Witte tong: Oorzaken en symptomen van wit uiterlijk van tong

Sommige patiënten ervaren een witte tong, die volledig of gedeeltelijk kan zijn. Dit kan een waarschuwing zijn van het lichaam dat er sprake is van een slechte mondgezondheid of een onderliggende infectie. Hoewel een witte tong meestal geen ernstige aandoening is, kan een medische behandeling noodzakelijk zijn, vooral als de symptomen niet reageren op zelfzorgmaatregelen of als andere symptomen optreden. Met een goede mondhygiëne en enkele huismiddeltjes verdwijnt de witte tong vaak. Echter, als de symptomen aanhouden of verergeren, is een bezoek aan een (tand)arts noodzakelijk.

• Anatomie tong en relatie tot witte tong
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Aandoeningen die een witte tong kunnen veroorzaken
• Landkaarttong
• Leukoplakie
• Mondkanker
• Mondspruw
• Orale lichen planus
• Postnasale drip
• Roodvonk
• Syfilis
• Andere aandoeningen
• Omgevingsfactoren die bijdragen aan een witte tong
• Medicatiegebruik
• Slechte mondhygiëne
• Verwondingen of irritatie
• Voeding
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Huismiddeltjes voor een witte tong
• Aloë Vera
• Probiotica
• Rauwe knoflook
• Tongschrapen
• Zuiveringszout
• Behandeling
• Prognose voor een witte tong
• Complicaties van een witte tong
• Verhoogd risico op infecties
• Ontwikkeling van orale kanker
• Chronische pijn en ongemak
• Slikproblemen en voedingstekorten
• Verslechtering van de mondgezondheid
• Verspreiding van systemische aandoeningen
• Psychologische impact
• Preventie van een witte tong

Anatomie tong en relatie tot witte tong

De tong is een veelzijdig orgaan in de mondholte, dat een cruciale rol speelt in het proces van kauwen, slikken, en spreken. Bij de witte tong is er een opvallende verandering in de normale verschijning van de tong, vaak in de vorm van een witte coating die het oppervlak bedekt.

Anatomie van de tong
De tong is opgebouwd uit spieren, bedekt met slijmvlies, en bestaat uit drie hoofddelen: het wortelgedeelte (achteraan), het lichaam (midden), en de punt (vooraan). De tong is bedekt met papillen, kleine uitsteeksels die helpen bij het proeven en het vastgrijpen van voedsel. Deze papillen kunnen variëren van kleine, filiforme papillen tot grotere, fungiforme papillen.

Relatie tussen tongstructuur en witte tong
Wanneer de tong een witte coating ontwikkelt, is het meestal een ophoping van dode cellen, bacteriën, of schimmel op de papillen. Deze ophoping komt vaak voor bij verstoringen van de normale mondflora, wat resulteert in de witte kleur en de zichtbare laag op de tong.

Oorzaken van veranderingen in de tongstructuur
De witte tong kan een symptoom zijn van verschillende aandoeningen die invloed hebben op het mondslijmvlies, de mondflora, of het algemene immuunsysteem van een patiënt. Dit kan variëren van goedaardige oorzaken, zoals een tijdelijke ophoping van voedselresten, tot ernstigere aandoeningen zoals infecties of systemische ziekten.

Epidemiologie

De prevalentie van een witte tong varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij sommige mensen kan een tijdelijke, milde vorm van witte tong optreden, terwijl bij anderen het een symptoom van een chronische aandoening kan zijn.

Algemene prevalentie
Een witte tong komt relatief vaak voor bij volwassenen en is vaak te wijten aan tijdelijke factoren zoals slechte mondhygiëne of uitdroging. Bij kinderen kan het ook optreden als gevolg van een infectie of een opkomende ziekte.

Ziektegerelateerde prevalentie
Bepaalde aandoeningen, zoals orale candidiasis, gaan vaker gepaard met een witte tong. In gevallen van infecties, zoals een schimmelinfectie in de mond, kan de tong continu wit blijven, wat bijdraagt aan een verhoogde prevalentie binnen deze specifieke groep.

