Trillende handen: oorzaken tremor aan de hand of handtremor

Trillende handen is een veel voorkomend fenomeen. Trillende handen staat ook wel bekend als tremor aan hand of handtremor. Het komt vaker voor dan je zou denken, en de oorzaken zijn zeer uiteenlopend. Trillende handen kan simpelweg komen door te veel cafeïne, of een omkeerbare bijwerking zijn van een medicijn. Tremor kan echter ook een vroeg teken zijn van een ernstiger aandoening, zoals de ziekte van Parkinson. In dat geval zou je baat kunnen hebben bij een vroege diagnose en het snel starten van een behandeling. De meest voorkomende vorm van trillende handen staat bekend als essentiële tremor, oftewel zonder aantoonbare oorzaak. Er wordt van essentiële tremor gesproken wanneer de oorzaak niet te wijten is aan een neurologische aandoening of stoornis, of aan de bijwerking van medicijnen. De beverigheid bij essentiële tremor is vaak duidelijk te zien bij beweging, vooral bij het reiken naar een object of het inschenken van een glaasje drinken. Cafeïne en angst verergeren de klachten.

• Oorzaak van trillende handen
• Essentiële tremor
• Tremor bij Parkinson (rusttremor)
• Primaire orthostatische tremor (POT)
• Herseninfarct of beroerte
• Extreme emotionele stress of psychische aandoeningen
• Medicijnonttrekking
• Chronische lever- of nierziekte
• Cerebellaire aandoeningen
• Hyperventilatie
• Overmatig sporten of lichamelijke uitputting
• Multiple sclerose (MS)
• Medicijnen
• Vitamine B12-tekort
• Trillende handen door stress
• Lage bloedsuikerspiegel
• Een overactieve schildklier
• Zenuwbeschadiging
• Alcoholonttrekking
• Cafeïne-overdosis
• Traumatische hersenschade
• Kwikvergiftiging
• Ziekte van Wilson
• Symptomen van tremor
• Classificatie van tremoren
• Soorten tremoren
• Essentiële tremor (familiale tremor)
• Dystonische tremor
• Intentietremor (cerebellaire tremor)
• Psychogene tremor
• Fysiologische tremor
• Versterkte fysiologische tremor
• Parkinson tremor
• Orthostatische tremor
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling trillende hand links en rechts
• In vogelvlucht
• Levensstijl en stressreductie
• Medicatie
• Fysiotherapie en oefeningen
• Diepe hersenstimulatie (DBS)
• Vermijd alcohol en stimulerende middelen
• Prognose

Oorzaak van trillende handen

Trillende handen of bevende handen worden gewoonlijk aangeduid als tremor van de hand of handtremor. Een handtremor is niet levensbedreigend, maar kan de uitvoering van je dagelijkse taken en bezigheden bemoeilijken. Trillende handen of tremor kan ook een vroeg waarschuwingssignaal zijn voor sommige neurologische en degeneratieve aandoeningen. Maak een afspraak met je huisarts als je frequent last krijgt van handtrillingen.

Essentiële tremor

Veel mensen associëren trillende handen met de ziekte van Parkinson, maar de meest voorkomende oorzaak van trillende handen is eigenlijk een essentiële tremor, welke wordt veroorzaakt doordat impulsen tussen bepaalde delen van de hersenen niet goed worden doorgegeven Onderzoekers zijn er niet helemaal zeker van wat de oorzaak van de onderbreking is en hoe deze te stoppen. Het is anno 2024 ook onduidelijk of het een degeneratief proces betreft. Beven of trillen van lichaamsdelen zonder aantoonbare oorzaak staat hierbij voorop. Het beven doet zich vaak voor in de handen, maar ook andere lichaamsdelen waaronder het hoofd kunnen trillen. Het spreekt voor zich dat het dagelijks functioneren door het trillen wordt beïnvloedt. Vaak is de tremor in rust afwezig en nemen de trillingen toe bij het aanspannen en bewegen van de spieren in de arm. Een essentiële tremor is vaak erfelijk bepaald en dikwijls zijn er bepaalde families waarbij een groot deel van de leden trillen.

• Voorbeeld: Een jonge vrouw van in de dertig merkt dat haar handen licht beginnen te trillen wanneer ze een kop koffie naar haar mond brengt. In het begin denkt ze dat het door stress komt, maar de trilling wordt geleidelijk erger, vooral bij het aanspannen van haar handen. Op een familiefeest ziet ze haar vader naar een kopje reiken en merkt ze dat zijn hand hetzelfde doet: trillen. Ze beseft dat haar tremor wellicht in de familie zit. Na een bezoek aan de neuroloog krijgt ze de diagnose essentiële tremor – een aandoening die vaker voorkomt dan ze dacht en waarmee ook haar vader al jaren leeft.

Tremor bij Parkinson (rusttremor)

Tremor is een vroeg teken van de ziekte van Parkinson, die wereldwijd 10 miljoen mensen treft. Niet iedereen die deze ziekte heeft, krijgt last van trillende handen, maar de meeste mensen in de vroege stadia zullen een kleine trilling hebben in een hand, voet of zelfs een enkele vinger. Meestal beïnvloedt de tremor slechts één kant van je lichaam. Meestal gebeurt het wanneer je je spieren ontspant. Daarom wordt dit een rusttremor genoemd. Zodra je beweegt, stopt het beven. Zelfs een geringe beweging van je vingers kan helpen. Zoals met andere soorten tremoren, kan stress of opwinding de klachten verergeren.

