Acanthosis palmaris (huidziekte): Penshandpalmen door kanker

Een erg vreemde en zeldzame aandoening is de huidziekte "acanthosis palmaris". Hierbij heeft een patiënt handpalmen die lijken op een stuk pens. De huid is namelijk dik en fluweelzacht met een vergroving van het huidreliëf. Vaak gaat deze huidafwijking gepaard met een vorm van kanker, meestal van de longen of het maagdarmkanaal, maar andere vormen zijn ook beschreven in de medische literatuur. De patiënt vertoont niet altijd symptomen bij deze huidziekte, maar het is wel mogelijk dat de aanwezige symptomen gerelateerd zijn met de onderliggende vorm van kanker. Acanthosis palmaris vereist grondige lichamelijke en beeldvormende onderzoeken. De arts behandelt de vorm van kanker, wat een variabele uitkomst heeft. Soms verbeteren de penshandpalmen na behandeling van de kankervorm, maar dit is niet altijd het geval.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Handpalmen lijken op pens
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken huidaandoening
• Behandeling penshandpalmen
• Prognose huidafwijking aan handpalmen
• Complicaties
• Preventie acanthosis palmaris
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met acanthosis palmaris
• Zorg voor een goede controle van je bloedsuikerspiegel
• Houd je huid goed gehydrateerd
• Regelmatige controle van de onderliggende aandoening
• Let op tekenen van infectie
• Pas je kleding en activiteiten aan om irritatie te voorkomen
• Misvattingen rond acanthosis palmaris
• Acanthosis palmaris is altijd een teken van een ernstige ziekte
• Acanthosis palmaris kan worden veroorzaakt door slechte hygiëne
• Acanthosis palmaris kan eenvoudig worden genezen met crèmes of zalfjes
• Acanthosis palmaris treft alleen ouderen
• Acanthosis palmaris is alleen een cosmetisch probleem
• Acanthosis palmaris is altijd zichtbaar op beide handpalmen

Epidemiologie

Acanthosis palmaris is een zeldzame huidaandoening die gekarakteriseerd wordt door verdikking en donkere verkleuring van de palm van de handen. De epidemiologie van acanthosis palmaris is nog niet volledig gedocumenteerd, maar er zijn enkele algemene trends en risicogroepen bekend. De aandoening komt het vaakst voor bij volwassenen, maar kan ook bij kinderen worden gezien. Er is geen specifieke prevalentie die universeel geldt, maar er wordt aangenomen dat het vaker voorkomt bij mensen met bepaalde onderliggende aandoeningen.

Leeftijd en geslacht
Acanthosis palmaris kan op elke leeftijd voorkomen, maar het wordt vaker waargenomen bij volwassenen dan bij kinderen. De aandoening lijkt geen voorkeur te hebben voor geslacht, hoewel sommige studies wijzen op een iets hogere incidentie bij mannen. Het is belangrijk op te merken dat de ziekte meestal een chronisch karakter heeft en de symptomen langzaam verergeren.

Geografische spreiding
Er is geen specifieke geografische spreiding bekend voor acanthosis palmaris. De aandoening wordt in verschillende delen van de wereld gemeld, hoewel er geen grote epidemiologische studies zijn die specifieke landen of regio’s aanwijzen waar de aandoening vaker voorkomt.

Geassocieerde ziekten
Acanthosis palmaris wordt vaak geassocieerd met metabole aandoeningen, zoals diabetes mellitus, insulineresistentie, en obesitas. Het wordt gezien als een huidmanifestatie van insulineresistentie, wat het belang van het vroegtijdig identificeren van risicofactoren voor metabole ziekten benadrukt. Het kan ook voorkomen bij patiënten met andere aandoeningen, zoals chronische nierziekten of genetische syndromen.

Mechanisme

Het mechanisme achter acanthosis palmaris is nog niet volledig begrepen, maar de aandoening wordt vaak geassocieerd met een verstoorde insulineregulatie in het lichaam. Het mechanisme lijkt te draaien om veranderingen in de huidcellen die leiden tot overmatige proliferatie van de epidermis, de bovenste laag van de huid. Dit resulteert in de verdikking en verkleuring van de palm van de handen.

Insulineresistentie en hyperinsulinemie
De meest geaccepteerde theorie is dat acanthosis palmaris verband houdt met insulineresistentie. Bij insulineresistentie produceert het lichaam hogere niveaus van insuline, wat leidt tot een verhoogde activiteit van groeifactoren zoals het insulinelike groeifactor 1 (IGF-1). Deze groeifactoren stimuleren de groei van keratinocyten, de cellen die de opperhuid vormen. Het resultaat is een verdikking van de huid, die zich vaak manifesteert in de handpalmen en soms ook in de voetzolen.