Demografische factoren
Er zijn geen specifieke demografische groepen die in hoge mate gevoelig zijn voor een witte tong, hoewel mensen met een verzwakt immuunsysteem of ouderen vaker last hebben van dit symptoom door chronische ziekten of medicijngebruik.

Mechanisme

Het mechanisme achter een witte tong kan variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak. De tong wordt bedekt door een opeenhoping van afvalproducten, bacteriën, schimmel, of dode cellen.

Bacteriële ophoping
De tong kan een witte coating ontwikkelen als gevolg van de ophoping van bacteriën en voedselresten, die zich in de papillen van de tong nestelen. Dit kan ontstaan door slechte mondhygiëne, die leidt tot een onbalans in de mondflora.

Schimmelinfectie
Een andere veelvoorkomende oorzaak van een witte tong is schimmel, vooral een infectie met Candida albicans. Deze schimmel kan zich verspreiden in de mond, wat leidt tot witte, plakachtige plekken op de tong en het slijmvlies van de mond.

Immuunsysteem en ontsteking
Veranderingen in het immuunsysteem, zoals bij diabetes of hiv, kunnen de kans op infecties verhogen, wat kan resulteren in een witte tong. Bij ontstekingen of aandoeningen zoals leukoplakie kan de tongwitheid worden veroorzaakt door veranderingen in het mondslijmvlies.

Oorzaken

Er zijn verschillende mogelijke oorzaken van een witte tong, die van goedaardige aandoeningen tot ernstigere ziekten kunnen variëren.

Goedaardige oorzaken
Veel voorkomende oorzaken van een tijdelijke witte tong zijn slechte mondhygiëne, uitdroging, of roken. Deze factoren kunnen de ophoping van dode cellen, voedselresten en bacteriën op de tong veroorzaken, wat leidt tot een witte uitstraling.

Infecties en ziekten
Schimmelinfecties zoals orale candidiasis kunnen de tong bedekken met een dichte witte laag. Ook bacteriële infecties kunnen een witte tong veroorzaken, vaak gepaard met andere symptomen zoals een slechte adem of pijn in de mond.

Systemische aandoeningen
Ziekten zoals diabetes, hiv, of gastro-intestinale aandoeningen kunnen bijdragen aan een witte tong door veranderingen in het immuunsysteem of door het gebruik van medicatie die de mondflora verstoort. Bij deze aandoeningen kan de witte tong een chronisch symptoom worden.

Aandoeningen die een witte tong kunnen veroorzaken

Landkaarttong

Een landkaarttong is een aandoening waarbij de tong bedekt raakt met onregelmatige rode vlekken die omgeven zijn door een lichtgekleurde of witte rand. Hierdoor krijgt de tong het uiterlijk van een landkaart. Deze vlekken veranderen vaak van plaats door verlies van de tongpapillen. Symptomen kunnen een branderig gevoel en pijn zijn. Mogelijke oorzaken zijn een vitamine B-tekort, irritatie door gekruid voedsel of alcohol. Hoewel deze aandoening meestal geen behandeling nodig heeft, kunnen artsen steroïde spoelingen of antihistaminicagels aanbevelen om de pijn te verlichten. Ook een mondspoeling met zout water kan nuttig zijn. Vermijden van irritante stoffen is belangrijk.

Leukoplakie

Leukoplakie is een aandoening waarbij onschadelijke, verdikte witte vlekken op de mondslijmvliezen en wangen ontstaan. Dit wordt vaak veroorzaakt door irriterende stoffen zoals tabak en alcohol, maar kan ook het gevolg zijn van ontstekingsaandoeningen of irritatie door kunstgebitten. In zeldzame gevallen kan leukoplakie ernstige complicaties veroorzaken. Bij de aanwezigheid van symptomen is het raadzaam om een (tand)arts te raadplegen.

