Exfoliatieve dermatitis: Ontsteking met verlies van huid

Exfoliatieve dermatitis is een ernstige ontsteking van de huid die zich kenmerkt door roodheid en het verlies van grote stukken huid over uitgebreide delen van het lichaam. Deze aandoening kan optreden bij reeds bestaande medische aandoeningen of door het gebruik van bepaalde medicijnen. Soms is de oorzaak onbekend. Naast huidafwijkingen kunnen ook griepachtige symptomen optreden, hoewel andere afwijkingen ook mogelijk zijn. Deze aandoening vereist vaak een ziekenhuisopname. De prognose varieert sterk en is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de huidaandoening.

• Synoniemen exfoliatieve dermatitis
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Ontsteking en huidverlies
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Prognose en lange termijn
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen exfoliatieve dermatitis

Exfoliatieve dermatitis staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• dermatitis exfoliativa
• erytrodermie

Epidemiologie

Exfoliatieve dermatitis is een zeldzame, maar ernstige huidaandoening die wordt gekarakteriseerd door uitgebreide roodheid, schilfering en ontsteking van de huid. De aandoening kan acuut of chronisch zijn en kan leiden tot ernstige complicaties zoals infecties en uitdroging. De epidemiologie van exfoliatieve dermatitis omvat de prevalentie, risicogroepen en de geografie van de aandoening. Hoewel het wereldwijd voorkomt, varieert de incidentie per regio en afhankelijk van de onderliggende aandoeningen.

Prevalentie en incidentie

Exfoliatieve dermatitis is zeldzaam, maar de incidentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaken, zoals infecties, geneesmiddelenreacties of huidaandoeningen zoals eczeem of psoriasis. De aandoening komt vaker voor bij volwassenen, maar kan ook bij kinderen optreden, vooral als gevolg van een infectie zoals stafylokokken. Het exacte aantal gevallen van exfoliatieve dermatitis is moeilijk te bepalen, omdat het vaak wordt geclassificeerd onder bredere huidaandoeningen.

Geografische spreiding

Exfoliatieve dermatitis komt wereldwijd voor, maar de prevalentie varieert afhankelijk van de regio en de prevalentie van risicofactoren. In ontwikkelde landen, waar huidaandoeningen zoals eczeem en psoriasis vaker voorkomen, kan exfoliatieve dermatitis vaker worden gediagnosticeerd. In armere regio's waar infecties zoals stafylokokken gemakkelijker kunnen optreden, kan de aandoening ook vaker voorkomen.

Verband met andere huidaandoeningen

Exfoliatieve dermatitis is vaak secundair aan andere huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis of een medicijnreactie. Bij patiënten met deze aandoeningen kan exfoliatieve dermatitis optreden als een ernstige complicatie, vooral wanneer er infecties of ernstige ontstekingen bij komen kijken. Het is belangrijk om de onderliggende aandoening te identificeren, aangezien de behandeling vaak gericht is op het beheersen van de oorzaak.

Mechanisme

Het mechanisme van exfoliatieve dermatitis omvat een verstoring van de normale huidbarrière, wat leidt tot ontsteking en verhoogde vernieuwing van huidcellen. Deze overmatige vernieuwing van huidcellen leidt tot schilfering en verbranding van de huid. Het mechanisme kan variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak, zoals een allergische reactie op geneesmiddelen, infecties of systemische ziekten.

Overmatige keratinisatie

Een belangrijk mechanisme bij exfoliatieve dermatitis is de overmatige keratinisatie van de huid. Keratine is het eiwit dat verantwoordelijk is voor de sterkte en structuur van de huid, maar wanneer de keratinisatie toeneemt, kan de huid schilferen en ontsteken. Dit proces kan worden veroorzaakt door infecties, geneesmiddelenreacties of auto-immuunziekten die de huidcellen versneld laten verouderen en afsterven.

Ontsteking en vasodilatatie

Exfoliatieve dermatitis wordt vaak gekarakteriseerd door uitgebreide ontstekingen in de huid, die kunnen leiden tot vasodilatatie, of de verwijding van de bloedvaten. Dit bevordert de doorbloeding en draagt bij aan de roodheid en zwelling die typisch zijn voor de aandoening. De ontsteking kan ook leiden tot een verhoogde permeabiliteit van de huidvaten, wat het lekkage van vocht en eiwitten in de huid mogelijk maakt, wat bijdraagt aan de schilfering.

Geneesmiddelreacties

In sommige gevallen wordt exfoliatieve dermatitis veroorzaakt door een reactie op geneesmiddelen, zoals antibiotica of ontstekingsremmers. Geneesmiddelen kunnen het immuunsysteem stimuleren om de huid aan te vallen, wat leidt tot de afstoting van huidcellen. Deze reacties kunnen zich snel ontwikkelen en leiden tot ernstige symptomen, die mogelijk behandeling met immunosuppressiva of andere therapieën vereisen om de reactie te onderdrukken.

