Prediabetes: Alarmsignaal van diabetes (suikerziekte)

Circa 6% van de volwassen bevolking heeft prediabetes (gestoorde glucose-intolerantie). Dit is een alarmsignaal waarbij de bloedsuikerspiegel verhoogd is, maar nog niet hoog genoeg om te spreken van diabetes mellitus (suikerziekte). Patiënten met prediabetes lopen echter een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes mellitus type 2. Diverse omgevingsfactoren zoals overgewicht en onvoldoende lichaamsbeweging dragen bij aan een snellere ontwikkeling van prediabetes. Daarnaast zijn enkele aandoeningen geassocieerd met dit symptoom. Wanneer de arts de diagnose prediabetes stelt, is het belangrijk om de levensstijl aan te passen om de ontwikkeling van diabetes mellitus type 2 te voorkomen. Indien de patiënt geen wijzigingen aanbrengt in de levensstijl, zijn complicaties aan diverse organen mogelijk.

• Epidemiologie van prediabetes
• Oorzaken van prediabetes
• Aandoeningen en prediabetes
• Omgevingsfactoren en prediabetes
• Obesitas als een alarmteken voor diabetes mellitus
• Symptomen van prediabetes
• Diagnose en onderzoeken bij prediabetes
• Behandeling van prediabetes
• Complicaties van prediabetes
• Preventie van prediabetes

Epidemiologie van prediabetes

Prediabetes is wereldwijd een groeiend gezondheidsprobleem. Volgens recente schattingen lijdt circa 6% van de volwassen bevolking aan prediabetes. Dit percentage varieert echter aanzienlijk per regio, afhankelijk van factoren zoals etniciteit, sociaaleconomische status, en levensstijlgewoonten. Zo komt prediabetes vaker voor in ontwikkelde landen waar een sedentaire levensstijl en een dieet rijk aan calorieën gebruikelijk zijn. Ook zijn bepaalde etnische groepen, waaronder mensen van Latino-afkomst, Amerikaanse Indianen, en Aziatische Amerikanen, oververtegenwoordigd in de statistieken van prediabetes. Het voorkomen van prediabetes neemt toe met de leeftijd, en mensen boven de 45 jaar lopen een aanzienlijk hoger risico. Ongeveer 5-10% van de mensen met prediabetes ontwikkelt elk jaar diabetes mellitus type 2, vooral wanneer er geen veranderingen in de levensstijl worden doorgevoerd.

Oorzaken van prediabetes

Hoewel de exacte oorzaak van prediabetes nog steeds onbekend is anno augustus 2024, zijn er verschillende risicofactoren geïdentificeerd die bijdragen aan het ontstaan van deze aandoening. Bij prediabetes kan het lichaam suiker (glucose) niet goed verwerken, waardoor suiker zich ophoopt in de bloedbaan in plaats van energie te leveren aan cellen die zorgen voor de functie van spieren en andere weefsels. Het lichaam haalt glucose voornamelijk uit voedsel. Bij de vertering komt suiker in de bloedbaan terecht. Suiker moet van het bloed naar de cellen van het lichaam gaan, maar hiervoor is insuline nodig, een hormoon dat door de alvleesklier (pancreas) wordt geproduceerd. Insuline zorgt ervoor dat glucose in de cellen terechtkomt, waardoor de hoeveelheid suiker in de bloedbaan afneemt. Bij prediabetes ontstaan fouten in dit proces. Ofwel produceert de alvleesklier onvoldoende insuline, ofwel worden de cellen resistent tegen de werking van insuline, of er is sprake van een combinatie van beide factoren, wat resulteert in hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel).

