Echinokokkose: Cysten door infectie met lintworm

Echinokokkose is een infectie veroorzaakt door de Echinokokkose granulosus (hondenlintworm) of Echinokokkose multilocularis lintworm (vossenlintworm). De eitjes van deze wormen bevinden zich op de bodem, in verontreinigd water of op honden of andere besmetten dieren. Hierdoor loopt de mens mogelijk een besmetting op. De symptomen presenteren zich vaak pas na lange tijd. Vele cysten ontstaan in mogelijk diverse organen waaronder de lever, hetgeen onder andere resulteert in geelzucht, vermoeidheid, buikpijn en huidproblemen. De aandoening valt vrij goed te behandelen met worm dodende medicatie. Wanneer de patiënt echter geen behandeling ontvangt, is de aandoening veelal fataal.

• Synoniem echinokokkose
• Epidemiologie infectie met lintworm
• Oorzaken infectieziekte
• Symptomen door cysten in lever en andere organen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ziekte
• Prognose aandoening
• Complicaties

Synoniem echinokokkose

Echinokokkose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Blaasworminfestatie
• Blaaswormziekte
• Echinococcose
• Echinococcosis
• Hondenlintworminfestatie
• Hydatide cysten
• Hydatidose
• Hydatidosus
• Vossenlintworminfestatie

Epidemiologie infectie met lintworm

De jaarlijkse incidentie bedraagt 1-20 per 100.000 personen. Echinokokkose komt voor in gebieden waar honden worden gebruikt bij de controle op vee, vooral schapen. Het is gebruikelijk in Australië, Argentinië, het Midden-Oosten en delen van Oost-Afrika; kleine infocatiepunten zijn nog steeds aanwezig in Noord-Wales en plattelands Schotland. Voorts kent echinokokkose geen seksuele of raciale voorliefde. De ziekte komt bij zowel kinderen en volwassenen voor. Bij kinderen treedt de ziekte vaker op doordat ze minder hygiënisch zijn met honden bijvoorbeeld. Bij volwassenen kent de ziekte een piek bij patiënten boven de 55 jaar.

Oorzaken infectieziekte

Overdracht en besmetting

Echinokokkose is een infectie veroorzaakt door lintwormen van het geslacht Echinococcus. Deze worm bevindt zich bij varkens, schapen, vee, herten, honden, wolven of coyotes. De overdracht bij de mens gebeurt door direct contact met de ontlasting van besmette dieren. Wanneer de eieren van wormen zich in besmet voedsel, water of de bodem (bessen, bramen, groenten, ...) bevinden, slikt de patiënt deze mogelijk in waardoor eveneens een besmetting optreedt. De infectie komt eerst in de darmwand terecht en verspreidt zich vervolgens naar de lever en longen waar zich cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam) vormen. De hydatiden (blaaswormen) komen echter verspreid voor in een aantal organen. De vorming van cysten gebeurt namelijk eveneens mogelijk in de botten, hersenen, milt, nieren en skeletspieren. Een patiënt is hierbij niet besmettelijk voor ander personen.

Soorten

Echinokokkose gebeurt in vier vormen, waarvan de cystische en alveolaire echinokokkose de belangrijkste zijn.

• Alveolaire echinokokkose, veroorzaakt door infectie met Echinococcus multilocularis. Deze lintwormen bevinden zich in vossen, wasbeerhonden, knaagdieren, huishonden en katten. Deze vorm is dan ook gekend als vossenlintworm.
• Cystische echinokokkose, ook bekend als hydatidose, veroorzaakt door infectie met Echinococcus granulosus. De besmetting van cystische echinokokkose gebeurt voornamelijk door contact met honden, geiten, varkens, paarden, koeien, kamelen en jaks waar de lintwormen wonen. Deze vorm is dan ook gekend als een hondenlintworm.
• Polycystische echinokokkose, veroorzaakt door infectie met Echinococcus Vogeli
• Unicystische echinokokkose, veroorzaakt door infectie met Echinococcus oligarthrus

