Onregelmatige menstruatie (maandstonden): Oorzaken

De menstruatiecyclus wordt geteld vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie tot het begin van de volgende menstruatie. De normale lengte van de menstruatiecyclus van een vrouw bedraagt 28 dagen, maar dit verschilt wel per vrouw. De menstruatie is onregelmatig als deze langer is dan 35 dagen, als de vrouw meer of minder bloed dan normaal verliest of als de duur tussen en ook van de menstruatie varieert. Een onregelmatige menstruatie kent veel milde oorzaken, zoals hormonale onevenwichtigheden of het geven van borstvoeding. Ook zijn enkele ernstige oorzaken bekend voor de onregelmatige menstruatieperiode, zoals bepaalde vormen van kanker. De arts achterhaalt de exacte oorzaak en helpt de cyclus weer op het goede spoor te krijgen. Het eten van een uitgebalanceerd dieet, regelmatige lichaamsbeweging en het vermijden van stress zijn andere nuttige adviezen om de menstruatieperiode te normaliseren.

• Baarmoederhals- en endometriumkanker
• Endometriose
• Gewicht
• Extreem gewichtsverlies en eetstoornissen
• Overgewicht
• Hormonale onevenwichtigheden
• Borstvoeding
• Hormonale anticonceptie
• Perimenopauze
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
• Zwangerschap
• Medicijnen
• Overmatige lichaamsbeweging
• Schildklierproblemen
• Stress
• Vleesbomen in de baarmoeder
• Alarmsymptomen bij onregelmatige menstruatieperiode
• Diagnose en onderzoeken
• Vraaggesprek
• Diagnostisch onderzoek
• Behandeling van onregelmatige maandstonden

Baarmoederhals- en endometriumkanker

Baarmoederhalskanker en endometriumkanker veroorzaken soms veranderingen in de menstruatiecyclus. Daarnaast kampen vrouwen makkelijker met vaginale bloedingen tussen de maandstonden of anders krijgen ze te maken met zware menstruatieperioden. Bloedingen tijdens of na geslachtsgemeenschap en een abnormale vaginale afscheiding zijn andere tekenen van deze kankers.

Endometriose

Endometriose treft tien procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Bij de aandoening groeit het weefsel dat zich normaal langs de baarmoeder bevindt, buiten de baarmoeder. Endometriose veroorzaakt zeer pijnlijke, slopende menstruatiekrampen. Endometriose veroorzaakt ook hevige bloedingen, een verlengde menstruatie en bloedingen tussen menstruaties.

Andere symptomen kunnen zijn:

• een pijnlijke stoelgang
• onvruchtbaarheid
• pijn in het spijsverteringskanaal
• pijn tijdens en na de geslachtsgemeenschap

Een verkennende ingreep diagnosticeert endometriose. Een behandeling bestaat niet voor de ziekte (augustus 2018), maar medicatie of hormoontherapie verlichten de klachten.

Gewicht

Extreem gewichtsverlies en eetstoornissen

Een overmatig of snel gewichtsverlies zorgt voor een gestopte menstruatie. Het niet eten van voldoende calorieën verstoort namelijk de productie van de hormonen die nodig zijn voor de ovulatie (eisprong). Een vrouw is te mager wanneer de body mass index minder is dan 18,5. Naast de gestopte maandstonden ervaart een vrouw vermoeidheid, hoofdpijn en haaruitval. Bij ondergewicht, een snel en onverklaarbaar gewichtsverlies of een eetstoornis is medisch advies nodig.

Overgewicht

Overgewicht veroorzaakt een onregelmatige menstruatie bij een aantal vrouwen. Overgewicht tast namelijk het hormoon- en insulineniveau aan, wat interfereert met de menstruatiecyclus. Een snelle gewichtstoename veroorzaakt eveneens een onregelmatige menstruatie. Een gewichtstoename en onregelmatige menstruatie zijn veelvoorkomende symptomen van het polycysteus ovariumsyndroom en hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier).

Hormonale onevenwichtigheden

Borstvoeding

Prolactine is een hormoon dat verantwoordelijk is voor de productie van moedermelk. Prolactine onderdrukt de voortplantingshormonen wat resulteert in zeer lichte menstruaties of helemaal geen menstruatie bij het geven van borstvoeding. De menstruatie keert terug nadat de vrouw gestopt is met het geven van moedermelk.

Hormonale anticonceptie

Hormonale anticonceptiepillen en hormoonbevattende intra-uteriene apparaten (IUD's) (spiraaltjes) veroorzaken mogelijk onregelmatige bloedingen. Contraceptiva veroorzaken mogelijk spotting tussen de menstruatieperiodes en resulteren in veel lichtere maandstonden. Een spiraaltje veroorzaakt mogelijk hevig bloedverlies.

Perimenopauze

De perimenopauze is de overgangsfase voordat de menopauze start. Het begint meestal in het vierde decennium maar sommige vrouwen kampen hier al eerder mee. De symptomen houden gewoonlijk vier tot acht jaar en starten met veranderingen in de menstruatiecyclus. Fluctuerende oestrogeenspiegels gedurende deze tijd maken de menstruatiecycli korter of langer.

Andere symptomen van perimenopauze omvatten:

• nachtzweten
• opvliegers
• slaapproblemen
• stemmingswisselingen
• vaginale droogheid

Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)

Onregelmatige menstruatieperiodes komen vaak voor bij het PCOS. Vrouwen met PCOS hebben mogelijk gemiste maandstonden en hevige bloedingen wanneer de menstruatie wel optreedt.

