Secundaire amenorroe: Minstens zes maanden geen menstruatie

Bij vrouwen die eerder een normale menstruatiecyclus hebben gehad, kan secundaire amenorroe optreden. Dit is het uitblijven van de menstruatie gedurende zes maanden of langer. Secundaire amenorroe kan vele oorzaken hebben, zoals medicatie, ziekte, of psychologische factoren. In tegenstelling tot primaire amenorroe, waarbij een vrouw op de leeftijd van zestien nog nooit een menstruatie heeft gehad, heeft een vrouw met secundaire amenorroe wel eerder menstruaties gehad. De behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak van de amenorroe, en de vooruitzichten hangen af van deze oorzaak.

• Menstruatiecyclus
• Oorzaken van secundaire amenorroe
• Natuurlijke oorzaken
• Medicamenteuze oorzaken
• Pathologische oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Minstens zes maanden geen menstruatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van secundaire amenorroe
• Prognose
• Complicaties van secundaire amenorroe
• Preventie van secundaire amenorroe

Menstruatiecyclus

Tijdens een normale menstruatiecyclus fluctueert het oestrogeengehalte (vrouwelijk geslachtshormoon). Dit hormoon zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies groeit en verdikt. Tijdens de ovulatie komt een eicel vrij uit de eierstokken. Als deze eicel niet bevrucht wordt, neemt het oestrogeengehalte af, wat leidt tot de afschilfering van het baarmoederslijmvlies en de menstruatiebloedingen. Factoren die dit proces verstoren kunnen leiden tot secundaire amenorroe.

Oorzaken van secundaire amenorroe

Secundaire amenorroe kan ontstaan door verschillende natuurlijke en pathologische veranderingen in het lichaam. De meest voorkomende oorzaken zijn:

Natuurlijke oorzaken

• Zwangerschap
• Borstvoeding
• Menopauze

Medicamenteuze oorzaken

Het gebruik van bepaalde hormonale anticonceptiva, zoals de pil of anticonceptie-implantaten, kan leiden tot amenorroe. Hetzelfde geldt voor injecties zoals Depo-Provera. Bij stopzetting van deze hormonen kan het tot zes maanden duren voordat de menstruatiecyclus herstelt.

Pathologische oorzaken

• Asherman-syndroom: Littekenweefsel door dilatatie en curettage of ernstige bekkeninfecties kan leiden tot amenorroe.
• Cushing-syndroom: Overmatige productie van cortisol leidt tot diverse symptomen waaronder menstruatiestoornissen.
• Sheehan-syndroom: Onvoldoende werking van de hypofyse door ernstige bloedingen tijdens of na de bevalling.
• Adrenogenitaal syndroom: Verhoogde niveaus van mannelijke hormonen bij vrouwen kunnen menstruatiestoornissen veroorzaken.
• Anorexia nervosa en hyperthyreoïdie (overactieve schildklier) kunnen ook amenorroe veroorzaken.

Risicofactoren

Vrouwen kunnen een verhoogd risico op secundaire amenorroe hebben door:

• Langdurige of ernstige ziekte
• Hormonale onevenwichtigheden, zoals een hoog testosterongehalte of laag oestrogeengehalte
• Hypofysetumoren (hersentumoren)
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS)
• Extreem gewichtsverlies door diëten of chirurgie (zoals gastric bypass)
• Overmatige fysieke inspanning
• Zwaarlijvigheid (obesitas)
• Gebruik van bepaalde antidepressiva en antipsychotica
• Chemotherapie (kankerbehandeling)

Symptomen: Minstens zes maanden geen menstruatie

Bij secundaire amenorroe blijft de menstruatie volledig uit. Bijkomende symptomen kunnen variëren en zijn niet altijd aanwezig:

• Acne
• Afscheiding uit de tepel
• Gewichtstoename of gewichtsverlies
• Hoofdpijn
• Stemveranderingen
• Toegenomen haargroei (hirsutisme)
• Vaginale droogheid
• Veranderingen in borstomvang

Bij vermoeden van een hypofysetumor kunnen extra symptomen optreden zoals gezichtsverlies en hoofdpijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
De arts zal beginnen met een lichamelijk en gynaecologisch onderzoek om zwangerschap en andere oorzaken van amenorroe te evalueren. Een zwangerschapstest is noodzakelijk. Verder worden vaak de hormoonspiegels gecontroleerd via een bloedonderzoek. Aanvullende onderzoeken kunnen omvatten:

• Een biopsie van de baarmoederbekleding
• Een CT-scan of MRI-scan van het hoofd om tumoren uit te sluiten
• Een echografie van het bekken of een hysterosonografie
• Genetisch onderzoek indien indicatief

Differentiële diagnose
De differentiële diagnose voor amenorroe omvat een breed scala aan mogelijke aandoeningen:

• Afwijkingen in het follikelstimulerend hormoon (FSH)
• Psychologische aandoeningen zoals angststoornissen en anorexia nervosa
• Depressie
• Prolactinoom (goedaardige hypofysetumor)
• Luteïniserend hormoon (LH) tekort
• Adrenogenitaal syndroom
• Iatrogeen Cushing-syndroom (door medicatie veroorzaakte Cushing-syndroom)
• Ovariële insufficiëntie

Behandeling van secundaire amenorroe

De behandeling van secundaire amenorroe hangt af van de onderliggende oorzaak. Algemene benaderingen omvatten:

• Hormoonvervangende therapie voor hormonale onevenwichtigheden.
• Chirurgische ingrepen zoals het verwijderen van cysten, tumoren of littekenweefsel uit de baarmoeder.
• Aanpassing van levensstijl bij obesitas of bij extreem gewichtsverlies, met ondersteuning van een diëtist.
• Stoppen met overmatige fysieke inspanning.

Prognose

De vooruitzichten voor herstel van secundaire amenorroe zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak en hoe effectief deze wordt behandeld.

Complicaties van secundaire amenorroe

Secundaire amenorroe kan leiden tot diverse complicaties, zoals:

• Onvruchtbaarheid als gevolg van hormonale onevenwichtigheden
• Schildklieraandoeningen door langdurige hormonale verstoringen
• Eetstoornissen zoals anorexia nervosa kunnen verergeren door amenorroe
• Osteoporose door langdurige oestrogeen tekorten
• Psychologische impact, zoals angst en depressie door menstruatiestoornissen

Preventie van secundaire amenorroe

Preventie van secundaire amenorroe omvat het aanpakken van risicofactoren en het handhaven van een gezonde levensstijl:

• Gezond gewicht behouden en extreme diëten vermijden.
• Regelmatige medische controles en behandeling van onderliggende ziekten.
• Beperken van overmatige fysieke inspanning.
• Vroegtijdige interventie bij symptomen van hormonale onevenwichtigheden.

Lees verder

• Menopauze: Einde van de menstruatieperiode (overgang)
• Onregelmatige menstruatie (maandstonden): Oorzaken
• Primaire amenorroe: Nog geen menstruatie als zestienjarige
• Afwezige menstruatie: Oorzaken van gemiste maandstonden