Droge tong: Oorzaken en behandeling van uitgedroogde tong
Een gezonde tong is roze van kleur en heeft smaakpapillen (kleine bultjes). De tong moet goed worden bevochtigd met speeksel. Het speeksel zorgt ervoor dat voedsel afgebroken kan worden vóór de spijsvertering en de tanden bedekt en beschermd worden tegen bacteriën en tandbederf. In een aantal omstandigheden ontstaat een droge tong, bijvoorbeeld als gevolg van uitdroging, een auto-immuunziekte, roken of medicatiegebruik. Een uitgedroogde tong gaat vaak gepaard met andere tekenen zoals pijn en eetproblemen. Een goede tand- en mondhygiëne, voldoende water drinken en op suikervrij snoep kauwen zijn enkele tips om de speekselproductie te verhogen waardoor een droge mond en droge tong minder snel tot stand komen.- Epidemiologie
- Prevalentie bij verschillende leeftijdsgroepen
- Invloed van leefstijl en omgevingsfactoren
- Mechanisme
- Verminderde speekselproductie door ziekte
- Invloed van medicatie op speekselproductie
- Oorzaken
- Auto-immuunziekten en droog aanvoelende tong
- Bijwerking van medicijnen en droge mond/tong
- Chronische aandoeningen en droge tong
- Infectie
- Leefstijlfactoren
- Medische behandelingen
- Uitdroging
- Risicofactoren
- Leeftijd en droge tong
- Slechte hydratatie en droge tong
- Risicogroepen
- Ouderen en droge tong
- Mensen met auto-immuunziekten
- Vaak geassocieerde symptomen
- Eetproblemen
- Slechte adem
- Tandbederf (cariës)
- Tongpijn
- Alarmsymptomen
- Droge en plakkerige tong
- Moeite met slikken en spreken
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van uitgedroogde tong
- Door de neus ademen
- Kauwen op suikervrije kauwgom, snoepjes of zuigtabletten
- Luchtbevochtiger
- Medicijnen
- Mond- en tandhygiëne
- Voldoende water drinken
- Prognose
- Prognose bij medicatie-gerelateerde xerostomie
- Prognose bij auto-immuungerelateerde xerostomie
- Complicaties
- Mondinfecties en tandbederf
- Slechte adem (halitose)
- Problemen met het slikken en spijsverteren
- Verlies van smaak
- Psychosociale impact
- Chronische pijn en ongemak
- Slikproblemen en verstikkingsgevaar
- Preventie
- Hydratatie en mondgezondheid
- Vermijden van irriterende stoffen
- Praktische tips voor het omgaan met een droge tong
- Drink voldoende water
- Vermijd uitdrogende middelen
- Gebruik een mondspoeling of balsem
- Houd een gezond evenwichtig voedingspatroon aan
- Misvattingen rond droge tong
- Droge tong komt altijd door uitdroging
- Een droge tong is altijd het gevolg van een slechte mondhygiëne
- Alleen ouderen hebben last van een droge tong
- Droge tong is altijd een symptoom van een ernstige ziekte
- Het drinken van water verhelpt altijd droge tong
- Een droge tong heeft altijd te maken met een tekort aan vitamines
- Een droge tong kan niet worden verholpen zonder medische behandeling
Epidemiologie
Een droge tong, ook wel xerostomie genoemd, is een veelvoorkomend probleem dat bij veel mensen voorkomt, maar vooral bij ouderen. Het kan een tijdelijk verschijnsel zijn, maar ook chronisch optreden, afhankelijk van de onderliggende oorzaken. De prevalentie van xerostomie varieert, maar schattingen geven aan dat 10-30% van de volwassenen wereldwijd in meer of mindere mate last heeft van een droge mond, waarvan de tong vaak het meest getroffen is. De ernst van de aandoening kan variëren van lichte droogte tot ernstige ongemakken, waarbij de speekselproductie grotendeels of volledig afneemt. De prevalentie neemt toe met de leeftijd, waarbij oudere mensen vaak meer kans hebben op de aandoening door veroudering van de speekselklieren en het gebruik van medicatie. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, wat kan worden toegeschreven aan hormonale veranderingen, bijvoorbeeld in de menopauze, of andere gezondheidsgerelateerde factoren die vaker bij vrouwen voorkomen.Prevalentie bij verschillende leeftijdsgroepen
