Koortsstuipen bij kinderen: Meestal onschuldig bij infectie

Heel jonge kinderen hebben af en toe koortsstuipen. Hierdoor ontstaan stuipen (toevallen, sterke krampaanvallen) in combinatie met koorts. Meestal komen koortsstuipen slechts kortstondig voor als gevolg van een ziekte. Dit beangstigend tafereel veroorzaakt in de meeste gevallen geen gezondheidsproblemen. Wel is het belangrijk om het kind veilig te leggen tijdens de aanval, en ook de koorts omlaag te krijgen. De arts behandelt dan ook de aandoening die de koorts veroorzaakt. Eventuele bijkomende onderzoeken zijn nodig als de bevindingen bij het lichamelijk onderzoek afwijkend zijn. De prognose voor koortsstuipen is in de meeste gevallen uitstekend.

• Synoniemen koortsstuipen
• Epidemiologie aanval door koorts en infectie
• Oorzaken: Koorts die gepaard gaat met infectie
• Symptomen bij kinderen: Eenvoudige of complexe koortsstuipen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van aanval bij het kind: Begeleider zorgt voor veilige omgeving
• Prognose van de aandoening: Meestal onschuldig

Synoniemen koortsstuipen

Koortsstuipen zijn eveneens gekend onder deze synoniemen:

• febriele aanvallen
• koortsaanvallen
• koortsconvulsies
• koortstoevallen

Epidemiologie aanval door koorts en infectie

Ongeveer 2 tot 5% van alle kinderen wereldwijd heeft te maken met koortsstuipen. Koortsstuipen komen het vaakst voor bij gezonde kinderen tussen de leeftijd van 6 maanden en 5 jaar. De piekincidentie zijn peuters. De meeste kinderen hebben tijdens hun baby-, peuter- of kindertijd maximum drie keer koortsstuipen. Verder zijn jongens iets vaker dan meisjes getroffen. Koortsstuipen zijn tot slot vaak familiaal bepaald.

Oorzaken: Koorts die gepaard gaat met infectie

Veelal treden koortsstuipen op tijdens de eerste 24 uur van een ziekte. De koorts is dan nog niet op z’n hoogst. Oorinfecties, een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel), de griep (influenza), waterpokken (varicella: meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag), middenoorinfecties (otitis media), een amandelontsteking (tonsillitis), roseola of een andere virale ziekte leiden mogelijk tot koortsstuipen. Waarom dit precies optreedt, is niet bekend.

Symptomen bij kinderen: Eenvoudige of complexe koortsstuipen

Eenvoudige koortsstuipen

Koortsstuipen zijn mogelijk zo mild dat slechts weinig symptomen ontstaan. Soms draaien de ogen van het kind weg of zijn de ledematen wat verstijfd. Eenvoudige koortsstuipen stoppen vanzelf binnen enkele seconden tot 10 minuten. Het kind is direct daarna kort slaperig of verward. Veel andere mogelijke symptomen zijn mogelijk bij eenvoudige koortsstuipen. Een kind dat rechtop staat, valt om bij een aanval. Daarnaast komen tongbijten en braken voor. Huilen of zeuren ziet de ouder of begeleider regelmatig bij koortsstuipen. Een kind begint bij koortsstuipen mogelijk plots ritmisch te schudden met het lichaam. Het kind reageert hierbij niet op de stem van de ouders en is tijdelijk bewusteloos. Daarnaast trekken de spieren aan beide zijden van het lichaam gedurende enkele seconden of langer samen. Tijdens een aanval plast of poept het kind soms. Af en toe komt ademnood voor en kleurt het kind blauw (medische term is "cyanose").

Complexe koortsstuipen

Wanneer een aanval langer dan 15 minuten duurt, aan slechts één gedeelte van het lichaam voorkomt of regelmatig opnieuw optreedt, zijn dit geen eenvoudige koortsstuipen. Dit is eveneens het geval wanneer het kind niet binnen het uur hersteld is van de koortsstuipen. In deze gevallen is sprake van “complexe koortsstuipen”.

Diagnose en onderzoeken

Medische noodsituatie

Wanneer het kind braakt, ademhalingsproblemen heeft, een stijve nek heeft of extreem slaperig is, en de aanval langer duurt dan 10 minuten, is medische hulp noodzakelijk. Een ambulance bellen of naar het ziekenhuis gaan voor verder onderzoek is dan aangewezen.