Aandoeningen en prediabetes

Diverse aandoeningen zijn bekende risicofactoren voor het ontwikkelen van prediabetes:

• Acanthosis nigricans (verdikte en verkleurde huid)
• Coeliakie (glutenintolerantie met maag- en darmproblemen)
• Hart- en vaatziekten
• Hemochromatose (ijzerstapelingsziekte met orgaanschade)
• Obstructief slaapapneusyndroom (slaapstoornis)
• Polycysteus ovariumsyndroom (PCOS: hormonale veranderingen)
• Kindermishandeling: Uit een wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd in juni 2017 in het tijdschrift ‘Frontiers of Endocrinology’ blijkt dat kindermishandeling een onafhankelijke risicofactor is voor prediabetische stoornissen.
• Zwangerschapsdiabetes: Vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, ontwikkelen sneller prediabetes. Dit betekent echter niet dat elke vrouw met zwangerschapsdiabetes ook prediabetes krijgt.

Omgevingsfactoren en prediabetes

Buikvet en/of obesitas

Overgewicht, vooral in de buikstreek, verhoogt de kans op prediabetes. Buikvet verhoogt de afgifte van vrije vetzuren, wat de insulineresistentie (ongevoeligheid van cellen voor insuline) bevordert. Daarnaast dragen buikvet, een verhoogd cholesterolgehalte, hoge bloeddruk (hypertensie) en verhoogde triglyceriden in het bloed bij aan een verhoogd risico op hartziekten.

Etniciteit

Bepaalde etnische groepen hebben een verhoogd risico op prediabetes en diabetes. Vooral personen van Latino-afkomst, Amerikaanse Indianen, Pacific Islanders, Aziatische Amerikanen en niet-Spaanse mensen met een zwarte huidskleur lopen een verhoogd risico.

Familiegeschiedenis

Een familiegeschiedenis van diabetes verhoogt het risico op prediabetes, vooral wanneer dit gepaard gaat met een ongezond dieet, weinig lichaamsbeweging, roken, en hoge bloeddruk.

Leeftijd

Met het ouder worden, vooral vanaf de leeftijd van 45 jaar, vermindert het vermogen van de alvleesklier om insuline te produceren, wat het risico op het ontwikkelen van prediabetes en diabetes verhoogt.

Sedentaire levensstijl

Een sedentaire levensstijl, gekenmerkt door weinig lichaamsbeweging en veel zittende activiteiten, verhoogt het risico op prediabetes. Lichaamsbeweging helpt het lichaam om insuline effectiever te gebruiken.

Tailleomvang

Een grote tailleomvang kan een aanwijzing zijn voor prediabetes. Dit geldt bij mannen met een tailleomvang van meer dan 101,6 cm en bij vrouwen met een tailleomvang groter dan 88,9 cm.

Obesitas als een alarmteken voor diabetes mellitus

Obesitas (zwaarlijvigheid) speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van prediabetes en diabetes mellitus (suikerziekte) omdat overtollig vet kan leiden tot insulineresistentie. Bij insulineresistentie reageren de cellen (voornamelijk in de spieren, lever en vetweefsel) niet goed op insuline. Patiënten met prediabetes of diabetes blijven vaak insuline produceren, maar het lichaam kan deze insuline niet efficiënt gebruiken. Dit leidt tot een vicieuze cirkel waarbij de alvleesklier steeds meer insuline produceert om de resistentie te overwinnen, wat uiteindelijk kan resulteren in uitputting van de alvleesklier. Als de patiënt geen gewicht verliest, de koolhydraatinname niet vermindert of onvoldoende lichaamsbeweging krijgt, stijgt de bloedsuikerspiegel, wat leidt tot een diagnose van diabetes.

Symptomen van prediabetes

Meestal ervaart een patiënt met prediabetes geen duidelijke symptomen. Soms kunnen echter subtiele symptomen optreden, zoals vermoeidheid (asthenie), verhoogde dorst en frequent urineren (pollakisurie). Deze symptomen worden vaak toegeschreven aan andere oorzaken zoals slaapproblemen of inactiviteit, waardoor patiënten niet snel een arts raadplegen. Daarnaast kunnen er enkele huidklachten optreden, zoals langzame wondgenezing, jeuk en hyperpigmentatie (donkere verkleuring van de huid op bepaalde plaatsen zoals de nek, oksels, ellebogen, knieën en knokkels). Tot slot kan een wazig gezichtsvermogen bij sommige patiënten voorkomen.