Andere symptomen zijn:

• een gewichtstoename
• mannelijke kaalheid
• obesitas
• onvruchtbaarheid
• overtollig gezichts- en lichaamshaar

Zwangerschap

Een vroege zwangerschap veroorzaakt een gemiste menstruatieperiode of spotting. Andere symptomen van een vroege zwangerschap zijn:

• een overgevoeligheid voor geuren (hyperosmie)
• misselijkheid
• ochtendmisselijkheid
• tintelingen of gevoeligheid van de borsten
• vermoeidheid

Bij een gemiste menstruatie of veranderingen in de maandstonden na de seks, is een zwangerschapstest aanbevolen. Zwangere vrouwen die scherpe, stekende pijn in het bekkengebied of de buik hebben die langer dan enkele minuten aanhoudt, raadplegen onmiddellijk de arts om een buitenbaarmoederlijke zwangerschap of miskraam uit te sluiten.

Medicijnen

Bepaalde medicijnen verstoren de menstruatiecyclus verstoren, waaronder:

• antidepressiva
• aspirine en ibuprofen
• bloedverdunners
• chemotherapie
• hormoonvervangingstherapie
• medicijnen tegen epilepsie
• schildkliermedicijnen

De arts zet eventueel nieuwe medicijnen in.

Overmatige lichaamsbeweging

Intense of overmatige lichaamsbeweging verstoort de hormonen die verantwoordelijk zijn voor de menstruatie. Vrouwelijke atleten en vrouwen die deelnemen aan intensieve training en fysieke activiteiten, zoals balletdansers, ontwikkelen vaak amenorroe (gemiste of gestopte menstruatie). Door minder lichaamsbeweging uit te voeren en meer calorieën in te nemen, herstelt de menstruatiecyclus zich.

Schildklierproblemen

Bijna de helft van de vrouwen met onregelmatige menstruatie heeft ook schildklieraandoeningen. Hypothyreoïdie (een te trage schildklier) veroorzaakt langere, zwaardere menstruaties en meer krampen. Vermoeidheid, gevoeligheid voor een verkoudheid en een gewichtstoename komen hierbij ook voor. Hyperthyreoïdie (overmatig actieve schildklier) veroorzaakt kortere, lichtere menstruatieperiodes. Plotseling gewichtsverlies, angst en nervositeit en hartkloppingen (palpitaties) komen hierbij ook tot uiting. Een kropgezwel aan de nekbasis is een ander veel voorkomend teken van een schildklieraandoening.

Stress

Stress hindert vaak de menstruatiecyclus door tijdelijk te interfereren met het hersengebied dat verantwoordelijk is voor de hormonen die de menstruatiecyclus regelen. De menstruatie normaliseert nadat de stress is afgenomen. Yoga, meditatie, diepe ademhaling en minder werken zijn enkele stressverlichtende behandelingen.

Vleesbomen in de baarmoeder

Vleesbomen zijn spiergezwellen die zich ontwikkelen in de baarmoederwand. De meeste kleine tot erg grote vleesbomen zijn goedaardig. Vrouwen met vleesbomen kampen met een pijnlijke en zware menstruatie die zwaar genoeg is om bloedarmoede (anemie) te veroorzaken. Andere symptomen zijn bekkenpijn of druk in het bekkengebied, lage rugpijn, pijn in de benen (beenpijn) en pijn tijdens de geslachtsgemeenschap. De meeste vleesbomen zijn goed te behandelen met vrij verkrijgbare pijnstillers en een ijzersupplement bij bloedarmoede door ijzertekort (ferriprieve anemie).

Alarmsymptomen bij onregelmatige menstruatieperiode

In volgende situaties is het verstandig om een arts te raadplegen:

• de menstruatie houdt langer dan zeven dagen aan
• de menstruatie is plotseling onregelmatig
• de menstruatie stopt langer dan drie maanden en de vrouw is niet zwanger
• de menstruaties zijn minder dan 21 dagen of meer dan 35 dagen uit elkaar
• de vrouw ervaart andere symptomen, zoals een abnormale vaginale afscheiding of koorts
• de vrouw ervaart spotting tussen de menstruatieperiodes
• de vrouw heeft elk uur meer dan één maandverband of tampon nodig
• de vrouw ontwikkelt ernstige pijn tijdens de menstruatie

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

De arts bevraagt de vrouw over de medische geschiedenis en hij wil weten:

• hoe de seksuele geschiedenis is
• hoeveel fysieke inspanning de vrouw uitvoert
• of eventuele wijzigingen in het gewicht zijn opgetreden
• of stress of emotionele problemen aanwezig zijn

Diagnostisch onderzoek

De arts zet medische testen in om de oorzaak van de onregelmatige maandstonden vast te stellen:

• een bekken- en transvaginale echografie
• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een echografie van de buik
• een gynaecologisch onderzoek
• een MRI-scan

Behandeling van onregelmatige maandstonden

De behandeling hangt af van de oorzaak van de onregelmatige menstruatie. De arts behandelt de eventuele onderliggende aandoening en schrijft mogelijk één of meer van volgende behandelingen voor:

• gewichtsverlies of gewichtstoename
• hormonale spiraaltjes
• lichaamsbeweging
• metformine
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiva
• schildkliermedicatie
• vitamine D-supplementen

Lees verder

• Hormonale onbalans: Oorzaken van hormonale schommelingen
• Menstruele pijn: Krampen en andere symptomen bij menstruatie
• Secundaire amenorroe: Minstens zes maanden geen menstruatie
• Maandverband: Soorten maandverbanden tijdens menstruatie
• Afwezige menstruatie: Oorzaken van gemiste maandstonden