Droge tong: Oorzaken en behandeling van uitgedroogde tong

Een gezonde tong is roze van kleur en heeft smaakpapillen (kleine bultjes). De tong moet goed worden bevochtigd met speeksel. Het speeksel zorgt ervoor dat voedsel afgebroken kan worden vóór de spijsvertering en de tanden bedekt en beschermd worden tegen bacteriën en tandbederf. In een aantal omstandigheden ontstaat een droge tong, bijvoorbeeld als gevolg van uitdroging, een auto-immuunziekte, roken of medicatiegebruik. Een uitgedroogde tong gaat vaak gepaard met andere tekenen zoals pijn en eetproblemen. Een goede tand- en mondhygiëne, voldoende water drinken en op suikervrij snoep kauwen zijn enkele tips om de speekselproductie te verhogen waardoor een droge mond en droge tong minder snel tot stand komen.

• Epidemiologie
• Oorzaken
• Auto-immuunziekten en droog aanvoelende tong
• Bijwerking van medicijnen en droge mond/tong
• Chronische aandoeningen en droge tong
• Infectie
• Leefstijlfactoren
• Medische behandelingen
• Uitdroging
• Risicofactoren
• Vaak geassocieerde symptomen
• Eetproblemen
• Slechte adem
• Tandbederf (cariës)
• Tongpijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van uitgedroogde tong
• Door de neus ademen
• Kauwen op suikervrije kauwgom, snoepjes of zuigtabletten
• Luchtbevochtiger
• Medicijnen
• Mond- en tandhygiëne
• Voldoende water drinken
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Droge tong, of xerostomie, is een veelvoorkomend symptoom dat kan optreden bij mensen van alle leeftijden. Het komt vaak voor bij oudere volwassenen en kan worden veroorzaakt door een aantal medische aandoeningen of medicijngebruik. Ongeveer 20% van de volwassenen ervaart op enig moment in hun leven symptomen van droge mond of droge tong.

Oorzaken

De oorzaken van een droge tong kunnen variëren van verminderde speekselproductie door veroudering of medicijngebruik tot aandoeningen zoals diabetes of auto-immuunziekten. Andere mogelijke oorzaken zijn uitdroging, mondademhaling, en bijwerkingen van bepaalde medicijnen zoals antihistaminica, antidepressiva, en bloeddrukmedicatie.

Auto-immuunziekten en droog aanvoelende tong

Diverse auto-immuunziekten (ziekten waarbij het lichaam zichzelf aanvalt) hebben een droge tong (en droge mond) als symptoom. Dit geldt bijvoorbeeld voor de ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen) en het syndroom van Sjögren (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel). Hoe langer de patiënt een droge tong negeert, hoe langer de ziekte de kans heeft om schade aan te richten in het hele lichaam. Het is bijgevolg belangrijk om bij een droge tong en bijkomende tekenen of een aanhoudende of frequente droge tong de arts te raadplegen.

Bijwerking van medicijnen en droge mond/tong

Bepaalde medicijnen leiden eveneens tot een droge mond en bijgevolg ook een droge tong. Deze omvatten medicijnen die de arts gebruikt voor de behandeling van:

• acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren)
• angst (anti-angstmedicatie)
• astma (bepaalde bronchodilatatoren: luchtwegverwijders voor de behandeling van longaandoeningen)
• allergieën (antihistaminica)
• een verkoudheid (decongestiva: zwelling van slijmvliezen in neus verminderen)
• een depressie (antidepressiva)
• een hoge bloeddruk (diuretica: plaspillen)
• epilepsie (anti-epileptica)
• psychotische stoornissen (antipsychotica)
• urine-incontinentie

Een droge tong is soms ook te wijten aan een bijwerking van spierverslappers en kalmeringsmiddelen.

Chronische aandoeningen en droge tong

Bovendien veroorzaken chronische aandoeningen mogelijk een tong die droog aanvoelt, zoals diabetes mellitus (suikerziekte), hiv / aids, bloedarmoede, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), een hoge bloeddruk (hypertensie) en mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen). Zelfs zenuwschade van het hoofd en de nek leidt tot een verminderde speekselproductie, wat een droge tong tot gevolg heeft.

