Acanthosis nigricans: symptomen, oorzaak en behandeling

Acanthosis nigricans: symptomen, oorzaak en behandeling Acanthosis nigricans is een zeldzame huidaandoening of huidziekte. Acanthosis Nigricans wordt gekenmerkt door hyperpigmentatie met een versterkt huidreliëf. Bij deze aandoening staan donkere huidverkleuringen en een dikke, fluweelachtige huiduitslag in de oksels, nek, geslachtsdelen, je achterste, onder de borsten en lies voorop. Ook kan sprake zijn van een verdikte huid op de handpalm en voetzolen. In de westerse wereld komt de aandoening het frequentst voor in associatie met obesitas en insulineresistentie. Behandeling van acanthosis nigricansis is vooral gericht op het verminderen van de symptomen en het aanpakken van de onderliggende oorzaak. Acanthosis nigricans kan voorkomen worden door het nastreven van een gezonde levensstijl en een goed gewicht.
Acanthosis nigricans onder de oksel / Bron: Madhero88, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Acanthosis nigricans onder de oksel / Bron: Madhero88, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Wat is acanthosis nigricans?

Acanthosis nigricans is een huidaandoening met hyperpigmentatie en hyperkeratose (verdikking) van de huid. De huidlaesies zijn grijs-roze tot bruinzwart van kleur en hebben een fluweelachtig tot papillomateus oppervlak, dat wil zeggen dat er wratachtige bultjes kunnen ontstaan.

Vóórkomen

Acanthosis nigricans kan zowel mannen als vrouwen treffen, evenals zuigelingen, kinderen en volwassenen. Hoewel de prevalentiecijfers van deze stoornis verschillen tussen de onderzoeken, is het duidelijk dat een aanzienlijk deel van de obese en diabetische personen deze huidaandoening vertoont en dat de prevalentie van deze aandoening kan verschillen tussen etnische groepen. In de Verenigde Staten lijkt acanthosis nigricans vaker voor te komen bij mensen van Indiaanse, Afro-Amerikaanse en Latijns-Amerikaanse afkomst dan bij blanke of Aziatische individuen

Symptomen: donkere verkleuring en verdikking huid

Verschijnselen

Bij acanthosis nigricans ontstaat meestal in de huidplooien een licht tot donkerbruine pigmentatie, en een versterkt huidreliëf, een verdikking van de huid. Het gaat om een grijze tot bruinzwarte verkleuring van de huid met een fluweelachtig tot wratachtig oppervlak. Bijna altijd zijn de huidafwijkingen symmetrisch verdeeld over het lichaam. In zweterige plooien kunnen de afwijkingen gaan jeuken en stinken.

Voorkeursplekken

Acanthose betekent 'verdikking van de opperhuid' en nigricans duidt op 'verzwartend'. Dit huidbeeld doet zich vooral voor in de oksels (zie foto bovenaan het artikel), liezen, bilnaad, onder de borsten, nek en rond de navel. Tevens kan de huid op de handpalm en voetzolen verdikt zijn. Ook kunnen er veranderingen van de ogen en nagels optreden, zoals wratachtige verdikkingen rond de ogen en ongewone broze nagels. Normaal gesproken geven de afwijkingen geen klachten, maar soms kan er jeuk optreden. Het is een zeldzame ziekte, die zowel bij kinderen als volwassenen kan voorkomen.

Oorzaak van acanthosis nigricans

De oorzaak van acanthosis nigricans is anno 2024 nog niet volledig opgehelderd. Er lijkt een relatie te zijn met insulineresistentie. Huidcellen kunnen door groeifactoren worden aangezet tot groei, bijvoorbeeld insuline-like growth factor (IGF). Dergelijke groeifactoren zijn in verhoogde mate in het bloed aanwezig in geval van onder meer overgewicht en bij ziekten zoals diabetes en stofwisselingsziekten. De aandoening kan derhalve een verband hebben met diverse aandoeningen en afwijkingen, zoals:
  • obesitas of overgewicht;
    Overgewicht / Bron: Istock.com/VladimirFLoydOvergewicht / Bron: Istock.com/VladimirFLoyd
  • als uiting van een kanker (paraneoplastisch);
  • bepaalde endocriene (glandulaire) stoornissen, zoals diabetes;
  • hormonale afwijkingen;
  • als onderdeel van syndromen, zoals syndroom van Cushing, Polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS);
  • als reactie op sommige geneesmiddelen.

In sommige families komt deze aandoening vaker voor.

Paraneoplastische syndromen

Paraneoplastische syndromen (PNS) of verschijnselen zijn verschijnselen, die niet direct door ingroei of massawerking van de tumor worden veroorzaakt, maar die de tumor begeleiden. Het ontstaat meestal door humorale factoren en veel van deze syndromen worden niet volledig begrepen. Acanthosis nigricans als uiting van een kanker, wordt vooral gezien bij adenocarcinoom van het maag-darmstelsel. Deze uiting van acanthosis nigricans wordt wel 'maligne acanthosis nigricans' genoemd. Maligne betekent 'kwaadaardig'. De volgende soorten kanker kunnen gepaard gaan met acanthosis nigricans:

Risicofactoren

De risicofactoren om acanthosis nigricans te ontwikkelen, zijn:
  • Obesitas. Des te zwaarder je bent, des te groter je risico op acanthosis nigricans.
  • Familiegeschiedenis. Sommige soorten acanthosis nigricans lijken erfelijk bepaald te zijn.