• Voorbeeld: Een man van 65 zit rustig in zijn stoel wanneer hij merkt dat zijn linkerhand zachtjes beeft, alsof hij een onzichtbare schok ondergaat. Wanneer hij opstaat en zijn handen gebruikt, kalmeert het trillen een beetje, maar het komt direct terug zodra hij weer gaat zitten. Zijn familie wijst hem erop, en hij bezoekt zijn huisarts. De arts wijst hem door naar een neuroloog, die de diagnose van de ziekte van Parkinson stelt. Dit is het begin van een nieuw hoofdstuk in zijn leven, waarin het beven bij rust een constante metgezel zal zijn.

Primaire orthostatische tremor (POT)

Bij primaire orthostatische tremor treden trillingen op wanneer iemand rechtop staat. Het is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door snelle en onvrijwillige spiercontracties in de benen en soms in de armen, wat resulteert in een beverig gevoel en een onzekerheid bij het staan. De trillingen verdwijnen echter zodra men gaat zitten of liggen, alsof de zwaartekracht de spieren tijdelijk bevrijdt van hun onrust. Het is een onzichtbare strijd voor de controle over het lichaam wanneer men gewoon stilstaat, iets wat voor anderen zo vanzelfsprekend lijkt.

• Voorbeeld: Een man staat in de rij bij de supermarkt en voelt zijn benen en handen beginnen te trillen. Hij probeert stil te staan, maar het voelt alsof zijn lichaam elk moment kan bezwijken onder een onzichtbare kracht. Zodra hij in de auto stapt, verdwijnt de tremor als sneeuw voor de zon. Het rechtop staan ontneemt hem tijdelijk de stabiliteit die hij zoekt.

Herseninfarct of beroerte

Een beroerte kan de bloedsomloop naar de hersenen verstoren en daarmee de zenuwbanen beschadigen die de bewegingen van de spieren aansturen. Dit kan resulteren in trillende handen, vooral als het deel van de hersenen dat bewegingen coördineert is getroffen. De trillingen zijn als een naschok van de storm die door de hersenen is geraasd. Deze tremoren kunnen van blijvende aard zijn, een herinnering aan de kwetsbaarheid van het zenuwstelsel.

• Voorbeeld: Een vrouw die enkele maanden geleden een lichte beroerte had, merkt nu dat haar linkerhand trilt wanneer ze een glas water wil pakken. De trilling is subtiel, maar telkens aanwezig, als een zachte echo van de verstoring die haar hersenen hebben ondergaan.

Extreme emotionele stress of psychische aandoeningen

Een zogeheren psychogene tremor treedt op in tijden van extreme emotionele stress of psychische aandoeningen zoals depressie, angst, of conversiestoornissen. Deze tremoren hebben de neiging om te verergeren in stressvolle situaties en kunnen plotseling beginnen en eindigen. Anders dan andere vormen van tremor, lijken psychogene trillingen te volgen op de emoties van de persoon, als een lichamelijke weerspiegeling van een innerlijke onrust.

• Voorbeeld: Na maanden van intense stress op het werk en in haar persoonlijke leven begint een jonge vrouw van 29 plotseling last te krijgen van trillende handen. De trillingen lijken zonder waarschuwing te komen en gaan, soms heftig, dan weer nauwelijks merkbaar. Als ze voor de spiegel staat om haar make-up aan te brengen, beginnen haar handen zo erg te trillen dat het bijna onmogelijk is om de mascara aan te brengen. Ze voelt zich machteloos en onzeker; zelfs simpele taken worden een uitdaging. In paniek maakt ze een afspraak bij de neuroloog, die haar grondig onderzoekt. Na een reeks tests, zoals bloedonderzoeken en scans, is er echter geen fysieke oorzaak te vinden voor haar trillingen. De specialist vraagt naar haar huidige stressniveau en emoties. Het blijkt dat ze kampt met veel zorgen en spanningen in haar leven. De neuroloog legt uit dat haar tremor mogelijk psychogeen is – een fysieke reactie van haar lichaam op psychische stress. Nadat ze in gesprek gaat met een psycholoog, begint ze haar stress te leren herkennen en hanteren. Ze volgt ontspanningstechnieken en therapie om met haar emoties om te gaan. Na een paar maanden merkt ze dat de trillingen minder worden. Ze zijn er soms nog wel, vooral wanneer ze gestrest is, maar nu weet ze: haar handen vertalen de onrust die van binnen zit. Zodra ze haar innerlijke balans hervindt, keert ook de rust in haar handen terug.

Medicijnonttrekking

Niet alleen alcohol, maar ook andere medicijnen kunnen bij het stoppen met gebruik trillende handen veroorzaken. Geneesmiddelen zoals antidepressiva, benzodiazepinen (kalmeringsmiddelen), en opioïden kunnen het zenuwstelsel dusdanig beïnvloeden dat het lichaam protesteert wanneer ze niet langer worden ingenomen. De handen trillen als reactie op de afwezigheid van de stof die ze gewend zijn geraakt, als een eis naar de chemische balans die abrupt is verstoord.

