Perimenopauze: Periode van symptomen voor menopauze

De overgang bestaat uit drie fasen: de perimenopauze, de menopauze en de postmenopauze. De perimenopauze, ook wel de menopauzale overgang genoemd, begint enkele jaren voor de menopauze. In deze periode beginnen de eierstokken geleidelijk minder oestrogeen te produceren. De perimenopauze start doorgaans rond de leeftijd van 45 jaar, maar kan soms al beginnen vanaf de late dertig. Deze fase duurt tot de menopauze begint. Tijdens de menopauze stoppen de eierstokken met het vrijgeven van eieren. In de laatste één tot twee jaar van de perimenopauze versnelt de afname van oestrogeen, waardoor vrouwen al symptomen van de menopauze kunnen ervaren. Oestrogeentherapie, ondersteunende behandelingen en een gezonde levensstijl kunnen helpen de symptomen van de perimenopauze te verminderen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van perimenopauze
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Fysiek
• Psychisch/mentaal
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Zwangerschap en perimenopauze
• Behandeling van vrouwen
• Prognose
• Complicaties
• Levensstijl en preventie

Epidemiologie

Prevalentie van de perimenopauze
De perimenopauze is de periode die voorafgaat aan de menopauze en wordt gekarakteriseerd door hormonale veranderingen, zoals fluctuaties in oestrogeen en progesteron. De prevalentie van de perimenopauze varieert, maar het wordt geschat dat deze fase van het leven zich bij de meeste vrouwen tussen de 40 en 50 jaar voordoet. De duur van de perimenopauze kan tussen de 4 en 10 jaar liggen, met de gemiddelde leeftijd van de menopauze rond de 51 jaar.

Factoren die de prevalentie beïnvloeden
Bepaalde factoren kunnen de prevalentie van perimenopauzale symptomen beïnvloeden. Bijvoorbeeld, genetische factoren kunnen een rol spelen in de leeftijd waarop de perimenopauze begint. Roken, obesitas en een ongezond voedingspatroon kunnen de symptomen verergeren en de duur van de perimenopauze verlengen. Ook zijn er studies die suggereren dat vrouwen met een familiegeschiedenis van vroegtijdige menopauze eerder in hun leven perimenopauzale veranderingen ervaren.

Geografische variatie
De prevalentie van perimenopauze kan verschillen afhankelijk van geografische locatie, wat te maken heeft met sociaal-economische en gezondheidsomstandigheden. In westerse landen wordt een hogere prevalentie van perimenopauzale symptomen gerapporteerd, mogelijk als gevolg van dieet, stressniveaus en levensstijlkeuzes.

Mechanisme

Hormonale veranderingen tijdens de perimenopauze
De perimenopauze wordt gekarakteriseerd door schommelingen in de niveaus van de hormonen oestrogeen en progesteron. Oestrogeen speelt een belangrijke rol in de regulatie van de menstruatiecyclus, terwijl progesteron helpt bij de voorbereiding van de baarmoeder op zwangerschap. Wanneer de niveaus van deze hormonen fluctueren, kan dit leiden tot onregelmatige menstruaties, opvliegers, stemmingswisselingen en andere symptomen. De afname van oestrogeen is een van de belangrijkste oorzaken van de symptomen die vaak worden ervaren tijdens de perimenopauze.

Menstruatiecyclusverstoring
Een van de eerste tekenen van de perimenopauze is vaak een onregelmatige menstruatiecyclus. De intervallen tussen de menstruaties kunnen korter of langer worden, en de bloedingen kunnen heviger of lichter zijn. Deze veranderingen in de cyclus zijn direct gerelateerd aan de fluctuaties in de hormoonspiegels.

Oestrogeen- en progesteronafname
De afname van oestrogeen heeft niet alleen invloed op de menstruatie, maar ook op andere organen zoals het hart, de botten en de huid. Progesteron helpt bij de regulatie van het baarmoederslijmvlies en bij het handhaven van de zwangerschap. De afname van beide hormonen draagt bij aan de ontwikkeling van typische perimenopauzale symptomen, zoals opvliegers, nachtzweten en stemmingswisselingen.

Oorzaken van perimenopauze

Tijdens de perimenopauze fluctueert de productie van oestrogeen en progesteron in het lichaam van een vrouw. Deze hormonale schommelingen zijn verantwoordelijk voor de symptomen die gepaard gaan met deze fase. Naarmate de eierstokken minder hormonen produceren, kan dit leiden tot verschillende lichamelijke en emotionele veranderingen.

