Amandelstenen: Steenvorming op amandelen met slechte adem

De amandelen (tonsillen) bevinden zich achteraan in de keel. Ze zijn gemaakt van weefsel dat lymfocyten bevat. Lymfocyten voorkomen en bestrijden infecties. Bovendien zitten ze vol met gaatjes die gekend zijn als ‘tonsillaire crypten’. De keelamandelen spelen mogelijk een rol bij de werking van het immuunsysteem en ‘vangen’ als het ware de ziekteverwekkers op. De crypten van sommige patiënten zijn zo diep dat stukjes voedsel of slijm diep in de bodem kunnen blijven steken, wat na een poosje verkalkt en verhardt waardoor amandelstenen zich vormen op de amandelen. Door de harde stenen krijgt een patiënt te maken met onder andere keelpijn, oorpijn en een slechte adem. Meestal is een behandeling niet nodig, maar een arts verwijdert mogelijk wel de stenen als deze erg groot zijn en/of veel klachten veroorzaken.

• Synoniemen van amandelstenen
• Oorzaken van tonsil stones
• Symptomen: Steenvorming op amandelen
• Behandeling van amandelsteentjes
• Preventie van stinkende brokjes in de keel

Synoniemen van amandelstenen

Bekende synoniemen voor amandelstenen zijn:

• (stinkende) brokjes in de keel
• amandelsteentjes
• detritus
• tonsil stones
• tonsillolieten
• tonsilstenen

Oorzaken van tonsil stones

De amandelen zijn gevuld met hoekjes en gaatjes waar mogelijk bacteriën, dode cellen, slijm en ander materiaal zich ophoopt. Amandelstenen vormen zich wanneer dit opgesloten puin verhardt of verkalkt. Vaak verschijnen de kleine, harde gezwellen op de amandelen bij patiënten met chronische of herhaalde ontstekingen in de amandelen (tonsillitis). Ook mensen die van nature vergrote amandelen hebben, zijn vaker getroffen door tonsilstenen. Patiënten met chronische sinusproblemen lijden ook vaker aan tonsillolieten. Tot slot lopen patiënten met een slechte tandhygiëne (die de tanden weinig poetsen en flossen en de tong niet reinigen) een verhoogd risico op het krijgen van de amandelsteentjes.

Symptomen: Steenvorming op amandelen

Meestal ontstaan slechts kleine tonsilstenen, die niet gepaard gaan met symptomen. Ook grote tonsil stones veroorzaken niet altijd symptomen. De arts ontdekt deze dan per toeval bij een röntgenfoto of CT-scan voor het opsporen of uitsluiten van een andere pathologie. Soms komen wel symptomen tot stand bij grotere amandelstenen.

Gezwollen amandelen

Wanneer verzameld puin verhardt en een tonsillsteen ontstaat, ontstaan mogelijk gezwollen of vergrote tonsillen door de ontsteking.

Keelpijn

Indien een amandelsteen optreedt in combinatie met een amandelontsteking is het lastig om zeker te zijn of de keelpijn het gevolg is van de ontsteking of de steen. Wel komt bij een tonsilsteen pijn en ongemak voor in het gebied waar de steen aanwezig is. Patiënten voelen bovendien vaak dat iets in de keel vastzit (globus pharyngeus).

Oorpijn

Amandelstenen vormen zich mogelijk overal in de tonsillen. Door gedeelde zenuwbanen ervaart een patiënt mogelijk oorpijn, ook al raakt de tonsil stone het oor zelf niet aan.

Slechte adem

Een heel vieze ademgeur (halitose) is kenmerkend bij tonstil stones. De stenen, die zijn opgebouwd uit bacteriën en oude voedseldeeltjes, dragen geuren met zich mee die leiden tot een stinkende adem.

Slikproblemen

Afhankelijk van de locatie of de grootte van de amandelsteen, is het moeilijk (slikproblemen) of pijnlijk (slikpijn) om voedsel of vloeistoffen door te slikken.

Wit puin

Sommige amandelstenen zijn zichtbaar in de achterkant van de keel. Ze zien er dan uit als een brok dat bestaat uit massief wit (of soms geel of grijs) materiaal. Vaak zijn deze witte plekken wel verborgen in de plooien van de amandelen. Verborgen tonsil stones zijn enkel met beeldvormende onderzoeken op te sporen zoals een CT-scan of een MRI-scan.

Behandeling van amandelsteentjes

Zelfzorg

De geschikte behandeling voor een amandelsteen hangt af van de grootte van de tonsilloliet. Verder kijkt de arts of de steen nog steeds groeit en schade kan veroorzaken want in deze gevallen is een behandeling ook nodig. Vaak is een behandeling niet vereist wanneer de patiënt geen symptomen heeft. Sommige patiënten verwijderen thuis zelf de amandelstenen met behulp van een tandenborstel of wattenstaafjes. Deze verwijderingsmethode is echter niet aanbevolen omdat het amandelweefsel gevoelig is en snel bloedt. Het gorgelen met warm, zout water verlicht het ongemak van tonsillitis, dat vaak gepaard gaat met tonsilstenen.

Professionele medische behandeling

Verder zet de arts diverse antibiotica in om amandelstenen te behandelen. Ze pakken echter de oorzaak van de steenvorming niet aan, en bovendien veroorzaken antibiotica snel bijwerkingen. Verder moet de arts de tonsil stones verwijderen wanneer deze erg groot zijn en/of klachten veroorzaken. Bij sommige patiënten voert de arts de verwijderprocedure uit via een lokaal verdovend middel waardoor de patiënt geen algemene anesthesie nodig heeft.

Preventie van stinkende brokjes in de keel

Het chirurgisch verwijderen van de keelamandelen (tonsillectomie) is de enige manier amandelstenen te voorkomen. Bij deze operatie verwijdert de arts de weefsels van de amandelen volledig, waardoor een ontsteking van de keelamandelen niet meer kan optreden. Een tonsillectomie vindt meestal plaats onder algemene verdoving. Patiënten die een operatie ondergaan, hebben moeite met slikken en keelpijn gedurende ten minste enkele dagen na de ingreep. Tot slot is het hanteren van een goede mondhygiëne van essentieel belang.

Lees verder

• Tonsillitis: Ontsteking van keelamandelen (tonsillen)
• Tonsillectomie: Chirurgische verwijdering van keelamandelen
• Keelamandelen (tonsillen): Soorten aandoeningen
• Stenen in lichaam: Soorten, symptomen en behandeling
• Tonsilkanker (amandelkanker): Oorzaken en behandeling