Xerostomie is niet alleen een aandoening die bij ouderen voorkomt. Hoewel de prevalentie in deze groep hoog is, is er een stijgende trend in jongere leeftijdsgroepen. Onderzoek suggereert dat de prevalentie bij jongeren, vooral bij mensen die veel medicatie gebruiken of aan bepaalde chronische aandoeningen lijden, toeneemt. Bovendien hebben mensen die veelvuldig alcohol consumeren, roken of cafeïne gebruiken, ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van een droge tong, wat de prevalentie in deze groepen verder verhoogt.Invloed van leefstijl en omgevingsfactoren
Leefstijlfactoren spelen een significante rol bij de prevalentie van een droge tong. Onvoldoende hydratatie, ongezonde eetgewoonten, en het gebruik van middelen zoals tabak en alcohol dragen bij aan de verhoogde frequentie van xerostomie. In sommige gevallen kunnen ook omgevingsfactoren, zoals droge klimaten, het optreden van een droge tong bevorderen, doordat ze bijdragen aan een lagere luchtvochtigheid, waardoor de mond sneller uitdroogt.Mechanisme
Het mechanisme van een droge tong is voornamelijk te wijten aan een verminderde speekselproductie. Speeksel is essentieel voor de mondgezondheid, omdat het helpt bij het bevochtigen van de mond, het reinigen van de mondholte, en het beschermen van de weefsels tegen infecties. Bij een verminderde speekselproductie, die kan optreden door een aantal factoren, kan de tong droog aanvoelen, en de mond kan moeilijker te spreken of te slikken zijn. De speekselklieren, die normaal gesproken speeksel afscheiden, kunnen door verschillende oorzaken minder speeksel aanmaken, waardoor de mond en tong droog aanvoelen.Verminderde speekselproductie door ziekte
Ziektes zoals het syndroom van Sjögren, een auto-immuunziekte waarbij de speekselklieren worden aangevallen, kunnen de speekselproductie aanzienlijk verminderen. Ook andere auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis, kunnen in sommige gevallen leiden tot een verminderde speekselproductie. In ernstige gevallen kan de beschadiging van de speekselklieren onomkeerbaar zijn, waardoor het probleem chronisch wordt.Invloed van medicatie op speekselproductie
Veel medicijnen hebben als bijwerking dat ze de speekselklieren beïnvloeden, waardoor de speekselproductie vermindert. Dit geldt vooral voor medicijnen zoals antihistaminica, antidepressiva, diuretica, en medicijnen tegen depressie. Deze medicijnen verstoren het normale functioneren van de speekselklieren, wat kan leiden tot een droge mond en een droge tong. Het verminderen of stoppen met het gebruik van bepaalde medicijnen kan de symptomen verlichten.Oorzaken
De oorzaken van een droge tong kunnen variëren van verminderde speekselproductie door veroudering of medicijngebruik tot aandoeningen zoals diabetes of auto-immuunziekten. Andere mogelijke oorzaken zijn uitdroging, mondademhaling, en bijwerkingen van bepaalde medicijnen zoals antihistaminica, antidepressiva, en bloeddrukmedicatie.Auto-immuunziekten en droog aanvoelende tong
Diverse auto-immuunziekten (ziekten waarbij het lichaam zichzelf aanvalt) hebben een droge tong (en droge mond) als symptoom. Dit geldt bijvoorbeeld voor de ziekte van Addison (onvoldoende productie van hormonen) en het syndroom van Sjögren (aandoening met droge ogen, droge mond en droge keel). Hoe langer de patiënt een droge tong negeert, hoe langer de ziekte de kans heeft om schade aan te richten in het hele lichaam. Het is bijgevolg belangrijk om bij een droge tong en bijkomende tekenen of een aanhoudende of frequente droge tong de arts te raadplegen.
