Niercelcarcinoom (nierkanker): Tumor in nier met pijn in zij

Een niercelcarcinoom (niercelkanker) is een type nierkanker dat ontstaat in de bekleding van de kleine buisjes (tubuli) van de nier. Deze vorm van kanker wordt vaak pas ontdekt in een later stadium, wanneer de symptomen ernstiger worden. De behandeling kan variëren van chirurgie tot gerichte therapie, afhankelijk van het stadium van de ziekte en de algemene gezondheid van de patiënt. Ondanks dat nierkanker een ernstige aandoening is, kunnen veel patiënten met een tijdige diagnose en behandeling goed herstellen.

• Epidemiologie van niercelcarcinomen
• Oorzaken van niercelcarcinoom
• Risicofactoren voor niercelcarcinoom
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen van niercelcarcinoom
• Lokale symptomen
• Algemene symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Bloedonderzoek
• Beeldvormende technieken
• Behandeling van niercelcarcinoom
• Chirurgie
• Ablatie
• Gerichte therapie
• Biologische therapie
• Radiotherapie en chemotherapie
• Prognose van niercelcarcinoom
• Stadium van de ziekte
• Complicaties van niercelcarcinoom
• Preventie van niercelcarcinoom

Epidemiologie van niercelcarcinomen

Niercelcarcinomen behoren tot de meest voorkomende niertumoren bij volwassenen, goed voor meer dan 90% van alle niertumoren. In Nederland worden jaarlijks ongeveer 1.700 nieuwe gevallen van niercelcarcinoom gediagnosticeerd. De aandoening komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Niercelcarcinomen worden zelden vastgesteld bij personen jonger dan veertig jaar; de meeste patiënten zijn tussen de vijftig en zeventig jaar oud, met een gemiddelde leeftijd van diagnose rond de vijfenvijftig jaar.

Oorzaken van niercelcarcinoom

De exacte oorzaak van niercelcarcinoom is nog niet volledig bekend. Er wordt aangenomen dat de meeste gevallen ontstaan door genetische mutaties in de cellen van de nier. Deze mutaties kunnen leiden tot ongecontroleerde celgroei en tumorvorming. Hoewel de precieze oorzaak van deze genetische veranderingen onbekend blijft, zijn er verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van niercelcarcinoom kunnen verhogen.

Risicofactoren voor niercelcarcinoom

Er zijn diverse risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van niercelcarcinoom kunnen verhogen:

Aandoeningen

De volgende aandoeningen zijn bekend als risicofactoren voor niercelcarcinoom:

• Hoefijzernier: Samengesmolten nieren in de vorm van een hoefijzer.
• Polycystische nierziekte: De aanwezigheid van veel cysten in de nieren.
• Ziekte van Von Hippel-Lindau: Een autosomaal dominante aandoening die leidt tot tumoren in meerdere organen, waaronder bilaterale niercelcarcinomen, hemangioblastomen in de hersenen of ruggenmerg, feochromocytomen in de bijnieren en renale cysten. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een genetische mutatie van het tumorsuppressorgen.
• Nierdialyse: Langdurige nierdialyse kan het risico op niercelcarcinoom verhogen.
• Hoge bloeddruk (hypertensie)

Omgevingsfactoren

Naast genetische factoren spelen ook omgevingsfactoren een rol bij het ontstaan van niercelcarcinoom:

• Blootstelling aan bepaalde chemicaliën zoals kleurstoffen, asbest, cadmium (een metaal), herbiciden en oplosmiddelen.
• Behandeling met cyclofosfamide, een chemotherapeuticum.
• Langdurig gebruik van bepaalde medicijnen, zoals pijnstillers of plaspillen (diuretica).
• Roken.
• Zwaarlijvigheid.

Symptomen van niercelcarcinoom

Niercelcarcinoom kan lange tijd asymptomatisch zijn, wat betekent dat het in de vroege stadia vaak geen merkbare symptomen vertoont. Naarmate de ziekte vordert, kunnen de volgende symptomen optreden:

Lokale symptomen

• Nierpijn: Pijn in de nierregio die kan uitstralen naar de onderrug of de zijkant.
• Hematurie: Bloed in de urine, wat zichtbaar kan zijn of alleen gedetecteerd kan worden door laboratoriumonderzoek.
• Lage rugpijn: Aan één kant van de onderrug.
• Lendenpijn: Pijn in de lendenstreek.
• Een palpabele tumor in de buik of de flank kan soms voelbaar zijn.

