Tonsillitis: Ontsteking van keelamandelen (tonsillen)

Tonsillitis: Ontsteking van keelamandelen (tonsillen) Tonsillitis is een ontsteking (zwelling) van de keelamandelen. Deze ziekte komt veel voor bij kinderen, tieners en jongvolwassenen, al is de milde aandoening bij iedereen mogelijk. Meestal zijn virussen verantwoordelijk voor de infectie, maar ook bacteriën veroorzaken soms tonsillitis. Een pijnlijke keel, slikproblemen en oorpijn zijn enkele typische kenmerken van de ziekte. Meestal is een medische behandeling niet nodig en volstaan enkele zelfzorgmaatregelen om de symptomen te verlichten. Bij ernstige of aanhoudende klachten is het evenwel belangrijk om steeds medische hulp in te schakelen. Soms is het immers nodig om een behandeling met medicijnen in te zetten of de tonsillen te verwijderen.

Synoniemen tonsillitis

Tonsillitis is eveneens gekend onder deze synoniemen:
  • amygdalitis
  • angina (tonsillaris)

Werking van tonsillen

Tonsillen, de medische term voor 'amandelen' zijn twee kleine klieren die zich aan weerszijden van de achterkant van de keel bevinden. Bij jonge kinderen vormen ze een deel van het immuunsysteem. De tonsillen vechten met andere woorden tegen een infectie en vormen een soort barrière tegen ziektekiemen. Wanneer ziektekiemen de amandelen echter aanvallen, isoleren deze de infectie en voorkomen ze dat de ziektekiemen zich verder in het lichaam verspreiden. Als het immuunsysteem van een kind zich verder ontwikkelt en sterker wordt, zijn de amandelen minder belangrijk en meestal krimpen ze dan. De meeste mensen hebben geen amandelen meer nodig om infecties te bestrijden.

Oorzaken amandelontsteking: Virussen of bacteriën

De keelamandelen zijn lymfeklieren die zich in de achterkant van de mond en de bovenkant van de keel bevinden. Ze filteren bacteriën en andere ziektekiemen om een infectie in het lichaam te voorkomen. Zowel virussen als bacteriën veroorzaken mogelijk een ontsteking van de amandelen. Het besmettingsgevaar van tonsillitis is erg hoog en is het gevolg van indirect contact (aanraken van voorwerpen) of direct contact (inademen via hoesten of niezen).

Virussen

Meestal zijn virussen de oorzaak van tonsillitis. Een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel) (rhinovirus) of de griep (influenzavirus) zijn bijvoorbeeld veel voorkomende oorzaken. Ook het para-influenza virus (laryngitis: ontsteking van het strottenhoofd en de stembanden) en kroep: virale infectie met blaffende hoest bij kinderen)), enterovirussen (hand-, voet- en mondziekte), het adenovirus (diarree), het rubeolavirus (mazelen: symptomen aan ogen en huid) en het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt) resulteren mogelijk in tonsillitis.

Bacteriën

Af en toe zijn bacteriën de verwekker van een amandelontsteking. Groep A streptokokken, een soort bacteriestam, zijn veelal verantwoordelijk voor de bacteriële vorm van tonsillitis, maar ook andere bacteriën zijn in staat om een amandelontsteking te veroorzaken.

Symptomen

De incubatietijd (tijd tussen het oplopen van de besmetting en het tot stand komen van de symptomen) van tonsillitis bedraagt gemiddeld twee tot vier dagen. De meeste symptomen van een amandelontsteking zijn mild, maar in sommige gevallen zijn deze ernstig. Bij pijn die langer dan vier dagen aanhoudt en bij ernstige symptomen, een verzwakt immuunsysteem of de aanwezigheid van ademhalingsproblemen, is het raadzaam om snel medische hulp in te roepen. Het klinisch beeld van tonsillitis is zeer variabel en ook de ernst is verschillend per patiënt. Veel voorkomende symptomen zijn:
  • ademhalingsproblemen wanneer de keelamandelen zeer groot zijn
  • braken (vooral bij jonge kinderen)
  • buikpijn (vooral bij jonge kinderen)
  • een algemeen ziek gevoel (malaise)
  • een droge keel
  • een gevoelige kaak en keel
  • een pijnlijke keel (keelpijn) wat langer dan 48 uur aanhoudt en soms zeer ernstig is
  • een slecht ruikende adem (halitose)
  • een stijve nek
  • gezwollen, pijnlijke lymfeklieren in de nek
  • hoesten
  • hoofdpijn
  • koorts van meer dan 38°C en koude rillingen
  • kwijlen (vooral bij jonge kinderen als gevolg van de slikproblemen)
  • misselijkheid (vooral bij jonge kinderen)
  • oorpijn
  • pijnlijke blaren of zweren in de keel
  • problemen met het eten of drinken
  • slikproblemen
  • uvulitis (gezwollen huig van de tong)
  • verlies van of wijzigingen in de stem
  • vermoeidheid

