Donkere vingerknokkels: Oorzaken van hyperpigmentatie

Personen met een donkere huidskleur hebben vaker donkere huidvlekken op de knokkels, hoewel iedereen mogelijk te maken kan krijgen met donkergekleurde knokkels. Dit komt vaak door hyperpigmentatie, wat optreedt wanneer de huid meer melanine produceert dan normaal. Meestal zijn donkere knokkels onschadelijk, maar soms kunnen ze wijzen op een onderliggende aandoening of een bijwerking van medicatie. Door de oorzaak van de hyperpigmentatie te behandelen, verdwijnt vaak de donkere kleur op de knokkels.

• Acanthosis nigricans (verdikte en verharde huid)
• Bijwerkingen van medicijnen en donkere knokkels
• Dermatomyositis (aandoening met huiduitslag en spierproblemen)
• Prediabetes of diabetes mellitus (suikerziekte)
• Vitamine B12-tekort
• Ziekte van Addison (onvoldoende productie van cortisol en aldosteron)
• Ziekte van Raynaud (donkere huidskleur aan knokkels van vingers of tenen)
• Zelfzorgmaatregelen bij donkere knokkels met hyperpigmentatie
• Preventieve maatregelen en advies

Acanthosis nigricans (verdikte en verharde huid)

Acanthosis nigricans is een onschadelijke en niet-besmettelijke huidaandoening waarbij een patiënt een donkere huidskleur ontwikkelt op kleine huidgebieden, zoals de (omgeving van de) knokkels. De huid wordt daar dikker en fluweelachtig. De aandoening kan maanden tot jaren aanhouden en veroorzaakt soms een onaangename geur of een jeukende huid. Andere gebieden die aangetast kunnen zijn, omvatten:

• de ellebogen
• de knieën
• de navel
• de nek
• de oksels
• de vrouwelijke geslachtsorganen
• het gezicht
• het liesgebied
• onder de borsten

Acanthosis nigricans kan ook wijzen op een onderliggend probleem zoals kanker of een hormonale onbalans, bijvoorbeeld door het polycysteus ovarium syndroom.

Bijwerkingen van medicijnen en donkere knokkels

Enkele medicijnen kunnen bijwerkingen aan de huid veroorzaken, waardoor donkere huidgebieden ontstaan, zoals aan de knokkels. Dit gebeurt sneller bij de volgende geneesmiddelen:

• antibiotica, zoals tetracyclines
• anticoagulantia (antistollingsmiddelen)
• antiretrovirale middelen
• geïnjecteerde insuline
• glucocorticoïden
• groeihormoontherapie
• niacine en nicotinezuur
• niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's)
• oestrogeentherapie
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiepillen
• proteaseremmers

Medicatie veroorzaakt vaker hyperpigmentatie als een patiënt meer dan één type medicijn gebruikt. Als een medicijn de donkere vingerknokkels veroorzaakt, schrijft de arts een ander medicijn of een andere dosering voor.

Dermatomyositis (aandoening met huiduitslag en spierproblemen)

Dermatomyositis is een zeldzame ziekte die leidt tot spierzwakte en chronische spierontsteking. In het beginstadium van de ziekte ontwikkelt de patiënt een vlekkerige blauwpaarse of rode huiduitslag op huidgebieden die de spieren bij de gewrichten bedekken, zoals de knokkels, ellebogen, hielen en tenen.

Andere symptomen zijn onder meer:

• calciumafzettingen onder de huid (calcinose)
• longontsteking
• harde, pijnlijke knobbeltjes
• koorts
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• spierzwakte en spierpijn

Vroege opsporing maakt het mogelijk de symptomen van deze ongeneeslijke aandoening te verlichten en de progressie te remmen.

Prediabetes of diabetes mellitus (suikerziekte)

Donkere vingerknokkels kunnen wijzen op diabetes mellitus (suikerziekte). Prediabetes betekent dat de bloedsuikerspiegel hoger is dan normaal (hyperglykemie). Vroegtijdige detectie en behandeling van prediabetes kan de volledige ontwikkeling van diabetes voorkomen. Dit vereist vaak veranderingen in de levensstijl.