Genetische factoren
Naast insulineresistentie kunnen genetische factoren ook een rol spelen bij het ontstaan van acanthosis palmaris. Er zijn gevallen bekend van erfelijke aandoeningen waarbij acanthosis palmaris voorkomt, zoals het syndroom van Gardner, waarin de aandoening een van de verschillende klinische manifestaties is. Genetische predispositie kan dus bijdragen aan de ontwikkeling van deze huidaandoening, vooral wanneer er andere risicofactoren aanwezig zijn.

Hormonale invloeden
Hormonale invloeden, vooral die gerelateerd aan insuline en groeifactoren, spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van acanthosis palmaris. Verhoogde insulinelevels of veranderingen in hormoonspiegels door bijvoorbeeld hormonale therapieën of zwangerschap kunnen bijdragen aan de huidveranderingen die kenmerkend zijn voor deze aandoening.

Oorzaken

Het is anno september 2024 niet duidelijk wat de exacte oorzaak is van acanthosis palmaris. Bij de onderliggende vorm van kanker komen stoffen vrij, waardoor de huidcellen van de handpalm gaan woekeren. Vermoedelijk draagt dit bij aan de totstandkoming van de penshandpalmen.

Kanker Acanthosis palmaris gebeurt vaak in combinatie met acanthosis nigricans. Deze aandoening waarbij een verdikte en verkleurde huid optreedt, bestaat in een aangeboren en verworven vorm. Bij het verworven type zijn een aantal vormen van kanker geassocieerd, meestal maagkanker of longkanker, maar ook andere kankervormen zijn mogelijk. Wanneer acanthosis palmaris verschijnt zonder acanthosis nigricans, is dit meestal te wijten aan longkanker. Minder vaak is de ziekte geassocieerd met hoofd- en halstumoren en tumoren van het urogenitaal stelsel.

Andere aandoeningen Af en toe lijdt een patiënt met acanthosis palmaris aan parapemphigus (huidziekte met blaren, vooral bij ouderen), psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers) of exfoliatieve dermatitis (ontsteking met verlies van huid).

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het ontstaan van acanthosis palmaris kunnen bevorderen. De meest prominente risicofactoren hebben te maken met metabole stoornissen, maar er kunnen ook andere onderliggende oorzaken zijn die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening verhogen.

Diabetes mellitus en insulineresistentie
De meest voor de hand liggende risicofactor voor acanthosis palmaris is insulineresistentie, die vaak voorkomt bij patiënten met type 2 diabetes mellitus. Insulineresistentie leidt tot verhoogde insulineniveaus in het bloed, wat het mechanisme van huidepidermisverdikking stimuleert. Mensen met een geschiedenis van diabetes of prediabetes lopen dan ook een verhoogd risico om acanthosis palmaris te ontwikkelen.

Obesitas
Obesitas is een andere belangrijke risicofactor die nauw verbonden is met insulineresistentie. Overgewicht veroorzaakt een verhoogde belasting van het lichaam, wat leidt tot een hogere insulineproductie en kan bijdragen aan de ontwikkeling van acanthosis palmaris. Patiënten met overgewicht moeten daarom extra aandacht besteden aan hun metabole gezondheid om de kans op het ontwikkelen van deze aandoening te verkleinen.

Genetische factoren en syndromen
Er zijn verschillende genetische syndromen die geassocieerd zijn met acanthosis palmaris, waaronder het syndroom van Gardner en het syndroom van Peutz-Jeghers. Deze aandoeningen kunnen een verhoogd risico op het ontwikkelen van acanthosis palmaris met zich meebrengen, vaak in combinatie met andere symptomen en afwijkingen.

Hormonale veranderingen
Hormonale veranderingen, zoals die welke optreden tijdens de zwangerschap of door het gebruik van bepaalde medicijnen, kunnen ook risicofactoren zijn voor het ontwikkelen van acanthosis palmaris. Verhoogde niveaus van insuline en andere hormonen kunnen de groei van huidcellen stimuleren, wat bijdraagt aan de verdikking van de huid in de handpalmen.

Risicogroepen

Acanthosis palmaris komt het vaakst voor bij mensen die al bekend zijn met metabole aandoeningen, maar het kan ook voorkomen bij andere risicogroepen. De aandoening heeft een sterke associatie met levensstijl, genetische aanleg en andere gezondheidsproblemen.

