Polycysteus ovarium syndroom: Hormonale onevenwichtigheden

Het polycysteus ovarium syndroom is een hormonale endocriene aandoening die vrouwen in de vruchtbare leeftijd aantast. Door hormonale onevenwichtigheden krijgen vrouwen onder andere mogelijk een afwijkende menstruatieperiode alsook vruchtbaarheidsproblemen. Onbehandeld leidt de ziekte tot tal van complicaties, zoals hartziekten of diabetes mellitus (suikerziekte). Een snelle diagnose en behandeling is nodig om de symptomen te verhelpen en langdurige problemen te voorkomen. De behandeling bestaat uit een gewijzigde levensstijl, medicijnen en eventueel andere medische behandelingen, afhankelijk van de aanwezige symptomen.

• Synoniemen polycysteus ovarium syndroom
• Functie eierstokken
• Epidemiologie endocriene aandoening
• Oorzaken: Hormonale onevenwichtigheden en insulineresistentie
• Genetische factoren
• Hormonale onevenwichtigheden
• Insulineresistentie
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van aandoening bij vrouwen
• Complicaties polycystisch ovarium syndroom
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met polycysteus ovarium syndroom (PCOS)
• Voedings- en lichaamsbewegingaanpassingen
• Medicatie en hormonale behandeling
• Misvattingen rond polycysteus ovarium syndroom
• PCOS is altijd zichtbaar op een echografie
• PCOS zorgt altijd voor vruchtbaarheidsproblemen
• PCOS wordt altijd veroorzaakt door overgewicht
• PCOS veroorzaakt altijd onregelmatige menstruatiecycli
• PCOS heeft geen invloed op de gezondheid op lange termijn
• PCOS kan alleen worden behandeld met anticonceptiepillen
• PCOS kan niet worden beheerd zonder medicatie
• Alle vrouwen met PCOS hebben last van overmatige haargroei
• PCOS is altijd gemakkelijk te diagnosticeren

Synoniemen polycysteus ovarium syndroom

Het polycysteus ovarium syndroom (PCOS) is ook bekend als ‘polycystisch ovarium syndroom’. Sommige artikelen melden tevens de termen ‘ovarium’ en ‘syndroom’ in één woord: ‘het polycysteus ovariumsyndroom’ of het ‘polycystisch ovariumsyndroom’. De oude benaming van deze ziekte is ‘het syndroom van Stein-Leventha’.

Functie eierstokken

Een ovarium (oophoron, oöforon) is de medische term voor een eierstok. De eierstokken (vrouwelijke geslachtsklieren) zijn twee klierachtige lichamen van ongeveer vier tot vijf centimeter lang en één tot twee centimeter breed, die aan beide zijden van de baarmoeder in het bekken liggen. Ze zijn door een bindweefselachtige band met het bovenste deel van de baarmoeder verbonden. De vorming van de eicellen vindt plaats in de eierstokken (ovaria). De eierstokken produceren eveneens de vrouwelijke geslachtshormonen oestron (door de Graafse follikel) en progesteron (door het corpus luteum, geel lichaam).

Epidemiologie endocriene aandoening

Het polycysteus ovarium syndroom is de meest voorkomende hormonale afwijking bij vruchtbare vrouwen. Circa vijf tot tien procent van de vrouwen krijgt te maken met deze aandoening. De meeste vrouwen krijgen de diagnose wanneer ze twintig tot dertig jaar oud zijn, maar ook tienermeisjes zijn soms aangetast. Vrouwen met deze aandoening hebben tot slot vaak een moeder of zus die soortgelijke symptomen heeft.

Oorzaken: Hormonale onevenwichtigheden en insulineresistentie

Waarom de ziekte precies ontstaat, is anno oktober 2020 niet geweten.

Genetische factoren

Mogelijk spelen genetische factoren een rol. Tot nu toe (oktober 2020) is er geen enkel gen gevonden dat PCOS veroorzaakt, dus de link is waarschijnlijk complex en omvat meerdere genen. Vrouwen met PCOS hebben 50% meer kans op een direct vrouwelijk familielid - moeder, tante, zus of dochter - met PCOS. Diabetes mellitus type 2 komt ook veel voor bij gezinnen met PCOS.