• Voorbeeld: Een man die na jaren gebruik stopt met zijn kalmeringsmedicatie merkt dat zijn handen onophoudelijk trillen. Hij probeert zichzelf onder controle te houden, maar de trillingen lijken een eigen wil te hebben. Zijn arts legt uit dat het lichaam tijd nodig heeft om zich aan te passen aan het leven zonder de medicatie.

Chronische lever- of nierziekte

Bij chronische lever- of nierziekten.kan het lichaam afvalstoffen niet effectief verwijderen. De ophoping van deze toxines kan het zenuwstelsel aantasten, wat leidt tot tremoren. Deze trillingen zijn als de fysieke uiting van een lichaam dat zichzelf langzaam vergiftigt, omdat de organen niet langer in staat zijn om hun reinigende taak uit te voeren.

• Voorbeeld: Een patiënt met nierfalen merkt dat zijn handen 's ochtends vaak trillen, een teken dat de gifstoffen in zijn lichaam zich tijdens de nacht hebben opgestapeld. Pas na een dialysesessie wordt de trilling minder, alsof zijn lichaam eindelijk een zucht van verlichting kan slaken.

Cerebellaire aandoeningen

Het cerebellum, of de kleine hersenen, speelt een belangrijke rol bij het coördineren van bewegingen. Aandoeningen van het cerebellum, zoals cerebellaire ataxie of een tumor, kunnen leiden tot een zogenaamde intentietremor – trillingen die vooral optreden wanneer je bewust probeert iets vast te pakken of te bewegen. Het is alsof de controlekamer van je bewegingen verstoord is, waardoor de fijne motoriek verloren gaat.

• Voorbeeld: Een man met cerebellaire ataxie probeert een glas naar zijn mond te brengen. Hoe dichter het glas bij zijn lippen komt, hoe heviger zijn hand begint te trillen, alsof het glas steeds zwaarder wordt. Het trillen stopt wanneer hij zijn hand weer laat rusten, alsof het cerebellum de controle alleen kan bewaren zolang er geen actieve inspanning wordt gevraagd.

Hyperventilatie

Hyperventilatie veroorzaakt een disbalans in de zuurstof- en kooldioxidegehaltes in het bloed. Deze chemische verstoring kan leiden tot verschillende symptomen, waaronder tintelingen en trillingen in de handen. Het is alsof het lichaam reageert op de overvloed aan lucht met een zenuwachtige, ongecontroleerde energie.

• Voorbeeld: Een vrouw die last heeft van paniekaanvallen begint tijdens een hyperventilatie-episode te merken dat haar handen onbedaarlijk trillen. Ze probeert rustig te ademen en merkt langzaam dat de trillingen afnemen, alsof haar handen reageren op de terugkeer van kalmte in haar ademhaling.

Overmatig sporten of lichamelijke uitputting

Na langdurige, intensieve lichamelijke activiteit kunnen de spieren in de handen uitgeput raken en beginnen te trillen. Deze tremor is meestal tijdelijk en verdwijnt na rust en herstel. Het is het lichaam dat aangeeft dat de grens is bereikt en vraagt om een moment van stilte en herstel.

• Voorbeeld: Na een lange fietstocht van 100 kilometer merkt een wielrenner dat zijn handen trillen wanneer hij zijn bidon probeert op te pakken. Zijn spieren zijn uitgeput, en het trillen is een duidelijke boodschap: tijd om te rusten.

Multiple sclerose (MS)

Multiple sclerose (MS) is een chronische aandoening van het centrale zenuwstelsel. MS wordt beschouwd als een auto-immuunziekte. Veel mensen met MS krijgen last van tremoren, meestal zo tussen de vijf en vijftien jaar na het begin van de MS. Maar het kan zich ook eerder of later manifesteren.

• Voorbeeld: Een jongeman van 28 merkt dat zijn hand begint te trillen wanneer hij een pen vasthoudt om te schrijven. Eerst denkt hij dat het door vermoeidheid komt, maar de trillingen komen steeds vaker en lijken erger te worden. Na een reeks tests krijgt hij de diagnose multiple sclerose (MS). Het trillen is een van de vele symptomen die in golven kunnen komen en gaan. Soms kan hij probleemloos schrijven, maar op andere dagen wordt het een strijd tegen zijn eigen lichaam.

Medicijnen

Trillende handen als bijwerking van medicijn (met name astmamedicatie, amfetaminen, cafeïne, corticosteroïden en geneesmiddelen die worden gebruikt voor bepaalde psychiatrische en neurologische aandoeningen). De meest voorkomende boosdoeners zijn medicijnen die een hersenstof blokkeren die dopamine wordt genoemd. Het verplaatst informatie van het ene deel van je hersenen naar het andere. Deze medicijnen worden gebruikt om je stemming gelijkmatig te houden. Het trillen verdwijnt zodra je stopt met het innemen van de medicatie.

• Voorbeeld: Een vrouw begint een nieuwe medicatiekuur voor haar astma, voorgeschreven door haar arts. Na een paar dagen merkt ze dat haar handen gaan beven, vooral wanneer ze een glas water vastpakt. Ze schrikt en denkt aan alle mogelijke oorzaken, tot ze ontdekt dat de bijsluiter van haar medicatie ‘trillende handen’ als mogelijke bijwerking vermeldt. In overleg met haar arts wordt de medicatiedosering aangepast, en binnen een week kalmeren haar handen weer, alsof ze eindelijk hun evenwicht hebben hervonden.

