Echinokokkose: Cysten door infectie met lintworm

Echinokokkose is een infectie veroorzaakt door lintwormen van het geslacht Echinococcus, specifiek Echinococcus granulosus (hondenlintworm) of Echinococcus multilocularis (vossenlintworm). De eitjes van deze wormen bevinden zich op de bodem, in verontreinigd water, of op besmette dieren zoals honden en andere zoogdieren. Mensen kunnen besmet raken door contact met deze eieren. De symptomen van echinokokkose ontwikkelen zich vaak pas na een lange incubatietijd. Cysten kunnen zich vormen in verschillende organen, waaronder de lever, wat kan leiden tot symptomen zoals geelzucht, vermoeidheid, buikpijn en huidproblemen. De aandoening kan effectief worden behandeld met wormdodende medicatie, maar zonder behandeling kan de aandoening fataal zijn.

• Synoniem echinokokkose
• Epidemiologie van infectie door lintwormen
• Oorzaken van echinokokkose
• Symptomen door cysten in lever en andere organen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van de aandoening
• Complicaties
• Preventie van echinokokkose

Synoniem echinokokkose

Echinokokkose staat ook bekend onder de volgende termen:

• Blaasworminfestatie
• Blaaswormziekte
• Echinococcose
• Echinococcosis
• Hondenlintworminfestatie
• Hydatide cysten
• Hydatidose
• Hydatidosus
• Vossenlintworminfestatie

Epidemiologie van infectie door lintwormen

De jaarlijkse incidentie van echinokokkose varieert van 1 tot 20 gevallen per 100.000 personen. De ziekte komt voor in gebieden waar honden worden gebruikt voor het hoeden van vee, vooral schapen. Het komt voor in Australië, Argentinië, het Midden-Oosten en delen van Oost-Afrika. In Noord-Wales en plattelandsgebieden van Schotland zijn ook nog enkele besmettingshaarden te vinden. Echinokokkose kent geen specifieke voorkeur voor geslacht of ras en kan zowel bij kinderen als volwassenen optreden. Bij kinderen komt de ziekte vaker voor, waarschijnlijk door minder goede hygiënepraktijken bij het omgaan met honden. Bij volwassenen is de ziekte vaker aanwezig bij personen boven de 55 jaar.

Oorzaken van echinokokkose

Overdracht en besmetting

Echinokokkose wordt veroorzaakt door lintwormen van het geslacht Echinococcus. Deze wormen komen voor bij een verscheidenheid aan dieren zoals varkens, schapen, vee, herten, honden, wolven en coyotes. De overdracht naar de mens gebeurt meestal door direct contact met de ontlasting van besmette dieren of door het inslikken van eieren die aanwezig zijn in besmet voedsel, water of op de bodem. Na opname in de darmwand verspreiden de eieren zich naar de lever, longen en andere organen, waar zich cysten (abnormaal gevormde holten) vormen. De cysten kunnen ook in de botten, hersenen, milt, nieren en skeletspieren voorkomen. De patiënt is niet besmettelijk voor anderen.

Soorten echinokokkose

Echinokokkose kent vier belangrijke vormen, waarvan de cystische en alveolaire echinokokkose de meest voorkomende zijn:

• Cystische echinokokkose, veroorzaakt door Echinococcus granulosus. Deze vorm wordt ook wel hydatidose genoemd en wordt voornamelijk overgedragen via contact met besmette honden, geiten, varkens, paarden, koeien, kamelen en jaks.
• Alveolaire echinokokkose, veroorzaakt door Echinococcus multilocularis. Deze vorm, ook bekend als vossenlintworminfectie, komt voor bij vossen, wasbeerhonden, knaagdieren, huishonden en soms katten.
• Polycystische echinokokkose, veroorzaakt door Echinococcus vogeli. Deze vorm is zeldzamer en komt voornamelijk voor in Zuid-Amerika.
• Unicystische echinokokkose, veroorzaakt door Echinococcus oligarthrus. Deze vorm is eveneens zeldzaam en komt voor in specifieke geografische gebieden.

