Acanthosis nigricans: Verdikte en verkleurde huid

Acanthosis nigricans (AN) is een huidaandoening waarbij de patiënt een abnormaal verhoogde kleuring (hyperpigmentatie) en verdikking (hyperkeratose) van de huid heeft. Dit vindt vooral plaats bij huidplooien, zoals in de nek en lies en onder de armen (oksels). De huidziekte bestaat in een goedaardige (benigne) en kwaadaardige (maligne) vorm. De aangeboren (erfelijke) vorm van de aandoening is meestal goedaardig, terwijl de kwaadaardige vorm optreedt bij volwassen patiënten. De behandeling is vooral gericht op het verminderen van de symptomen. De ziekte valt te voorkomen door het nastreven van een gezonde levensstijl en een goed gewicht.

• Epidemiologie acanthosis nigricans
• Oorzaken huidaandoening: Aangeboren of verworven
• Vormen: Goedaardige en kwaadaardige acanthosis nigricans
• Symptomen acanthosis nigricans
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling acanthosis nigricans
• Prognose acanthosis nigricans
• Complicaties
• Preventie acanthosis nigricans
• Praktische omgangstips bij acanthosis nigricans
• Huidverzorging en behandeling
• Gezondheid en risicofactoren beheren
• Misvattingen rond acanthosis nigricans
• Acanthosis nigricans is altijd een teken van kanker
• De donkere plekken kunnen altijd snel verdwijnen met behandeling
• Acanthosis nigricans komt alleen voor bij overgewicht of obesitas
• Acanthosis nigricans is een onschuldige aandoening die geen behandeling vereist
• Alleen dermatologen kunnen acanthosis nigricans behandelen
• Acanthosis nigricans is altijd zichtbaar op de huid
• Er zijn geen langetermijngevolgen van acanthosis nigricans

Epidemiologie acanthosis nigricans

Acanthosis nigricans is een vrij veel voorkomende aandoening die zich op elke leeftijd kan presenteren. Veel goedaardige vormen ontwikkelen zich tijdens de kindertijd en puberteit, terwijl het ontstaan van kwaadaardige acanthosis nigricans meestal optreedt bij volwassenen ouder dan veertig jaar. Er zijn echter uitzonderingen op deze regel. De frequentie van acanthosis nigricans is niet precies bekend. De ziekte komt het meest voor bij patiënten van Afrikaanse afkomst. Mannen en vrouwen worden gelijk getroffen.

Oorzaken huidaandoening: Aangeboren of verworven

Aangeboren

Soms is de oorzaak erfelijk; de patiënt heeft de aandoening dan via een autosomaal dominant overervingspatroon van een ouder geërfd.

Volgende syndromen en aandoeningen gaan gepaard met de erfelijke vorm van acanthosis nigricans:

• acromegalie
• Alström telangiectasieën
• Bartter syndroom
• Beare-Stevenson syndroom
• Bloom-syndroom
• Capozucca-syndroom
• chondrodystrofie met dwerggroei
• Costello-syndroom
• dermatomyositis
• familiale pijnappelklier hypertrofie
• fenylketonurie (afwijkingen aan hersenen en lichaam)
• gigantisme (overmatige groei door hypofysetumor in hersenen)
• goedaardige encefalopathie (hersenziekte)
• Hashimoto-thyroïditis (chronische ontsteking van de schildklier, vooral bij vrouwen, veroorzaakt door auto-immunisatie tegen thyroglobuline)
• Hirschowitz-syndroom
• hypofyse hypogonadisme (onvoldoende ontwikkeling van geslachtsklieren)
• Lawrence-Moon-Bardet-syndroom
• Lawrence-Seip syndroom
• lipoatrofe diabetes mellitus
• lupoide hepatitis
• lupus erythematosus
• piramidebaan degeneratie
• het Prader-Willi-syndroom
• pseudoacromegalie
• Rud-syndroom
• sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen)
• Stein-Leventhal syndroom
• syndroom van Crouzon
• type A-syndroom (HAIR-AN-syndroom)
• Werner-syndroom
• ziekte van Wilson (koperstapeling in lever en hersenen)

Verworven

Aandoeningen

De medisch gerelateerde factoren waardoor acanthosis nigricans tot uiting komt, omvatten diabetes en obesitas (zwaarlijvigheid). Bij deze aandoeningen ontstaat te veel insuline in de bloedstroom. Hierdoor vermenigvuldigen normale huidcellen zich. In deze cellen zit meer melanine bij patiënten met een donkere huidskleur. Dit resulteert in een donkere huidvlek die meer kleur heeft dan de omliggende huid. De huidaandoening is met andere woorden een voorspellende factor voor diabetes. Ook aandoeningen van de hypofyse, een laag gehalte aan schildklierhormonen en aandoeningen van de bijnieren, zoals de ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen door bijnieren), zijn soms de oorzaak van deze huidziekte.