Mondkanker

Een witte tong kan soms het gevolg zijn van zeldzame maar ernstige aandoeningen zoals mondkanker of tongkanker. Dit gaat vaak gepaard met witte of roodachtige plekken op de tong of andere delen van de mond, en kan leiden tot symptomen zoals bloedingen, mondpijn, slikproblemen, losse tanden, oorpijn, knobbeltjes in de nek of niet-genezende wonden in de mond. Risicofactoren zijn het gebruik van tabak, overmatig alcoholgebruik, een HPV-infectie (humaan papillomavirus), en een voorgeschiedenis van hoofd- en halskanker. Behandelingen kunnen radiotherapie, chirurgie en/of chemotherapie omvatten.

Mondspruw

Mondspruw (orale candidiasis) is een schimmelinfectie veroorzaakt door de Candida-schimmel. Deze aandoening komt vaker voor bij mensen met diabetes mellitus (suikerziekte) en bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals na het gebruik van antibiotica of chemotherapie. Inhalatiecorticosteroïden voor astma kunnen ook mondspruw veroorzaken. Slechte mondhygiëne en slecht passende kunstgebitten zijn andere risicofactoren. Kenmerken zijn vaak (gebroken) witte vlekken op de mondslijmvliezen en de tong, soms vergezeld van een onaangename smaak en tongpijn. De behandeling bestaat uit antischimmelmiddelen, in medische termen ‘antimycotica’, meestal in de vorm van druppels die één à twee weken worden ingenomen.

Orale lichen planus

Orale lichen planus is een ontstekingsaandoening van de mondslijmvliezen die gekenmerkt wordt door dikke, witte vlekken op de tong en in de mond. Symptomen kunnen ook mondzweren, pijn aan de wangen en het tandvlees zijn. Ernstige gevallen worden behandeld met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers), hoewel in veel gevallen geen behandeling nodig is, maar het belangrijk is om deze aandoening door een (tand)arts te laten volgen.

Postnasale drip

Bij postnasale drip (posterieure rhinorree) kan overmatig slijm in de achterkant van de keel zich ophopen, wat kan leiden tot een gele of witte tong. Neussprays en medicijnen die het slijmvlies uitdrogen of verdunnen, kunnen helpen bij de behandeling van deze aandoening.

Roodvonk

Roodvonk is een bacteriële infectie die keelpijn en een huiduitslag veroorzaakt. Sommige patiënten ervaren ook rode bulten op de tong, vaak vergezeld van een gele of witte laag. Dit komt door een overmatige bacteriegroei die een wit beslag en een slechte adem (halitose) veroorzaakt. Antibiotica zijn effectief in het bestrijden van deze infectie.

Syfilis

Syfilis is een seksueel overdraagbare aandoening die witte plekken op de tong en zweren in de mond kan veroorzaken, vooral als de aandoening niet tijdig wordt behandeld. Syfilis wordt behandeld met het antibioticum ‘penicilline’, dat de veroorzakende bacteriën doodt. Vermijden van irriterende stoffen zoals alcohol en tabak is ook belangrijk.

Andere aandoeningen

Onderliggende chronische ontstekingsaandoeningen (auto-immuunziekten) kunnen ook leiden tot een witte tong. Daarnaast kan een verbrande tong een witte verkleuring veroorzaken. Aangeboren hartafwijkingen bij volwassenen kunnen een witte tong met een rode punt veroorzaken door onvoldoende bloedtoevoer naar de tong, wat leidt tot ontstekingen.

Omgevingsfactoren die bijdragen aan een witte tong

Medicatiegebruik

Een witte tong kan ontstaan als bijwerking van bepaalde medicijnen, zoals antibiotica of corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers). Indien mogelijk kan met de arts worden overlegd over alternatieve medicijnen, maar vaak verdwijnt de witte coating zodra de medicatie wordt gestopt.

Slechte mondhygiëne

Een goede mondhygiëne is essentieel om een witte tong te voorkomen. Slechte mondhygiëne kan leiden tot ontsteking van de tongpapillen door de ophoping van kiemen, voedseldeeltjes en dode cellen, wat resulteert in een witte tong.