Risicofactoren

Er zijn bepaalde factoren die kunnen bijdragen aan een vervroegde of versneld verloop van de perimenopauze:

• Een familiegeschiedenis van vroege perimenopauze
• Een hysterectomie (chirurgische verwijdering van de baarmoeder, maar behoud van de eierstokken)
• Een kankerbehandeling met chemotherapie of radiotherapie in het bekkengebied
• Een kleine lichaamsbouw
• Langdurig gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• Roken

Risicogroepen

Vrouwen met een familiegeschiedenis van vroege menopauze
Vrouwen die een familiegeschiedenis hebben van vroegtijdige menopauze, lopen een hoger risico om eerder in de perimenopauze te komen. Dit kan genetisch bepaald zijn, en vrouwen met een moeder of zussen die op jonge leeftijd de menopauze doormaakten, hebben een verhoogde kans om de perimenopauze op een vergelijkbare leeftijd te ervaren.

Rokers
Roken is een bekende risicofactor voor vroegtijdige menopauze. Vrouwen die roken kunnen een eerdere afname van de eierstokfunctie ervaren en gaan eerder de perimenopauze in dan niet-rokers. Dit komt mogelijk doordat roken de bloedtoevoer naar de eierstokken vermindert en het natuurlijke verouderingsproces van de eierstokken versnelt.

Overgewicht en obesitas
Overgewicht en obesitas kunnen ook een invloed hebben op de timing en ernst van de perimenopauze. Vrouwen met overgewicht kunnen vaker last hebben van symptomen zoals opvliegers en nachtzweten, mogelijk als gevolg van hormonale disbalans die wordt veroorzaakt door het vetweefsel dat extra oestrogeen produceert.

Symptomen

Fysiek

De perimenopauze duurt gemiddeld vier jaar, maar kan variëren van enkele maanden tot tien jaar. Deze fase eindigt wanneer een vrouw twaalf maanden achtereen geen menstruatie heeft gehad. Gedurende de perimenopauze kunnen vrouwen de volgende milde tot ernstige symptomen ervaren:

• Gewichtstoename
• Opgeblazen gevoel
• Toename van de slechte cholesterol
• Verergering van het premenstrueel syndroom
• Formicatie (kriebelend gevoel alsof insecten over de huid lopen; zeldzaam)
• Gevoelige borsten
• Gewrichtspijn
• Hoofdpijn en migraine (verergeren vaak door hormonale schommelingen)
• Verminderd libido (minder zin in seks)
• Misselijkheid
• Onregelmatige menstruatie (veranderingen in de cycluslengte en duur van de periode)
• Opvliegers en nachtelijk zweten
• Osteoporose (verlies van botmassa met een verhoogd risico op botbreuken)
• Slaapproblemen
• Spierpijn
• Urinaire urgentie (dringende behoefte om vaker te plassen)
• Urine-incontinentie bij het hoesten of niezen
• Vaginale droogte en pijn tijdens de geslachtsgemeenschap
• Vermoeidheid
• Zware, vermoeide benen

Psychisch/mentaal

De perimenopauze kan ook psychische symptomen met zich meebrengen:

• Angst
• Depressie
• Gevoel van onzichtbaarheid en verlies van vertrouwen
• Verlies van levenslust
• Prikkelbaarheid
• Stemmingswisselingen

Alarmsymptomen

Hoewel onregelmatige menstruaties normaal zijn tijdens de perimenopauze, kunnen bepaalde symptomen wijzen op andere aandoeningen. Raadpleeg een arts als er een of meer van de volgende situaties optreden in combinatie met

• Bloedverlies na geslachtsgemeenschap
• Bloedverlies tussen menstruaties
• De menstruatie duurt meerdere dagen langer dan normaal
• De menstruatie komt dichter bij elkaar (minder dan 21 dagen)
• Erg zware menstruatie (menorragie) of het verlies van bloedstolsels

Oorzaken van abnormale vaginale bloedingen kunnen onder andere hormonale problemen, gebruik van de anticonceptiepil, zwangerschap, vleesbomen, bloedstollingsproblemen en, hoewel zeldzaam, baarmoederkanker omvatten.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van perimenopauze begint met een algemeen lichamelijk onderzoek, inclusief metingen zoals bloeddruk, lengte, gewicht en BMI. Vaak wordt de perimenopauze gediagnosticeerd op basis van de symptomen die een vrouw ervaart. Een bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om de hormoonspiegels te controleren, maar aangezien deze fluctueren tijdens de perimenopauze, worden vaak meerdere bloedonderzoeken op verschillende tijdstippen uitgevoerd. In de praktijk is bloedonderzoek echter zelden nodig voor de diagnose van perimenopauze.

Zwangerschap en perimenopauze

Vrouwen in de perimenopauze kunnen, ondanks een verminderde vruchtbaarheid, nog steeds zwanger worden. Vrouwen die zwangerschap willen voorkomen, dienen anticonceptie te gebruiken totdat zij de menopauze bereiken, wat betekent dat zij gedurende twaalf maanden geen menstruatie hebben gehad. Voor vrouwen die moeite hebben met vruchtbaarheidsproblemen en graag zwanger willen worden, zijn er verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen beschikbaar.

