Donkere vingerknokkels: Oorzaken van hyperpigmentatie

Personen met een donkere huidskleur hebben vaker donkere huidvlekken op de knokkels, al krijgt iedereen mogelijk te maken met donkergekleurde knokkels. Dit is vaak te wijten aan hyperpigmentatie (verdonkering van huidskleur), wat optreedt wanneer de melanineproductie door de huid hoger is dan normaal. Meestal zijn donkere knokkels onschadelijk, al wijst dit soms op een onderliggende aandoening of een bijwerking van medicatie. Door het behandelen van de oorzaak van de donkere huidskleur (hyperpigmentatie), verdwijnt vaak de donkere kleur op de knokkels.

• Acanthosis nigricans (verdikte en verharde huid)
• Bijwerkingen van medicijnen en donkere knokkels
• Dermatomyositis (aandoening met huiduitslag en spierproblemen)
• Prediabetes of diabetes mellitus (suikerziekte)
• Vitamine B12-tekort
• Ziekte van Addison (onvoldoende productie van cortisol en aldosteron)
• Ziekte van Raynaud (donkere huidskleur aan knokkels van vingers of tenen)
• Zelfzorgmaatregelen bij vingerknokkels met hyperpigmentatie

Acanthosis nigricans (verdikte en verharde huid)

Acanthosis nigricans is een onschadelijke en niet-besmettelijke huidaandoening waarbij een patiënt een donkerdere huidskleur heeft op kleine huidgebieden, zoals de (omgeving van de) knokkels. Ook krijgt de patiënt daar een dikkere en fluweelzachte huid. De huidziekte houdt maanden tot jaren aan en veroorzaakt eveneens een stinkende geur of een jeukende huid. Buiten de vingerknokkels zijn mogelijk ook andere gebieden aangetast zoals:

• de ellebogen
• de knieën
• de navel
• de nek
• de oksels
• de vrouwelijke geslachtsorganen
• het gezicht
• het liesgebied
• onder de borsten

De ziekte duidt mogelijk ook op een onderliggend probleem zoals kanker of een hormonale onbalans door het polycysteus ovarium syndroom.

Bijwerkingen van medicijnen en donkere knokkels

Enkele medicijnen veroorzaken soms bijwerkingen aan de huid, waardoor donkere huidgebieden tot stand komen (zoals aan de knokkels). Dit gebeurt sneller bij volgende geneesmiddelen:

• antibiotica, zoals tetracyclines
• anticoagulantia (antistollingsimiddelen)
• antiretrovirale middelen
• geïnjecteerde insuline
• glucocorticoïden
• groeihormoontherapie
• niacine en nicotinezuur
• niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID's)
• oestrogeentherapie
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiepillen
• proteaseremmers

Medicatie veroorzaakt vaker hyperpigmentatie als een patiënt meer dan één type medicijn gebruikt. Als een medicijn de donkere vingerknokkels veroorzaakt, schrijft de arts een ander medicijn of een andere dosering voor.

Dermatomyositis (aandoening met huiduitslag en spierproblemen)

Dermatomyositis is een zeldzame ziekte die leidt tot spierzwakte en een chronische spierontsteking. In het beginstadium van de ziekte bemerkt de patiënt een vlekkerige blauwpaarse of rode huiduitslag in huidgebieden die de spieren bij de gewrichten bedekken, zoals de knokkels, de ellebogen, de hielen en de tenen.

Andere symptomen zijn onder meer:

• calciumafzettingen onder de huid (calcinose)
• een longontsteking
• harde, pijnlijke knobbeltjes
• koorts
• onverklaarbaar gewichtsverlies
• spierzwakte en spierpijn

Door een vroege opsporing is het mogelijk om de klachten van deze ongeneeslijke aandoening te verlichten en de progressie te remmen.

Prediabetes of diabetes mellitus (suikerziekte)

Soms duiden donkere vingerknobbeltjes op de aanwezigheid van diabetes mellitus (suikerziekte). Prediabetes betekent dat de bloedsuikerspiegel hoger is dan normaal (hyperglykemie). Een vroegtijdige detectie en behandeling van prediabetes, voorkomt de volledige ontwikkeling van suikerziekte. De patiënt moet hiervoor veranderingen in de levensstijl doorvoeren.

Vitamine B12-tekort

Een donkere pigmentatie op de knokkels is mogelijk een teken van een vitamine B12-tekort. Andere symptomen van een vitamine B12-tekort zijn:

• bloedarmoede
• constipatie
• duizeligheid of flauwvallen
• een verlies van eetlust
• gevoelloosheid en tintelingen in de handen en voeten
• gewichtsverlies
• kortademigheid
• vermoeidheid
• zwakte

Een andere voedingsstijl is nodig, waarbij de patiënt meer voedingsmiddelen met vitamine B12 moet consumeren om het tekort weg te werken. Vitamine B12 bevindt zich vooral in eieren, gevogelte, melk, vis en vlees. Vegetariërs en veganisten nemen best vitamine B12-supplementen of verrijkte voedingsmiddelen zodat ze geen tekorten oplopen.

Ziekte van Addison (onvoldoende productie van cortisol en aldosteron)

Bij de ziekte van Addison ontstaan lage cortisol- en aldosteronspiegels. Bij deze auto-immuunziekte valt het lichaam namelijk per ongeluk de bijnieren aan. Één van de eerste tekenen zijn gebieden met een donkere huidskleur bij littekens en huidplooien, zoals de knokkels. Vaak ontstaan maanden of jaren later pas andere symptomen.

Andere symptomen van de ziekte van Addison zijn onder meer:

• braken en soms diarree
• buikpijn
• een onregelmatige menstruatie
• misselijkheid
• stemmingswisselingen
• vermoeidheid

De behandeling bestaat uit hormoonvervangende therapie om cortisol en aldosteron in het lichaam aan te vullen.

Ziekte van Raynaud (donkere huidskleur aan knokkels van vingers of tenen)

Bij de ziekte van Raynaud vernauwen de bloedvaten (vasoconstrictie) in de vingers of tenen als reactie op stress of koude. Hierdoor wordt bloed in de vingers of tenen vastgehouden en ontstaat een blauwe verkleuring. Soms is de ziekte van Raynaud te wijten aan een andere aandoening, zoals sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen) of artritis (gewrichtsontsteking met gewrichtspijn, gezwollen gewrichten en gewrichtsstijfheid).

Zelfzorgmaatregelen bij vingerknokkels met hyperpigmentatie

Vaker de handen wassen of bleekproducten gebruiken zijn geen goede adviezen voor het verkrijgen van een normale huidskleur wanneer de vingerknokkels donker gekleurd zijn. Deze middelen zorgen namelijk voor huidirritatie en verergeren het probleem. Om donkere knokkels op natuurlijke wijze te verwijderen, is het belangrijk om ze te scrubben, bevochtigen en beschermen tegen de zon met een goed zonnebrandmiddel. Het toepassen van crèmes of zalven met vitamine C, kojiczuur, niacinamide of ellaginezuur zijn eveneens nuttig. Als geen van deze oplossingen na een paar weken werkt, is het verstandig om een arts te bezoeken. Het bezoek van een arts is eveneens nodig wanneer hyperpigmentatie optreedt in combinatie met andere symptomen of wanneer de donkerverkleuring plots optreedt of verergert.

Lees verder

• Hyperpigmentatie: Donkere vlekken in de huid
• Acanthosis nigricans: Verdikte en verkleurde huid