Patiënten met diabetes en prediabetes
Mensen met diabetes, vooral type 2 diabetes, vormen de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van acanthosis palmaris. Insulineresistentie, een veelvoorkomend kenmerk van diabetes, bevordert de overmatige celgroei in de huid. Patiënten met prediabetes kunnen ook een verhoogd risico lopen, vooral als hun aandoening niet goed gecontroleerd wordt.

Obese patiënten
Obesitas is een belangrijke risicofactor voor insulineresistentie en kan bijdragen aan het ontstaan van acanthosis palmaris. Patiënten met overgewicht of obesitas moeten extra waakzaam zijn voor tekenen van deze huidaandoening en actief werken aan gewichtsbeheersing en metabole gezondheid om de ontwikkeling van de aandoening te voorkomen.

Mensen met erfelijke syndromen
Erfelijke syndromen zoals het syndroom van Gardner en het syndroom van Peutz-Jeghers kunnen het risico op acanthosis palmaris verhogen. Mensen met deze aandoeningen hebben vaak meerdere gezondheidsproblemen, en de huidafwijkingen kunnen een van de vele symptomen zijn.

Symptomen: Handpalmen lijken op pens

Acanthosis palmaris is een huidaandoening waarbij een patiënt handpalmen heeft die dik en fluweelzacht zijn, met een vergroving van het huidreliëf. Door het typische uiterlijk van de handpalmen, doet dit denken aan een stuk pens, de maagwand van rundvlees, varkensvlees of schapen. Daarom staat de ziekte ook wel bekend als “penshandpalmen” of de Engelse benamingen “tripe palms” of “tripe hand”. De symptomen ontstaan meestal nog voordat de diagnose van kanker gesteld is, maar sporadisch heeft de patiënt reeds eerder kanker gehad en wijst acanthosis palmaris op uitzaaiingen (metastasen) van de vorige vorm van kanker. De bijkomende symptomen zijn afhankelijk van de kankervorm, maar sommige patiënten zijn volledig asymptomatisch.

Alarmsymptomen

Acanthosis palmaris wordt gekarakteriseerd door een kenmerkende verandering in de huid van de handpalmen, maar er zijn verschillende alarmsymptomen die patiënten kunnen waarschuwen voor de aanwezigheid van de aandoening.

Verdikking en verkleuring van de huid
Het belangrijkste symptoom van acanthosis palmaris is een verdikking van de huid in de handpalmen, die gepaard kan gaan met een donkere verkleuring. Deze veranderingen kunnen geleidelijk optreden, en de huid kan ruw aanvoelen. Patiënten kunnen ook merken dat de verdikking zich uitbreidt naar andere delen van de handen of de voeten.

Verlies van flexibiliteit van de handen
In sommige gevallen kan de verdikking van de huid de flexibiliteit van de handen verminderen, waardoor het moeilijker wordt om de handen volledig te buigen of te strekken. Dit kan invloed hebben op dagelijkse activiteiten en het comfort van de patiënt.

Geassocieerde symptomen van metabole aandoeningen
Acanthosis palmaris wordt vaak geassocieerd met metabole aandoeningen zoals diabetes, insulineresistentie, of obesitas. Patiënten kunnen ook andere symptomen ervaren, zoals dorst, frequent urineren, vermoeidheid, en gewichtsveranderingen, die indicatief kunnen zijn voor onderliggende metabolische problemen.

Diagnose en onderzoeken huidaandoening

Patiënten met acanthosis palmaris hebben een zeer typisch uiterlijk van de handpalmen. Deze penshandpalmen hebben een verdikte en schilferachtige huid, en zijn door het karakteristieke uiterlijk haast niet te verwarren met andere ziekten. Bij meer dan 40% van de patiënten is acanthosis palmaris één van de eerste symptomen van een niet-gediagnosticeerde kanker. De arts onderzoekt bijgevolg de patiënt volledig en zoekt via beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto, een CT-scan en een MRI-scan, een biopsie en een bloedonderzoek naar de aanwezigheid van één of meer tumoren in de longen of het maagdarmkanaal.

Behandeling penshandpalmen

Huid Voor acanthosis palmaris zelf is geen specifieke behandeling beschikbaar, al verminderen verzachtende crèmes, actuele retinoïden en keratolytica (geneesmiddelen die de hoornlaag van de huid verdunnen) bij sommige patiënten wel de huidgerelateerde symptomen.

Kanker De arts behandelt de onderliggende vorm van kanker via een geschikte kankerbehandeling. Als hij de kanker behandelt, verdwijnt bij ongeveer drie op de tien patiënten ook acanthosis palmaris.