Diagnose en onderzoeken bij prediabetes

Diagnostisch criterium

Prediabetes wordt vastgesteld in de fase voorafgaand aan diabetes, waarbij de glucosewaarden in het bloed afwijken van het normale patroon. De diagnose wordt gesteld door middel van een bloedonderzoek wanneer de nuchtere glucosewaarden tussen 100 mg/dl en 125 mg/dl liggen (normaal is minder dan 100 mg/dl) en/of wanneer het hemoglobine A1c (een gemiddelde van drie maanden van de bloedsuikerspiegel) tussen 5,7 en 6,4 procent ligt (normaal is minder dan 5,7 procent). Waarden van 6,5 procent of hoger duiden op diabetes mellitus type 2.

Extra testen op prediabetes

Personen ouder dan 45 jaar worden aangeraden om elke drie jaar een test te laten uitvoeren om (pre)diabetes op te sporen. Indien prediabetes al is vastgesteld, wordt een jaarlijkse controle aanbevolen.

Behandeling van prediabetes

Indien de diagnose prediabetes wordt gesteld, is een leefstijlverandering essentieel. In sommige gevallen kan de arts medicijnen voorschrijven, vooral wanneer het risico op het ontwikkelen van diabetes hoog is of als de patiënt andere gezondheidsproblemen heeft.

Gewichtsverlies en lichaamsbeweging

Het verliezen van 5 tot 7 procent van het lichaamsgewicht kan een enorm verschil maken in het voorkomen van diabetes mellitus type 2. Regelmatige lichaamsbeweging, zoals wandelen, fietsen of zwemmen, gedurende ten minste 150 minuten per week (bijvoorbeeld 30 minuten per dag, vijf dagen per week) kan de insulinegevoeligheid van de cellen verbeteren.

Voeding

Een gezond dieet dat rijk is aan vezels, volle granen, fruit en groenten, en arm aan verzadigde vetten, kan helpen om een gezond gewicht te behouden en de bloedsuikerspiegel onder controle te houden. Het verminderen van de inname van suikerhoudende dranken en snacks kan ook helpen om prediabetes te beheren.

Medicatie

In sommige gevallen kan de arts medicijnen voorschrijven, zoals metformine, om de insulineresistentie te verbeteren en de bloedsuikerspiegel te verlagen. Metformine wordt vaak voorgeschreven aan mensen met een hoog risico op diabetes, vooral wanneer leefstijlveranderingen alleen niet effectief genoeg zijn.

Complicaties van prediabetes

Zonder interventie kan prediabetes leiden tot diabetes mellitus type 2. Diabetes type 2 kan op zijn beurt leiden tot ernstige gezondheidscomplicaties zoals hart- en vaatziekten, nierproblemen, zenuwbeschadiging (neuropathie), en oogproblemen (retinopathie). Het risico op deze complicaties neemt toe naarmate de prediabetes onbehandeld blijft en overgaat in diabetes.

Preventie van prediabetes

Het is mogelijk om prediabetes te voorkomen door gezonde leefgewoonten aan te nemen. Dit omvat het handhaven van een gezond gewicht, regelmatig bewegen, en een evenwichtig dieet volgen. Het vermijden van roken en het beheersen van stress zijn ook belangrijke factoren die kunnen helpen bij het voorkomen van prediabetes. Regelmatige gezondheidscontroles zijn cruciaal om eventuele vroegtijdige tekenen van prediabetes op te sporen en tijdig in te grijpen.

Lees verder

• Diabetes: Behandeling via o.a. educatie, voeding & insuline
• Diabetische nefropathie: Nierziekte door diabetes
• Diabetische neuropathie: Zenuwschade door diabetes met pijn
• Insulineresistentie: Cellen zijn ongevoelig voor insuline
• Diabetische retinopathie: Oogaandoening door diabetes