Bepaalde medicijnen leiden mogelijk tot een droge mond en droge tong als bijwerking / Bron: Stevepb, PixabayBijwerking van medicijnen en droge mond/tong
Bepaalde medicijnen leiden eveneens tot een droge mond en bijgevolg ook een droge tong. Deze omvatten medicijnen die de arts gebruikt voor de behandeling van:- acne (huidaandoening met ontsteking van talgklieren)
- angst (anti-angstmedicatie)
- astma (bepaalde bronchodilatatoren: luchtwegverwijders voor de behandeling van longaandoeningen)
- allergieën (antihistaminica)
- een verkoudheid (decongestiva: zwelling van slijmvliezen in neus verminderen)
- een depressie (antidepressiva)
- een hoge bloeddruk (diuretica: plaspillen)
- epilepsie (anti-epileptica)
- psychotische stoornissen (antipsychotica)
- urine-incontinentie
Een droge tong is soms ook te wijten aan een bijwerking van spierverslappers en kalmeringsmiddelen.
Chronische aandoeningen en droge tong
Bovendien veroorzaken chronische aandoeningen mogelijk een tong die droog aanvoelt, zoals diabetes mellitus (suikerziekte), hiv / aids, bloedarmoede, reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen), een hoge bloeddruk (hypertensie) en mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen). Zelfs zenuwschade van het hoofd en de nek leidt tot een verminderde speekselproductie, wat een droge tong tot gevolg heeft.Infectie
Een droge tong is soms het resultaat van een infectie, al leidt een infectie af en toe ook tot een droog aanvoelende tong. Mogelijk ontwikkelt zich bijvoorbeeld een witte laag op de rug van een droge tong. Dit wijst op mondspruw (orale candidiasis), een soort schimmelinfectie. Gingivitis, een ontsteking van het tandvlees, leidt mogelijk ook tot droogheid van de tong. Hierbij ontstaan tevens andere tekenen, zoals snel bloedend tandvlees, rood tandvlees en gezwollen tandvlees. Een tandarts behandelt een mondinfectie en reikt oplossingen aan die het genezingsproces versnellen, zoals medicijnen en speciaal mondwater.Leefstijlfactoren
Leefstijlfactoren zoals roken of het gebruik van pruimtabak tasten de productie van speeksel in de mond aan en verergeren de droge mond, wat leidt tot een droge tong. Ook is een mondademhaling in plaats van een neusademhaling heel vaak een oorzaak van een uitgedroogde tong.Medische behandelingen
Bijwerkingen van medische behandelingen leiden soms ook tot een droog aanvoelende tong. Dit is dan voornamelijk het resultaat van schade van de speekselklieren (klieren die speeksel produceren zodat de mond en tong vochtig blijven), waardoor uiteindelijk een verminderde speekselproductie tot stand komt. Radiotherapie aan de nek of het hoofd tijdens de behandeling van kanker of chemotherapie zijn medische behandelingen die mogelijk leiden tot een droge tong. Ook gaat een chirurgische verwijdering van de speekselklieren soms gepaard met een droge mond en tong.