Infectie

Een droge tong is soms het resultaat van een infectie, al leidt een infectie af en toe ook tot een droog aanvoelende tong. Mogelijk ontwikkelt zich bijvoorbeeld een witte laag op de rug van een droge tong. Dit wijst op mondspruw (orale candidiasis), een soort schimmelinfectie. Gingivitis, een ontsteking van het tandvlees, leidt mogelijk ook tot droogheid van de tong. Hierbij ontstaan tevens andere tekenen, zoals snel bloedend tandvlees, rood tandvlees en gezwollen tandvlees. Een tandarts behandelt een mondinfectie en reikt oplossingen aan die het genezingsproces versnellen, zoals medicijnen en speciaal mondwater.

Leefstijlfactoren

Leefstijlfactoren zoals roken of het gebruik van pruimtabak tasten de productie van speeksel in de mond aan en verergeren de droge mond, wat leidt tot een droge tong. Ook is een mondademhaling in plaats van een neusademhaling heel vaak een oorzaak van een uitgedroogde tong.

Medische behandelingen

Bijwerkingen van medische behandelingen leiden soms ook tot een droog aanvoelende tong. Dit is dan voornamelijk het resultaat van schade van de speekselklieren (klieren die speeksel produceren zodat de mond en tong vochtig blijven), waardoor uiteindelijk een verminderde speekselproductie tot stand komt. Radiotherapie aan de nek of het hoofd tijdens de behandeling van kanker of chemotherapie zijn medische behandelingen die mogelijk leiden tot een droge tong. Ook gaat een chirurgische verwijdering van de speekselklieren soms gepaard met een droge mond en tong.

Uitdroging

Als een patiënt niet genoeg drinkt, werkt het lichaam hard om de vloeistof die het heeft te behouden. Daarom is één van de eerste tekenen van uitdroging een verminderde speekselproductie. De tong voelt droog en zelfs gezwollen aan omdat het lichaam de speekselproductie vermindert om vocht te besparen. Een droge, uitgedroogde tong is geen teken dat de mond uitgedroogd is; het is een teken dat het hele lichaam meer vocht nodig heeft. Andere uitdrogingsverschijnselen omvatten minder plassen, donkere urine, hoofdpijn, verwardheid, prikkelbaarheid, lusteloosheid, een snelle hartslag en bewusteloosheid. Naast het drinken van te weinig water zijn ook vele andere factoren bekend die leiden tot uitdroging zoals onder andere koorts, overmatig zweten, braken, brandwonden, diarree en bloedverlies.

Risicofactoren

Risicofactoren voor een droge tong zijn onder andere oudere leeftijd, gebruik van medicijnen die speekselproductie beïnvloeden, en medische aandoeningen zoals diabetes en Sjögren-syndroom. Slechte mondhygiëne en het vaak ademen door de mond kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van droge tong. Roken en alcoholgebruik kunnen eveneens een rol spelen bij het verergeren van de symptomen.

Vaak geassocieerde symptomen

Eetproblemen

Een droge tong leidt tot eetproblemen. Als een patiënt onvoldoende speeksel heeft om de spijsvertering te bevorderen, ontstaan kauwproblemen en slikproblemen. Heel wat zeer gezonde voedingsmiddelen zijn niet langer een realistische voedselkeuze voor patiënten met een droog aanvoelende tong. Wanneer dit probleem slechts kortstondig plaatsvindt, is dit niet ernstig maar op de langere termijn leiden beperkte voedselkeuzes echter tot een tekort aan voedingsstoffen / vitaminetekorten en ondervoeding.

Slechte adem

De droge tong is een broedplaats voor de bacteriën die bijdragen aan een slechte adem (halitose). Speeksel houdt niet alleen de mond vochtig (gehydrateerd). Het speeksel spoelt bacteriën, schimmels en andere ziekteverwekkers weg die de mondgezondheid uit balans brengen. In de ochtend treedt vaak een vieze ademgeur op. Tijdens de nacht vertraagt de speekselproductie en slikken patiënten niet om de mond natuurlijk te blijven bevochtigen en spoelen. Dit leidt ook tot een droge mond tijdens de nacht.

Tandbederf (cariës)

Voldoende speekselproductie houdt de slechte adem op afstand, en bestrijdt eveneens de bacteriën die bijdragen aan de vorming van gaatjes (cariës). Speeksel is erg belangrijk voor het handhaven van een gezonde orale pH (zuurtegraad in de mond), zodat er geen zuurminnende bacteriën in de mond gedijen en vitale mineralen uit het tandglazuur verwijderen. Speeksel spoelt ook deeltjes weg die anders aan de tanden blijven plakken en voedsel bieden voor bacteriën die tandplak veroorzaken. De droge tong wijst er op dat de mond niet voldoende speeksel maakt om de tanden te beschermen.