Hormonale onevenwichtigheden

De follikels in het ovarium zijn bij deze aandoening niet in staat om uit te groeien. Deze follikels veranderen bij de ziekte namelijk in cysten (abnormaal gevormde holten in lichaam). De eierstokcysten zijn niet schadelijk maar leiden tot hormonale veranderingen. Vrouwen met PCOS hebben namelijk een verhoogde concentratie androgeen (mannelijke geslachtshormonen) wat geproduceerd is door de eierstok of de bijnieren. Vrouwen krijgen met andere woorden geen eisprong (anovulatie) of een onregelmatige eisprong (onregelmatige ovulatie zoals een zware menstruatieperiode). Het verhoogde androgeengehalte zorgt tevens voor acne en een overmatige lichaamsbeharing.

Insulineresistentie

Insulineresistentie is een ander probleem bij deze ziekte. Wanneer het lichaam insuline niet goed gebruikt, stijgt de bloedsuikerspiegel (hyperglykemie). Na verloop van tijd verhoogt dit de kans op prediabetes en onbehandeld op diabetes mellitus (suikerziekte).

Risicofactoren

Risicofactoren voor PCOS omvatten een familiegeschiedenis van de aandoening, overgewicht, en insulineresistentie. Vrouwen met een familiegeschiedenis van diabetes type 2 of hart- en vaatziekten hebben een verhoogd risico. Levensstijlfactoren zoals een ongezond dieet en gebrek aan lichaamsbeweging kunnen ook bijdragen aan het risico van PCOS.

Symptomen

De aandoening treft vrouwen op een verschillende wijze. Vele mogelijke milde tot ernstige klachten komen tot stand bij het polycystisch ovarium syndroom. Daarnaast komt soms slechts één symptoom voor en soms zijn meerdere symptomen aanwezig. Ook wijzigen de tekenen soms. Dit zijn mogelijke symptomen:

• beharingsafwijkingen:
• mannelijk patroon van haarverdunning of kaalheid
• hirsutisme (overmatige haargroei op het gezicht en het lichaam: dikker en donkerder gezichtshaar en meer haar op de borst, de buik en de rug)
• een gewichtstoename en moeilijkheden met het verliezen van gewicht of overgewicht
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een verminderd libido (zin in seks)
• huidafwijkingen zoals:
• acanthosis nigricans op de huid van de nek, de dijen, de oksels of de vulva
• acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren)
• een vette huid
• hidradenitis suppurativa (chronische huidziekte)
• huidmarkeringen
• roos
• insulineresistentie
• mentale problemen zoals:
• angst
• een depressie
• een laag zelfbeeld
• een onregelmatige menstruatie of afwezige menstruatieperiode (minder dan acht keer per jaar)
• onvruchtbaarheid
• pijn in het bekkengebied (bekkenpijn)
• slaapapneu

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van PCOS omvatten onregelmatige menstruatiecycli, overmatige haargroei op gezicht en lichaam (hirsutisme), acne, en een vette huid. Andere symptomen kunnen gewichtstoename, haaruitval op het hoofd, en problemen met vruchtbaarheid omvatten. Bij het optreden van deze symptomen, vooral als ze gepaard gaan met andere gezondheidsproblemen, is het belangrijk om medische hulp te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Nadat de arts de patiënte bevraagd heeft over haar klachten en een idee heeft over de frequentie en ernst van de menstruatieperiode, voert hij een grondig lichamelijk onderzoek uit. Hij bemerkt extra lichaamshaar en een hoge bloeddruk. De arts meet eveneens de lengte en controleert het gewicht om te zien of de patiënte een gezonde body mass index (BMI) heeft.