Vitamine B12-tekort

Zonder vitamine B12 werkt je zenuwstelsel niet zoals het zou moeten. Je treft deze vitamine aan in vlees, vis, gevogelte, eieren en melkproducten. Als je er zo weinig van binnenkrijgt dat je handen trillen, is er sprake van een vitamine B12-tekort.

• Voorbeeld: Een veganistische man voelt zich al een tijdje moe en merkt dat zijn handen trillen wanneer hij een lepel soep naar zijn mond brengt. Hij denkt aan stress of misschien een laag bloedsuikerniveau, maar niets lijkt echt te helpen. Een bloedtest bij zijn huisarts toont een ernstig vitamine B12-tekort aan. Na een reeks B12-injecties voelt hij zijn energie terugkomen, en de trillingen in zijn handen verdwijnen langzaam, alsof ze opgelucht zijn dat ze weer de juiste voeding krijgen.

Trillende handen door stress

Kopzorgen, stress en spanning over je financiën, gezondheid, werk en relatie verergert een tremor. Intense woede, extreme honger of slaapgebrek kunnen allemaal je handen doen trillen. Dit staat bekend als fysiologische tremor.

• Voorbeeld: Een jonge student staat onder grote druk vanwege zijn eindexamens. Hij merkt dat zijn handen gaan trillen telkens wanneer hij zich achter zijn bureau zet om te studeren. De trilling is onregelmatig, maar hij kan niet anders dan eraan denken dat het een weerspiegeling is van zijn angst. Na een paar diepe ademhalingsoefeningen en een korte wandeling buiten voelt hij de trillingen afnemen. Het is een kleine herinnering dat zijn handen zijn zorgen dragen, maar dat hij die zorgen ook kan loslaten.

Lage bloedsuikerspiegel

Een te lage bloedsuikerspiegel wordt hypoglycemie genoemd. Het activeert de natuurlijke stressreactie van je lichaam en maakt je trillerig.

• Voorbeeld: Na een zware sportsessie zonder ontbijt merkt een vrouw dat haar handen beginnen te trillen. Ze voelt zich licht in haar hoofd en zweterig, alsof haar lichaam tegen haar protesteert. Ze realiseert zich dat ze de hele ochtend niets heeft gegeten. Snel grijpt ze naar een energiereep, en binnen enkele minuten voelt ze haar handen weer kalmeren. Haar lichaam had simpelweg honger en liet dit op de meest directe manier zien: door een trilling in haar handen.

Een overactieve schildklier

Wanneer je schildklier in overdrive is, versnelt je hele lichaam. Als gevolg van een overactieve schildklier, ook wel hyperthyreoïdie genoemd, kun je moeite hebben met slapen, je hart kan sneller kloppen en je handen kunnen trillen.

• Voorbeeld: Een man merkt dat zijn handen steeds trillen, zelfs wanneer hij ontspannen op de bank zit. Hij voelt zich constant opgejaagd en heeft moeite om te slapen. Zijn hart klopt sneller dan normaal en hij begint ook gewicht te verliezen zonder reden. Een bezoek aan de arts onthult dat zijn schildklier overactief is. De hyperthyreoïdie stuurt zijn lichaam in een versnelling die hij niet kan controleren, en zijn handen trillen als een weerspiegeling van de onrust vanbinnen.

Zenuwbeschadiging

Verwonding, ziekte of een probleem met je centrale zenuwstelsel kan ook tremoren veroorzaken. Je arts zal dit perifere neuropathie noemen. Het kan invloed hebben op je handen en voeten. Onder meer bij diabetes (suikerziekte) kunnen zenuwen worden aangetast.

• Voorbeeld: Een vrouw met diabetes merkt dat haar handen en voeten 's avonds vaak gaan trillen. De trillingen zijn niet constant, maar het verontrust haar. Haar arts vertelt haar dat haar diabetes de zenuwen heeft aangetast (zenuwschade), een complicatie die bekendstaat als perifere neuropathie. Haar zenuwen geven nu onregelmatige signalen door, en de tremor is een symptoom van deze verstoorde communicatie.

Alcoholonttrekking

Tremor is een van de eerste tekenen van alcoholonttrekking, vooral van de handen, maar soms ook van het hoofd en de tong. De ernst kan variëren van licht beven tot zware tremor.

• Voorbeeld: Na jarenlang dagelijks drinken besluit een man te stoppen met alcohol. Binnen een paar uur na zijn laatste drankje begint zijn lichaam te beven. Zijn handen trillen onophoudelijk, zijn hart klopt snel, en hij zweet hevig. Hij beseft dat hij in een alcoholonttrekking zit. De trillingen zijn het teken van zijn lichaam dat protesteert tegen de plotselinge afwezigheid van alcohol, het gif dat het zo lang gewend was.

De ziekte van Huntington: De erfenis van ongecontroleerde bewegingen
De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening die bepaalde delen van de hersenen aantast en leidt tot een progressief verlies van controle over spierbewegingen. De tremoren bij Huntington zijn meestal onwillekeurige en schokkerige bewegingen, die beginnen met subtiele onregelmatigheden in de hand en uiteindelijk kunnen uitgroeien tot bredere, chaotische bewegingen. De ziekte wordt gekenmerkt door een geleidelijke verergering van symptomen, waaronder cognitieve achteruitgang en stemmingswisselingen.

