Cholera: Bacteriële infectieziekte met braken en diarree

Cholera is een besmettelijke infectie van de dunne darm, veroorzaakt door de bacterie “Vibrio cholerae”. Hevig braken en diarree zijn de voornaamste symptomen van deze bacteriële infectie. De ziekte treedt vooral op in gebieden waar geen goede basishygiëne aanwezig is. Cholera verspreidt zich zeer snel en ook de symptomen presenteren zich acuut. Een behandeling via zout- en vochttoediening is voorhanden, maar bij ernstige uitdroging kan een patiënt mogelijk overlijden.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met cholera
• Vroege behandeling en hydratatie
• Hygiëne en preventieve maatregelen
• Ondersteuning tijdens herstel
• Misvattingen rond cholera
• Cholera komt alleen voor in arme landen
• Cholera wordt altijd overgedragen via besmet drinkwater
• Iedereen die besmet raakt met cholera wordt ernstig ziek
• Cholera kan eenvoudig worden gediagnosticeerd met een standaard ontlastingsonderzoek
• Antibiotica zijn altijd nodig om cholera te behandelen
• Vaccinatie tegen cholera biedt volledige bescherming

Epidemiologie

Cholera komt voor in Afrika, Azië, India, Mexico en Zuid- en Midden-Amerika. Vooral plaatsen waar geen basisinfrastructuur aanwezig is en waar het dicht bevolkt is, zijn getroffen. Dit gaat dan om bijvoorbeeld sloppenwijken, oorlogsgebieden, vluchtelingenkampen, enzovoort, waar goede waterzuivering ontbreekt. De jaarlijkse incidentie bedraagt 1,4 tot 4,3 miljoen patiënten. Zowel kinderen als volwassenen zijn getroffen, maar kinderen ontwikkelen vaker symptomen, met uitzondering van baby’s die borstvoeding krijgen. Zij zijn namelijk minder of niet blootgesteld aan het besmette water of voedsel. Wonen in of reizen naar gebieden waar cholera aanwezig is, verhoogt tot slot het risico op het ontwikkelen van de infectieziekte. Informatie over de seksuele voorkeur is niet gevonden in de geraadpleegde literatuur.

Oorzaken

De bacterie “Vibrio cholerae” veroorzaakt cholera. Deze bacteriën produceren een toxine waardoor een verhoogde hoeveelheid water vrijkomt uit darm bekledende cellen. Door de toename van het water, produceert de patiënt ernstige diarree. Wanneer de met cholerabacterie besmette ontlasting van zieke en herstellende patiënten terechtkomt in water en/of voedsel, is de bacterie in staat om zich te verspreiden.

Risicofactoren

De risicofactoren voor cholera zijn onder andere:

• gebieden zonder toegang tot schoon drinkwater en goede sanitaire voorzieningen
• bevolkingsgroepen met beperkte toegang tot gezondheidszorg
• mensen die reizen naar gebieden waar cholera endemisch is
• mensen met een verzwakt immuunsysteem
• personen met slechte hygiënische gewoonten

Symptomen

Ongeveer 80% van de patiënten die besmet zijn met de cholerabacterie vertoont geen symptomen. De bacteriën blijven echter één tot maximaal tien dagen in de ontlasting aanwezig, en op deze manier is de asymptomatische patiënt toch nog in staat om iemand anders te besmetten.

De symptomen van cholera zijn zeer uitgebreid en variëren van mild tot ernstig. 80% van de patiënten heeft lichte tot matige symptomen, terwijl ongeveer 20% van de patiënten ernstige symptomen heeft. De symptomen treden acuut op, namelijk na twee uur tot vijf dagen na besmetting met de bacterie. Gastro-intestinale symptomen zijn onder meer misselijkheid, braken, buikkrampen en (overvloedige) waterige diarree die ruikt naar vis. Door een snelle uitdroging (medische term is "dehydratie") ontstaan tal van acute verschijnselen, zoals droge slijmvliezen of een droge mond (xerostomie), een droge huid, een lage urineproductie, overmatige dorst, geen traanproductie en glazige of ingevallen ogen (diep liggende ogen). Andere symptomen omvatten tachycardie (een snelle pols/hartslag), ingezonken fontanellen (bij de geboorte nog niet verbeende plekken van de schedel) bij zuigelingen, ongebruikelijke slaperigheid of vermoeidheid.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen zijn onder andere:

• extreme uitdroging met droge slijmvliezen, diepe ademhaling en lage bloeddruk
• ernstige of oncontroleerbare diarree en braken
• verslechtering van de algehele conditie van de patiënt
• bloederige diarree of ontlasting met slijm
• ontwikkeling van symptomen die wijzen op een ernstige complicatie zoals shock

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt. Hierbij is een anamnese, een grondig vraaggesprek, onontbeerlijk. Hij merkt tevens de zichtbare symptomen op bij de patiënt.

Diagnostisch onderzoek

Een volledig bloedonderzoek en een ontlastingscultuur met gramkleuring zijn nodig om de diagnose van cholera te bevestigen.

Differentiële diagnose

De arts verwart cholera vaak met de volgende aandoeningen: amoebendysenterie, strongyloides, giardiasis (infectie van de dunne darm met diarree en buikkrampen), voedselvergiftiging (diarree door inname van besmet voedsel), Escherichia coli-infecties, gastro-enteritis (maagdarminfectie) en het rotavirus (diarree, braken en uitdroging bij kinderen).

Behandeling

Vocht en zout vervangen (rehydratie) is belangrijk bij de behandeling, al is dit niet eenvoudig bij zeer snelle en extreme diarree en vochtverlies. Orale of intraveneuze vochttoediening helpen de patiënt hierbij. Voorts verkorten antibiotica de ziektetijd, maar de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization = WHO) raadt dit eerder af omdat het bijdraagt aan microbiële resistentie. De WHO / Unicef en ORS leveren een standaardoplossing (infuuszakje) als behandeling van cholera.