Diagnostisch onderzoek
Het polycysteus ovarium syndroom is door de aard van de symptomen erg moeilijk te identificeren, en een specifieke test is ook niet voorhanden. Een beeldvormend onderzoek in de vorm van een transvaginale echografie is wel essentieel. Hiermee is de arts in staat om een beeld te krijgen van onder andere de eierstokken wat de diagnose bevestigt. De vele cysten in de eierstokken zijn via een echografie namelijk zichtbaar als een kralensnoer. Daarnaast is een bloedonderzoek nodig wat informatie geeft over de hormoonwaarden in het bloed. Hij bemerkt een hoog androgeengehalte in het bloed, dat niet toe te wijzen is aan een andere aandoening.

Differentiële diagnose
De arts moet andere aandoeningen uitsluiten die onregelmatige of afwezige maandstonden met zich meebrengen zoals:

• aangeboren adrenale hyperplasie
• de ziekte van Cushing (te veel cortisol in het lichaam)
• een schildklierziekte
• hyperprolactinemie (verhoogde prolactinewaarden in het bloed)

Behandeling

Vrouwen genezen niet spontaan van de endocriene aandoening. Wel is een behandeling mogelijk door middel van het aanpassen van de levensstijl, en het nemen van medicijnen en/of supplementen. Hierbij werken de huisarts, een endocrinoloog (hormoonspecialist), een fysiotherapeut, een gynaecoloog voor vruchtbaarheidsproblemen), een psycholoog en/of een voedingsdeskundige samen.

Levensstijl
Wandelen en gewichtstraining vormen een goede basis voor het behandelen van de ziekte. Daarnaast is een goed slaappatroon nodig. Hierdoor is het lichaam beter in staat om insuline te verwerken. De gezondheid verbetert en de patiënte krijgt eveneens meer energie. Stress verminderen en stoppen met roken zijn andere adviezen; beide omgevingsfactoren leiden namelijk tot een verhoogd androgeengehalte wat bijdraagt aan de symptomen van PCOS). Verder is een hartgezonde en gevarieerde voeding: veel groenten, fruit, noten, bonen en volle granen. Een beperkte voedselinname van vlees, kaas en gebakken voedsel is verder aanbevolen.

Medicijnen en supplementen
Ook zet de arts mogelijk de anticonceptiepil in, want hierbij krijgt de vrouw wel een goede menstruatiecyclus. Hierdoor vermindert eveneens het risico op baarmoederkanker. Verder zijn medicijnen beschikbaar om hormonen zoals testosteron te blokkeren. Op deze manier vermindert de overmatige haargroei of het haarverlies. Mogelijk schrijft de arts vruchtbaarheidsmedicijnen voor voor vrouwen die juist zwanger wensen te worden. Helpen deze vruchtbaarheidsmedicijnen niet, dan is zijn andere behandelingsopties beschikbaar zoals in-vitrofertilisatie en chirurgie. Tot slot zijn sommige vrouwen gebaat bij psychotherapie.

Prognose van aandoening bij vrouwen

De prognose voor vrouwen met PCOS varieert afhankelijk van de ernst van de symptomen en de effectiviteit van de behandeling. Met een juiste behandeling en levensstijlaanpassingen kunnen de meeste vrouwen hun symptomen beheersen en hun kwaliteit van leven verbeteren. Langdurige complicaties kunnen onder andere metabool syndroom en verhoogd risico op type 2 diabetes zijn, wat een continue monitoring en management vereist.

Complicaties polycystisch ovarium syndroom

Als insuline niet goed gecontroleerd is, leidt dit mogelijk tot ernstige gezondheidsproblemen zoals:

• baarmoederkanker
• depressie, angst en een laag zelfbeeld
• diabetes mellitus type 2
• een abnormale vaginale bloeding
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een hartaanval
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een hoog cholesterolgehalte in het bloed
• een leverziekte
• hart- en vaatziekten
• het metabolisch syndroom
• slaapapneu
• steatohepatitis (niet-alcoholische leververvetting)
• vrouwelijke onvruchtbaarheid
• zwangerschapscomplicaties zoals:
• een miskraam
• zwangerschapsdiabetes (verhoogde bloedsuikerspiegel)
• zwangerschapshypertensie (hoge bloeddruk bij de zwangerschap)

Preventie

Preventie van PCOS is moeilijk omdat de exacte oorzaak onbekend is. Het handhaven van een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om het risico te verminderen en symptomen te beheersen. Vrouwen met een familiegeschiedenis van PCOS of gerelateerde aandoeningen moeten alert zijn op symptomen en regelmatig medische controles ondergaan om vroegtijdig te kunnen ingrijpen.