Typische symptomen van een bacteriële infectie zijn witte pus gevulde plekken op de tonsillen, gezwollen of gevoelige lymfeklieren. Hoesten is geen kenmerk van een bacteriële infectie.

Diagnose en onderzoeken

De arts bekijkt de mond en keel. De keelamandelen zijn rood en hierop bevinden zich witte vlekken. De lymfeklieren in de kaak en de nek zijn gezwollen en gevoelig bij aanraking. De arts neemt daarom een keeluitstrijkje en stuurt dit naar een laboratorium voor verder onderzoek. Dit is nodig om de oorzaak (bacteriën of virussen) te achterhalen. Vertoont de patiënt ernstige symptomen, dan is een bloedonderzoek nodig om de ziekte van Pfeiffer (klierkoorts) uit te sluiten.

Behandeling van ontstoken keelamandelen

Voldoende vocht innemen is belangrijk bij tonsillitis / Bron: Clker Free Vector Images, PixabayVoldoende vocht innemen is belangrijk bij tonsillitis / Bron: Clker Free Vector Images, Pixabay
Zelfzorg
Rust, drinken en eten
Voldoende rust is nodig om de infectie te bestrijden. Op bevroren fruitstaven zuigen of koude vloeistoffen drinken zijn enkele tips om de pijn te verlichten. Ook warme vloeistoffen zijn toegestaan, maar dit mag wel niet te heet zijn. Gorgelen met warm zout water verlicht tevens de symptomen. Zachte en gladde voedingsmiddelen zoals gelatine, ijs, appelmoes, … kunnen de meeste patiënten wel eten ondanks de pijn en zwelling.

Vrij verkrijgbare medicijnen
Voorts zijn vrij verkrijgbare geneesmiddelen zoals paracetamol of ibuprofen beschikbaar om pijn en koorts te verminderen. Kinderen mogen wel geen aspirine krijgen, want aspirine is gekoppeld aan het Reye-syndroom (zwelling van de hersenen en lever bij kinderen). Voorts zijn zuigtabletten (met benzocaine of soortgelijke ingrediënten) ook nuttig om de pijn te verminderen. Bij jonge kinderen zijn deze zuigtabletten afgeraden omwille van het mogelijk verstikkingsgevaar.

Professionele medische zorg

Patiënten met gezwollen keelamandelen die niet pijnlijk zijn of patiënten zonder andere gezondheidsproblemen hebben geen behandeling nodig. Antibiotica zijn niet steeds nodig, maar soms moet de patiënt later wel voor een controle terugkeren. Heeft de patiënt een bacteriële infectie als gevolg van streptokokken in de keel, dan zijn antibiotica wel vereist. Deze antibioticakuur neemt de patiënt volledig uit, zelfs wanneer hij zich beter voelt, omdat tonsillitis anders soms terugkeert. Wanneer een orale (via de mond ingenomen) behandeling niet effectief is, is een intraveneuze (via een ader) antibioticakuur in het ziekenhuis aangewezen. Sommige patiënten hebben terugkerende (recidiverende) infecties. Een operatie is dan nodig om de keelamandelen te verwijderen. Dit is in medische termen gekend als “tonsillectomie”. Ook bij chronische infecties is dit soms nodig.

Prognose van ontsteking van amandelen is zeer goed

De symptomen van tonsillitis als gevolg van streptokokken-bacteriën verbeteren veelal binnen twee tot vier dagen nadat de patiënt gestart is met de antibiotica. Ook bij een virale infectie verdwijnen de symptomen meestal snel (deze zijn vaak nog milder dan een bacteriële infectie). Kinderen met een keelontsteking blijven best thuis van school of de crèche en keren pas terug nadat de antibioticakuur minstens 24 uur geleden opgestart is. Hierdoor verminderen ze het risico dat de ziekte anderen besmet.

