Tremor: typen tremoren, symptomen, oorzaken en behandeling

Tremor is de meest voorkomende bewegingsstoornis. Een tremor wordt gedefinieerd als een ritmische, onvrijwillige, oscillerende beweging van een lichaamsdeel dat geïsoleerd of als onderdeel van een klinisch syndroom plaatsvindt. Er zijn verschillende soorten tremor. Veel voorkomende typen zijn rusttremor, posturale tremor, kinetische tremor, taakspecifieke tremor en intentietremor. Het abnormaal functioneren van het cerebellum (de kleine hersenen) kan tremor veroorzaken. Onderzoek middels positronemissietomografie (PET) heeft bij bijna alle vormen van tremoren activering van het cerebellum aangetoond. De behandeling van tremor bestaat uit medicatie of een chirurgische ingreep, zoals diepe hersenstimulatie, evenals leefstijlaanpassingen, zoals het stoppen met de inname van stoffen die tremoren kunnen triggeren of veroorzaken.

• Wat is een tremor?
• Oorzaken van tremoren
• Neurologische aandoeningen
• Medicijnen en andere stoffen
• Voedings- en vitaminetekorten
• Psychische factoren
• Andere oorzaken
• Typen of soorten tremor
• Symptomen van tremor
• Verschillende categorieën van tremor
• Essentiële tremor
• Parkinson tremor
• Dystonische tremor
• Intentietremor (cerebellaire tremor)
• Psychogene tremor (functionele tremor)
• Orthostatische tremor
• Fysiologische tremor
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van tremor
• Medicijnen
• Gerichte echografie
• Chirurgische ingrepen
• Fysiotherapie, ergotherapie of spraaktherapie
• Psychotherapie
• Leefstijlveranderingen
• Preventie
• Prognose
• Zelfzorg

Wat is een tremor?

Een tremor wordt volgens de Hersenstichting gedefinieerd als een ritmische, bevende, onwillekeurige (iets wat vanzelf gaat) beweging die ontstaat wanneer spieren zich herhaaldelijk samentrekken en weer verslappen en wat geïsoleerd of als onderdeel van een klinisch syndroom kan plaatsvinden. Een tremor is kortom een onbedoelde en oncontroleerbare ritmische beweging van een ledemaat of deel daarvan. Een tremor kan in elk deel van het lichaam en op elk moment optreden. Het is meestal het gevolg van een probleem in het deel van je hersenen dat de spierbeweging regelt. Een tremor is niet altijd ernstig, maar in sommige gevallen kunnen ze wijzen op een ernstige aandoening. De meeste tremoren kunnen niet gemakkelijk worden behandeld, maar zullen vaak vanzelf verdwijnen. Het is belangrijk op te merken dat spierspasmen, spiertrekkingen en tremor niet hetzelfde zijn. Een spierspasme is de onwillekeurige samentrekking van een spier. Een spiertrekking is een ongecontroleerde beweging van een klein deel van een grotere spier, zonder dat je een ledemaat beweegt. Dit kan zichtbaar zijn onder de huid.

Geneesmiddelen op recept, ziektes, verwondingen, stress en cafeïne kunnen allemaal tremoren veroorzaken. De meest voorkomende oorzaken van tremoren zijn:

• spierpijn
• te veel cafeïne opnemen
• stress en spanning
• veroudering
• lage bloedsuikerspiegel

Medische aandoeningen die tremoren kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• beroerte
• traumatisch hersenletsel
• de ziekte van Parkinson, een degeneratieve ziekte die wordt veroorzaakt door het verlies van dopamine-producerende hersencellen
• multiple sclerose, een aandoening waarbij je immuunsysteem je hersenen en ruggenmerg aanvalt
• alcoholisme
• hyperthyreoïdie, een schildklieraandoening waarbij je lichaam te veel schildklierhormoon produceert

Oorzaken van tremoren

Een tremor kan een volledig onschadelijke oorzaak hebben. Het kan echter ook verschijnen als een symptoom van verschillende ziekten. De meest voorkomende is de zogenaamde fysiologische tremor die het gevolg is van pijn, het gebruik van bepaalde medicijnen (zoals antidepressiva), cafeïne- of alcoholmisbruik, angst, stress, of spieroverbelasting. Over het algemeen wordt een tremor veroorzaakt door een probleem in de diepe delen van de hersenen die bewegingen controleren. De meeste soorten tremor hebben geen bekende oorzaak, ofschoon bij sommige vormen erfelijkheid een rol lijkt te spelen en komt het in bepaalde families vaker voor.

