Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur

De tong, die bedekt is met slijmvlies, is voornamelijk samengesteld uit spieren. Kleine oneffenheden (papillen) bedekken het bovenoppervlak van de tong. Tussen de papillen bevinden zich de smaakpapillen, waardoor iemand kan proeven. De tong heeft enkele belangrijke taken. Via de tong is kauwen en doorslikken van voedsel mogelijk, en daarnaast is het vormen van woorden ook mogelijk met de tong. Veranderingen in de functie en het uiterlijk van de tong kennen diverse redenen.

• Bevingen van de tong
• Gekleurde tong
• Gevoelloosheid of tintelend gevoel van de tong
• Gladde tong
• Grote tong
• Harige tong / Haartong / Trichoglossie
• Kleine bultjes op de tong
• Pijn in de tong
• Problemen met het bewegen van de tong
• Problemen met smaak
• Toegenomen omvang van de tong
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Conclusie

Bevingen van de tong

Mogelijke oorzaken van bevingen van de tong omvatten een neurologische aandoening of een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie).

Gekleurde tong

Geel of oranje

Soms ontstaat een gele tot oranje kleur op het tongoppervlak door het gebruik van een mondverzorgingsproduct. Dit geldt vooral voor mondwater met oxidatiemiddelen, zoals peroxide of adstringerende middelen, zoals hamamelis of menthol. Soms treedt een gele tong ook op door geelzucht (icterus). Een dik geel beslag op de achterkant van de tong wijst af en toe op een infectie van de urinewegen. Wanneer dit dik geel beslag zich op de voorkant van de tong bevindt, is dit mogelijk een teken van een bovenste luchtweginfectie, zoals een verkoudheid (milde infectie met symptomen aan neus en keel). Het is daarnaast gebruikelijk dat de tong een gele film krijgt na een antibioticakuur (amoxicilline, ampicilline, doxycycline monohydraat, …). Uitdroging, koorts, een droge mond (xerostomie), gastro-oesofageale reflux (brandend maagzuur door maaginhoud die terugvloeit naar slokdarm), een mondademhaling, overmatig gebruik van tabak, koffie en thee, het drinken van veel te hete dranken, een keelontsteking, een slechte mondhygiëne en het eten van te veel zacht voedsel zijn tot slot ook risicofactoren voor het krijgen van een geel beslag op de tong.

Paars of blauw

Bij een tong die paars of blauw is, zijn er mogelijk problemen met de bloedcirculatie. Een slechte emotionele gezondheid gaat hiermee ook vaak gepaard. Daarnaast hebben patiënten met een hoog cholesterolgehalte en daaropvolgende hartproblemen, alsook chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) vaak een blauwe of paarse tong. De patiënt gebruikt best geen koude voedingsmiddelen zoals citroen, meloen of komkommer, maar hij gebruikt wel meer warme ingrediënten, zoals knoflook, gember en koriander.

Rood-roze

Kleurveranderingen treden op wanneer de tong ontstoken is (glossitis). De papillen (bulten op de tong) verdwijnen, waardoor de tong glad is. Een landkaarttong is een fragmentarische vorm van glossitis waarbij de plaats van ontsteking en het uiterlijk van de tong dagelijks wijzigen. Meestal gaat een landkaarttong gepaard met rode, ronde vlekken op de tong. Glossitis en een landkaarttong zijn met ontstekingsremmers te verhelpen. Een rood-roze tong ontstaat eveneens bij foliumzuurdeficiëntie en een vitamine B12-tekort, het Plummer-Vinson syndroom (Paterson-Kelly-syndroom: Slikproblemen en ijzergebrek), pellagra (vorm van ondervoeding met tekort aan niacine), pernicieuze anemie (falen van absorptie vitamine B12 met symptomen van bloedarmoede en neurologische tekenen) en mondspruw (orale candidiasis: schimmelinfectie door gist Candida). Een rode tong is daarnaast mogelijk een symptoom van de ziekte van Kawasaki.

Wit

Een witte tong is dan weer het gevolg van een plaatselijke irritatie, roken en ARTIKEL=179094 alcoholgebruik[/ARTIKEL]. Tevens ontstaat een geelachtige of witte laag of film op de tong en ontwikkelt de patiënt rode bulten op de tong door de aandoening roodvonk (bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag). Hierbij heeft de patiënt eveneens een ruwe of grove uitslag op verschillende delen van het lichaam. Een overmatige groei van bacteriën in de mond zorgt voor een wit beslag en een slechte adem (halitose). Dit hangt nauw samen met een haartong.