Hoofdpijn en verwardheid zijn enkele symptomen van uitdroging / Bron: Geralt, PixabayUitdroging
Als een patiënt niet genoeg drinkt, werkt het lichaam hard om de vloeistof die het heeft te behouden. Daarom is één van de eerste tekenen van uitdroging een verminderde speekselproductie. De tong voelt droog en zelfs gezwollen aan omdat het lichaam de speekselproductie vermindert om vocht te besparen. Een droge, uitgedroogde tong is geen teken dat de mond uitgedroogd is; het is een teken dat het hele lichaam meer vocht nodig heeft. Andere uitdrogingsverschijnselen omvatten minder plassen, donkere urine, hoofdpijn, verwardheid, prikkelbaarheid, lusteloosheid, een snelle hartslag en bewusteloosheid. Naast het drinken van te weinig water zijn ook vele andere factoren bekend die leiden tot uitdroging zoals onder andere koorts, overmatig zweten, braken, brandwonden, diarree en bloedverlies.Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van een droge tong verhogen. De belangrijkste risicofactoren zijn medicatiegebruik, auto-immuunziekten, chronische ziektes zoals diabetes, en veroudering. Ook leefstijlfactoren zoals het gebruik van alcohol, roken, en een inadequate hydratatie kunnen bijdragen aan het ontstaan van xerostomie. Mensen die regelmatig alcohol of cafeïne consumeren, of die roken, hebben een verhoogd risico om een droge tong te ontwikkelen.Leeftijd en droge tong
De prevalentie van een droge tong neemt toe met de leeftijd. Naarmate mensen ouder worden, neemt de speekselproductie af en worden de speekselklieren minder efficiënt. Dit is een natuurlijk proces dat kan leiden tot een droge mond, vooral als het gepaard gaat met andere gezondheidsproblemen. Ouderen die medicijnen gebruiken, hebben ook een hoger risico op xerostomie, omdat veel medicijnen de speekselproductie verminderen.Slechte hydratatie en droge tong
Een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van een droge tong is onvoldoende hydratatie. Mensen die niet genoeg water drinken, vooral in combinatie met een voedingspatroon dat weinig vocht bevat, kunnen sneller last krijgen van een droge mond en tong. Dit kan leiden tot ongemak, moeite met spreken of slikken, en zelfs problemen met de mondgezondheid.Risicogroepen
Er zijn verschillende risicogroepen die meer kans hebben om een droge tong te ontwikkelen. De belangrijkste risicogroepen zijn ouderen, mensen met chronische aandoeningen, zoals diabetes, en patiënten die regelmatig medicijnen gebruiken die de speekselproductie verminderen. Ook rokers en mensen die veel alcohol of cafeïne drinken, vallen in deze risicogroepen. Bovendien zijn mensen met auto-immuunziekten, zoals het syndroom van Sjögren, meer vatbaar voor xerostomie, aangezien deze aandoeningen de speekselklieren aantasten.Ouderen en droge tong
Ouderen zijn de grootste risicogroep voor het ontwikkelen van een droge tong. Naarmate men ouder wordt, nemen de speekselklieren vaak af in functie, waardoor de speekselproductie vermindert. Bij ouderen komt de aandoening vaak voor in combinatie met andere aandoeningen, zoals diabetes, en het gebruik van meerdere medicijnen die de speekselproductie kunnen verminderen.Mensen met auto-immuunziekten
Patiënten die lijden aan auto-immuunziekten zoals het syndroom van Sjögren hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een droge tong. Deze ziekte veroorzaakt een ontsteking van de speekselklieren, waardoor hun vermogen om speeksel te produceren afneemt, wat leidt tot een droge mond en tong. Dit kan een chronische aandoening zijn die levenslang moet worden beheerd.Vaak geassocieerde symptomen
Eetproblemen
Een droge tong leidt tot eetproblemen. Als een patiënt onvoldoende speeksel heeft om de spijsvertering te bevorderen, ontstaan kauwproblemen en slikproblemen. Heel wat zeer gezonde voedingsmiddelen zijn niet langer een realistische voedselkeuze voor patiënten met een droog aanvoelende tong. Wanneer dit probleem slechts kortstondig plaatsvindt, is dit niet ernstig maar op de langere termijn leiden beperkte voedselkeuzes echter tot een tekort aan voedingsstoffen / vitaminetekorten en ondervoeding.Slechte adem