Voorbeeld: Een man van in de veertig merkt dat zijn handen onverwachts trillen wanneer hij een glas water wil oppakken. In eerste instantie denkt hij dat het door vermoeidheid komt, maar de bewegingen worden steeds grilliger en vaker aanwezig. Zijn moeder had de ziekte van Huntington, en na een bezoek aan de arts wordt zijn grootste angst bevestigd: hij heeft de ziekte geërfd. De ongecontroleerde handbewegingen zijn een van de vroege tekenen van deze aandoening.

Cafeïne-overdosis

Cafeïne is een stimulerend middel dat het centrale zenuwstelsel op scherp zet, wat kan leiden tot trillende handen, vooral bij overmatig gebruik. Een overdosis cafeïne kan leiden tot nerveuze spanning, hartkloppingen, angstgevoelens, en bevende handen, alsof het lichaam zichzelf niet meer tot rust kan brengen. Trillingen door cafeïne zijn meestal tijdelijk en nemen af wanneer het lichaam de stof heeft afgebroken.

• Voorbeeld: Een student blijft de hele nacht op om voor een belangrijk tentamen te studeren. Hij drinkt meerdere koppen sterke koffie en energiedrankjes om zichzelf wakker te houden. Tegen de ochtend merkt hij dat zijn handen hevig beginnen te trillen, vooral wanneer hij probeert te schrijven. Het voelt alsof zijn lichaam in overdrive is geraakt door de hoge dosis cafeïne. Pas na enkele uren, en veel water drinken, merkt hij dat de trillingen langzaam afnemen.

Traumatische hersenschade

Wanneer iemand een ernstig hoofdletsel oploopt, zoals door een val of verkeersongeval, kan dit leiden tot schade aan de hersengebieden die de motoriek beheersen. Deze schade kan resulteren in trillingen die aanhoudend of variabel zijn, afhankelijk van de ernst en locatie van het letsel. Trillende handen door hersenschade kunnen gepaard gaan met andere symptomen, zoals coördinatieproblemen, moeite met spreken, of cognitieve stoornissen.

• Voorbeeld: Een jonge vrouw krijgt een hersenschudding na een val van haar fiets. Enkele weken later merkt ze dat haar handen trillen wanneer ze probeert een potlood vast te houden. Het trillen is vooral erg wanneer ze haar hand in een specifieke positie houdt. De arts legt uit dat het trillen een gevolg is van het traumatische hersenletsel dat haar motorische zenuwbanen heeft verstoord.

Kwikvergiftiging

Kwikvergiftiging ontstaat door blootstelling aan hoge niveaus van kwik, een zwaar metaal dat zenuwschade kan veroorzaken. Een van de eerste tekenen van kwikvergiftiging is een tremor, die kan toenemen naarmate de blootstelling langer aanhoudt. Naast trillende handen kunnen er ook andere symptomen optreden, zoals geheugenproblemen, emotionele instabiliteit, en een gevoel van gevoelloosheid in de ledematen.

• Voorbeeld: Een laboratoriummedewerker werkt jarenlang met chemicaliën zonder zich bewust te zijn van de blootstelling aan kwikdampen. Hij merkt dat zijn handen steeds vaker trillen, vooral wanneer hij fijne bewegingen probeert te maken, zoals het vastpakken van een pipet. Later begint hij ook concentratieproblemen te ervaren. Na onderzoek blijkt dat zijn lichaam vergiftigd is met kwik, wat de tremoren en andere symptomen veroorzaakt.

Ziekte van Wilson

De ziekte van Wilson, een zeldzame erfelijke aandoening, leidt tot een ophoping van koper in het lichaam. Deze ophoping tast onder meer de hersenen en de lever aan. De gevolgen van de koperaccumulatie in de hersenen kunnen spiertrillingen veroorzaken, inclusief handtremoren. Naast de lichamelijke symptomen kunnen patiënten ook last hebben van veranderingen in gedrag, vermoeidheid, en geelzucht.

• Voorbeeld: Een jongeman merkt dat zijn handen gaan trillen wanneer hij pianoles volgt. Eerst denkt hij dat het door de zenuwen komt, maar het trillen wordt steeds erger. Hij begint ook moeite te krijgen met spreken en merkt een gele verkleuring van zijn ogen. Na verschillende tests ontdekt de arts dat hij lijdt aan de ziekte van Wilson. Zijn lichaam kan koper niet goed afvoeren, waardoor het zich ophoopt en de hersenen aantast, wat de oorzaak is van zijn tremoren.

Symptomen van tremor

Symptomen van tremor kunnen zijn:

• Een ritmisch schudden van de handen, armen, hoofd, benen of romp;
• Een bibberige stem;
• Moeite met schrijven of tekenen;
• Problemen met het vasthouden en hanteren van gebruiksvoorwerpen, zoals een lepel of een pen.

Sommige vormen van tremor kunnen worden veroorzaakt door of verergeren in tijden van stress of hevige emoties, wanneer je lichamelijk uitgeput bent, of wanneer je een bepaalde houding aanneemt of bepaalde bewegingen maakt.