Zwart of bruin

Soms is het bovenoppervlak van de tong zwart of bruin van kleur. Dit is een vreemde kleurafwijking, maar het is niet schadelijk. Dankzij een gezonde en evenwichtige voeding en een goede mondhygiëne inclusief flossen en de tong schrapen is de zwarte tong veelal te voorkomen. Af en toe wijst een tong met een zwarte kleur op een verbrande tong. Een bruine vlek wijst dan mogelijk weer op een melanoom, een vorm van huidkanker.

Gevoelloosheid of tintelend gevoel van de tong

Als de tong verdoofd is of als de patiënt tintelingen voelt, wijst dit mogelijk op schade aan het zenuwstelsel of een reactie na een kaakchirurgie, zoals een wortelkanaalbehandeling of een tandextractie. Patiënten met een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) ervaren ook gevoelloosheid van de tong.

Gladde tong

Een gladde tong ontstaat door anemie, glossitis en bij een vitamine B12-tekort.

Grote tong

Macroglossie is de medische term voor een grotere tong dan normaal. Dit symptoom is meestal het gevolg van een toename van de hoeveelheid weefsel op de tong en niet door een groei, zoals een tumor. Macroglossie komt voor bij een erfelijke of aangeboren afwijking zoals:

• congenitale hypothyreoïdie (aangeboren te traag werkende schildklier)
• Downsyndroom (genetische aandoening door een extra chromosoom 21)
• neurofibromatosis type 1 (genetische aandoening met huidtumoren)
• syndroom van Beckwith-Wiedemann (vergroting van lichaamsdelen en vergrote tong)
• syndroom van Turner (aangeboren aandoening door een afwijking van het geslacht chromosoom)

Andere oorzaken van macroglossie zijn:

• een allergische reactie door de inname van bepaalde voedingsmiddelen zoals aardbeien en noten
• een cyste in de tong
• een schimmelinfectie van de tong
• Angio-oedeem (lokale zwelling door een allergische reactie of medicijn)
• gebroken tongbeen (tongbeenfractuur)

Harige tong / Haartong / Trichoglossie

Een haartong is een onschuldige aandoening waarbij de tong het uiterlijk heeft van een behaarde of harige tong. De aandoening valt meestal te voorkomen dankzij een goede mondhygiëne en een goed gebalanceerde voeding. De behaarde tong verdwijnt meestal met antibiotica. Oorzaken hiervan zijn:

• aids
• bestraling van het hoofd en de nek
• chronische aandoeningen
• het drinken van koffie
• het gebruik van bepaalde antibiotica
• het gebruik van tabak
• kleurstoffen in medicijnen en voedsel
• overmatig gebruik van mondwater dat oxiderende ingrediënten bevat

Kleine bultjes op de tong

Papillen

Papillen zijn kleine bultjes op het tongoppervlak die de smaakpapillen bevatten. Er zijn verschillende soorten papillen zoals:

• Filiforme papillen: kleine, lange papillen die de tong bedekken
• Fungiforme papillen: ronde papillen op de punt en zijkanten van de tong
• Circumvallate papillen: grote, ronde papillen op de achterkant van de tong
• Foliate papillen: kleine papillen op de zijkanten van de tong

Andere bultjes

Bultjes op de tong zijn vaak te wijten aan:

• blaren of wratten
• een ulcus (zweertje)
• kanker van de tong zoals een mondkanker
• aften (pijnlijke zweren in de mondholte)
• een abces (opgehoopte pus)
• een beet op de tong
• Candidiasis (schimmelinfectie)
• Herpes simplex (koortslip)
• trauma door een harde voedseldeeltje of scherpe tanden
• een fistel in de mond

Pijn in de tong

Infecties of irritaties zijn de meest voorkomende oorzaak van tongpijn. Een letsel, zoals een beet in de tong, veroorzaakt mogelijk pijnlijke zweren. Zwaar roken irriteert de tong en maakt dit eveneens pijnlijk. Medicatie verlicht in veel gevallen de pijn. Een virale zweer op de tong of elders in de mond komt veel voor. Dit is gekend als een aft en verschijnt zonder bekende reden. Aften verdwijnen meestal spontaan. Het drinken van koude dranken en het eten van zacht, niet te kruidig en niet te warm voedsel helpen bij de wondgenezing. De mond spoelen met warm zout water of een mengsel van warm water en soda zijn ook nuttig.