Praktische tips voor het omgaan met polycysteus ovarium syndroom (PCOS)

Polycysteus ovarium syndroom (PCOS) is een hormonale aandoening die kan leiden tot een onregelmatige menstruatiecyclus, overmatige haargroei, acne en vruchtbaarheidsproblemen. Het is belangrijk om PCOS goed te beheren om symptomen te verlichten en gezondheid te behouden.

Voedings- en lichaamsbewegingaanpassingen

Een gezond en evenwichtig voedingspatroon kan helpen om het insulinegehalte te reguleren en de symptomen van PCOS te beheersen. Het eten van vezelrijke voeding en het vermijden van suiker kan nuttig zijn voor het bevorderen van een gezonde insulinegevoeligheid. Regelmatige lichaamsbeweging helpt niet alleen bij gewichtsbeheersing, maar verbetert ook de hormonale balans.

Medicatie en hormonale behandeling

Afhankelijk van de symptomen kan je arts medicijnen voorschrijven zoals anticonceptiepillen om de menstruatiecyclus te reguleren of medicijnen die de insulinegevoeligheid verbeteren. In sommige gevallen kunnen vruchtbaarheidsbehandelingen nodig zijn voor vrouwen die moeite hebben om zwanger te worden.

Misvattingen rond polycysteus ovarium syndroom

Polycysteus ovarium syndroom (PCOS) is een veelvoorkomende hormonale aandoening bij vrouwen in hun reproductieve jaren. Hoewel het een goed begrepen aandoening is, bestaan er nog steeds veel misvattingen over wat PCOS precies inhoudt, hoe het wordt veroorzaakt en wat de impact ervan kan zijn op de gezondheid van vrouwen. Het is van groot belang deze misvattingen te verhelderen, zodat vrouwen goed geïnformeerd zijn en de juiste zorg kunnen krijgen.

PCOS is altijd zichtbaar op een echografie

Een veelvoorkomende misvatting is dat PCOS altijd zichtbaar is op een echografie. Hoewel vrouwen met PCOS vaak meerdere cysten op hun eierstokken hebben, is het niet noodzakelijk dat een echografie altijd dit patroon toont. Sommige vrouwen met PCOS hebben geen zichtbare cysten op hun eierstokken, maar vertonen nog steeds andere symptomen van de aandoening, zoals hormonale onbalans. Dit kan het moeilijk maken om de aandoening te diagnosticeren, vooral wanneer de cysten niet aanwezig zijn.

PCOS zorgt altijd voor vruchtbaarheidsproblemen

Veel mensen denken dat vrouwen met PCOS altijd vruchtbaarheidsproblemen hebben. Hoewel PCOS een belangrijke oorzaak van onvruchtbaarheid kan zijn, betekent dit niet dat elke vrouw met PCOS geen kinderen kan krijgen. Vrouwen met PCOS kunnen nog steeds zwanger worden, vaak met behulp van behandelingen zoals medicatie om de ovulatie te stimuleren. Het is belangrijk om te begrijpen dat de vruchtbaarheid van een vrouw met PCOS sterk kan variëren en dat veel vrouwen met de aandoening gezonde zwangerschappen kunnen hebben.

PCOS wordt altijd veroorzaakt door overgewicht

Hoewel overgewicht het risico op PCOS kan verhogen en het de symptomen kan verergeren, wordt PCOS niet uitsluitend veroorzaakt door overgewicht. De exacte oorzaak van PCOS is nog niet volledig begrepen, maar genetica en hormonale onevenwichtigheden spelen een belangrijke rol. Vrouwen van elk gewicht kunnen PCOS ontwikkelen. Het is daarom essentieel om niet alleen naar gewicht te kijken bij de diagnose of het beheer van de aandoening.