Classificatie van tremoren

Tremoren kunnen worden ingedeeld naar moment van optreden:

Soorten tremoren

Tremor wordt meestal geclassificeerd door zijn verschijningsvorm en de oorzaak of oorsprong. Er wordt in de literatuur gewag gemaakt van meer dan 20 soorten tremoren. Enkele van de meest voorkomende vormen van tremor zijn onder meer:

Essentiële tremor (familiale tremor)

Essentiële tremor (voorheen ook goedaardige essentiële tremor of familiale tremor genoemd) is een van de meest voorkomende bewegingsstoornissen (5% van de mensen boven de veertig jaar). De exacte oorzaak van essentiële tremor is onbekend. Voor sommige mensen is deze tremor mild en blijft deze gedurende vele jaren stabiel. Het trillen verschijnt meestal aan beide zijden van het lichaam, maar wordt vaak meer opgemerkt in de dominante hand; als je rechts bent is dat de rechterhand en als je links bent is dat de linkerhand.

Het belangrijkste kenmerk van essentiële tremor is een tremor in beide handen en armen, die aanwezig is tijdens rust en inspanning. Bijkomende symptomen kunnen zijn:

• Hoofdtremor (bijvoorbeeld een 'ja' of 'nee' beweging) zonder abnormale houding van het hoofd; en
• Een trillend geluid van de stem als de tremor de stem beïnvloedt.

Trillingen in beide handen bij essentiële tremor kan leiden tot problemen met schrijven, tekenen, drinken uit een beker of het gebruik van gereedschap of een computer.

De frequentie van de beving kan afnemen naarmate je ouder wordt, maar de ernst kan evenwel toenemen, waardoor je vermogen om bepaalde taken of activiteiten in het dagelijks leven uit te voeren, wordt beïnvloed. Hevige emoties, stress, koorts, fysieke uitputting of lage bloedsuikerspiegel kunnen tremor veroorzaken en/of de ernst ervan vergroten. Hoewel het trillen op elke leeftijd kan beginnen, verschijnt deze meestal voor het eerst tijdens de adolescentie of op middelbare leeftijd (tussen 40 en 50 jaar). Kleine hoeveelheden alcohol kunnen helpen de essentiële tremor te verminderen, maar het mechanisme hierachter is onbekend.

Van ongeveer 50% van de gevallen van essentiële tremor wordt gedacht dat het wordt veroorzaakt door een genetische risicofactor (ook wel familiale tremor genoemd). Kinderen van een ouder die familiaire tremor heeft, hebben een groter risico op het krijgen van de aandoening. Familiale vormen van essentiële tremor verschijnen vaak vroeg in het leven.

Jarenlang werd essentiële tremor niet geassocieerd met enige bekende ziekte. Sommige wetenschappers denken echter dat essentiële tremor gepaard gaat met een milde degeneratie van bepaalde delen van de hersenen die de beweging controleren. Dit is anno 2024 nog steeds niet duidelijk.

Dystonische tremor

Dystonische tremor komt voor bij mensen die last hebben van dystonie, een bewegingsstoornis waarbij onjuiste boodschappen uit de hersenen ervoor zorgen dat de spieren overactief zijn, wat resulteert in abnormale houdingen of langdurige, ongewenste bewegingen. Dystonische tremor verschijnt meestal bij jongvolwassenen of op middelbare leeftijd, en kan van invloed zijn op elke spier in het lichaam. Symptomen kunnen soms worden verlicht door volledige ontspanning.

Dystonische tremor lijkt veel op de essentiële tremor, maar er zijn belangrijke verschillen. De dystonische tremor:
wordt geassocieerd met abnormale lichaamshoudingen als gevolg van krachtige spierspasmen of krampen;

• kan dezelfde delen van het lichaam aantasten als essentiële tremor, maar ook - en vaker dan essentiële tremor - het hoofd, zonder enige andere beweging in de handen of armen;
• kan ook tremor in rust nabootsen, zoals die wordt gezien bij de ziekte van Parkinson.

Ook kan de ernst van dystonische tremor worden verminderd door het aangetaste lichaamsdeel of de spier aan te raken en zijn de tremorbewegingen 'schokkerig' of onregelmatig in plaats van ritmisch.

Intentietremor (cerebellaire tremor)

Intentietremor (cerebellaire tremor) is een langzame, grove (gemakkelijk zichtbare) tremor van de extremiteiten (bijvoorbeeld arm of been) die optreedt aan het einde van een doelbewuste beweging, zoals proberen op een knop te drukken. Het wordt veroorzaakt door schade aan het cerebellum en de verbindingen naar andere hersengebieden als gevolg van een beroerte of tumor. Schade kan ook worden veroorzaakt door ziekten zoals multiple sclerose of een aangeboren degeneratieve aandoening zoals ataxie (waarbij mensen spiercontrole in de armen en benen verliezen) en het Fragile X-syndroom (een aandoening gekenmerkt door een reeks ontwikkelingsproblemen). Het kan ook het gevolg zijn van chronische schade aan het cerebellum als gevolg van alcoholisme.