De droge tong is een broedplaats voor de bacteriën die bijdragen aan een slechte adem (halitose). Speeksel houdt niet alleen de mond vochtig (gehydrateerd). Het speeksel spoelt bacteriën, schimmels en andere ziekteverwekkers weg die de mondgezondheid uit balans brengen. In de ochtend treedt vaak een vieze ademgeur op. Tijdens de nacht vertraagt de speekselproductie en slikken patiënten niet om de mond natuurlijk te blijven bevochtigen en spoelen. Dit leidt ook tot een droge mond tijdens de nacht.Tandbederf (cariës)
Voldoende speekselproductie houdt de slechte adem op afstand, en bestrijdt eveneens de bacteriën die bijdragen aan de vorming van gaatjes (cariës). Speeksel is erg belangrijk voor het handhaven van een gezonde orale pH (zuurtegraad in de mond), zodat er geen zuurminnende bacteriën in de mond gedijen en vitale mineralen uit het tandglazuur verwijderen. Speeksel spoelt ook deeltjes weg die anders aan de tanden blijven plakken en voedsel bieden voor bacteriën die tandplak veroorzaken. De droge tong wijst er op dat de mond niet voldoende speeksel maakt om de tanden te beschermen.Tongpijn
Een droge tong gaat vaak gepaard met pijn en ongemak. Tongpijn is de manier waarop het lichaam probeert de aandacht op een probleem te vestigen. Een patiënt met deze symptomen bezoekt dan ook het beste de arts.Alarmsymptomen
De symptomen van een droge tong zijn duidelijk, maar kunnen variëren in intensiteit. Het meest voorkomende symptoom is een droog of plakkerig gevoel in de mond, vooral aan de tong. Andere symptomen zijn een verminderd vermogen om te spreken of te slikken, verhoogde dorst, een droge keel, en slechte adem. Het kan ook moeilijk zijn om voedsel te kauwen en door te slikken, vooral als het voedsel droog is.Droge en plakkerige tong
Een van de eerste symptomen van een droge tong is dat de tong droog en plakkerig aanvoelt. Dit kan leiden tot ongemak en een verminderd gevoel van mondhygiëne. De mond kan aanvoelen alsof deze continu uitgedroogd is, wat het dagelijks functioneren kan beïnvloeden.Moeite met slikken en spreken
Een droge tong kan het moeilijk maken om te spreken of te slikken. Dit komt doordat de tong niet genoeg speeksel heeft om soepel over de mond te bewegen. Mensen met een droge tong ervaren vaak ongemak bij het eten van droge voedingsmiddelen of het drinken van dranken die niet voldoende hydrateren.Diagnose en onderzoeken
De diagnose van een droge tong wordt vaak gesteld door een arts of tandarts op basis van de symptomen en medische geschiedenis. De arts kan een lichamelijk onderzoek uitvoeren en mogelijk tests aanvragen om de oorzaak te achterhalen, zoals speekselklieronderzoeken of bloedonderzoeken om onderliggende aandoeningen te identificeren.Behandeling van uitgedroogde tong
Door de neus ademen
Als een patiënt de gewoonte heeft om door de mond te ademen, probeert hij het beste door de neus te ademen om het verlies van vocht uit de mond te verminderen.Kauwen op suikervrije kauwgom, snoepjes of zuigtabletten
Kauwen op suikervrije kauwgom (xylitol) of snoepjes of zuigen op zuigtabletten houdt de droge mond en droge tong comfortabeler en gehydrateerd. Naast het bestrijden van een droge mond en tong, voorkomt xylitol ook gaatjes, waardoor het een goede keuze is om het ongemak van een droge tong te helpen stoppen. Een ander alternatief is het gebruik van een vrij verkrijgbare kunstmatige speekselvervanger.Luchtbevochtiger
Het gebruik van een kamerverdamper / luchtbevochtiger is nuttig om vocht aan de slaapkamerlucht toe te voegen. Droge lucht droogt de tong namelijk sneller uit.Medicijnen
Als medicijnen een droge tong veroorzaken, is het verstandig om met de arts hierover te praten. Hij past de dosis van de medicijnen aan of schakelt over naar een ander medicijn zodat de tonggezondheid verbetert.Mond- en tandhygiëne
Patiënten met een uitgedroogde tong moeten de mond en tanden beschermen tegen de effecten van een verminderde speekselproductie. Daarom moeten ze regelmatig de tanden poetsen en flossen met een fluoride tandpasta. Het gebruik van peroxide mondwater en alcoholvrij mondwater (zoals bijvoorbeeld Colgate Total Advanced Pro-Shield mondwater) is aanbevolen om het uitdrogen van de mond te voorkomen. Het is daarnaast van essentieel belang om regelmatig de tandarts te bezoeken en zo mee te zorgen voor een optimale mond- en tandhygiëne.
Voldoende water drinken voorkomt uitdroging (van de tong) / Bron: Jarmoluk, Pixabay