Bloedafname / Bron: Istock.com/anna1311Bloedafname / Bron: Istock.com/anna1311

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De aandoening kan door een arts worden gediagnosticeerd door middel van een anamnese en een lichamelijk onderzoek. Ook kan bloedonderzoek, celonderzoek, en een huidbiopsie worden uitgevoerd, vooral om onderliggende afwijkingen aan te tonen.

Differentiële diagnose

De volgende aandoeningen kunnen (aanvankelijk) een soortgelijk beeld geven:

Bewegen is gezond! / Bron: Istock.com/monkeybusinessimagesBewegen is gezond! / Bron: Istock.com/monkeybusinessimages

Behandeling van acanthosis nigricans

Leefstijlveranderingen

In de westerse wereld komt de aandoening het frequentst voor in associatie met obesitas en insulineresistentie. Door meer te bewegen en slechte eetgewoonten om te buigen naar een gezond dieet en leefpatroon, kan de aandoening bestreden worden. Leefstijlverandering en vermindering van lichaamsgewicht, kan leiden tot een snelle verbetering van de acanthosis nigricans.

Onderliggende oorzaak

Het verhelpen van de onderliggende oorzaak, is in het algemeen de therapie. Wanneer acanthosis nigricans veroorzaakt wordt door een geneesmiddel, dan moet er samen met de arts naar een nieuw middel worden gezocht. De afwijkingen zullen verdwijnen, zodra de medicatie wordt gestopt. De arts past zo nodig hormoonvervangende therapie toe voor patiënten met bepaalde endocriene stoornissen.

Lokale behandeling

Lokale behandelingen kunnen bestaan uit dermabrasie en laser. Toepassing van zalf met tretinoïne of salicylzuur kan ook enig effect hebben.

Tretinoïne crème (vitamine A zuur) / Bron: Martin SulmanTretinoïne crème (vitamine A zuur) / Bron: Martin Sulman

Complicaties

Mensen met acanthosis nigricans ontwikkelen veel vaker diabetes type 2.

Prognose

Acanthosis nigricans zal waarschijnlijk verbeteren als de oorzaak is verwijderd. Obesitas-gerelateerde acanthosis nigricans zal bijvoorbeeld verbeteren met gewichtsverlies, en door geneesmiddelen geïnduceerde acanthosis nigricans zal waarschijnlijk verdwijnen wanneer je stopt met de inname van het medicijn. Erfelijke varianten kunnen al dan niet vervagen met het ouder worden, en maligniteit-geassocieerde varianten kunnen, nadat de maligniteit is verwijderd, vervagen.

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Acanthosis palmaris (huidziekte): Penshandpalmen door kankerAcanthosis palmaris (huidziekte): Penshandpalmen door kankerEen erg vreemde en zeldzame aandoening is de huidziekte "acanthosis palmaris". Hierbij heeft een patiënt handpalmen die…
Acanthosis nigricans: Verdikte en verkleurde huidAcanthosis nigricans: Verdikte en verkleurde huidAcanthosis nigricans (AN) is een huidaandoening waarbij de patiënt een abnormaal verhoogde kleuring (hyperpigmentatie) e…
Wratjes in de hals, nek, onder oksel, op romp, lies en bilWratjes in de hals, nek, onder oksel, op romp, lies en bilKleine huidkleurige wratjes in de hals, nek, onder oksels, op romp en liezen? Wat zijn dat? Steelwratjes of steelwratten…
Jeukende uitslag in nek en hals: symptomen en oorzakenJeukende uitslag in nek en hals: symptomen en oorzakenEr kunnen zich allerlei huidaandoeningen manifesteren in de hals en de nek(-regio). Dit kan gepaard gaan met een scala a…

Implantaat onderhoudenImplantaat onderhoudenEen implantaat in de boven-of onderkaak is een kunstwortel waarop een kroon geplaatst kan worden. Het onderhoudt van een…
Keratosis pilaris: een veelvoorkomende huidaandoeningKeratosis pilaris: een veelvoorkomende huidaandoeningKeratosis pilaris is een huidaandoening, waarbij kleine bultjes rond de haarzakjes ontstaan. De huid is rood en voelt er…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Madhero88, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Dr. R.I.F. van der Waal, prof. dr. H.A.M. Neumann (red.): Praktische dermatologie - Klinische atlas met 470 afbeeldingen in kleur, Prelum uitgevers, Houten, 2009.
  • Mayo Clinic. Acanthosis nigricans: Symptoms & causes. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/acanthosis-nigricans/symptoms-causes/syc-20368983 (ingezien op 21-8-2018)
  • Update. Acanthosis nigricans. https://www.uptodate.com/contents/acanthosis-nigricans (ingezien op 21-8-2018)
  • Wikipedia. Acanthosis nigricans. https://en.wikipedia.org/wiki/Acanthosis_nigricans (ingezien op 21-8-2018)
  • Afbeelding bron 1: Madhero88, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 2: Istock.com/VladimirFLoyd
  • Afbeelding bron 3: Istock.com/anna1311
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/monkeybusinessimages
  • Afbeelding bron 5: Martin Sulman
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 24-02-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 10
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.