Lactaatacidose: Opbouw van lactaat (melkzuur) in het bloed

Lactaatacidose is een aandoening waarbij zich lactaat (zuurrest van melkzuur) in het lichaam opbouwt en het niet snel genoeg kan verbranden. Medicijnen, een (genetische) ziekte en overmatig sporten veroorzaken meestal deze aandoening. Braken, spierzwakte en een langzame en diepe ademhaling zijn kenmerkend voor lactaatacidose. De behandeling bestaat mogelijk uit een tijdelijke bloedzuivering, medicatie of een specifieke voeding. De prognose van lactaatacidose hangt grotendeels af van de onderliggende oorzaak en de snelheid van het opstarten van de behandeling; in sommige situaties is het risico op overlijden vergroot.

• Oorzaken van ophoping van lactaat in bloed
• Genetische aandoeningen
• Andere aandoeningen
• Medicatie
• Overmatig sporten
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van opbouw van melkzuur in bloed
• Prognose
• Complicaties van lactaatacidose

Oorzaken van ophoping van lactaat in bloed

Lactaatacidose is een vorm van metabole acidose, waarbij overmatig zuur zich ophoopt als gevolg van een probleem met het oxidatieve metabolisme van het lichaam. De lever en soms ook de nieren hebben het bij lactaatacidose lastig om overtollig zuur uit het lichaam te verwijderen. Het melkzuur hoopt zich sneller op dan dat het lichaam dit kan verwijderen. Dit zorgt voor een stijging van de zuurgraad in lichaamsvloeistoffen (zoals bloed). Door een ophoping van zuur ontstaat een onbalans in de pH-waarde van het lichaam, die normaal gesproken altijd een beetje meer alkalisch is dan zuur.

Zowel genetische aandoeningen, medicijnen als andere oorzaken zijn bekend voor lactaatacidose.

Genetische aandoeningen

Volgende genetische aandoeningen gaan gepaard met lactaatacidose:

• biotinidase-deficiëntie, multiple carboxylase-deficiëntie of niet-genetische deficiëntie van biotine
• diabetes mellitus (suikerziekte) en doofheid
• fructose 1,6-bisfosfatase-deficiëntie
• glucose-6-fosfatasedeficiëntie
• het GRACILE-syndroom (dodelijke aandoening met groeiachterstand)
• het Leigh-syndroom (neurologische aandoening)
• mitochondriale encefalomyopathie, lactaatacidose en beroerte-achtige episodes
• pyruvaat-carboxylase-deficiëntie
• pyruvaatdehydrogenasedeficiëntie

Andere aandoeningen

Ook enkele andere ziekten leiden mogelijk tot lactaatacidose

• bloedingen
• cholera (bacteriële infectie met braken en diarree)
• chronisch alcoholisme
• diabetische ketoacidose
• D-lactaatacidose als gevolg van de productie van darmbacteriële flora bij het kortedarmsyndroom (slecht voedingsstoffen kunnen opnemen)
• een ernstig trauma
• een feochromocytoom (bijniertumor met afgifte van hormonen)
• een hartziekte zoals een hartinfarct, congestief hartfalen, een cardiogene shock (onvoldoende bloed door hartschade)
• een hypovolemische schok (onvoldoende bloed in het lichaam)
• een leverziekte
• een longziekte
• een nieraandoening
• een verminderde zuurstoftoevoer naar cellen in de weefsels zoals door een verminderde bloedstroom (hypoperfusie)
• een vitamine B-tekort
• ethanolvergiftiging
• het tumorlysissyndroom
• kankers zoals een non-Hodgkin-lymfoom en een Burkitt-lymfoom (snelgroeiende kanker in lymfocyten)
• koolmonoxidevergiftiging
• malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte)
• polymyositis (auto-immuunziekte met spierzwakte)
• regionale hypoperfusie (bijvoorbeeld darmischemie)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• verstikking

Medicatie

Lactaatacidose resulteert mogelijk ook uit medicatiegebruik zoals:

• 5-fluorouracil
• Abacavir/dolutegravir/lamivudine
• Acetaminophen
• Alcoholen en glycolen (ethanol, ethyleenglycol, methanol, propyleenglycol)
• Antiretrovirale nucleoside-analogen (zidovudine, didanosine, lamivudine)
• Bèta-adrenerge middelen (epinefrine, ritodrine, terbutaline)
• Biguanides (fenformine, metformine)
• Cocaïne
• Cyanogene verbindingen (cyanide, nitroprusside, amygdaline)
• Diethyl ether
• Emtricitabine/tenofovir
• Epinefrine
• Fialuridine
• Halothane
• HIV-behandelingen
• IJzer
• Isoniazid
• Kaliumcyanide (cyanidevergiftiging)
• Linezolid
• Metformine (zelden)
• Nucleoside reverse-transcriptaseremmers
• Paracetamol/paracetamolvergiftiging
• Propofol
• Propyleenglycol (D-lactaatacidose)
• Salicylaten
• Strychnine
• Suikers en suikeralcoholen (fructose, sorbitol en xylitol)
• Sulfasalazine
• Valproïnezuur