Neurologische aandoeningen

Tremor kan op zichzelf optreden of een symptoom zijn dat verband houdt met een aantal neurologische aandoeningen, waaronder:

• multiple sclerose (MS)
• beroerte
• traumatische hersenschade
• neurodegeneratieve ziekten die bepaalde delen van de hersenen treffen, zoels de ziekte van Parkinson

Medicijnen en andere stoffen

Tremor kan ook veroorzaakt worden door het gebruik van medicatie of het stoppen ervan:

• astma-medicijnen
• amfetaminen
• cafeïne
• corticosteroïden
• medicijnen die worden gebruikt voor bepaalde psychiatrische en neurologische aandoeningen
• alcoholmisbruik of alcoholontrekking
• kwikvergiftiging

Voedings- en vitaminetekorten

Een tekort aan vitaminen en mineralen kan ook leiden tot tremoren, bijvoorbeeld in de volgende gevallen:

• een magnesiumtekort in het bloed (hypomagnesiëmie)
• een tekort aan thiamine of vitamine B1-tekort (beriberi)

Psychische factoren

Tremoren kunnen ook worden veroorzaakt door psychische factoren, zoals:

• angst of paniek
• verhoogde stress

Andere oorzaken

Andere oorzaken van tremoren zijn:

• overactieve schildklier (hyperthyreoïdie)
• leverfalen
• nierfalen
• diverse spierziekten
• slaapgebrek of slaaptekort
• verlaagde bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• fenylketonurie (een erfelijke stofwisselingsziekte)
• vermoeide spieren

Typen of soorten tremor

Er zijn veel verschillende soorten tremor die mensen op verschillende manieren beïnvloeden. De onderstaande tabel toont de verschillende soorten en kenmerken.

Symptomen van tremor

Symptomen van tremor kunnen onder meer bestaan uit:

• een ritmisch schudden in de handen, armen, hoofd, benen of romp
• bevende stem
• moeite met schrijven of tekenen
• problemen met het vasthouden van gebruiksvoorwerpen, zoals een lepel, of het besturen van apparaten en machines

Sommige bevingen of tremoren kunnen worden veroorzaakt of verergerd door aanhoudende stress of sterke emotie(s), wanneer je lichamelijk uitgeput bent, of wanneer je in een bepaalde houding zit of staat of bepaalde bewegingen maakt.

Verschillende categorieën van tremor

Naast typen worden tremoren ook geclassificeerd op basis van hun verschijning en oorzaak.

Essentiële tremor

Essentiële tremor is het meest voorkomende type bewegingsstoornis en het komt vaak in families voor. Je handen en onderarmen trillen, maar ook je benen, hoofd of zelfs je stem kan trillen. Het trillen verergert als je iets doet en vermindert bij stilzitten. Factoren als koffie, roken, angst en stress kunnen het trillen verergeren. Een essentiële tremor manifesteert zich aanvankelijk vaak aan één kant en beïnvloedt dan binnen een paar jaar beide zijden. Deze vorm van tremor wordt in verband gebracht met milde degeneratie in de kleine hersenen of cerebellum, het deel van de hersenen dat de motoriek regelt. Essentiële tremor wordt soms geassocieerd met milde loopproblemen en gehoorbeperkingen.

Parkinson tremor

Een Parkinson tremor is meestal een rusttremor, een langzame, grove tremor die in rust optreedt en is vaak het eerste teken van de ziekte van Parkinson. Het wordt veroorzaakt door schade aan delen van de hersenen die de beweging controleren. Het treedt meestal op na de leeftijd van 60 jaar. Het begint in één ledemaat of aan één kant van het lichaam, en dan gaat het verder naar de andere kant.

Dystonische tremor

Een dystonische tremor komt onregelmatig voor. Volledige rust kan deze tremoren verlichten. Deze beving komt voor bij mensen met dystonie, een stoornis in de spanning van een spier (tonus), gekenmerkt door onwillekeurige spiercontracties. Je krijgt hierbij last van motorische stoornissen, aanhoudende samentrekking van spieren of spiergroepen en/of herhaalde bewegingen. Deze kunnen op elke leeftijd voorkomen.

Intentietremor (cerebellaire tremor)

Het cerebellum (kleine hersenen) is voornamelijk verantwoordelijk voor motoriek en is betrokken bij de voortbeweging en bij het bewaren van het evenwicht, en spierspanning. Een cerebellaire tremor is een type van intentietremor veroorzaakt door laesies of schade aan het cerebellum als gevolg van een beroerte, tumor of ziekte, zoals multiple sclerose. Het kan ook het gevolg zijn van chronisch alcoholisme of overmatig gebruik van bepaalde medicijnen.