Prognose

De prognose van cholera hangt af van de ernst en uitgebreidheid van de symptomen en de algemene conditie van de patiënt. De meeste patiënten (80%) herstellen volledig bij voldoende vochttoediening. Ernstige uitdroging is echter mogelijk fataal. Jaarlijks komen wereldwijd naar schatting 28.000-142.000 patiënten te overlijden aan cholera. De dood volgt in sommige gevallen al zeer snel (enkele uren) na besmetting als de patiënt onbehandeld blijft. De mortaliteit is tot slot hoger bij zwangere vrouwen en kinderen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van cholera zijn onder andere:

• ernstige uitdroging
• nierenfalen
• hartproblemen
• shock
• elektrolytstoornissen
• bacteriële infecties van andere organen

Preventie

Mensen die naar landen reizen waar cholera actief is, moeten goede hygiëne hanteren en voorzichtig zijn met voedsel en water, zelfs wanneer ze zijn ingeënt. Vaccinatie is namelijk niet erg effectief bij cholera-uitbraken. Zuiver drinkwater, zuiver voedsel en nette sanitaire voorzieningen zijn tot slot belangrijk voor het voorkomen van cholera.

Praktische tips voor het leven / omgaan met cholera

Vroege behandeling en hydratatie

Cholera veroorzaakt ernstige diarree en uitdroging. Het is cruciaal om snel medische hulp te zoeken bij symptomen. Begin direct met het drinken van orale rehydratatieoplossingen (ORS) om uitdroging te voorkomen. Volg strikt de door de arts voorgeschreven behandelingen, inclusief antibiotica als dat nodig is.

Hygiëne en preventieve maatregelen

Cholera wordt meestal overgedragen via besmet water en voedsel. Drink alleen schoon, gekookt of gebotteld water. Vermijd rauwe voedingsmiddelen en ongewassen fruit of groenten. Was de handen grondig met zeep na toiletgebruik en vóór het eten. In gebieden met een hoog risico kan vaccinatie tegen cholera overwogen worden.

Ondersteuning tijdens herstel

Tijdens de herstelfase is het belangrijk om licht verteerbare voedingsmiddelen te eten, zoals rijst, bananen en soep, om het spijsverteringsstelsel te ondersteunen. Vermijd vet en pittig voedsel totdat een volledig herstel bereikt is. Laat regelmatig de elektrolyten- en vochtbalans controleren om complicaties te voorkomen.

Misvattingen rond cholera

Cholera is een acute diarreeziekte veroorzaakt door de bacterie Vibrio cholerae. De ziekte wordt meestal overgedragen via besmet water of voedsel en kan, zonder snelle behandeling, ernstige uitdroging en zelfs de dood tot gevolg hebben. Ondanks de medische vooruitgang bestaan er nog veel misvattingen over cholera, wat de preventie en behandeling kan bemoeilijken.

Cholera komt alleen voor in arme landen

Hoewel cholera vaker voorkomt in landen met beperkte sanitaire voorzieningen en een tekort aan schoon drinkwater, is het niet exclusief een probleem van ontwikkelingslanden. Ook in geïndustrialiseerde landen kunnen uitbraken optreden, vooral na natuurrampen of door besmetting via reizigers die de bacterie meenemen uit endemische gebieden.

Cholera wordt altijd overgedragen via besmet drinkwater

Hoewel besmet water een van de belangrijkste transmissieroutes is, kan cholera ook worden overgedragen via besmet voedsel, zoals rauwe zeevruchten, onvoldoende verhitte voedingsmiddelen of onhygiënisch bereid voedsel. Daarnaast kan de bacterie via contact met besmette oppervlakken of via direct contact met een besmette persoon worden verspreid.

Iedereen die besmet raakt met cholera wordt ernstig ziek

Niet iedereen die de Vibrio cholerae-bacterie binnenkrijgt, ontwikkelt ernstige symptomen. Sommige mensen blijven symptoomloos of krijgen slechts milde diarree. Toch kunnen ook asymptomatische dragers de bacterie verspreiden en zo bijdragen aan de verspreiding van de ziekte.

Cholera kan eenvoudig worden gediagnosticeerd met een standaard ontlastingsonderzoek

Hoewel cholera vaak wordt vastgesteld via een bloedonderzoek of een kweek van de ontlasting, kunnen snelle diagnostische testen soms onbetrouwbaar zijn. In gebieden met beperkte laboratoriumfaciliteiten kan het stellen van een definitieve diagnose dus een uitdaging zijn.

Antibiotica zijn altijd nodig om cholera te behandelen

Antibiotica kunnen helpen om de duur en ernst van de ziekte te verminderen, maar de belangrijkste behandeling van cholera is snelle rehydratatie. Zonder voldoende vocht- en elektrolytenaanvulling kan uitdroging optreden, wat levensbedreigend kan zijn. Orale rehydratiezouten of intraveneuze toediening van elektrolyten zijn cruciaal bij de behandeling.

Vaccinatie tegen cholera biedt volledige bescherming

Er bestaan vaccins tegen cholera, maar deze bieden geen volledige en langdurige immuniteit. De bescherming is beperkt in tijd en effectiviteit, waardoor aanvullende maatregelen zoals goede hygiëne, veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen essentieel blijven om infectie te voorkomen.

Lees verder

• Diarree: Soorten, oorzaken, symptomen en behandeling
• Braken (overgeven): Oorzaken, behandeling en preventie
• Vibrio-infectie: Bacteriële infectie op huid, in buik of oor