Oorzaken van slechte mondhygiëne zijn onder meer:

• Onvoldoende tandenpoetsen of flossen
• Het niet schoonmaken van de tong
• Een droge mond door mondademhaling of slapen met de mond open
• Irritatie door scherpe randen in de mond, zoals tanden, beugels of kunstgebitten
• Regelmatig alcoholgebruik
• Roken, kauwen of gebruik van tabak
• Uitdroging (dehydratie)

Verwondingen of irritatie

Verwondingen of irritatie van de tong door het gebruik van een elektrische tandenborstel of door te hard schrapen met een tandenborstel kunnen leiden tot een witte tong door kleine schaafwonden.

Voeding

Bepaalde voedingsmiddelen kunnen een witte coating op de tong veroorzaken, zoals pittig of gekruid eten (bijv. habanero en jalapeño pepers). Ook papperig (zacht), zout, zuur of warm voedsel en dranken kunnen irritatie van de tong veroorzaken.

Risicofactoren

De kans op het ontwikkelen van een witte tong wordt verhoogd door verschillende risicofactoren, die variëren van omgevingsfactoren tot onderliggende gezondheidsproblemen.

Slechte mondhygiëne
Een van de belangrijkste risicofactoren voor een witte tong is onvoldoende mondhygiëne, wat leidt tot de ophoping van bacteriën en voedselresten op de tong. Het niet dagelijks poetsen van de tong kan dit probleem verergeren.

Roken en alcoholgebruik
Roken en overmatig alcoholgebruik kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van een witte tong, omdat deze gewoonten de mondflora verstoren en de kans op infecties verhogen.

Verzwakt immuunsysteem
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld als gevolg van diabetes of hiv, lopen een hoger risico op een witte tong door een verhoogde gevoeligheid voor infecties zoals orale candidiasis.

Risicogroepen

Hoewel een witte tong iedereen kan treffen, zijn er bepaalde groepen die meer vatbaar zijn voor deze aandoening.

Ouderen
Oudere volwassenen, vooral degenen die medicijnen gebruiken die de mondflora beïnvloeden, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een witte tong. Dit kan een gevolg zijn van de droge mond (xerostomie) die vaak gepaard gaat met veroudering of medicijngebruik.

Mensen met diabetes of andere chronische ziekten
Patiënten met diabetes of andere chronische ziekten zoals hiv of kanker kunnen vatbaarder zijn voor mondinfecties, waaronder schimmelinfecties die leiden tot een witte tong.

Ongezonde levensstijl
Mensen die roken, alcohol drinken, of die een ongezond voedingspatroon hebben, hebben meer kans om een witte tong te ontwikkelen, vooral als ze ook een slechte mondhygiëne hebben.

Geassocieerde symptomen

Een witte tong kan gepaard gaan met verschillende andere symptomen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Slechte adem
Slechte adem (halitose) is een veelvoorkomend symptoom dat gepaard gaat met een witte tong, vooral als de witte laag wordt veroorzaakt door bacteriële ophoping of infecties.

Pijn of gevoeligheid in de mond
In sommige gevallen kan een witte tong gepaard gaan met pijn of gevoeligheid, vooral als er sprake is van een schimmelinfectie of een andere mondziekte die de tong aantast.

Droge mond en moeite met slikken
Een droge mond kan bijdragen aan de ophoping van bacteriën op de tong en kan ook een symptoom zijn van aandoeningen die een witte tong veroorzaken, zoals xerostomie of een slecht functionerend immuunsysteem.

Alarmsymptomen

Hoewel een witte tong vaak een onschuldige aandoening is, kunnen bepaalde alarmsymptomen wijzen op een ernstigere onderliggende oorzaak.

Verdikte, dikke witte laag
Als de witte laag op de tong dik en moeilijk te verwijderen is, kan dit wijzen op een schimmelinfectie zoals candidiasis, die medische behandeling vereist.

