Acanthosis palmaris (huidziekte): Penshandpalmen door kanker

Een erg vreemde en zeldzame aandoening is de huidziekte "acanthosis palmaris". Hierbij heeft een patiënt handpalmen die lijken op een stuk pens. De huid is namelijk dik en fluweelzacht met een vergroving van het huidreliëf. Vaak gaat deze huidafwijking gepaard met een vorm van kanker, meestal van de longen of het maagdarmkanaal, maar andere vormen zijn ook beschreven in de medische literatuur. De patiënt vertoont niet altijd symptomen bij deze huidziekte, maar het is wel mogelijk dat de aanwezige symptomen gerelateerd zijn met de onderliggende vorm van kanker. Acanthosis palmaris vereist grondige lichamelijke en beeldvormende onderzoeken. De arts behandelt de vorm van kanker, wat een variabele uitkomst heeft. Soms verbeteren de penshandpalmen na behandeling van de kankervorm, maar dit is niet altijd het geval.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen: Handpalmen lijken op pens
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken huidaandoening
• Behandeling penshandpalmen
• Prognose huidafwijking aan handpalmen
• Complicaties
• Preventie acanthosis palmaris

Epidemiologie

Acanthosis palmaris is een zeldzame aandoening en wordt vaak aangetroffen bij patiënten met geavanceerde vormen van kanker. De prevalentie van acanthosis palmaris is moeilijk te bepalen, maar het wordt vaak gezien bij patiënten met longkanker en maagdarmkanker. De aandoening komt voor bij zowel mannen als vrouwen, meestal op latere leeftijd. Er is weinig bekend over de exacte frequentie in de algemene bevolking, maar de associatie met ernstige vormen van kanker suggereert dat het een indicator kan zijn voor een onderliggende ernstige aandoening.

Oorzaken

Het is anno september 2024 niet duidelijk wat de exacte oorzaak is van acanthosis palmaris. Bij de onderliggende vorm van kanker komen stoffen vrij, waardoor de huidcellen van de handpalm gaan woekeren. Vermoedelijk draagt dit bij aan de totstandkoming van de penshandpalmen.

Kanker Acanthosis palmaris gebeurt vaak in combinatie met acanthosis nigricans. Deze aandoening waarbij een verdikte en verkleurde huid optreedt, bestaat in een aangeboren en verworven vorm. Bij het verworven type zijn een aantal vormen van kanker geassocieerd, meestal maagkanker of longkanker, maar ook andere kankervormen zijn mogelijk. Wanneer acanthosis palmaris verschijnt zonder acanthosis nigricans, is dit meestal te wijten aan longkanker. Minder vaak is de ziekte geassocieerd met hoofd- en halstumoren en tumoren van het urogenitaal stelsel.

Andere aandoeningen Af en toe lijdt een patiënt met acanthosis palmaris aan parapemphigus (huidziekte met blaren, vooral bij ouderen), psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers) of exfoliatieve dermatitis (ontsteking met verlies van huid).

Risicofactoren

De risicofactoren voor acanthosis palmaris zijn voornamelijk gerelateerd aan de aanwezigheid van kanker. Personen met een voorgeschiedenis van longkanker, maagkanker of andere vormen van ernstige kanker lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van acanthosis palmaris. Daarnaast kunnen genetische factoren en bestaande huidaandoeningen zoals acanthosis nigricans ook bijdragen aan het risico op deze aandoening.

Symptomen: Handpalmen lijken op pens

Acanthosis palmaris is een huidaandoening waarbij een patiënt handpalmen heeft die dik en fluweelzacht zijn, met een vergroving van het huidreliëf. Door het typische uiterlijk van de handpalmen, doet dit denken aan een stuk pens, de maagwand van rundvlees, varkensvlees of schapen. Daarom staat de ziekte ook wel bekend als “penshandpalmen” of de Engelse benamingen “tripe palms” of “tripe hand”. De symptomen ontstaan meestal nog voordat de diagnose van kanker gesteld is, maar sporadisch heeft de patiënt reeds eerder kanker gehad en wijst acanthosis palmaris op uitzaaiingen (metastasen) van de vorige vorm van kanker. De bijkomende symptomen zijn afhankelijk van de kankervorm, maar sommige patiënten zijn volledig asymptomatisch.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op acanthosis palmaris omvatten de ontwikkeling van ongebruikelijke, fluweelachtige verdikkingen van de huid op de handpalmen. Wanneer deze symptomen optreden zonder duidelijke oorzaak of bij patiënten met een voorgeschiedenis van kanker, kan dit een aanwijzing zijn voor de aanwezigheid van een onderliggende maligniteit. Het is belangrijk om onmiddellijk medische evaluatie te zoeken bij het waarnemen van deze symptomen, vooral als ze gepaard gaan met andere tekenen van kanker.

Diagnose en onderzoeken huidaandoening

Patiënten met acanthosis palmaris hebben een zeer typisch uiterlijk van de handpalmen. Deze penshandpalmen hebben een verdikte en schilferachtige huid, en zijn door het karakteristieke uiterlijk haast niet te verwarren met andere ziekten. Bij meer dan 40% van de patiënten is acanthosis palmaris één van de eerste symptomen van een niet-gediagnosticeerde kanker. De arts onderzoekt bijgevolg de patiënt volledig en zoekt via beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto, een CT-scan en een MRI-scan, een biopsie en een bloedonderzoek naar de aanwezigheid van één of meer tumoren in de longen of het maagdarmkanaal.

Behandeling penshandpalmen

Huid Voor acanthosis palmaris zelf is geen specifieke behandeling beschikbaar, al verminderen verzachtende crèmes, actuele retinoïden en keratolytica (geneesmiddelen die de hoornlaag van de huid verdunnen) bij sommige patiënten wel de huidgerelateerde symptomen.

Kanker De arts behandelt de onderliggende vorm van kanker via een geschikte kankerbehandeling. Als hij de kanker behandelt, verdwijnt bij ongeveer drie op de tien patiënten ook acanthosis palmaris.

Prognose huidafwijking aan handpalmen

Het is onvoorspelbaar of de behandeling van kanker effectief is voor het behandelen van de symptomen van de huidaandoening. Sommige patiënten ervaren ondanks een succesvolle therapie nog jarenlang klachten als gevolg van acanthosis palmaris. Bij anderen is de kankerbehandeling wel effectief om de huidgerelateerde symptomen te laten verdwijnen.

Complicaties

De complicaties van acanthosis palmaris zijn vaak gerelateerd aan de onderliggende kanker. De aanwezigheid van acanthosis palmaris kan wijzen op geavanceerde of uitgezaaide kanker, wat kan leiden tot een verslechterde prognose en verhoogde complexiteit van de behandeling. Bovendien kunnen de symptomen van acanthosis palmaris bijdragen aan psychologisch ongemak en sociale problemen door het uiterlijk van de huid.

Preventie acanthosis palmaris

Het is niet mogelijk om de ontwikkeling van de penshandpalmen te voorkomen. Patiënten in risicogroepen moeten regelmatig een arts bezoeken om zich te laten screenen op kanker.