Symptomen door cysten in lever en andere organen

De symptomen van echinokokkose hangen af van de locatie van de cysten en kunnen variëren van mild tot ernstig. De symptomen verschijnen vaak pas vijf tot twintig jaar na de besmetting. De lever is het meest getroffen orgaan (60%), gevolgd door de longen (20%), de nieren (3%), de hersenen (1%) en de botten (1%). Symptomen kunnen lijken op die van een langzaam groeiende goedaardige tumor. Door druk op de galwegen kan geelzucht (icterus) ontstaan. Een ruptuur (scheuring) van de cysten kan leiden tot ernstige symptomen zoals buikpijn, koorts en intermitterende geelzucht, en kan geassocieerd worden met eosinofilie. Andere mogelijke klachten zijn zwakte, anorexia, gewichtsverlies, bloederig sputum, ernstige jeuk, misselijkheid, braken, pijn op de borst, hoesten en vette urine door verstopping van de lymfevaten in de nieren. Een cyste die openbreekt in een bronchus kan spontaan genezen, maar een secundaire infectie kan leiden tot een chronisch longabces. Focale aanvallen zijn mogelijk bij cysten in de hersenen. Bij betrokkenheid van de nieren kunnen lendenpijn en hematurie (bloed in de urine) optreden. Ook een parasitaire ooginfectie behoort tot de mogelijkheden. Verkalking van de cysten komt voor in ongeveer 40% van de gevallen. Alveolaire echinokokkose, veroorzaakt door E. multilocularis, is ernstiger en invasiever, met een sneller optreden van uitzaaiingen naar andere organen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens een grondig lichamelijk onderzoek kan de arts symptomen zoals buikpijn, huidproblemen, problemen met andere organen en eventueel tekenen van shock opmerken. Vergroting van de lever (hepatomegalie) kan ook worden geïdentificeerd.

Diagnostisch onderzoek

Om de diagnose echinokokkose te bevestigen, kunnen de volgende onderzoeken worden uitgevoerd:

• Een CT-scan
• Een MRI-scan
• Een echografie
• Een radiografisch onderzoek van de buik en borstkas (thoraxfoto)
• Een leverfunctieonderzoek
• Een volledig bloedonderzoek

Differentiële diagnose

Echinokokkose kan gemakkelijk worden verward met andere aandoeningen, waaronder:

• Abces in de hersenen, lever, longen (longabces) of milt
• Acuut leverfalen
• Amoebiasis
• Ascites (vochtophoping in de buik)
• Atria[l] myxoom (goedaardig hartgezwel)
• Auto-immune hepatitis (leverontsteking veroorzaakt door het eigen immuunsysteem)
• Bijnier incidentaloom
• Bijniercarcinoom
• Budd-Chiari Syndroom
• Candidiasis (schimmelinfectie door Candida)
• Carcinoom van de ampulla van Vater
• Cholangiocarcinoom (galwegkanker)
• Cholangitis (ontsteking van de galwegen)
• Cholecystitis (ontsteking van de galblaas)
• Cirrose
• Cysticercose
• Diafragma-aandoeningen
• Enterokokkeninfecties
• Eosinofilie
• Escherichia coli-infecties
• Galkoliek (buikpijn door galstenen)
• Galstenen
• Galwegobstructie
• Galwegtumoren
• Geconjugeerde hyperbilirubinemie (verhoogd bilirubine in het bloed)
• Harttumoren (goedaardig)
• Hydatidecysten
• Inferior vena cava trombose
• Levercysten
• Leverhemangiomen
• Longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• Longtumoren
• Mediastinale cysten
• Pericardeffusie
• Peritonitis (ontsteking van het buikvlies)
• Poortaderobstructie
• Portale hypertensie
• Primaire biliaire cirrose (galwegaandoening met verschrompeling van de lever)
• Primaire hepatische carcinoom (leverkanker)
• Schistosomiasis
• Septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
• Slokdarmvarices (verwijde bloedvaten in de slokdarm)
• Splenomegalie (vergroting van de milt)
• Streptococcus groep D infecties
• Superior vena cava syndroom
• Trematode infectie

Behandeling

De behandeling van echinokokkose bestaat meestal uit het gebruik van anthelmintica, wormdodende medicatie die oraal wordt ingenomen. Chirurgische interventie kan noodzakelijk zijn om cysten te verwijderen, vooral als de cysten complicaties veroorzaken. De complexiteit van de operatie hangt af van de locatie en grootte van de cysten.

Prognose van de aandoening

Patiënten met echinokokkose reageren over het algemeen goed op medicamenteuze behandeling, vooral als deze vroegtijdig wordt gestart. Veel patiënten herstellen volledig. Zonder behandeling is alveolaire echinokokkose progressief en fataal, en kan het leiden tot ernstige complicaties en de dood.

Complicaties

Complicaties kunnen optreden wanneer de cysten breken (ruptuur), wat leidt tot ernstige medische problemen zoals koorts, lage bloeddruk (hypotensie) en shock. Bovendien kunnen de cysten zich verspreiden naar andere delen van het lichaam, wat de aandoening complexer maakt en de behandeling bemoeilijkt.

Preventie van echinokokkose

Preventie van echinokokkose omvat maatregelen zoals goede hygiënepraktijken, vooral bij contact met honden en andere potentiële besmettingsbronnen. Het vermijden van consumptie van ongewassen fruit en groenten en het zorgen voor een goede behandeling en controle van huisdieren kan helpen om het risico op infectie te verminderen.