Taalontwikkelingsstoornis (TOS): een vrij onbekend probleem

Ongeveer vijf procent van de kinderen en drie procent van de volwassenen heeft TOS en toch is er vrij weinig over bekend. Ook op scholen en lerarenopleidingen wordt er weinig aandacht geschonken aan deze taalontwikkelingsstoornis. Voor mensen met TOS is deze handicap heel frustrerend, omdat ze vaak tegen communicatieproblemen aanlopen. Ze begrijpen andere mensen soms niet en worden ook zelf niet altijd begrepen. Vaak worden ze minder intelligent ingeschat dan dat ze zijn.

Oorzaak TOS

TOS heeft een neurologische oorzaak. Bij taal- en spraakstoornissen kan er sprake zijn van een mutatie op het FOXP2-gen, maar het is anno 2016 nog niet duidelijk of dit voor alle gevallen van TOS geldt. Het lijkt deels erfelijk te zijn, maar is in ieder geval familiair, wat betekent dat mensen met een familielid met TOS een verhoogd risico hebben op deze taalontwikkelingsstoornis. Soms wordt TOS aangeduid met ESM (ernstige spraak/taalmoeilijkheden). De term ESM is een oude term, door Siméa, SIAC en de FENAC is samen met de cliëntenorganisaties in 2014 besloten dat ESM vervangen werd door TOS. Er wordt van TOS gesproken wanneer iemand moeite heeft met receptieve taal (het begrijpen van anderen) en met expressieve taal (het delen van eigen gedachten, ideeën en gevoelens).

Heeft mijn kind TOS?

Hoe kan je merken dat je kind TOS heeft:

• Het kind is laat gaan praten
• De woordenschat van het kind is erg basic
• Zinnen zijn kort, grammaticaal onjuist en vaak onvolledig
• Het kind is slecht verstaanbaar
• Antwoorden op vragen zijn anders dan dat je zou verwachten
• Emoties onder woorden brengen lukt vaak niet
• Grappen worden vaak niet begrepen.

Andere oorzaken voor de taalontwikkelingsachterstand moeten eerst worden uitgesloten, zoals autisme of een slecht gehoor. Ook kinderen met ADHD, angststoornissen en een oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD) hebben vaak last van taalstoornissen.

Omgaan met een kind met TOS

Houd rekening met de beperkingen van het kind, dus praat niet te snel, gebruik korte zinnen en simpele woorden. Vervang een niet begrepen woord door een synoniem. Geef één opdracht tegelijk en herhaal je verhaal wanneer het niet begrepen wordt of wanneer het kind hier om vraagt.

Visuele informatie werkt beter, dus gebruik pictogrammen en infogrammen om informatie over te brengen. Denk bijvoorbeeld eens aan een planbord met pictogrammen om de gebeurtenissen in een week inzichtelijk te maken.

Vraag geregeld aan een kind met TOS of hij je begrepen heeft en zorg voor een rustige omgeving. Radio en/of televisie op de achtergrond of geroezemoes van andere gesprekken maken het communiceren lastiger.

Voor kinderen met TOS is het belangrijk dat ze professionele hulp krijgen bij hun problemen. Hoe eerder, hoe beter. Tot de leeftijd van acht jaar wordt taalvaardigheid makkelijker opgebouwd, ook bij een kind met TOS is vroege hulp daarom belangrijk.

Behandel je kind niet als minderwaardig en sta ook niet toe dat een ander dat doet. Je kind kan praten, dus is het heel hinderlijk wanneer andere mensen zijn of haar zinnen gaan afmaken of tegen je kind in een babytaaltje gaan praten (op hoge toon, met kirrende geluiden en veel verkleinwoordjes).

Leven met TOS

Iemand die TOS heeft kan vaak niet op bepaalde woorden komen. Hij of zij zegt vaak uhh … hmmm … en verhalen lijken soms nergens naar toe te gaan. De samenhang ontbreekt. Dit is geen onwil, maar onkunde. Ook heeft dit niet met intelligentie te maken. Veel mensen met TOS zijn gemiddeld of zelfs bovengemiddeld intelligent, net als mensen zonder TOS dus. Alleen kost het iemand met TOS veel meer moeite en tijd om taal te begrijpen en te spreken. Het is een onzichtbare handicap. Gelukkig wel een handicap waarmee je kan leven en levenservaring maakt het steeds makkelijker om met deze handicap om te gaan. Levenservaring en verdere ontwikkeling op taalgebied zorgen er ook voor dat TOS bij volwassenen minder wordt waargenomen. Bij drie procent van de volwassenen is sprake van TOS, tegen vijf procent van de kinderen. Bij de overige twee procent is de taalontwikkelingsachterstand zodanig ingelopen dat er sprake is van een normaal taalgebruik, ondanks dat dit taalgebruik misschien nog iets achterloopt op het intelligentieniveau.

Meer weten over taalontwikkelingsstoornissen?

Ondanks dat vijf procent van de kinderen een taalontwikkelingsstoornis heeft, is hier weinig over bekend. Waarschijnlijk komt dit doordat kinderen met TOS niet opvallen in een klas. Ze hebben geen externaliserende problematiek en vragen dan ook niet om extra aandacht. Door hun communicatieproblemen worden ze ‘gewoon’ intellectueel lager ingeschat. Voor ouders, leraren, logopedisten en andere mensen die op professioneel gebied te maken hebben met mensen met TOS is er de hulpwaaier TOS. Dit naslagwerk is te bestellen via Kentalis. Kentalis is specialist op het gebied van diagnostiek, zorg en onderwijs voor mensen met een beperking in horen en communiceren.