Kanker

Volgende soorten kanker gaan gepaard met de verworven vorm:

• alvleesklierkanker (tumor in alvleesklier met symptomen van geelzucht en buikpijn)
• baarmoederkanker (abnormale vaginale bloedingen)
• blaaskanker
• borstkanker
• darmkanker
• eierstokkanker
• een Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem met vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid)
• een non-Hodgkin lymfoom (kanker in lymfocyten van immuunsysteem met vergrote lymfeklieren en algemene symptomen)
• endeldarmkanker
• feochromocytoom
• galblaaskanker
• galwegkanker
• leverkanker
• longkanker
• lymfoom
• maagkanker
• mycose fungoides
• nierkanker
• prostaatkanker
• schildklierkanker
• slokdarmkanker (slikproblemen en problemen met eten)
• teelbalkanker
• Wilmstumor (vorm van nierkanker bij kinderen met buikpijn)

Medicatie

Bepaalde geneesmiddelen resulteren eveneens in de huidziekte. Enkele voorbeelden hiervan omvatten menselijke groeihormonen, orale anticonceptiva (via de mond ingenomen anticonceptiepil), schildkliermedicijnen en zelfs bepaalde bodybuilding-supplementen. Al deze geneesmiddelen veranderen het insulinegehalte.

Vormen: Goedaardige en kwaadaardige acanthosis nigricans

Goedaardige vorm

Goedaardige acanthosis nigricans treedt op als een primaire, geïsoleerde aandoening. Dit staat bekend als de erfelijke, goedaardige vorm. De symptomen zijn soms zichtbaar tijdens de geboorte, maar meestal komen deze pas tot uiting in de kindertijd of de puberteit. De huidveranderingen ontwikkelen zich langzaam om dan te verergeren in de adolescentie. Uiteindelijk stabiliseren of verbeteren zelfs de symptomen. Bij sommige getroffen patiënten zijn de symptomen slechts in beperkte mate aanwezig. Deze goedaardige vorm heeft geen invloed op de levensduur van de patiënt. De symptomen zijn meestal beperkt tot de huid. In veel gevallen kan een diagnose worden gesteld door een visuele inspectie van de huid. Medische behandeling is over het algemeen niet vereist. Het kan echter nuttig zijn om de aandoening te volgen en indien nodig de huidconditie te verbeteren.

Kwaadaardige vorm

De kwaadaardige vorm van acanthosis nigricans is veel zeldzamer en treedt meestal op bij volwassenen. Het gaat vaak gepaard met een onderliggende vorm van kanker. De symptomen van kwaadaardige acanthosis nigricans verschijnen vaak snel en verergeren snel. De aandoening gaat meestal vooraf aan het identificeren van kanker. Bij deze vorm is een snelle evaluatie en behandeling van de onderliggende ziekte noodzakelijk. Het is ook belangrijk om de huidziekte goed te monitoren en alle veranderingen te documenteren. De behandeling van de kwaadaardige vorm richt zich voornamelijk op de onderliggende kanker en kan medicijnen en chirurgie omvatten.

Symptomen acanthosis nigricans

De symptomen van acanthosis nigricans omvatten:

• Donkere verkleuring van de huid, vooral in de plooien zoals onder de armen, in de liezen en op de achterkant van de nek.
• Verdikking van de huid met een fluweelachtige textuur.
• Vlekken die mogelijk jeuk kunnen veroorzaken, hoewel het meestal niet jeukt.
• Soms een geurige afscheiding van de huidplooien.

In de meeste gevallen worden de symptomen geïdentificeerd door een visuele inspectie van de huid. Soms kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om andere aandoeningen uit te sluiten.

Alarmsymptomen

Er zijn enkele symptomen waarbij acanthosis nigricans gepaard kan gaan met een ernstige onderliggende aandoening, zoals:

• Plotselinge of ernstige verandering in huidsymptomen.
• Symptomen die zich snel ontwikkelen of verergeren.
• Aanwezigheid van andere symptomen zoals pijn, gewichtsverlies, ongewone bloedingen of knobbels.