Tongpijn

Een droge tong gaat vaak gepaard met pijn en ongemak. Tongpijn is de manier waarop het lichaam probeert de aandacht op een probleem te vestigen. Een patiënt met deze symptomen bezoekt dan ook het beste de arts.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van een droge tong omvatten een voortdurend gevoel van droogte in de mond, moeilijkheden bij het slikken, en een verhoogd risico op mondinfecties of tandbederf. Bij ernstige gevallen kunnen er pijn, een branderig gevoel, en veranderingen in de smaak optreden. Als deze symptomen gepaard gaan met andere systemische symptomen, zoals gewichtsverlies of frequente urineproductie, moet medische hulp worden ingeroepen.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een droge tong wordt vaak gesteld door een arts of tandarts op basis van de symptomen en medische geschiedenis. De arts kan een lichamelijk onderzoek uitvoeren en mogelijk tests aanvragen om de oorzaak te achterhalen, zoals speekselklieronderzoeken of bloedonderzoeken om onderliggende aandoeningen te identificeren.

Behandeling van uitgedroogde tong

Door de neus ademen

Als een patiënt de gewoonte heeft om door de mond te ademen, probeert hij het beste door de neus te ademen om het verlies van vocht uit de mond te verminderen.

Kauwen op suikervrije kauwgom, snoepjes of zuigtabletten

Kauwen op suikervrije kauwgom (xylitol) of snoepjes of zuigen op zuigtabletten houdt de droge mond en droge tong comfortabeler en gehydrateerd. Naast het bestrijden van een droge mond en tong, voorkomt xylitol ook gaatjes, waardoor het een goede keuze is om het ongemak van een droge tong te helpen stoppen. Een ander alternatief is het gebruik van een vrij verkrijgbare kunstmatige speekselvervanger.

Luchtbevochtiger

Het gebruik van een kamerverdamper / luchtbevochtiger is nuttig om vocht aan de slaapkamerlucht toe te voegen. Droge lucht droogt de tong namelijk sneller uit.

Medicijnen

Als medicijnen een droge tong veroorzaken, is het verstandig om met de arts hierover te praten. Hij past de dosis van de medicijnen aan of schakelt over naar een ander medicijn zodat de tonggezondheid verbetert.

Mond- en tandhygiëne

Patiënten met een uitgedroogde tong moeten de mond en tanden beschermen tegen de effecten van een verminderde speekselproductie. Daarom moeten ze regelmatig de tanden poetsen en flossen met een fluoride tandpasta. Het gebruik van peroxide mondwater en alcoholvrij mondwater (zoals bijvoorbeeld Colgate Total Advanced Pro-Shield mondwater) is aanbevolen om het uitdrogen van de mond te voorkomen. Het is daarnaast van essentieel belang om regelmatig de tandarts te bezoeken en zo mee te zorgen voor een optimale mond- en tandhygiëne.

Voldoende water drinken

Meer water drinken bevochtigt het lichaam en voorkomt uitdroging en een droge tong. Bij ernstige uitdroging is een ziekenhuisopname nodig waarbij de patiënt via een ader (intraveneus) vocht toegediend krijgt.

Prognose

De prognose voor een droge tong is afhankelijk van de oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. In veel gevallen kan de droge tong worden verlicht door het aanpassen van levensstijl en het gebruik van speekselvervangers. Bij aandoeningen zoals diabetes of auto-immuunziekten kan het beheer van de onderliggende aandoening helpen bij het verminderen van de symptomen.

Complicaties

Complicaties van een droge tong kunnen onder meer mondinfecties, tandbederf, en een verminderde eetlust omvatten. Ernstige gevallen kunnen leiden tot pijnlijke mondslijmvliezen en problemen met spraak en slikken. Het is belangrijk om de symptomen te monitoren en medische hulp te zoeken om complicaties te voorkomen.

Preventie

Preventie van een droge tong omvat het handhaven van een goede mondhygiëne, regelmatig water drinken, en het vermijden van uitdrogende stoffen zoals alcohol en tabak. Het is ook nuttig om een gezonde voeding te volgen en regelmatig tandartsbezoeken te plannen. Bij het gebruik van medicijnen die speekselproductie beïnvloeden, kan het nuttig zijn om met een arts te overleggen over alternatieve behandelingen of aanvullingen.

Lees verder

• Xerostomie: Droge mond door aandoening of medicatie
• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tong reinigen: Voordelen tongreinigers bij mondgezondheid
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Tand- en mondhygiëne: Tips voor goede tand- & mondgezondheid