Aandoeningen met tongpijn

Tongpijn treedt op bij volgende aandoeningen:

• branderige tong na de menopauze
• diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes met pijn aan veel lichaamsdelen)
• glossitis (ontsteking van de tong)
• landkaarttong
• leukoplakie (witte, niet-afstrijkbare, slijmvliesafwijking in de mond)
• mondkanker
• mondzweren

Oorzaken van tongpijn

• anemie (tekort aan rode bloedcellen)
• een kunstgebit dat de tong irriteert
• een tongpiercing
• het trekken van tanden
• kanker
• orale herpes (ulcera)
• pijn van de tanden en het tandvlees
• pijn van het hart
• tonsillectomie (het chirurgisch verwijderen van de keelamandelen)
• zenuwpijn

Problemen met het bewegen van de tong

Tongbewegingsproblemen zijn meestal het gevolg van zenuwbeschadiging. De arts behandelt deze aandoening en ook is hierbij logopedie nodig om te helpen bij de spraak- en slikproblemen. Dankzij een effectieve behandeling verbeteren deze symptomen. Ook de aandoening ankyloglossie leidt tot bewegingsproblemen van de tong. Hierbij loopt het tongriempje door tot aan de tongpunt. Soms is hiervoor eveneens logopedie nuttig, al is een behandeling niet steeds vereist. Tongbewegingsstoornissen leiden tot borstvoedingsproblemen bij pasgeborenen, moeite met het bewegen van voedsel tijdens het kauwen en slikken en spraakproblemen.

Problemen met smaak

Smaakproblemen zijn het gevolg van:

• schade aan de smaakpapillen
• zenuwproblemen
• bijwerkingen van sommige medicijnen
• een infectie of een andere aandoening

Toegenomen omvang van de tong

Tongzwelling treedt op bij volgende aandoeningen:

• aangeboren micrognathie
• acromegalie
• allergische reactie op voedsel of medicijnen
• angio-oedeem (onderhuidse zwelling van de diepere huidlagen)
• een infectie
• een lymfoom
• een streptokokkeninfectie (vorm van een bacteriële infectie)
• een tumor van de hypofyse
• hypothyreoïdie
• kanker van de tong
• leukemie
• myxoedeem (slijmzwelling)
• neurofibromatose (neurologische afwijking met afwijkingen aan huid en ogen)
• pellagra
• pernicieuze anemie
• rhabdomyoom

De tong kan eveneens breder zijn bij patiënten die geen tanden hebben en geen kunstgebit dragen. Een plotselinge zwelling van de tong ontstaat als gevolg van een allergische reactie of als gevolg van een bijwerking van een geneesmiddel. Indien mogelijk vermijdt de patiënt dan ook dit

voedingsmiddel of medicijn. Hij bespreekt de mogelijke wijziging of stopzetting van het medicatiegebruik wel steeds met de arts.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts wenst eerst informatie te weten over de symptomen van de patiënt:

• de aanwezigheid van een huiduitslag, koorts, een allergie of ademhalingsproblemen
• de aanwezigheid van een tongbloeding, tongpijn, tongzwelling, smaakveranderingen en tongbevingen
• de mogelijk zelf gevonden oplossingen van het probleem
• de mogelijk uitlokkende factoren
• de mogelijkheid om goed te slikken, spreken of de tong te bewegen
• een mogelijke geschiedenis van vergelijkbare symptomen
• het dragen van een kunstgebit
• het gebruik van alcohol en tabaksproducten
• het medicatiegebruik
• de start van de symptomen
• problemen met de tanden, het tandvlees, de lippen of keel

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek of een tongbiopsie is soms nodig om andere aandoeningen te diagnosticeren of uit te sluiten.