Bij het waarnemen van deze alarmsymptomen is het belangrijk om onmiddellijk medisch advies te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van acanthosis nigricans wordt vaak gesteld door een visuele inspectie van de huid. Bij twijfel of als er sprake is van kwaadaardige acanthosis nigricans, kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn:

• Huidbiopsie: Verwijdering van een klein stukje huid om te onderzoeken onder een microscoop.
• Bloedonderzoek: Om te controleren op mogelijke onderliggende aandoeningen zoals diabetes of hormoononevenwichtigheden.
• Beeldvorming: In sommige gevallen kan beeldvorming noodzakelijk zijn om te zoeken naar onderliggende tumoren of andere afwijkingen.

Behandeling acanthosis nigricans

De behandeling van acanthosis nigricans is afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de symptomen. De behandeling kan omvatten:

• Aanpassing van de levensstijl: Vermindering van gewicht bij obesitas en controle van diabetes.
• Medicamenteuze behandeling: Gebruik van crèmes en zalfjes om de huid te verbeteren en te verzachten.
• Behandeling van onderliggende aandoeningen: Behandeling van eventuele kanker of andere ziekten die mogelijk de oorzaak zijn.

In veel gevallen kan de behandeling gericht zijn op het verlichten van symptomen en het verbeteren van het uiterlijk van de huid.

Prognose acanthosis nigricans

De prognose van acanthosis nigricans hangt af van de oorzaak en de ernst van de aandoening. Goedaardige acanthosis nigricans heeft meestal een gunstige prognose met weinig gevolgen voor de gezondheid. De symptomen kunnen verbeteren met veranderingen in levensstijl en medische behandeling indien nodig.

Kwaadaardige acanthosis nigricans heeft een ernstigere prognose, afhankelijk van de aard en de ernst van de onderliggende kanker of aandoening. Vroege detectie en behandeling van de onderliggende oorzaak zijn cruciaal voor een betere prognose.

Complicaties

Complicaties van acanthosis nigricans kunnen zijn:

• Psychosociale impact: Ontevredenheid over uiterlijk en invloed op zelfbeeld.
• Infecties: Mogelijke infecties van de huid bij beschadigde gebieden.
• Verspreiding van de aandoening: Bij ernstige gevallen kan de aandoening zich uitbreiden naar andere delen van het lichaam.

Preventie acanthosis nigricans

Preventie van acanthosis nigricans kan worden bereikt door:

• Gezonde levensstijl: Het handhaven van een gezond gewicht en regelmatige lichaamsbeweging.
• Controle van risicofactoren: Het monitoren van diabetes en andere aandoeningen die kunnen bijdragen aan acanthosis nigricans.
• Vroege detectie: Regelmatige medische controles om eventuele vroege tekenen van aandoening of onderliggende ziekten te identificeren.

Het nastreven van een gezonde levensstijl en medische controles zijn belangrijk voor het voorkomen en beheren van acanthosis nigricans.

Praktische omgangstips bij acanthosis nigricans

Huidverzorging en behandeling

Acanthosis nigricans is een huidaandoening die zich uit in verdikte en donker gekleurde huid, meestal in de plooien van de huid, zoals de oksels, de nek, of de liezen. Het is belangrijk om de huid goed te verzorgen om irritatie of infecties te voorkomen. Het gebruik van milde, hydraterende crèmes kan helpen om de huid soepel te houden en verdere verharding te voorkomen. Het vermijden van agressieve scrubs of chemicaliën die de huid kunnen irriteren, is eveneens belangrijk.

In sommige gevallen kan de arts behandelingen voorschrijven om de aandoening te verlichten, zoals topische medicijnen of chemische peelings. Regelmatige opvolging is belangrijk om te controleren of de behandeling effectief is en of er veranderingen optreden die aandacht vereisen.

Gezondheid en risicofactoren beheren

Acanthosis nigricans kan soms een indicatie zijn van onderliggende gezondheidsproblemen, zoals insulineresistentie of diabetes. Het is belangrijk om deze risicofactoren te beheren door regelmatig de bloedsuikerspiegel te controleren en een gezond gewicht te behouden. Een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kunnen helpen om de insulinegevoeligheid te verbeteren en het risico op diabetes te verminderen.