Algemene symptomen

• Malaise: Een algemeen gevoel van ziekte en vermoeidheid.
• Nachtelijk zweten.
• Anorexia: Verminderde eetlust.
• Gewichtsverlies.
• Ongeveer 30% van de patiënten kan hypertensie ontwikkelen door uitscheiding van renine door de tumor.
• Ongeveer 20% van de patiënten kan hoge koorts ervaren, en ongeveer 25% van de patiënten met metastasen heeft uitzaaiingen op afstand.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van niercelcarcinoom wordt vaak gesteld door een combinatie van lichamelijk onderzoek en beeldvormende technieken:

Bloedonderzoek

Een bloedonderzoek kan hypercalciëmie (hoge calciumspiegels in het bloed) en in sommige gevallen polycytemie (abnormale toename van het aantal rode bloedcellen) aantonen.

Beeldvormende technieken

• Echografie: Wordt gebruikt om solide letsels in de nier te identificeren en de doorgankelijkheid van de nierader en de inferieure vena cava te beoordelen.
• CT-scan: Helpt bij het bepalen van de omvang van de nierschade en de betrokkenheid van omliggende structuren zoals de nierader en de inferieure vena cava.
• MRI-scan: Biedt gedetailleerde beelden voor het bepalen van het kankerstadium en kan nuttig zijn bij het beoordelen van de tumorstaging.
• Renale arteriografie: Wordt zelden gebruikt, maar kan de circulatie van de tumor in kaart brengen.

Behandeling van niercelcarcinoom

De behandeling van niercelcarcinoom is afhankelijk van het stadium van de kanker, de gezondheid van de patiënt en andere factoren. De behandelopties omvatten:

Chirurgie

• Chirurgie: Een partiële nefrectomie (verwijdering van een deel van de nier) of een nefrectomie (verwijdering van de gehele nier) is vaak de eerste keuze voor lokale tumoren.

Ablatie

• Ablatie kan worden uitgevoerd met extreme kou (cryoablatie) of radiogolven (radiofrequente ablatie) om tumoren te vernietigen.

Gerichte therapie

• Gerichte therapie omvat medicijnen die specifiek gericht zijn op de bloedvaten van de tumor of op bepaalde eiwitten die essentieel zijn voor de groei van de tumor.

Biologische therapie

• Biologische medicijnen, zoals interferon-alfa en interleukine-2, worden gebruikt om het immuunsysteem te versterken in de strijd tegen kanker.

Radiotherapie en chemotherapie

• Radiotherapie en chemotherapie worden zelden gebruikt voor niercelcarcinoom, maar kunnen soms worden ingezet voor palliatieve zorg of bij tumoren die niet operabel zijn.

Prognose van niercelcarcinoom

De prognose van niercelcarcinoom hangt af van verschillende factoren:

Stadium van de ziekte

De prognose is beter wanneer de ziekte vroeg wordt ontdekt en behandeld. De vijfjaarsoverleving varieert afhankelijk van het stadium:

• 80-90% voor tumoren die beperkt zijn tot de nier.
• 5-10% voor patiënten met lymfeklierbetrokkenheid.
• Ongeveer 5% voor patiënten met metastasen op afstand.

Complicaties van niercelcarcinoom

Niercelcarcinoom kan leiden tot verschillende complicaties, zoals:

• Oorinfecties en andere infecties door verzwakt immuunsysteem.
• Bronchitis door verminderde weerstand.
• Longontsteking door Staphylococcus aureus kan optreden, vooral bij verzwakte patiënten.
• Postinfectieuze encefalomyelitis, hartproblemen en exacerbaties van astma kunnen ook voorkomen.

Preventie van niercelcarcinoom

Preventie van niercelcarcinoom richt zich voornamelijk op het verminderen van risicofactoren:

• Vermijden van roken.
• Beperken van blootstelling aan schadelijke chemicaliën en zware metalen.
• Onderhouden van een gezond gewicht en een evenwichtige voeding.
• Regelmatig controleren van de bloeddruk en behandelen van hypertensie.
• Vroegtijdige screening en controle bij familiegeschiedenis van nierkanker of andere risicofactoren.

Lees verder

• Wilmstumor: Vorm van nierkanker bij kinderen met buikpijn
• Niergezondheid: Tips voor gezonde nieren & goede nierfunctie
• Nierfalen: Verminderde of afwezige nierfunctie
• Herhaling kanker (recidief): Soorten, risicofactoren en tips
• Nierbiopsie: Wegnemen van weefselmonster nier (nierbiopt)