Complicaties infectie

De complicaties van tonsillitis zijn soms ernstig en omvatten.
  • een peritonsillair abces: Bij deze ophoping van pus in het gebied rond de keelamandelen is soms een chirurgische ingreep nodig om het pus af te voeren.
  • een middenoorontsteking (otitis media): Hierbij is vloeistof tussen het trommelvlies en het binnenoor besmet door de bacteriën.
  • een nierziekte veroorzaakt door streptokokken
  • glomerulonefritis: Bij deze ontsteking (zwelling) van de filters in de nieren moet de patiënt braken en heeft hij een verlies van eetlust. De filters in de nieren zijn hierdoor niet goed in staat om afvalstoffen voldoende en overtollig vocht uit het bloed af te voeren.
  • hartproblemen
  • obstructief slaapapneusyndroom: Hierbij ontspant de keelwand zich tijdens de slaap waardoor ademhalingsproblemen en een slechte nachtrust ontstaan.
  • reumatische koorts: Bij deze complicatie van een bacteriële streptokokkeninfectie ontwikkelt de patiënt wijdverspreide ontstekingen in het lichaam, wat leidt tot diverse symptomen zoals gewrichtspijn, een huiduitslag en spastische lichaamsbewegingen (verhoogde spierspanning of spierstijfheid).
  • roodvonk (zeldzaam): Bij deze bacteriële infectie ontwikkelt de patiënt keelpijn in combinatie met een opvallende roze-rode huiduitslag.

Lees verder

© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Rode amandelen met witte vlekken: oorzaken en symptomenRode amandelen met witte vlekken: oorzaken en symptomenRode, gezwollen amandelen met pus, wat kan verschijnen als witte stipjes op de amandelen, wijst op een amandelontsteking…
Ontstoken keelamandelen (tonsillitis) oorzaak en behandelingOntstoken keelamandelen (tonsillitis) oorzaak en behandelingBij de aandoening tonsillitis zijn de keelamandelen ontstoken. De keelamandelen zijn het infectie werende lymfeklierweef…
Symptomen en behandeling ontstoken amandelen bij kinderenSymptomen en behandeling ontstoken amandelen bij kinderenOntstoken amandelen bij uw kind. Wanneer uw kind veel moet hoesten, check dan ook eens of de keelamandelen opgezet zijn.…
AmandelontstekingAmandelontstekingDe amandelen zijn twee kliertjes van lymfeknoopachtig materiaal die links en rechts in de keelholte zitten. Hoger in de…

Schimmelinfectie huid: symptomen, besmettelijk en behandelenSchimmelinfectie huid: symptomen, besmettelijk en behandelenEen schimmelinfectie van de huid is een veel voorkomende klacht. Er zijn vele soorten schimmels en enkele daarvan leven…
Taalontwikkelingsstoornis (TOS): een vrij onbekend probleemTaalontwikkelingsstoornis (TOS): een vrij onbekend probleemOngeveer vijf procent van de kinderen en drie procent van de volwassenen heeft TOS en toch is er vrij weinig over bekend…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 19 december 2016
  • Causes, http://www.nhs.uk/Conditions/Tonsillitis/Pages/Causes.aspx
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Complications, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tonsillitis/basics/complications/con-20023538
  • Definition, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tonsillitis/basics/definition/con-20023538
  • Symptoms, http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tonsillitis/basics/symptoms/con-20023538
  • Symptoms, http://www.nhs.uk/Conditions/Tonsillitis/Pages/Symptoms.aspx
  • Tonsillitis of amandelontsteking, http://www.neus-keel-oor.be/nl/nko/keel/aandoeningen/tonsillitis/
  • Tonsillitis, http://www.netdoctor.co.uk/conditions/ear-nose-and-throat/a145/tonsillitis/
  • Tonsillitis, http://www.nhs.uk/Conditions/Tonsillitis/Pages/Introduction.aspx
  • Tonsillitis, https://medlineplus.gov/ency/article/001043.htm
  • Tonsillitis: Symptoms, Causes, and Treatments, http://www.webmd.com/oral-health/guide/tonsillitis-symptoms-causes-and-treatments#1
  • Treatment, http://www.nhs.uk/Conditions/Tonsillitis/Pages/Treatment.aspx
  • Afbeelding bron 1: Clker Free Vector Images, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 06-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 14
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.