Psychogene tremor

Psychogene tremor (ook bekend als functionele tremor) kan optreden als elke vorm van tremor. De symptomen kunnen variëren, maar beginnen vaak abrupt en kunnen van invloed zijn op alle lichaamsdelen. De beving neemt toe in tijden van stress en neemt af of verdwijnt wanneer je wordt afgeleid. Bij veel mensen met psychogene tremor is er sprake van een onderliggende psychiatrische stoornis zoals depressie of posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Fysiologische tremor

Fysiologische tremor komt voor bij alle gezonde personen. Het is zelden zichtbaar voor het oog en kenmerkend is lichte vorm van trillen in beide handen en ook van de vingers. Het wordt niet als een ziekte beschouwd, maar het is een normaal menselijk fenomeen dat het gevolg is van fysieke eigenschappen in het lichaam (bijvoorbeeld ritmische activiteiten zoals hartslag en spieractivatie). Ieder mens beeft in meer of mindere mate.

Versterkte fysiologische tremor

Versterkte fysiologische tremor is een meer manifeste vorm van fysiologische tremor die gemakkelijk kan worden waargenomen. Het wordt meestal niet veroorzaakt door een neurologische aandoening, maar door de reactie op bepaalde medicijnen, alcoholontwenning of medische aandoeningen, waaronder een overactieve schildklier en hypoglykemie. Het is meestal reversibel of omkeerbaar zodra de oorzaak is verholpen.

Parkinson tremor

Parkinson tremor is een veel voorkomend symptoom van de ziekte van Parkinson, hoewel niet alle mensen met de ziekte van Parkinson tremor hebben. Over het algemeen bestaan de symptomen uit het schudden in één of beide handen in rust. Het kan ook de kin, de lippen, het gezicht en de benen aantasten. De beving kan aanvankelijk verschijnen in slechts één ledemaat of aan slechts één kant van het lichaam. Naarmate de ziekte voortschrijdt, kan deze zich naar beide kanten van het lichaam verspreiden. De tremor wordt vaak verergerd door stress of sterke emoties. Meer dan 25 procent van de mensen met de ziekte van Parkinson hebben ook een bijbehorende tremor.

Orthostatische tremor

Orthostatische tremor is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door snelle spiersamentrekkingen in de benen die optreden bij het staan. Mensen ervaren meestal gevoelens van onvastheid of onbalans, waardoor ze onmiddellijk proberen te zitten of te lopen. Omdat de tremor zo'n hoge frequentie heeft (zeer snel schudden), is deze mogelijk niet zichtbaar voor het blote oog, maar kan deze worden gevoeld door de dijen of kuiten aan te raken of kan deze worden opgespoord door een arts die hij of zij de spieren onderzoekt met een stethoscoop. In sommige gevallen kan de beving na verloop van tijd ernstiger worden. De oorzaak van orthostatische tremor is onbekend.

Onderzoek en diagnose

Op basis van je medische voorgeschiedenis, een vraaggesprek met de arts, een lichamelijk en neurologisch onderzoek, kan vaak de soort tremor benoemd worden. Soms zijn er scans nodig, zoals een MRI-scan, en soms wordt een tremorregistratie waarmee de onwillekeurige bewegingen van de spieren worden gemeten.

Behandeling trillende hand links en rechts

In vogelvlucht

Hoewel er geen remedie is voor de meeste vormen van tremor, zijn er behandelingsopties beschikbaar om de symptomen te helpen beheersen en onder controle te brengen. In sommige gevallen zijn de symptomen dusdanig mild, dat behandeling niet nodig is. Het vinden van een geschikte behandeling van trillende handen hangt af van een juiste diagnose van de oorzaak. Tremor die wordt veroorzaakt door onderliggende gezondheidsproblemen kan soms volledig worden verbeterd of geëlimineerd met de juiste behandeling. Tremor als gevolg van schildklierhyperactiviteit zal bijvoorbeeld verbeteren of zelfs verdwijnen (terugkeren naar de normale toestand) door behandeling de schildklieraandoening. Als tremor wordt veroorzaakt door medicatie, kan het stoppen met het tremor-veroorzakende medicijn deze tremor verminderen of elimineren.

Levensstijl en stressreductie

Voor veel mensen kunnen trillende handen een reactie zijn op stress, vermoeidheid, of het gebruik van stimulerende middelen zoals cafeïne en alcohol. De eerste stap in de behandeling kan dus verrassend eenvoudig zijn: breng rust in je leven. Verminder je cafeïne-inname, vermijd alcohol, en zorg voor voldoende slaap. Daarnaast kunnen ontspanningstechnieken en ademhalingsoefeningen de zenuwen kalmeren en de trillingen verminderen.

• Voorbeeld: Een vrouw merkt dat haar handen trillen na een paar koppen koffie. Ze besluit de cafeïne in te ruilen voor kruidenthee, begint haar dag met een korte meditatie, en na een week merkt ze dat de trillingen rustiger worden. Haar handen vinden de stilte terug die ze kwijt waren.

Medicatie

Wanneer levensstijlveranderingen niet voldoende zijn, kan de arts medicatie voorstellen om de tremor te beheersen. Voor essentiële tremor kunnen bètablokkers zoals propranolol de trillingen verminderen. In sommige gevallen kunnen anti-epileptica, zoals primidon, of medicijnen tegen angst, zoals benzodiazepinen, worden voorgeschreven om de overactieve zenuwen te kalmeren. Deze medicatie zet als het ware de zenuwsignalen in de handen op een lager pitje, waardoor ze minder intens beven.