Prognose huidafwijking aan handpalmen

De prognose van acanthosis palmaris is sterk afhankelijk van de onderliggende aandoening die de huidaandoening veroorzaakt. Als acanthosis palmaris wordt geassocieerd met metabole stoornissen zoals diabetes of obesitas, kan het verbeteren van de onderliggende aandoening de huidsymptomen verlichten. Zonder behandeling van de onderliggende aandoening kunnen de huidveranderingen aanhouden of verergeren.

Verbetering met behandeling van onderliggende aandoeningen
Patiënten die hun insulineresistentie of diabetes goed onder controle hebben, kunnen een significante verbetering zien van de symptomen van acanthosis palmaris. Door het aanpakken van risicofactoren zoals obesitas, kunnen de huidveranderingen verminderen of zelfs verdwijnen.

Chronische aard van de aandoening
In sommige gevallen kan acanthosis palmaris een chronische aandoening zijn die moeilijk volledig te behandelen is, vooral als de onderliggende oorzaak niet volledig onder controle is. Regelmatige opvolging en behandeling zijn essentieel om de progressie van de ziekte te beheersen.

Complicaties

De complicaties van acanthosis palmaris zijn vaak gerelateerd aan de onderliggende kanker. De aanwezigheid van acanthosis palmaris kan wijzen op geavanceerde of uitgezaaide kanker, wat kan leiden tot een verslechterde prognose en verhoogde complexiteit van de behandeling. Bovendien kunnen de symptomen van acanthosis palmaris bijdragen aan psychologisch ongemak en sociale problemen door het uiterlijk van de huid.

Preventie acanthosis palmaris

Hoewel het moeilijk is om acanthosis palmaris volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het risico op het ontwikkelen van de aandoening te verminderen, vooral voor mensen die tot risicogroepen behoren.

Beheersing van insulineresistentie en diabetes
Het effectief beheren van insulineresistentie, diabetes en prediabetes is de belangrijkste preventieve maatregel tegen acanthosis palmaris. Dit kan worden bereikt door gezonde voeding, lichaamsbeweging, en het gebruik van medicijnen die insulineniveaus reguleren.

Gewichtsbeheersing
Aangezien obesitas een risicofactor is voor insulineresistentie, is het handhaven van een gezond gewicht een belangrijke preventieve maatregel tegen acanthosis palmaris. Door gewichtsverlies kan de insulinegevoeligheid verbeteren en het risico op de aandoening worden verminderd.

Genetisch advies voor risicogroepen
Voor mensen met erfelijke syndromen zoals het syndroom van Gardner of Peutz-Jeghers kan genetisch advies nuttig zijn om het risico op acanthosis palmaris te begrijpen en vroegtijdig maatregelen te nemen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met acanthosis palmaris

Acanthosis palmaris is een aandoening die gekarakteriseerd wordt door verdikking en verkleuring van de huid aan de handpalmen. Het wordt vaak geassocieerd met aandoeningen zoals diabetes mellitus, hormonale verstoringen of erfelijke factoren. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak goed te behandelen en de symptomen van de aandoening effectief te beheren.

Zorg voor een goede controle van je bloedsuikerspiegel

Acanthosis palmaris komt vaak voor bij mensen met diabetes mellitus of suikerziekte. Het is dus belangrijk om je bloedsuikerspiegel goed onder controle te houden. Dit kan door het volgen van een evenwichtig voedingspatroon en het regelmatig monitoren van je bloedsuikerwaarden. Neem de medicatie zoals voorgeschreven door je arts en probeer stress te verminderen, omdat stress een negatieve invloed kan hebben op je bloedsuikerspiegel.

Houd je huid goed gehydrateerd

Acanthosis palmaris kan leiden tot een droge en schilferige huid. Het is belangrijk om je huid goed gehydrateerd te houden om verdere irritatie te voorkomen. Gebruik een verzachtende crème of zalf die speciaal is ontwikkeld voor droge en ruwe huid, bij voorkeur zonder irriterende stoffen zoals alcohol. Het regelmatig aanbrengen van een voedende handcrème kan de verdikking van de huid helpen verminderen en de jeuk verlichten.

Regelmatige controle van de onderliggende aandoening

Acanthosis palmaris kan een teken zijn van een onderliggende aandoening zoals een alvleesklierprobleem of hormonale verstoringen. Het is van groot belang om regelmatig medische controles te ondergaan om de onderliggende oorzaak te identificeren en te behandelen. Dit kan onder meer bestaan uit bloedonderzoeken om te kijken naar je hormoonspiegels en de werking van je organen.

