Koortsstuipen bij kinderen: Meestal onschuldig bij infectie

Heel jonge kinderen hebben af en toe koortsstuipen. Hierdoor ontstaan stuipen (toevallen, sterke krampaanvallen) in combinatie met koorts. Meestal komen koortsstuipen slechts kortstondig voor als gevolg van een ziekte. Dit beangstigende tafereel veroorzaakt in de meeste gevallen geen gezondheidsproblemen. Wel is het belangrijk om het kind veilig te leggen tijdens de aanval en ook de koorts omlaag te krijgen. De arts behandelt dan ook de aandoening die de koorts veroorzaakt. Eventuele bijkomende onderzoeken zijn nodig als de bevindingen bij het lichamelijk onderzoek afwijkend zijn. De prognose voor koortsstuipen is in de meeste gevallen uitstekend.

• Synoniemen koortsstuipen
• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen bij kinderen: Eenvoudige of complexe koortsstuipen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen koortsstuipen

Koortsstuipen zijn eveneens gekend onder deze synoniemen:

• febriele aanvallen
• koortsaanvallen
• koortsconvulsies
• koortstoevallen

Epidemiologie

Ongeveer 2 tot 5% van alle kinderen wereldwijd heeft te maken met koortsstuipen. Koortsstuipen komen het vaakst voor bij gezonde kinderen tussen de leeftijd van 6 maanden en 5 jaar. De piekincidentie ligt bij peuters. De meeste kinderen hebben tijdens hun baby-, peuter- of kindertijd maximaal drie keer koortsstuipen. Verder zijn jongens iets vaker dan meisjes getroffen. Koortsstuipen zijn tot slot vaak familiaal bepaald.

Oorzaken

Veelal treden koortsstuipen op tijdens de eerste 24 uur van een ziekte. De koorts is dan nog niet op z’n hoogst. Oorinfecties, een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel), de griep (influenza), waterpokken (varicella: meestal milde virale infectie met algemene symptomen en huiduitslag), middenoorinfecties (otitis media), een amandelontsteking (tonsillitis), roseola of een andere virale ziekte kunnen mogelijk koortsstuipen veroorzaken. Waarom dit precies optreedt, is niet bekend.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren voor het optreden van koortsstuipen zijn:

• Familiaire geschiedenis van koortsstuipen
• Jongere leeftijd (tussen 6 maanden en 5 jaar)
• Snelle stijging van de lichaamstemperatuur
• Hoge koorts bij de ziekte

Symptomen bij kinderen: Eenvoudige of complexe koortsstuipen

Eenvoudige koortsstuipen

Koortsstuipen kunnen mogelijk zo mild zijn dat slechts weinig symptomen optreden. Soms draaien de ogen van het kind weg of zijn de ledematen wat verstijfd. Eenvoudige koortsstuipen stoppen vanzelf binnen enkele seconden tot 10 minuten. Het kind is direct daarna kort slaperig of verward. Veel andere mogelijke symptomen kunnen optreden bij eenvoudige koortsstuipen. Een kind dat rechtop staat, kan omvallen bij een aanval. Daarnaast komen tongbijten en braken voor. Huilen of zeuren ziet de ouder of begeleider regelmatig bij koortsstuipen. Een kind begint bij koortsstuipen mogelijk plots ritmisch te schudden met het lichaam. Het kind reageert hierbij niet op de stem van de ouders en is tijdelijk bewusteloos. Daarnaast trekken de spieren aan beide zijden van het lichaam gedurende enkele seconden of langer samen. Tijdens een aanval plast of poept het kind soms. Af en toe komt ademnood voor en kleurt het kind blauw (medische term is "cyanose").

Complexe koortsstuipen

Wanneer een aanval langer dan 15 minuten duurt, aan slechts één gedeelte van het lichaam voorkomt of regelmatig opnieuw optreedt, zijn dit geen eenvoudige koortsstuipen. Dit is eveneens het geval wanneer het kind niet binnen het uur hersteld is van de koortsstuipen. In deze gevallen is sprake van “complexe koortsstuipen”.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij koortsstuipen kunnen zijn:

• Aanvallen die langer dan 15 minuten duren
• Herhaalde aanvallen binnen 24 uur
• Aanvallen die slechts één lichaamsdeel aantasten
• Aanvallen bij een kind jonger dan 18 maanden of ouder dan 5 jaar
• Aanwezigheid van een stijve nek, ademhalingsproblemen of ernstige slaperigheid
• Afwijkende bevindingen bij lichamelijk onderzoek

Diagnose en onderzoeken

Medische noodsituatie

Wanneer het kind braakt, ademhalingsproblemen heeft, een stijve nek heeft of extreem slaperig is, en de aanval langer duurt dan 15 minuten, moet het kind onmiddellijk naar de eerste hulp van een ziekenhuis worden gebracht. Dit geldt ook als het kind minder dan 6 maanden oud is of ouder dan 5 jaar en voor het geval dat koortsstuipen zich voordoen zonder duidelijke koorts of aanhoudende symptomen na een aanval.

Diagnose

De diagnose koortsstuipen wordt gesteld door te kijken naar de symptomen van het kind, de medische voorgeschiedenis en de duur van de aanvallen. Het uitvoeren van een fysiek onderzoek is eveneens belangrijk. Bij complexe koortsstuipen kan aanvullend onderzoek nodig zijn, zoals een bloedonderzoek om andere oorzaken van de aanvallen uit te sluiten, en mogelijk een CT-scan van de hersenen of een magnetic resonance imaging (MRI) als de arts vermoedens heeft over een afwijking in de hersenen.

Behandeling

Behandeling thuis

Bij koorts die tot koortsstuipen leidt, moeten ouders de koorts van hun kind zo snel mogelijk verlagen. Dit kan door middel van paracetamol of ibuprofen in een dosering die geschikt is voor de leeftijd en het gewicht van het kind. Daarnaast is het goed om het kind regelmatig in te nemen met lauw water en kleding die geschikt is voor de temperatuur van de kamer te geven. Ouders kunnen ook koortsverlagende zetpillen overwegen.

Medische behandeling

Als de koortsstuipen frequent optreden, kan de arts een preventieve medicatie voorschrijven. Er zijn medicijnen zoals valproïnezuur en benzodiazepines die mogelijk het risico op koortsstuipen kunnen verminderen. Het is belangrijk om te benadrukken dat de behandeling per kind kan verschillen, afhankelijk van de frequentie en ernst van de aanvallen.

Prognose

Koortsstuipen komen meestal in de vroege kinderjaren voor en zijn zelden een teken van een ernstige medische aandoening. De meeste kinderen groeien uit de koortsstuipen en hebben geen blijvende effecten. Het risico op epilepsie op latere leeftijd is licht verhoogd, maar nog steeds laag. Een goede opvolging door een arts en het volgen van behandelingsadviezen dragen bij aan een gunstige prognose.

Complicaties

Koortsstuipen kunnen in sommige gevallen leiden tot:

• Hersenschade (zelden)
• Vallen of letsel tijdens een aanval
• Psychosociale problemen door angst of zorgen van ouders

Preventie

Er zijn geen specifieke manieren om koortsstuipen te voorkomen. Het is belangrijk om ziekten die koorts veroorzaken te behandelen en de koorts op een veilige manier te verlagen. Ouders kunnen preventieve maatregelen treffen zoals het monitoren van de lichaamstemperatuur en tijdig medicatie toedienen bij koorts.

Lees verder

• Koorts en verhoogde lichaamstemperatuur met zwakte
• Rillingen na blootstelling aan koude of gepaard met koorts
• Convulsies (stuipen): Oncontroleerbare bewegingen