Pijn en ontsteking
Pijn in de mond of een gevoel van ontsteking kan een teken zijn van een infectie die behandeld moet worden. Dit geldt vooral als de witte tong wordt geassocieerd met pijnlijke plekken of zweren in de mond.

Aanhoudende symptomen
Als de witte tong aanhoudt ondanks verbeterde mondhygiëne, kan dit wijzen op een systemische aandoening, zoals diabetes of een immuunsysteemprobleem, die medische aandacht vereist.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van een witte tong wordt meestal gesteld op basis van de symptomen en het klinische onderzoek. Er kunnen echter aanvullende tests nodig zijn om de onderliggende oorzaak te identificeren.

Klinisch onderzoek
De arts zal de tong inspecteren en beoordelen op de aanwezigheid van een witte laag, samen met andere symptomen zoals pijn, zweren, of een slechte adem. Het onderzoek helpt bij het vaststellen van de meest waarschijnlijke oorzaak van de witte tong.

Laboratoriumtests
In sommige gevallen kunnen aanvullende tests, zoals een uitstrijkje van de mond, een bloedtest, of een cultuuranalyse, worden uitgevoerd om te bepalen of er een infectie aanwezig is en welke ziekteverwekker verantwoordelijk is.

Huismiddeltjes voor een witte tong

Diverse huismiddeltjes kunnen helpen om een witte tong te verminderen of te verhelpen.

Aloë Vera

Aloë Vera heeft antibacteriële en ontstekingsremmende eigenschappen. Het sap van Aloë Vera kan effectief zijn tegen de symptomen van een witte tong door ontstekingen van de papillen te verminderen en bacteriële infecties te bestrijden.

Probiotica

Probiotica zijn nuttige bacteriën die de darmgezondheid bevorderen en ook de mondgezondheid kunnen verbeteren. Ze kunnen helpen bij het bestrijden van infectieuze gisten en andere schadelijke bacteriën in de mond.

Rauwe knoflook

Rauwe knoflook heeft antischimmel- en antibacteriële eigenschappen. Het regelmatig consumeren van rauwe knoflook kan helpen het risico op een witte tong door infecties zoals candidiasis te verminderen. Het kan ook nuttig zijn om de knoflook te mengen met wat olijfolie.

Tongschrapen

Het gebruik van een tongschraper of de rand van een lepel om de tong voorzichtig van achteren naar voren te schrapen kan helpen om opgehoopte bacteriën en puin te verwijderen.

Zuiveringszout

Zuiveringszout kan nuttig zijn bij een bacteriële infectie die een witte tong veroorzaakt. Het kan worden gebruikt met een tandenborstel om de tong, tanden en tandvlees te schrobben, waarbij schadelijke bacteriën zoals Streptococcus en Candida worden bestreden.

Behandeling

De behandeling van een witte tong hangt af van de onderliggende oorzaak en kan variëren van eenvoudige mondhygiëne-aanpassingen tot medicamenteuze behandeling.

Verbetering van mondhygiëne
In veel gevallen kan de witte tong worden behandeld door de mondhygiëne te verbeteren, zoals het regelmatig poetsen van de tong en het gebruiken van een mondspoeling.

Behandeling van infecties
Als de witte tong wordt veroorzaakt door een schimmelinfectie, kan de arts antischimmelmedicatie voorschrijven, zoals nystatine of fluconazol, afhankelijk van de ernst van de infectie.

Behandeling van systemische aandoeningen
Als de witte tong het gevolg is van een systemische aandoening, zoals diabetes of een verzwakt immuunsysteem, zal de behandeling gericht zijn op het beheren van de onderliggende ziekte.

Prognose voor een witte tong

De prognose van een witte tong hangt af van de onderliggende oorzaak. Bij de meeste goedaardige oorzaken zal de witte tong verdwijnen met een verbetering van de mondhygiëne of behandeling van een infectie.

Goedaardige oorzaken
Wanneer de witte tong wordt veroorzaakt door tijdelijke factoren, zoals slechte mondhygiëne of uitdroging, is de prognose meestal goed en zal het symptoom verdwijnen bij het verbeteren van deze factoren.