Overmatig sporten

Overmatig sporten veroorzaakt ook bij gezonde mensen mogelijk lactaatacidose. Bij het sporten, gebruikt het lichaam zuurstof om glucose af te breken voor het verkrijgen van energie. Tijdens het intensief sporten is er mogelijk niet genoeg zuurstof beschikbaar om het proces te voltooien, dus maakt het lichaam lactaat aan. Het lichaam kan dit lactaat omzetten in energie zonder zuurstof te gebruiken. Maar dit lactaat bouwt zich sneller op in de bloedbaan dan dat een persoon dit kan verbranden. Deze symptomen van deze tijdelijke toestand resulteert uit het feit dat het lichaam meer zuurstof nodig heeft om de hoeveelheid lactaat in het bloed bij te kunnen houden.

Symptomen

De symptomen zijn vaak toe te schrijven aan de onderliggende oorzaken. Acidose treedt soms snel op (binnen enkele minuten tot uren) of is progressief (gedurende een periode van meerdere dagen).

Andere mogelijke tekenen omvatten:

• algemeen lichaamsongemak
• braken
• buikpijn of ongemak in de buik
• desoriëntatie
• diarree
• een fruitig ruikende adem (een mogelijke indicatie van een ernstige complicatie van suikerziekte met name diabetische ketoacidose)
• een oppervlakkige, snelle ademhaling of andere ademhalingsproblemen
• een snelle hartslag
• een verlies van eetlust
• geelzucht (gele verkleuring van de huid of het oogwit)
• hoofdpijn
• lichaamszwakte
• misselijkheid
• spierkrampen, spierpijn of een branderig gevoel in de spieren
• vermoeidheid, lethargie en ongewone slaperigheid
• verwardheid

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van lactaatacidose gebeurt via een biochemische analyse van het bloed (vaak aanvankelijk op arteriële bloedgasmonsters). Meestal is hiervoor een nuchter bloedonderzoek vereist. Het lactaatgehalte in het bloed is verhoogd. Wanneer een arteriële bloedgasttest de ziekte bevestigt, bestelt de arts eveneens onderzoeken om de onderliggende oorzaak op te sporen. Dit is belangrijk voor de behandeling van lactaatacidose.

Behandeling van opbouw van melkzuur in bloed

De arts behandelt de onderliggende oorzaak van lactaatacidose. Het melkzuurgehalte verlagen is mogelijk door zuurstof naar de weefsels te verhogen en intraveneuze (via een ader) vloeistoffen toe te dienen. Een patiënt die overmatig sport, moet voldoende uitrusten en ook genoeg vocht (zoals elektrolytvervangende sportdranken) innemen. Voorts moet een patiënt het alcoholgebruik beperken en zo nodig een medisch programma volgen om te ontwennen aan het alcoholmisbruik. In sommige situaties is hemofiltratie (bloedzuivering door lactaat uit lichaam te verwijderen) of dialyse tijdelijk vereist, al is dit vaak moeilijk. Bij zeldzame chronische vormen van lactaatacidose veroorzaakt door mitochondriale aandoeningen, zet de arts een specifiek dieet (ketogeen dieet) of dichlooracetaat in. Tot slot is in sommige gevallen vitaminesuppletie nodig.

Prognose

De prognose van lactaatacidose is veelal afhankelijk van de oorzaak en ernst. Milde en voorbijgaande lactaatverhogingen hebben leiden meestal niet tot de dood terwijl aanhoudende en ernstige lactaatverhogingen geassocieerd zijn met een hoge mortaliteit.
Serumlactaatniveaus van meer dan 2,5 mmol / L zijn in verband gebracht met een toename van het sterftecijfer. Een snelle behandeling verhoogt de kans op een volledig herstel.

Complicaties van lactaatacidose

Nierfalen, hartfalen, een onregelmatig hartritme, bewusteloosheid, een coma en de dood zijn belangrijke complicaties van lactaatacidose.

Lees verder

• Diabetische ketoacidose (DKA): Complicatie van diabetes
• Acidose: Te hoge zuurgraad van het bloed
• GRACILE-syndroom: Dodelijke aandoening met groeiachterstand