Oorzaken

Aandoeningen

Exfoliatieve dermatitis kan sneller optreden bij patiënten met bepaalde chronische huidaandoeningen, zoals:

• auto-immuunziekten
• psoriasis (chronische huidziekte gekenmerkt door droge huid en schilfers)
• seborreïsche dermatitis (huidziekte met hoofdroos en een rode huid)
• eczeem (chronische huidziekte met een droge huid en jeuk)

Bijwerkingen van medicatie

Veel geneesmiddelen kunnen exfoliatieve dermatitis als bijwerking hebben. De meest voorkomende medicijnen die deze aandoening kunnen veroorzaken zijn:

• barbituraten (oudere klasse van geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken)
• bloeddrukmedicatie
• calciumantagonisten
• fenytoïne (Dilantin) en andere anti-epileptica
• isoniazide
• medicatie voor de huid
• penicilline
• sulfonamiden

Andere factoren

Sommige vormen van kanker, zoals leukemie en lymfoom, kunnen ook exfoliatieve dermatitis veroorzaken. In ongeveer één op de vier gevallen blijft de oorzaak van de aandoening onbekend.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van exfoliatieve dermatitis verhogen. Deze factoren kunnen variëren van genetische aanleg tot omgevingsfactoren en onderliggende medische aandoeningen. Het identificeren van risicofactoren is cruciaal om de aandoening vroegtijdig te herkennen en te behandelen.

Medicatiegebruik

Een van de belangrijkste risicofactoren voor exfoliatieve dermatitis is het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals antibiotica, ontstekingsremmers en chemotherapie. Deze medicijnen kunnen een allergische reactie of toxische reactie veroorzaken, wat leidt tot de ontwikkeling van de aandoening. Het tijdig stoppen van de medicatie kan de symptomen verminderen en verdere complicaties voorkomen.

Bijkomende huidaandoeningen

Patiënten die al lijden aan andere huidaandoeningen zoals eczeem, psoriasis of seborrheic dermatitis lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van exfoliatieve dermatitis. Deze aandoeningen kunnen de huidbarrière verzwakken, waardoor het risico op infecties en ontstekingen toeneemt. Exfoliatieve dermatitis kan een verergering van de onderliggende huidaandoeningen veroorzaken, waardoor de aandoening moeilijker te behandelen is.

Infecties

Infecties, vooral stafylokokkeninfecties, kunnen een belangrijke rol spelen in het ontwikkelen van exfoliatieve dermatitis. Bacteriële infecties kunnen de huid beschadigen, waardoor de afstoting van huidcellen toeneemt en de ontsteking verergert. Het voorkomen van infecties door een goede hygiëne en het tijdig behandelen van infecties is cruciaal om het risico op exfoliatieve dermatitis te verminderen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van exfoliatieve dermatitis, waaronder patiënten met een voorgeschiedenis van huidaandoeningen, oudere patiënten en mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Patiënten met een verminderde immuunrespons

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals diegenen die chemotherapie ondergaan of immunosuppressiva gebruiken, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van exfoliatieve dermatitis. Het immuunsysteem speelt een cruciale rol in het beheersen van ontstekingen, en wanneer dit systeem verzwakt is, kunnen er ongecontroleerde reacties optreden die leiden tot de ontwikkeling van deze aandoening.

Ouderen

Ouderen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van exfoliatieve dermatitis, vooral als gevolg van de veroudering van de huid en de verminderde capaciteit van de huid om infecties en ontstekingen te weerstaan. Bovendien hebben ouderen vaker te maken met chronische ziekten, zoals diabetes of hartziekten, die de huidgezondheid kunnen beïnvloeden en het risico op deze aandoening vergroten.

Patiënten met andere huidaandoeningen

Patiënten met andere huidaandoeningen zoals eczeem of psoriasis vormen een risicogroep voor exfoliatieve dermatitis. Wanneer de huid al verzwakt is door een onderliggende aandoening, kan exfoliatieve dermatitis optreden als een complicatie. Het is belangrijk voor patiënten met deze huidaandoeningen om regelmatige dermatologische controles te ondergaan om eventuele complicaties vroegtijdig te identificeren en te behandelen.

Symptomen: Ontsteking en huidverlies

Exfoliatieve dermatitis kan zich plotseling of geleidelijk ontwikkelen.

Huid en nagels

Exfoliatieve dermatitis begint meestal met extreme roodheid die zich over grote delen van het lichaam verspreidt. Deze huidskleurverandering, bekend als erytrodermie, gaat gepaard met uitgebreide huidafschilfering en ontsteking. De huid kan ruw en schilferig aanvoelen. Droogheid en vervelling van de huid kunnen leiden tot jeuk en pijn. Nagels kunnen dikker en geribbeld worden.