Vitamine B12-tekort

Een donkere pigmentatie op de knokkels kan wijzen op een vitamine B12-tekort. Andere symptomen van een vitamine B12-tekort zijn:

• bloedarmoede
• constipatie
• duizeligheid of flauwvallen
• verlies van eetlust
• gevoelloosheid en tintelingen in de handen en voeten
• gewichtsverlies
• kortademigheid
• vermoeidheid
• zwakte

Een aangepaste voedingsstijl, met meer voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine B12, is nodig om het tekort weg te werken. Vitamine B12 komt vooral voor in eieren, gevogelte, melk, vis en vlees. Vegetariërs en veganisten nemen best vitamine B12-supplementen of verrijkte voedingsmiddelen om tekorten te voorkomen.

Ziekte van Addison (onvoldoende productie van cortisol en aldosteron)

Bij de ziekte van Addison ontstaan lage cortisol- en aldosteronspiegels. Bij deze auto-immuunziekte valt het lichaam de bijnieren aan. Een van de eerste tekenen is een donkere huidskleur bij littekens en huidplooien, zoals de knokkels. Andere symptomen kunnen maanden of jaren later optreden.

Andere symptomen van de ziekte van Addison zijn onder meer:

• braken en soms diarree
• buikpijn
• onregelmatige menstruatie
• misselijkheid
• stemmingswisselingen
• vermoeidheid

De behandeling bestaat uit hormoonvervangende therapie om cortisol en aldosteron in het lichaam aan te vullen.

Ziekte van Raynaud (donkere huidskleur aan knokkels van vingers of tenen)

Bij de ziekte van Raynaud vernauwen de bloedvaten (vasoconstrictie) in de vingers of tenen als reactie op stress of koude, waardoor de bloedtoevoer wordt verminderd en de huid blauw kan verkleuren. De ziekte van Raynaud kan soms het gevolg zijn van andere aandoeningen zoals sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen) of artritis (gewrichtsontsteking met gewrichtspijn, gezwollen gewrichten en gewrichtsstijfheid).

Zelfzorgmaatregelen bij donkere knokkels met hyperpigmentatie

Vaak de handen wassen of bleekproducten gebruiken is geen goede manier om een normale huidskleur te verkrijgen wanneer de knokkels donker gekleurd zijn. Deze middelen zorgen namelijk voor huidirritatie en verergeren het probleem. Om donkere knokkels op natuurlijke wijze te verwijderen, is het belangrijk om ze te scrubben, bevochtigen en te beschermen tegen de zon met een goed zonnebrandmiddel. Het toepassen van crèmes of zalven met vitamine C, kojiczuur, niacinamide of ellaginezuur kan ook nuttig zijn. Als geen van deze oplossingen na enkele weken werkt, is het verstandig om een arts te raadplegen. Het bezoek aan een arts is eveneens nodig wanneer hyperpigmentatie gepaard gaat met andere symptomen of wanneer de donkerverkleuring plotseling optreedt of verergert.

Preventieve maatregelen en advies

Naast het gebruik van zonnebrandcrème en hydraterende producten, zijn er nog enkele andere preventieve maatregelen en adviezen om donkere knokkels te voorkomen en te behandelen:

• Regelmatig exfoliëren om dode huidcellen te verwijderen.
• Gebruik van milde, niet-irriterende huidproducten.
• Eet een evenwichtig voedingspatroon rijk aan antioxidanten en vitaminen om de algehele gezondheid van de huid te ondersteunen.
• Hydrateer de huid dagelijks om uitdroging en irritatie te voorkomen.
• Draag beschermende kleding en handschoenen bij blootstelling aan irriterende stoffen of extreme weersomstandigheden.

Door deze maatregelen te volgen, kan de kans op het ontwikkelen van donkere knokkels worden verminderd en kan de algehele gezondheid van de huid worden verbeterd.

Lees verder

• Hyperpigmentatie: Donkere vlekken in de huid
• Acanthosis nigricans: Verdikte en verkleurde huid