Let op tekenen van infectie

De verdikte huid door acanthosis palmaris kan gevoelig zijn voor infecties. Let goed op eventuele tekenen van huidinfectie, zoals roodheid, zwelling of afscheiding. Als je dergelijke symptomen opmerkt, is het belangrijk om snel medische hulp in te schakelen. Het kan nodig zijn om een huidinfectie te behandelen met antibiotica om complicaties te voorkomen.

Pas je kleding en activiteiten aan om irritatie te voorkomen

Om extra irritatie van de huid te voorkomen, kun je het beste kleding dragen die niet te strak zit en die de huid niet verder afschraapt of irriteert. Dit geldt vooral voor handschoenen en andere kledingstukken die de handen bedekken. Bovendien is het aan te raden om activiteiten die je handen veelvuldig blootstellen aan wrijving of druk tijdelijk te vermijden om de symptomen van acanthosis palmaris niet te verergeren.

Misvattingen rond acanthosis palmaris

Acanthosis palmaris is een aandoening die wordt gekarakteriseerd door verdikking van de huid op de handpalmen. Er zijn verschillende misvattingen over de oorzaken, het verloop en de behandeling van deze aandoening. In dit artikel worden enkele van de meest voorkomende misvattingen rond acanthosis palmaris uitgelegd.

Acanthosis palmaris is altijd een teken van een ernstige ziekte

Hoewel acanthosis palmaris soms geassocieerd wordt met onderliggende aandoeningen zoals suikerziekte of kanker, is het niet altijd het geval dat het een ernstige ziekte aanduidt. In veel gevallen kan acanthosis palmaris voorkomen zonder dat er sprake is van een ernstige medische aandoening. Het is belangrijk om de diagnose te laten stellen door een arts, die kan bepalen of er een onderliggende aandoening is die behandeld moet worden.

Acanthosis palmaris kan worden veroorzaakt door slechte hygiëne

Acanthosis palmaris heeft meestal niets te maken met slechte hygiëne. Het is een huidaandoening die vaak het gevolg is van hormonale veranderingen, insulineresistentie of genetische factoren. Hoewel het belangrijk is om een goede huidverzorging te behouden, is slechte hygiëne zelden de oorzaak van deze aandoening. In gevallen van bloeddrukproblemen of hormonale onevenwichtigheden kan acanthosis palmaris wel optreden, maar dit gebeurt niet door onjuiste hygiëne.

Acanthosis palmaris kan eenvoudig worden genezen met crèmes of zalfjes

Er bestaat de misvatting dat het gebruik van crèmes of zalfjes de beste manier is om acanthosis palmaris te behandelen. Hoewel sommige lokale behandelingen verlichting kunnen bieden door de huid te verzachten, is dit vaak niet voldoende om de onderliggende oorzaak van de aandoening aan te pakken. Afhankelijk van de oorzaak, zoals darmen of hormonale problemen, kan een meer gerichte behandeling nodig zijn, zoals medicatie voor geneesmiddelen of leefstijlaanpassingen.

Acanthosis palmaris treft alleen ouderen

Een veelvoorkomende misvatting is dat acanthosis palmaris alleen voorkomt bij ouderen. In werkelijkheid kan de aandoening op elke leeftijd optreden, hoewel het vaak vaker wordt gezien bij volwassenen, vooral bij mensen met insulineresistentie of metabole aandoeningen. Het is belangrijk te beseffen dat mensen van verschillende leeftijden het kunnen ontwikkelen, zelfs als ze geen andere risicofactoren hebben.

Acanthosis palmaris is alleen een cosmetisch probleem

Hoewel acanthosis palmaris vaak als een cosmetisch probleem wordt gezien, kan het ook wijzen op een onderliggende gezondheidsaandoening, zoals suikerziekte of een hormonale stoornis. Het is belangrijk om de aandoening niet te negeren, omdat het kan wijzen op een aandoening die behandeling nodig heeft. In sommige gevallen kan acanthosis palmaris ook ongemak veroorzaken door de verdikking van de huid en kan het je dagelijkse activiteiten beïnvloeden.

Acanthosis palmaris is altijd zichtbaar op beide handpalmen

Hoewel acanthosis palmaris vaak voorkomt op beide handpalmen, is dit niet altijd het geval. De aandoening kan zich eerst aan de ene hand ontwikkelen en zich later uitbreiden naar de andere hand. De ernst van de verdikking kan variëren en is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening. Het is belangrijk om te letten op de symptomen en een arts te raadplegen om een juiste diagnose te krijgen.