Griepachtige symptomen

Griepachtige symptomen komen ook voor bij patiënten met exfoliatieve dermatitis. Vaak treedt koorts, rillingen en gezwollen lymfeklieren (lymfadenopathie) op. Deze symptomen kunnen optreden omdat de beschadigde huid de warmte verliest, wat leidt tot een gevoel van koude rillingen ondanks de koorts. Het verlies van grote hoeveelheden vocht en elektrolyten zoals natrium, kalium en calcium, evenals ijzer en eiwit, kan bijdragen aan deze symptomen. De beschadigde huid vormt een verminderde barrière tegen infecties, wat kan leiden tot secundaire bacteriële infecties.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van exfoliatieve dermatitis kunnen wijzen op een ernstige exacerbatie van de aandoening en vereisen onmiddellijke medische aandacht. Het is belangrijk om snel te reageren wanneer deze symptomen optreden om complicaties te voorkomen.

Uitgebreide roodheid en schilfering

Het eerste opvallende symptoom van exfoliatieve dermatitis is vaak een plotselinge, uitgebreide roodheid van de huid, die gepaard gaat met schilfering. Deze symptomen kunnen zich snel uitbreiden over grote delen van het lichaam, vooral de romp en de ledematen. Dit kan leiden tot pijn en ongemak voor de patiënt en moet snel worden behandeld om verdere verergering te voorkomen.

Verlies van huidintegriteit

Een ander alarmsymptoom van exfoliatieve dermatitis is het verlies van huidintegriteit, wat kan leiden tot het ontstaan van blaren of erosies op de huid. Dit kan het risico op infecties verhogen, aangezien de huidbarrière verzwakt is. Het is cruciaal om patiënten met deze symptomen onmiddellijk te behandelen om secundaire infecties te voorkomen.

Koorts en algemene malaise

Koorts en algemene malaise kunnen optreden als onderdeel van de ontstekingsreactie die gepaard gaat met exfoliatieve dermatitis. Deze symptomen kunnen wijzen op een systemische reactie van het lichaam op de huidaandoening en kunnen duiden op een ernstige verergering van de aandoening. Het is belangrijk om deze symptomen te monitoren en indien nodig ziekenhuisopname te overwegen voor intensieve zorg en behandeling.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van exfoliatieve dermatitis wordt gesteld door middel van een combinatie van patiëntgeschiedenis en lichamelijk onderzoek. Een huidbiopsie kan worden uitgevoerd om andere aandoeningen zoals huidkanker uit te sluiten.

Behandeling

De behandeling van exfoliatieve dermatitis omvat vaak een ziekenhuisopname voor intraveneuze toediening van vocht en voedingsstoffen. Ondersteunende zorg kan bestaan uit:

• Warme baden
• Rust
• Orale antihistaminica voor jeuk
• Medicinale crèmes om de droge huid te bevochtigen
• Steroïde medicijnen voor ernstige ontsteking en afschilfering
• [LAMP]Lichttherapie en psoraleenbehandelingen[/LAMP]
• Immunosuppressiva om het immuunsysteem te onderdrukken en het vervellingsproces te vertragen
• Antibiotica bij infecties
• Correcte wondbehandeling
• Stoppen met medicatie die allergische reacties veroorzaakt

Prognose en lange termijn

De prognose voor exfoliatieve dermatitis varieert sterk en is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Als de aandoening wordt veroorzaakt door medicatie, kan de huid meestal binnen twee tot zes weken herstellen na het stoppen van de medicatie. Het behandelen van onderliggende aandoeningen zoals kanker of psoriasis kan het herstel versnellen. Patiënten zonder bekende oorzaak kunnen levenslang opflakkeringen ervaren en langdurige veranderingen in huidkleur hebben. Soms kan haarverlies of nagelafwijkingen optreden. De meest voorkomende doodsoorzaken bij patiënten met exfoliatieve dermatitis zijn longontsteking, bloedvergiftiging en hartfalen.

Complicaties

Complicaties van exfoliatieve dermatitis kunnen onder andere zijn:

• Infecties
• Verlies van voedingsstoffen
• Uitdroging
• Ondervoeding
• Hartfalen

Hoewel zeldzaam, kan exfoliatieve dermatitis leiden tot de dood. Patiënten met deze aandoening hebben vaak een laag bloedvolume.

Preventie

Preventie van exfoliatieve dermatitis richt zich voornamelijk op het vermijden van bekende triggers en het effectief beheren van bestaande huidaandoeningen. Enkele preventieve maatregelen zijn:

• Vermijden van medicijnen waarvan bekend is dat ze deze aandoening kunnen veroorzaken.
• Beheren en behandelen van chronische huidziekten zoals psoriasis en eczeem.
• Zorg voor een goede huidverzorging en het vermijden van huidirriterende stoffen.
• Regelmatige controles bij een arts voor patiënten met een verhoogd risico.

Lees verder

• Dermatitis (ontsteking van de huid): Soorten huidontsteking