Behandeling van vrouwen

Voor ongeveer 90% van de vrouwen is de perimenopauze een normaal en geleidelijk proces. De meeste vrouwen beschouwen de perimenopauze niet als een ziekte die behandeling vereist. Echter, sommige vrouwen wensen verlichting van de symptomen die gepaard gaan met de perimenopauze. Dit kan onder meer door het gebruik van een lage dosis anticonceptiepillen of andere vormen van anticonceptie om opvliegers te verlichten. Voor vrouwen die geen anticonceptiemiddelen mogen gebruiken, is overleg met een arts essentieel. Andere aanbevelingen voor het verbeteren van de gezondheid en het welzijn tijdens de perimenopauze zijn:

• Gezonde en evenwichtige voeding
• Minder alcoholconsumptie
• Stress verminderen
• Stoppen met roken
• Voldoende calcium in de voeding opnemen
• Regelmatige fysieke activiteit
• Voldoende slaap en een regelmatig slaappatroon
• Handhaven en bereiken van een gezond gewicht

Sommige artsen adviseren vrouwen in de perimenopauze om multivitaminen te nemen. Bij problemen met de geslachtsdrift kan het nuttig zijn om met een therapeut te praten, zowel voor de vrouw als haar partner. Vaginale oestrogeenglijmiddelen kunnen helpen bij het behandelen van vaginale droogheid. In sommige gevallen kunnen antidepressiva worden voorgeschreven om de stemmingswisselingen die optreden tijdens de perimenopauze te verlichten.

Prognose

Langdurige symptomen
De symptomen van de perimenopauze kunnen variëren in intensiteit en duur, maar voor veel vrouwen zullen de symptomen uiteindelijk afnemen na de menopauze. Hoewel de meeste vrouwen na de menopauze een verbetering van de symptomen ervaren, kan de afname van oestrogeen op de lange termijn leiden tot andere gezondheidsproblemen, zoals een verhoogd risico op osteoporose en hartziekten.

Veranderingen in de gezondheid op lange termijn
Naast de symptomen die tijdens de perimenopauze optreden, kunnen vrouwen die deze fase doorgaan een verhoogd risico op bepaalde gezondheidsproblemen ontwikkelen. De afname van oestrogeen kan bijdragen aan botverlies, wat kan leiden tot osteoporose. Ook kunnen vrouwen een verhoogd risico op hart- en vaatziekten ervaren, omdat oestrogeen een beschermend effect heeft op het hart.

Complicaties

Osteoporose
Een van de meest voorkomende complicaties van de perimenopauze is osteoporose, een aandoening waarbij de botdichtheid afneemt, waardoor de botten brozer en vatbaarder voor breuken worden. De afname van oestrogeen heeft een direct effect op de botten, waardoor het risico op osteoporose toeneemt. Vrouwen in de perimenopauze moeten zich bewust zijn van hun botgezondheid en preventieve maatregelen nemen om het risico op breuken te verminderen.

Cardiovasculaire aandoeningen
Na de menopauze, wanneer de oestrogeenspiegels sterk zijn afgenomen, kunnen vrouwen een verhoogd risico op hart- en vaatziekten ontwikkelen. Oestrogeen heeft een beschermend effect op het hart en de bloedvaten, en de afname van dit hormoon verhoogt het risico op aandoeningen zoals coronaire hartziekte, hoge bloeddruk en beroertes. Het is belangrijk voor vrouwen in de perimenopauze om hun hartgezondheid te monitoren en gezondere levensstijlkeuzes te maken.

Mentale gezondheid en stemmingsstoornissen
De hormonale veranderingen die optreden tijdens de perimenopauze kunnen leiden tot stemmingswisselingen, angst, depressie en prikkelbaarheid. Dit kan een aanzienlijke invloed hebben op de kwaliteit van leven en de algehele gezondheid. Psychotherapie en therapieën zoals cognitieve gedragstherapie kunnen helpen bij het beheren van stemmingsstoornissen die verband houden met de perimenopauze.

Levensstijl en preventie

Een gezonde levensstijl kan helpen bij het verminderen van de symptomen van de perimenopauze en het verbeteren van de algehele gezondheid:

• Gezonde voeding met veel groenten, fruit en volkorenproducten
• Regelmatige lichaamsbeweging zoals wandelen, fietsen of zwemmen
• Beperking van cafeïne-inname, die opvliegers kan verergeren
• Ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie om stress te verminderen
• Regelmatige medische controles om de voortgang van de symptomen te monitoren en eventuele bijkomende gezondheidsproblemen tijdig te identificeren

Door deze maatregelen te volgen, kunnen vrouwen de impact van de perimenopauze beter beheersen en hun welzijn optimaliseren.

Lees verder

• Menopauze: Einde van de menstruatieperiode (overgang)