• Voorbeeld: Een man krijgt van zijn arts propranolol voorgeschreven om zijn handtremor onder controle te houden. Na enkele dagen voelt hij dat zijn handen minder schokken bij het schrijven. Hij ervaart de medicatie als een soort schild dat zijn handen beschermt tegen de trillingen van binnenuit.

Fysiotherapie en oefeningen

Fysiotherapie kan een onverwachte maar effectieve manier zijn om trillende handen te behandelen. Gerichte oefeningen voor de handen, vingers, en polsen helpen de spieren te versterken en geven meer controle over bewegingen. Het trainen van de fijne motoriek kan de spieren leren om zich niet zomaar aan de trillingen over te geven. Daarnaast kan ergotherapie je leren om dagelijkse activiteiten op een andere manier aan te pakken, waardoor de impact van de tremor wordt verminderd.

• Voorbeeld: Een pianist, die worstelt met trillende handen, gaat naar een fysiotherapeut. Hij leert nieuwe manieren om zijn vingers te strekken en ontspannen, en merkt dat hij na een paar weken weer met meer controle de toetsen bespeelt. Zijn handen zijn nog niet volledig trillingsvrij, maar de oefeningen geven hem vertrouwen in zijn bewegingen.

Diepe hersenstimulatie (DBS)

Voor mensen met ernstige trillende handen die niet reageren op medicatie, kan diepe hersenstimulatie (DBS) een uitkomst zijn. Dit is een chirurgische ingreep waarbij elektroden in specifieke delen van de hersenen worden geplaatst. Deze elektroden sturen elektrische signalen naar de hersenen die de overactieve zenuwbanen reguleren en zo de trillingen verminderen. DBS kan ingrijpend zijn, maar voor sommigen betekent het de terugkeer van de kalme handen die ze lange tijd hebben moeten missen.

• Voorbeeld: Een oudere vrouw, bij wie geen enkele medicatie hielp, ondergaat een DBS-behandeling. Na de operatie voelt ze voor het eerst in jaren haar handen rustiger worden. De schokjes die haar leven ontregelden, nemen af. Ze kijkt naar haar handen die eindelijk weer hun oude, stabiele vorm aannemen.

Vermijd alcohol en stimulerende middelen

Stimulerende middelen zoals cafeïne en alcohol kunnen het trillen verergeren. Daarom kan het aanpassen van je voedings- en drinkgewoonten al veel verschil maken. In plaats van sterke koffie, kies voor kruidenthee. En in plaats van alcohol, drink een glas water of vruchtensap. Deze kleine aanpassingen kunnen helpen om de zenuwen kalm te houden en de trillingen te verminderen.

• Voorbeeld: Een man die dagelijks twee glazen wijn dronk, besluit een tijdje te stoppen met alcohol. Tot zijn verbazing merkt hij dat zijn handen rustiger worden. De zwakke trillingen die zijn handen elke avond doortrokken, worden langzaam minder. Hij heeft de kracht van eenvoud ontdekt in het beheersen van zijn tremor.

Prognose

De prognose voor trillende handen hangt sterk af van de onderliggende oorzaak, en de weg naar rust kan voor iedereen anders zijn. In gevallen zoals essentiële tremor, kunnen mensen vaak leren omgaan met de symptomen door medicatie, fysiotherapie, en aanpassingen in hun dagelijkse routine. Hoewel de trillingen misschien nooit volledig verdwijnen, vinden veel mensen een manier om hun handen weer onder controle te krijgen. Het is een kwestie van balans, het accepteren van wat hun handen hen te vertellen hebben, en het zoeken naar de hulpmiddelen die hun leven zo normaal mogelijk houden.

Bij aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson of de ziekte van Huntington, waar trillingen een onderdeel zijn van een voortschrijdend ziekteproces, is de prognose complexer. Deze aandoeningen vereisen vaak langdurige behandelingen die gericht zijn op het beheersen van de symptomen en het behoud van de levenskwaliteit. Medicijnen kunnen helpen de trillingen te verminderen, maar na verloop van tijd kunnen de symptomen toenemen. Toch hoeft dit geen einde te betekenen aan alles wat mogelijk is. Met een goed zorgplan, steun van dierbaren, en aanpassingen in het dagelijks leven, kunnen velen met deze aandoeningen nog steeds betekenisvolle en vervullende momenten ervaren.

Voor andere oorzaken, zoals medicatiegerelateerde tremoren of cafeïne-overdosis, is de prognose vaak gunstiger. Hier kunnen de trillingen volledig verdwijnen zodra de oorzaak wordt aangepakt – door bijvoorbeeld het stoppen van bepaalde medicijnen of het verminderen van cafeïne-inname. In deze gevallen is de handtremor een tijdelijke bezoeker die verdwijnt zodra de juiste aanpassingen zijn gedaan. Zo vinden de handen hun kalmte weer, en kunnen ze de wereld vastpakken zonder hun subtiele, bevende protest.

Lees verder

• Spiertrekkingen: oorzaken en behandeling trillende spieren
• Pijn in de handen of pijnlijke hand: oorzaken van handpijn
• Tremor: typen tremoren, symptomen, oorzaken en behandeling
• Essentiële tremor: symptomen, oorzaak en behandeling