Bij sommige patiënten kan acanthosis nigricans een teken zijn van hormonale veranderingen, zoals bij polycysteus ovariumsyndroom (PCOS). In dergelijke gevallen kan het nuttig zijn om samen te werken met een endocrinoloog om de onderliggende aandoening te behandelen. Het is ook belangrijk om medische aandoeningen die gepaard gaan met acanthosis nigricans te behandelen om de huidproblemen effectief te beheersen.

Misvattingen rond acanthosis nigricans

Acanthosis nigricans is een huidaandoening die gekarakteriseerd wordt door donkere, verdikte huidgebieden, vaak in de plooien van het lichaam zoals de hals, oksels en knieholtes. Deze aandoening kan wijzen op onderliggende gezondheidsproblemen, zoals insulineresistentie of obesitas. Er zijn echter veel misvattingen over wat deze aandoening betekent en hoe het behandeld kan worden.

Acanthosis nigricans is altijd een teken van kanker

Hoewel acanthosis nigricans in sommige gevallen geassocieerd kan worden met kanker, vooral bij volwassenen die niet reageren op behandelingen, is het meestal een teken van andere gezondheidsproblemen, zoals diabetes mellitus of obesitas. De aandoening is in de meeste gevallen goedaardig en kan worden verbeterd door het aanpakken van de onderliggende oorzaak, zoals het verbeteren van de insulinegevoeligheid of gewichtsverlies.

De donkere plekken kunnen altijd snel verdwijnen met behandeling

De donkere plekken die gepaard gaan met acanthosis nigricans verdwijnen niet altijd snel, zelfs niet met de juiste behandeling. De huidveranderingen kunnen verbeteren naarmate de onderliggende aandoening wordt behandeld, zoals het reguleren van de bloedsuikerspiegel of het afvallen, maar het kan enige tijd duren voordat een merkbare verbetering zichtbaar is. In sommige gevallen kan een arts ook medicatie aanbevelen, zoals topische crèmes, om de huidkleur te verlichten.

Acanthosis nigricans komt alleen voor bij overgewicht of obesitas

Hoewel acanthosis nigricans vaak voorkomt bij mensen met overgewicht of obesitas, kan het ook optreden bij mensen die een gezond gewicht hebben. De aandoening wordt vaker geassocieerd met insulineresistentie, wat niet altijd gerelateerd is aan gewicht. Erfelijkheid en hormonale aandoeningen kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van acanthosis nigricans, ongeacht het gewicht van de persoon.

Acanthosis nigricans is een onschuldige aandoening die geen behandeling vereist

Hoewel acanthosis nigricans op zichzelf meestal geen ernstige medische aandoening is, kan het een aanwijzing zijn voor onderliggende gezondheidsproblemen die aandacht vereisen. Het is belangrijk om de mogelijke oorzaken van de aandoening te onderzoeken en eventuele risicofactoren, zoals diabetes mellitus of hormonale verstoringen, te behandelen. Het aanpakken van de onderliggende oorzaak kan niet alleen de huidaandoening verbeteren, maar ook de algehele gezondheid van de patiënt.

Alleen dermatologen kunnen acanthosis nigricans behandelen

Hoewel dermatologen vaak de diagnose stellen en behandelingen voorschrijven voor acanthosis nigricans, kunnen huisartsen ook een belangrijke rol spelen bij het identificeren van de aandoening en het aanpakken van de onderliggende oorzaken. Het is essentieel om samen te werken met een arts die de juiste tests kan uitvoeren en een behandelplan kan opstellen om de aandoening effectief te beheren.

Acanthosis nigricans is altijd zichtbaar op de huid

In sommige gevallen kan acanthosis nigricans subtiel zijn en slechts licht merkbaar in de vroege stadia. De aandoening kan zich soms ontwikkelen in huidplooien die niet altijd zichtbaar zijn zonder nader onderzoek. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als er veranderingen in de huid zijn die verdacht lijken, zelfs als deze niet onmiddellijk opvallend zijn.

Er zijn geen langetermijngevolgen van acanthosis nigricans

Hoewel acanthosis nigricans zelf meestal geen ernstige gezondheidseffecten heeft, kan het wijzen op risicofactoren zoals insulineresistentie, wat kan leiden tot diabetes mellitus type 2 als het niet wordt beheerd. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de onderliggende oorzaken van de aandoening, omdat onbehandelde risicofactoren op lange termijn ernstige gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken.

Lees verder

• Hyperkeratose (verhoorning huid): Vormen van verdikte huid