Behandeling

De behandeling van tongproblemen hangt af van de onderliggende oorzaak:

• Harige tong: Verander de mondhygiënepraktijken, stop met het gebruik van tabak en vermijd kleurstoffen en oxiderende mondspoelingen. In sommige gevallen kan het gebruik van antibiotica noodzakelijk zijn.
• Pijn in de tong: Behandeling kan bestaan uit het vermijden van irriterend voedsel, het gebruik van pijnstillers, en het spoelen met zout water of een mengsel van water en soda. Bij aften kunnen topische geneesmiddelen nuttig zijn.
• Problemen met het bewegen van de tong: Behandeling kan logopedie omvatten om de spraak- en slikproblemen te verbeteren. In sommige gevallen kan chirurgische ingreep nodig zijn voor ankyloglossie.
• Problemen met smaak: Behandeling richt zich op de onderliggende oorzaak zoals zenuwproblemen of infecties. In sommige gevallen kunnen smaakverandering door medicatie worden aangepakt door medicatie aan te passen.
• Toegenomen omvang van de tong: Afhankelijk van de oorzaak kan de behandeling variëren van allergie- of infectiebehandeling tot het beheer van systemische aandoeningen zoals hypothyreoïdie of kanker.

Prognose

De prognose varieert afhankelijk van de oorzaak van de tongproblemen:

• Harige tong: Meestal goed te behandelen met verbeterde mondhygiëne en het vermijden van triggers.
• Pijn in de tong: Meestal goed te beheren met thuiszorgmaatregelen en medicijnen. Bij ernstige aandoeningen kan langdurige behandeling nodig zijn.
• Problemen met het bewegen van de tong: Prognose hangt af van de ernst en oorzaak. Logopedie kan aanzienlijk helpen, maar sommige aandoeningen vereisen langdurige therapie.
• Problemen met smaak: Prognose is afhankelijk van de oorzaak. In sommige gevallen kan de smaak hersteld worden na behandeling van de onderliggende oorzaak.
• Toegenomen omvang van de tong: Prognose varieert afhankelijk van de onderliggende aandoening. Behandeling van de oorzaak kan vaak leiden tot verbetering van de symptomen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van tongproblemen kunnen zijn:

• Harige tong: Kan leiden tot esthetische zorgen en ongemak. In zeldzame gevallen kunnen er secundaire infecties ontstaan.
• Pijn in de tong: Kan leiden tot moeilijkheden met eten, spreken, en slikken. Chronische pijn kan de levenskwaliteit beïnvloeden.
• Problemen met het bewegen van de tong: Kan leiden tot spraak- en slikproblemen. Bij pasgeborenen kan het borstvoeding bemoeilijkt worden.
• Problemen met smaak: Kan invloed hebben op eetlust en voedingskeuzes, wat kan leiden tot voedingsproblemen.
• Toegenomen omvang van de tong: Kan leiden tot problemen met ademhaling, slikken, en spreken. Indien onbehandeld, kunnen ernstige aandoeningen zoals kanker optreden.

Preventie

Preventieve maatregelen voor tongproblemen omvatten:

• Harige tong: Handhaaf een goede mondhygiëne, vermijd tabak, en beperk het gebruik van mondspoelingen met oxiderende ingrediënten.
• Pijn in de tong: Voorkom letsel door voorzichtig eten en drinken. Beperk irriterend voedsel en roken. Behandel eventuele onderliggende aandoeningen tijdig.
• Problemen met het bewegen van de tong: Zorg voor regelmatige controle van tong- en mondgezondheid bij pasgeborenen en kinderen. Behandel ankyloglossie indien nodig.
• Problemen met smaak: Zorg voor een gezonde voeding en houd de mondhygiëne op peil. Bij smaakproblemen door medicatie, overleg met een arts over mogelijke alternatieven.
• Toegenomen omvang van de tong: Behandel allergieën en infecties tijdig. Ondersteun bij systemische aandoeningen door regelmatige medische controles en behandeling.

Conclusie

Een gezonde tong is een belangrijk teken van een goede algehele gezondheid. Veranderingen in de kleur, textuur of gevoel van de tong kunnen wijzen op verschillende gezondheidsproblemen. Het is essentieel om regelmatig de mondhygiëne te onderhouden en bij verdachte symptomen een arts te raadplegen.

Lees verder

• Witte tong: Oorzaken en symptomen van wit uiterlijk van tong
• Gele tong: Oorzaken en symptomen van gelige tongkleur
• Glossitis: Ontsteking van tong met glad & rood tongoppervlak
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Zwarte haartong: Verandering van bekleding op tong