Lichamelijk onderzoek

Buiten de zichtbare symptomen en koorts zijn normaal gezien geen andere symptomen te vinden bij het kind. De arts diagnosticeert de aandoening als er geen geschiedenis van epilepsie is. Het is wel belangrijk om de oorzaak van de koorts te kennen en hierop dan een behandeling af te stemmen.

Diagnostisch onderzoek
Veelal is bijkomend onderzoek niet vereist. Om de oorzaak van de infectie te identificeren, is een bloedonderzoek en/of urineonderzoek vaak nodig. Ook voert de arts een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht), CT-scan van het hoofd en elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje) uit bij het kind in volgende omstandigheden:

• De aanval duurde langer dan 15 minuten.
• Het kind had aanvallen in slechts één lichaamsdeel.
• Het kind had meer dan één koortsstuip in 24 uur.
• Het kind heeft afwijkende bevindingen bij het onderzoek.
• Het kind heeft een aandoening aan de hersenen of zenuwen, of heeft een ontwikkelingsstoornis.
• Het kind is jonger dan 18 maanden of ouder dan 5 jaar. Bij een erg jong kind zijn de symptomen van een hersenontsteking of hersenvliesontsteking namelijk veelal afwezig. Bij zuigelingen en jonge kinderen, is het daarom belangrijk om andere oorzaken zoals meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek) of encefalitis (hersenontsteking) uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Koortsstuipen lijken ook op acute gedissemineerde encefalomyelitis, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een trombose, eenvoudige of complexe partiële aanvallen, encefalitis, epilepsie en partiële epilepsie, gegeneraliseerde tonisch-clonische aanvallen (grand-mal) en meningitis.

Behandeling van aanval bij het kind: Begeleider zorgt voor veilige omgeving

Tijdens de aanval

De begeleider blijft steeds in de buurt van het kind. Hij mag niet proberen om de bewegingen van het kind te doen stoppen. Wel is het belangrijk om het kind in een stabiele zijligging op de grond te leggen in een veilige omgeving. Meubels, harde en scherpe voorwerpen verwijdert hij daarom best. Het kind voelt zich comfortabeler wanneer de begeleider een deken onder het kind stopt. Het kind verplaatsen mag enkel als het kind op een gevaarlijke locatie ligt. Strak zittende kleding, vooral rond de nek, maakt de begeleider los. Indien mogelijk verwijdert of opent hij kleding rond de taille. Als het kind braakt of speeksel en slijm (sputum) opbouwt in de mond, draait de begeleider het kind naar de zijkant. Dit is ook belangrijk als de tong in de weg van de ademhaling ligt. De begeleider komt verder best niet in de mond van het kind om het tongbijten te voorkomen. Dit verhoogt namelijk het risico op letsels. Tot slot meet de begeleider indien mogelijk de duur van de koortsstuipen.

Koorts verlagen

De koorts verlagen is daarnaast eveneens van primordiaal belang. Een rectale paracetamolzetpil verlaagt de koorts. Medicatie of iets anders via de mond toedienen mag niet. Koele washandjes op het voorhoofd en de nek verlagen tevens de koorts. De begeleider mag de rest van het lichaam wassen met een spons met lauw water. Is het kind weer wakker en is de aanval voorbij, dan mag het kind een normale dosis ibuprofen of paracetamol nemen. De oorzaak van de koorts weten en behandelen is belangrijk. Daarom bezoekt de begeleider met het kind zo snel mogelijk een arts op.

Langdurige aanval stoppen

Bij een langdurige aanval geeft de arts medicatie (diazepam, valium) aan het kind zodat de koortsaanval stopt.

Prognose van de aandoening: Meestal onschuldig

Eenvoudige koortsstuipen zijn onschuldig. Veelal veroorzaken ze geen gezondheidsproblemen en ontgroeien de kinderen deze koortsstuipen na de leeftijd van 5 jaar. Bij kinderen die voor de leeftijd van 12 maanden hun eerste koortsstuipen hebben gehad, ontwikkelen de helft van de kinderen op latere leeftijd terug een aanval. Mogelijk wijzen complexe koortsstuipen wel op een ernstige infectie zoals meningitis, dus een snelle diagnose en behandeling zijn wel nodig als afwijkende symptomen optreden. Een kind dat koortsstuipen gehad heeft, heeft tot slot een zeer miniem hoger risico op het ontwikkelen van epilepsie op latere leeftijd.

Lees verder

• Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
• Rillingen na blootstelling aan koude of gepaard met koorts
• Convulsies (stuipen): Oncontroleerbare bewegingen