Ingezonken fontanel (zachte plek op schedel) bij baby

Een ingezonken fontanel treedt op wanneer de zachte plek op de schedel van een baby dieper is dan normaal. Uitdroging vormt de belangrijkste oorzaak voor ingezonken fontanellen. Dit gaat gepaard met onder andere diepliggende ogen en geen tranen bij het huilen. Ook ondervoeding leidt mogelijk tot ingezonken fontanellen. Bekende symptomen hiervan zijn droog haar dat gemakkelijk uitvalt en ondergewicht. De arts moet steeds een kind met ingezonken fontanellen onderzoeken en bepaalt dan of een ziekenhuis- of thuisbehandeling mogelijk is. De behandeling bestaat uit het verhelpen van de onderliggende oorzaak (ondervoeding of uitdroging). Een snelle behandeling is nodig omdat langdurige ondervoeding leidt tot ontwikkelingsachterstanden en uitdroging op termijn leidt tot schade aan de hersenen en de dood.

• Ossificatie: Verharding schedelnaden
• Fontanellen: Zachte plekken voor groei hersenen en schedel
• Sluiting fontanellen bij baby
• Oorzaken en symptomen van ingezonken fontanel
• Ondervoeding
• Uitdroging
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van zachte plek op schedel
• Ondervoeding
• Uitdroging
• Complicaties van ondervoeding en uitdroging

Ossificatie: Verharding schedelnaden

De schedel bestaat uit veel botten. Er zijn acht botten in de schedel zelf en veertien botten in het gezicht. Ze vormen samen een solide, benige holte die de hersenen beschermt en ondersteunt. De gebieden waar de botten samenkomen staan bekend als schedelnaden. De botten zijn bij de geboorte niet stevig samengesmolten. Hierdoor kan het hoofd van vorm veranderen zodat dit goed door het geboortekanaal kan gaan. De schedelnaden krijgen geleidelijk mineralen en verharden, waardoor de schedelbotten stevig met elkaar worden verbonden. Dit proces staat in medische termen bekend als ‘ossificatie’.

Fontanellen: Zachte plekken voor groei hersenen en schedel

Bij een baby vormt de ruimte waar twee schedelnaden samenkomen een met membranen bedekte fontanel, een soort ‘zachte plek’. De fontanellen laten de hersenen en de schedel groeien tijdens het eerste levensjaar. Normaal gesproken zijn er meerdere fontanellen op de schedel van een baby. Ze bevinden zich voornamelijk aan de bovenkant, achterkant en zijkanten van het hoofd. Net als de schedelnaden verharden fontanellen na verloop van tijd en sluiten ze zich waardoor stevige, benige gebieden ontstaan.

Sluiting fontanellen bij baby

• De fontanel in de achterkant van het hoofd (posterieure fontanel) sluit meestal tegen de tijd dat een baby één of twee maanden oud is.
• De fontanel aan de bovenzijde van het hoofd (anterieure fontanel) sluit meestal binnen zeven tot negentien maanden.

De fontanellen moeten stevig aanvoelen en moeten iets naar binnen buigen bij aanraking. Een merkbaar ingezonken fontanel is een teken dat het kind niet genoeg vocht in zijn lichaam heeft.

Oorzaken en symptomen van ingezonken fontanel

Ondervoeding

Zeer zelden ontstaan ingezonken fontanellen als gevolg van ondervoeding. Ondervoeding resulteert uit een calorietekort of een onderliggende aandoening, zoals het malabsorptiesyndroom (problemen met de opname van voedingsstoffen).

Baby's met ondervoeding vertonen vrijwel steeds andere symptomen, waaronder:

• droog haar dat gemakkelijk uitvalt
• een droge, niet-elastische huid
• ondergewicht
• vermoeidheid of lethargie

Uitdroging

Uitdroging ontstaat door:

• braken
• diarree
• het drinken van onvoldoende vocht
• koorts
• niet genoeg vocht in het lichaam
• te vaak plassen

Uitdroging bij kinderen varieert van mild tot ernstig. Meer ernstige gevallen vereisen onmiddellijke medische aandacht om complicaties te voorkomen. Een gezonken fontanel is soms een teken van uitdroging. Meestal zijn eerst andere symptomen aanwezig zoals:

• diepliggende ogen
• een droge huid en een koele huid
• een droge tong en droge lippen
• een snelle hartslag en een snelle ademhaling
• geen tranen bij het huilen
• onregelmatig urineren

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Een ingezonken fontanel is soms een medisch noodgeval en daarom moet een arts het kind meteen controleren. De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en stelt vragen over de symptomen en medische geschiedenis van het kind, zoals:

• Heeft de baby dorst?
• Hoe ernstig is het?
• Is de baby alert?
• Is de baby ziek geweest en moest hij hierbij braken, had hij diarree of moest hij overmatig zweten?
• Is de mond van de baby vochtig?
• Wanneer leken de fontanellen voor het eerst ingezonken?
• Welke ‘zachte plekken’ zijn getroffen?
• Welke andere symptomen zijn aanwezig?
• Zijn de ogen van de baby droog (droge ogen)?

Lichamelijk onderzoek
Een arts voert een visueel onderzoek uit van de fontanel en betast het gebied zachtjes om te kijken of de structuur van de fontanel abnormaal is. Een abnormale structuur wijst mogelijk op een onderliggend probleem. Een arts controleert eveneens of de baby tekenen van uitdroging of ondervoeding vertoont. Hiervoor controleert hij de hartslag en ademhaling van de baby of voelt hij aan de huid op zoek naar tekenen van een droge huid en een verminderde elasticiteit.

Diagnostisch onderzoek
De arts zet een bloedonderzoek en urineonderzoek in. Veder test hij ook de voedingsstatus van de baby.

Behandeling van zachte plek op schedel

Ondervoeding

Als de oorzaak van de ingezonken fontanel te wijten is aan ondervoeding, is de behandeling afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Meestal moet de baby de totale calorie-inname of een specifieke voedingsstof verhogen. In sommige gevallen is het nodig om via een infuus of buisje voedingsstoffen te geven aan zuigelingen met ondervoeding.

Uitdroging

Wanneer de ingezonken fontanellen het gevolg zijn van uitdroging, krijgt de baby orale (via de mond) of intraveneuze (via een ader) vloeistoffen toegediend. Deze arts voert deze behandeling uit totdat de vloeistofniveaus een acceptabel niveau bereiken. Ouders en verzorgers behandelen milde gevallen van uitdroging meestal thuis door de baby aan te moedigen om te drinken of te voeden als hij borstvoeding krijgt. Het is wel belangrijk dat een arts de baby eerst heeft onderzocht en verteld heeft dat het mogelijk is om uitdroging thuis te behandelen.

Complicaties van ondervoeding en uitdroging

Meestal is het mogelijk om uitdrogingsverschijnselen snel en eenvoudig te behandelen. Ondervoeding vormt soms een uitdaging om te behandelen, afhankelijk van de oorzaak. Hoe langer een kind geen behandeling krijgt, hoe groter de kans op blijvende schade. Het menselijk lichaam moet gehydrateerd blijven om te kunnen functioneren. Een langdurige periode van uitdroging leidt tot hersenbeschadiging en zelfs de dood. Langdurige ondervoeding resulteert in ontwikkelingsachterstanden en invaliditeit.

Lees verder

• Ondervoeding: Onvoldoende of onevenwichtige voedingsstoffen
• Dehydratie (uitdroging): Tekort aan vocht in de weefsels