PCOS veroorzaakt altijd onregelmatige menstruatiecycli

Veel mensen denken dat PCOS altijd leidt tot onregelmatige menstruatiecycli. Hoewel onregelmatige menstruatie een veelvoorkomend symptoom is, ervaren niet alle vrouwen met PCOS dit. Sommige vrouwen met PCOS hebben regelmatige menstruaties, maar kunnen toch andere symptomen vertonen, zoals overmatige haargroei of beharing op ongebruikelijke plekken, en acne. Het is dus belangrijk te weten dat PCOS zich op verschillende manieren kan manifesteren bij verschillende vrouwen.

PCOS heeft geen invloed op de gezondheid op lange termijn

Er bestaat een misvatting dat PCOS slechts een tijdelijke aandoening is zonder invloed op de gezondheid op lange termijn. In werkelijkheid kan PCOS langdurige gevolgen hebben voor de gezondheid van een vrouw. Vrouwen met PCOS hebben een verhoogd risico op aandoeningen zoals diabetes mellitus, hoge bloeddruk, bloedonderzoeken die wijzen op verhoogde cholesterolniveaus, en hartziekten. Het is belangrijk om PCOS serieus te nemen en regelmatig medische controles te ondergaan om deze risicofactoren te beheren.

PCOS kan alleen worden behandeld met anticonceptiepillen

Anticonceptiepillen worden vaak voorgeschreven aan vrouwen met PCOS om hormonale onbalans te reguleren en de symptomen zoals beharing of acne te beheersen. Echter, anticonceptiepillen zijn niet de enige behandelingsoptie voor PCOS. Er zijn verschillende benaderingen om PCOS te behandelen, afhankelijk van de symptomen en de wensen van de patiënt. Andere behandelingen kunnen onder meer het gebruik van medicijnen om de ovulatie te stimuleren, gewichtsbeheersing, of het aanpassen van het voedingspatroon en lichaamsbeweging.

PCOS kan niet worden beheerd zonder medicatie

Hoewel medicatie een belangrijk onderdeel kan zijn van de behandeling van PCOS, is het niet altijd noodzakelijk. Vrouwen kunnen hun symptomen verbeteren door gezonde levensstijlkeuzes te maken, zoals een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging, en het beheersen van stress. In sommige gevallen kan een verandering in levensstijl genoeg zijn om symptomen te verminderen, vooral bij vrouwen die niet proberen zwanger te worden. Het is essentieel om met een arts samen te werken om de meest geschikte behandeling te vinden.

Alle vrouwen met PCOS hebben last van overmatige haargroei

Overmatige haargroei, ook wel beharing genoemd, is een veelvoorkomend symptoom van PCOS, maar het komt niet bij alle vrouwen voor. Sommige vrouwen met PCOS ervaren geen extra haargroei, terwijl anderen dit wel kunnen hebben, vaak op plaatsen zoals de bovenlip, kin of borst. De mate van haargroei varieert sterk tussen vrouwen en is afhankelijk van de ernst van de hormonale disbalans. Het is belangrijk om te begrijpen dat PCOS zich op verschillende manieren uit kan drukken.

PCOS is altijd gemakkelijk te diagnosticeren

Hoewel de symptomen van PCOS vaak duidelijk kunnen zijn, is de diagnose niet altijd eenvoudig. De symptomen van PCOS kunnen lijken op die van andere aandoeningen, zoals schildklierproblemen of huidtumor, en daarom kan het soms enige tijd duren voordat een juiste diagnose wordt gesteld. Artsen gebruiken vaak een combinatie van bloedtesten, echografieën en symptomen om PCOS te diagnosticeren, maar de diagnose kan variëren afhankelijk van de specifieke symptomen en medische geschiedenis van een vrouw.