Ernstigere oorzaken
Als de witte tong het gevolg is van een chronische of ernstige aandoening, zoals een schimmelinfectie of een systemische ziekte, kan de prognose afhankelijk zijn van de effectiviteit van de behandeling van de onderliggende oorzaak.

Complicaties van een witte tong

Hoewel een witte tong vaak een onschuldig symptoom is, kunnen de onderliggende oorzaken leiden tot verschillende complicaties, vooral als ze niet tijdig worden behandeld. Hieronder volgen enkele mogelijke complicaties van een witte tong:

Verhoogd risico op infecties

Een witte tong kan wijzen op een schimmelinfectie zoals mondspruw. Als deze infectie onbehandeld blijft, kan deze zich verspreiden naar andere delen van de mond en de keel, wat kan leiden tot ernstigere symptomen en complicaties zoals keelpijn en moeite met slikken.

Ontwikkeling van orale kanker

In zeldzame gevallen kan een witte tong een teken zijn van een ernstigere aandoening zoals mondkanker. Onbehandelde mondkanker kan zich uitbreiden naar omliggende weefsels en organen, wat leidt tot ernstige gezondheidsproblemen. Regelmatige controles door een (tand)arts zijn cruciaal voor een vroege detectie en behandeling van mondkanker.

Chronische pijn en ongemak

Aandoeningen zoals orofaciale lichen planus kunnen aanzienlijke pijn en ongemak veroorzaken, vooral als de aandoening niet adequaat wordt beheerd. Dit kan leiden tot problemen met eten en praten, wat de kwaliteit van leven aanzienlijk kan beïnvloeden.

Slikproblemen en voedingstekorten

Bij ernstige gevallen van roodvonk of postnasale drip, kunnen de symptomen zoals een witte tong gepaard gaan met slikproblemen. Dit kan leiden tot een verminderde voedselinname, wat op zijn beurt kan bijdragen aan voedingstekorten en gewichtsverlies.

Verslechtering van de mondgezondheid

Een chronische slechte mondhygiëne die leidt tot een witte tong kan ook resulteren in andere mondgezondheidsproblemen zoals tandvleesontsteking (gingivitis) en tandbederf. Onbehandelde tandheelkundige problemen kunnen leiden tot verlies van tanden en andere ernstige aandoeningen.

Verspreiding van systemische aandoeningen

In sommige gevallen kan een witte tong een teken zijn van een onderliggende systemische aandoening, zoals diabetes of vitamine B-tekort. Als deze aandoeningen niet worden behandeld, kunnen ze leiden tot bijkomende gezondheidsproblemen, waaronder een verslechtering van de algehele gezondheid en complicaties op lange termijn.

Psychologische impact

De zichtbaarheid van een witte tong en de mogelijke bijbehorende symptomen kunnen leiden tot angst en stress. Dit kan een negatieve invloed hebben op de mentale gezondheid en het algemene welzijn van de persoon.

Preventie van een witte tong

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een witte tong volledig te voorkomen, kan goede mondhygiëne het risico aanzienlijk verminderen. Het is belangrijk om twee keer per dag de tanden te poetsen met een tandpasta zonder natriumlaurylsulfaat, en minstens één keer per dag te flossen. Het dagelijks gebruik van een tongschraper of het voorzichtig borstelen van de tong met een zachte tandenborstel wordt ook aanbevolen. Vermijd tabaksproducten en alcoholische dranken, en eet een gevarieerde en voedzame voeding. Regelmatige tandartsbezoeken, ten minste elke zes maanden, zijn ook essentieel.

Lees verder

• Tong: Afwijkingen aan de kleur, vorm en textuur
• Tongpijn: Oorzaken van pijnlijke tong (pijn aan tong)
• Leukoplakie: Verdikte witte vlekken in mond en wangen
• Mondkanker: Kanker in mond met slikproblemen en gezwel
• Lichen planus: Symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen