bloedvaten. Dit leidt tot allerlei problemen, variërend van een huiduitslag tot nierfalen. Vrouwen zijn door de ziekte drie keer zo vaak als mannen getroffen.

Risicofactoren: Hepatitis gaat vaak gepaard met de ziekte

Leverziekten

De meeste patiënten met cryoglobulinemie lijden aan een leveraandoening en zijn chronisch geïnfecteerd met hepatitis C (HCV). Minder dan 3% van de patiënten die geïnfecteerd zijn met HCV ontwikkelen deze vorm van vasculitis (vaatontsteking). Ook virale hepatitis B, virale hepatitis E, auto-immune hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door eigen lichaam) en levercirrose behoren tot de risicofactoren van cryoglobulinemie.

Systemische aandoeningen

Veel van de overige patiënten met cryoglobulinemie lijden aan systemische aandoeningen zoals systemische lupus erythematosus, het syndroom van Sjögren (aandoening met symptomen aan ogen, mond en keel), reumatoïde artritis (ontsteking van organen en gewrichten).

Aandoeningen en kanker van het bloed en immuunsysteem

Leukemie, een lymfoom, een multiple myeloom (ziekte van Kahler: kanker van plasmacellen met botpijn), een non-Hodgkin lymfoom en Waldenström’s macroglobulinemie als onderliggende oorzaak van cryoglobulinemie is ook mogelijk.

Chronische infecties

Subacute bacteriële endocarditis (ontsteking van de binnenkant van het hart), de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en gewrichten) en een hiv-infectie zijn andere chronische infecties die verband houden met de ontwikkelen van de vaataandoening.

Vormen van type vasculitis

Cryoglobulinemie behoort tot een groep ziekten die schade en ontsteking van de bloedvaten in het lichaam veroorzaken. Deze vorm van vasculitis (vaatontsteking) bestaat in drie belangrijke soorten. Ze zijn gegroepeerd op basis van het type antilichaam dat wordt geproduceerd: Type I, type II of type III.

Type I cryoglobulinemie wat voorkomt bij één op de vier patiënten, houdt meestal verband met kanker van het bloed en immuunsysteem. Type II (één op de vier patiënten) en III (de helft van de patiënten), die tevens gekend zijn als gemengde cryoglobulinemie, is het vaakst te vinden bij patiënten met een chronische inflammatoire aandoening, zoals een auto-immuunziekte of virale hepatitis C. De meeste patiënten met type II of III hebben een chronische hepatitis C-infectie.

Symptomen aan hart, hersenen, huid, nieren en zenuwen

De symptomen variëren afhankelijk van het type cryoglobulinemie en de organen die aangetast zijn. De huid, gewrichten en zenuwen zijn vaak aangetast. Een nierziekte komt minder vaak voor en met een breed scala van ernst. Problemen aan het hart, de hersenen of het maagdarmkanaal zijn bij minder dan 10% van de patiënten aanwezig. De meeste patiënten lijden aan zwakte of vermoeidheid, en velen hebben pijnlijke gewrichten (gewrichtspijn) of spieren (spierpijn).

Hart

Hartgerelateerde symptomen omvatten een hartaanval (pijn op de borst) of congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart) (ademhalingsproblemen, zwelling van de benen).

Hersenen

De aantasting van de hersenen leidt tot een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) (vaak meerdere kleine beroertes) en hoofdpijn.

Huid

Het meest voorkomende uiterlijk kenmerk van vasculitis zijn purpura op de huid (helderrode cirkels, vaak pijnlijk of jeukend door onderhuidse, iets grotere bloedingen), maar open wonden en huidzweren komen ook voor. Acrocyanose is een ander voorkomend symptoom. Hierbij ontstaat blauwzucht van de lichaamsuiteinden, een gevolg van zuurstoftekort. Dit leidt mogelijk tot necrose (afsterven van de huid). Koude handen en voeten zijn hierbij eveneens kenmerkend.

Nieren

Een nierziekte zoals glomerulonefritis (nierfilterontsteking: ontsteking van de vaatkluwens in de nierschors, vorm van een nierontsteking) veroorzaakt geen symptomen totdat ernstig nierfalen optreedt.

Zenuwen

Schade aan de zenuwen (neuropathie) veroorzaakt gevoelloosheid, tintelingen, ernstige brandende pijn en/of zwakte in een hand of voet. Wanneer de maag en darmen getroffen zijn, klaagt de patiënt over buikpijn. De patiënt verschijnt soms met het fenomeen van Raynaud, waarbij wijzigingen optreden in de huidskleur, en de patiënt koude, gevoelloosheid pijn, blauwheid en zweren aan de vingers (blauwe vingers) ervaart.

Andere symptomen

Andere mogelijke symptomen omvatten arteriële trombose en een netvliesbloeding.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt bij de patiënt de lever en milt. Hij ontdekt dat zowel de lever (hepatomegalie) als de milt (splenomegalie) gezwollen zijn.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een grondig bloedonderzoek uit, maar daarnaast test hij ook de urine (bloed in de urine wijst op een verminderde nierfunctie), een huidbiopsie (wijst op ontstekingen in de bloedvaten), een nierbiopsie (wijst op glomerulonefritis) een angiografie (radiografisch beeld van de bloedvaten), een thoraxfoto (röntgenfoto van de borstkas) en een zenuwgeleidingsonderzoek (nodig wanneer de patiënt zwakte ervaart in de armen of benen).

Differentiële diagnose

Hierna volgt een lijst met aandoeningen die een gelijkaardig klinisch beeld hebben als cryoglobulinemie. De arts moet dus eerst een hele reeks ziekten zien uit te sluiten aangezien voor cryoglobulinemie geen specifieke diagnostische test beschikbaar is.

• acute glomerulonefritis
• allergie voor antibiotica
• arteriitis temporalis (temporale arteritis)
• chronische lymfatische leukemie (CLL)
• diffuse proliferatieve glomerulonefritis
• een non-Hodgkin lymfoom
• eosinofiele granulomatose met polyangiitis (het Churg-Strauss syndroom)
• het antifosfolipidensyndroom (aandoening met bloedstolsels in de slagaders)
• het Goodpasture-syndroom (auto-immuunaandoening met symptomen aan nieren en longen)
• het hemolytisch-uremisch syndroom (uremie)
• microscopische polyangiitis
• multiple myeloma (ziekte van Kahler)
• polyarteritis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen)
• sarcoïdose (aandoeningen aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
• systemische lupus erythematosus (SLE)
• virale hepatitis
• ziekte van Waldenström

Behandeling

Gemengde cryoglobulinemie (type II en III)

Bij milde of matige vormen van dit type cryoglobulinemie behandelt de arts de onderliggende oorzaak. Zo is het nodig om bijvoorbeeld koude temperaturen te vermijden. Voorts werken standaard hepatitisbehandelingen voor de meeste patiënten met hepatitis C die milde tot matige ziektesymptomen van cryoglobulinemie type II en III ervaren. De aandoening keert terug wanneer de patiënt stopt met de behandeling. Bij ernstige cryoglobulinemie zijn vaak vitale organen of grote delen van de huid getroffen. De arts zet hiervoor corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) en andere geneesmiddelen in die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva). Naast diverse medicijnen behandelt de arts de patiënt mogelijk met plasmaferese. Hierbij filtert een toestel het bloedplasma uit de bloedcirculatie waarbij dit toestel abnormale cryoglobuline antilichaameiwitten verwijdert. Het plasma wordt vervangen door fluïdumdruk, eiwit of geschonken plasma.

Type I cryoglobulinemie

Deze aandoening is het gevolg van een kanker van het bloed en immuunsysteem zoals multiple myeloom (ziekte van Kahler). De behandeling is gericht tegen de abnormale kankercellen die de cryoglobulinen produceren, en bestaat uit chemotherapie, andere medicijnen, radiotherapie en een stamceltransplantatie.

Prognose aandoening

Gemengde cryoglobulinemie resulteert meestal niet tot de dood. Wel zijn de vooruitzichten minder goed wanneer de nieren aangetast zijn.

Complicaties ziekte

Complicaties zijn onder meer:

• bloedingen in het spijsverteringskanaal (zeldzaam)
• hart- en vaatziekten (zeldzaam)
• infecties van zweren
• leverfalen
• necrose (afsterven van de huid)
• nierfalen

Sporadisch komen patiënten eveneens te overlijden als gevolg van cryoglobulinemie.

Preventie vaataandoening

Cryoglobulinemie valt niet te voorkomen. Om bepaalde symptomen te voorkomen, is het wel nuttig om weg te blijven van koude temperaturen. Verder voert de arts testen uit naar de aanwezigheid van hepatitis C en behandelt hij indien nodig deze infectie.