Symptomen door cysten in lever en andere organen

De symptomen zijn vooral afhankelijk van de plaats van de cyste en zijn variabel in ernst van mild tot ernstig. De symptomen treden op na vijf tot twintig jaar na de besmetting. De lever is het meest voorkomende getroffen orgaan (60%), gevolgd door de long (20%), de nieren (3%), de hersenen (1%) en het bot (1%). De symptomen lijken op deze van een langzaam groeiende goedaardige tumor. Door de druk op de galwegen ontstaat geelzucht (icterus). Verder is een ruptuur (scheuring) in de buikholte, pleuraholte of de galwegen mogelijk. Bij een ruptuur in de galwegen ontstaat intermitterende geelzucht, buikpijn en koorts geassocieerd met eosinofilie. Zwakte, anorexia, gewichtsverlies, bloederig sputum (slijm), een ernstige jeukende huid, misselijkheid, braken, pijn op de borst, hoesten en vette urine (door verstopping van lymfevaten in de nieren) zijn andere mogelijke klachten. Een cyste die in een bronchus openbreekt, hoest de patiënt mogelijk weg waardoor dit spontaan geneest, maar wanneer een secundaire infectie optreedt, vormt zich een chronisch longabces (bacteriële infectie met pus in de longen). Focale aanvallen zijn mogelijk wanneer de cysten aanwezig zijn in de hersenen. Wanneer de nieren zijn getroffen, ontstaat lendenpijn en hematurie (bloed in de urine). Een parasitaire ooginfectie behoort ook tot de mogelijkheden. Een verkalking van de cyste komt voor in ongeveer 40% van de gevallen. Een gerelateerde parasiet van vossen, E. multilocularis, veroorzaakt een soortgelijke maar ernstigere infectie, namelijk de alveolaire hydatidenziekte. Deze cysten zijn invasiever waardoor sneller uitzaaiingen in andere organen optreden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert merkt bij een grondig lichamelijk onderzoek op dat de patiënt buikpijn, huidproblemen, problemen met andere organen en eventueel een shock heeft. De vergrote lever (hepatomegalie) identificeert de arts eveneens.

Diagnostisch onderzoek

Enkele onderzoeken zijn nodig om de diagnose van echinokokkose te bevestigen waaronder:

• een CT-scan
• een MRI-scan
• een echografie
• een (radiografisch onderzoek) van de buik en borstkas (thoraxfoto)
• een leverfunctieonderzoek
• een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

De arts verwart echinokokkose vaak met tal van mogelijke aandoeningen of syndromen:

• abces in de hersenen, lever, longen (longabces) of milt
• acuut leverfalen
• amoebiasis
• ascites (medische term voor "vochtophoping in de buik")
• atriaal myxoom (goedaardig hartgezwel)
• auto-immune hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door eigen lichaam)
• bijnier incidentaloom
• bijniercarcinoom
• Budd-Chiari Syndroom
• candidiasis (schimmelinfectie door gist Candida die mogelijk het bloed, de geslachtsorganen, de huid, de mond, de keel en/of de nagels aantast)
• carcinoom van de ampulla van Vater
• cholangiocarcinoom (galwegkanker)
• cholangitis (ontsteking van galwegen met koorts, buikpijn en geelzucht)
• cholecystitis (ontsteking van galblaas met buikpijn, koorts en misselijkheid)
• cirrose
• cysticercose
• diafragma-aandoeningen
• enterokokkeninfecties
• eosinofilie
• Escherichia coli-infecties
• galaandoening
• galblaaskanker
• galblaastumoren
• galkoliek (buikpijn door galsteen die galweg blokkeert)
• galstenen (harde afzettingen in de galblaas met typische buikpijn (galkoliek) als symptoom)
• galwegobstructie (verstopping van de galwegen)
• galwegtumoren
• geconjugeerde hyperbilirubinemie (verhoogd bilirubinegehalte in het bloed)
• harttumoren (goedaardig)
• hydatidecysten
• inferior vena cava trombose
• levercysten (buikpijn, schouderpijn en vol gevoel)
• leverhemangiomen (goedaardige gezwellen in de lever met buikpijn)
• longembolie (afsluiting van slagader in longen)
• longtumoren
• mediastinale cysten
• pericardeffusie
• peritonitis (ontsteking van buikvlies door infectie in de buikholte) en abdominale sepsis
• poortaderobstructie
• portale hypertensie
• primaire biliaire cirrose (galwegaandoening met verschrompeling van de lever door littekenvorming)
• primaire hepatisch carcinoom (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen)
• schistosomiasis
• septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• slokdarmvarices (slokdarmspataders: verwijde bloedvaten in de slokdarm)
• splenomegalie
• Streptococcus groep D infecties
• superior vena cava syndroom
• trematode infectie

Behandeling van ziekte

De arts zet bij de meeste patiënten standaard anthelmintica, worm dodende medicijnen in. De medicatie neemt de patiënt oraal (via de mond) in. Chirurgie is nodig om cysten te verwijderen, al is dit soms een gecompliceerde operatie.

Prognose aandoening

Patiënten met echinokokkose reageren uitstekend op de medicatie, zeker wanneer de arts de behandeling snel inzet. Veelal herstelt een patiënt volledig. Wanneer een patiënt echter geen behandeling ontvangt, is alveolaire echinokokkose progressief en fataal.

Complicaties

Soms breken de cysten (ruptuur) wat resulteert in ernstige medische problemen waaronder koorts, een lage bloeddruk (hypotensie) en shock. Daarnaast verspreiden de cysten zich mogelijk door het lichaam.