Psychogene tremor (functionele tremor)

Een psychogene tremor treedt vaak zowel in rust als bij bewegen op. Het wordt gekenmerkt door een plotseling begin en remissie en het vermindert wanneer je wordt afgeleid. Patiënten met psychogene tremoren hebben vaak een conversiestoornis (een psychische aandoening die lichamelijke symptomen veroorzaakt) of een andere psychiatrische aandoening.

Orthostatische tremor

Een orthostatische tremor treedt meestal op in de benen. Dit is een snelle, ritmische spiercontractie die optreedt onmiddellijk nadat je bent gaan staan. Er zijn geen andere klinische tekenen of symptomen. De bevingen stoppen wanneer je zit, wordt opgetild of wanneer je begint te lopen.

Fysiologische tremor

Een fysiologische tremor wordt vaak veroorzaakt door een reactie op bepaalde medicijnen, alcoholontwenning of medische aandoeningen, zoals hypoglycemie (lage bloedsuikerspiegel) of een overactieve schildklier. Fysiologische tremor verdwijnt meestal als de oorzaak adequaat wordt behandeld of weggenomen.

Huisarts raadplegen

Soms worden tremoren als een 'normaal fysiologisch verschijnsel' beschouwd. Wanneer je veel stress hebt of angst ervaart, kunnen zich tremoren voordoen. Zodra het gevoel wegebt, stopt de beving meestal. Ook kan je bij bepaalde geneesmiddelen een versterkte fysiologische tremor ervaren, de tremor die iedereen in meer of mindere mate heeft. Zodra je stopt met het medicijn, verdwijnen de trillingen weer. Tremoren kunnen evenwel ook deel uitmaken van aandoeningen die de hersenen, het zenuwstelsel of de spieren beïnvloeden. Raadpleeg je huisarts als je onverklaarde tremoren krijgt.

Onderzoek en diagnose

De huisarts zal vragen stellen over je klachten en je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Tijdens een lichamelijk onderzoek zal de arts het getroffen gebied observeren. Trillingen zijn duidelijk te zien. De oorzaak van de tremor kan echter pas worden vastgesteld nadat de arts andere tests heeft uitgevoerd. Je arts kan vragen of je wat wil schrijven op papier of iets wilt vasthouden om de ernst van je tremor te beoordelen. De arts kan ook bloedonderzoek en urineonderzoek laten uitvoeren om te controleren op tekenen van een schildklieraandoening of andere aandoeningen. De arts kan het zinvol vinden om je te verwijzen naar het ziekenhuis voor een neurologisch onderzoek, met onder meer aandacht voor oriëntatie, waarnemingsstoornissen, motoriek, coördinatie, sensibiliteit en reflexen. De arts kan ook een elektromyogram aanvragen, een onderzoek waarbij de elektrische activiteit van spieren wordt gemeten.

Behandeling van tremor

Behandeling van de onderliggende aandoening die de tremor veroorzaakt, kan voldoende zijn om de tremor te genezen. De behandeling van een essentiële tremor is echter symptomatisch en niet genezend. Dit betekent dat de ernst van essentiële tremor kan worden verminderd door medicatie, maar dat de tremor niet zal worden genezen. Er is geen medicijn dat essentiële tremor permanent zal doen laten verwijderen. Een breed scala aan behandelingsmogelijkheden zijn er voor de ziekte van Parkinson, bestaand uit orale medicatie, botulinumtoxine-injecties en diepe hersenstimulatie (operatieve ingreep). Ondanks de operatie, zal de ziekte langzaam voortschrijden.

Medicijnen

Tremor kan worden behandeld met de volgende medicijnen:

• Bètablokkers: dit medicijn bevat stoffen die een remmende werking hebben op het centrale zenuwstelsel. Dergelijke medicijnen worden normaal gesproken voorgeschreven ter behandeling van hoge bloeddruk, maar ze helpen ook bij de behandeling van essentiële tremor en soms ook bij andere soorten tremor.
• Medicijnen tegen epilepsie, zoals primidon (dit middel brengt overprikkelde zenuwen in de hersenen tot rust), kunnen effectief zijn bij mensen met essentiële tremor die niet op bètablokkers reageren. Benzodiazepinen, zoals alprazolam en clonazepam, kunnen sommige mensen tijdelijk helpen met tremor.
• Medicijnen tegen de ziekte van Parkinson (levodopa, carbidopa) worden gebruikt om tremor te behandelen die optreedt bij de ziekte van Parkinson.
• Botulinetoxine-injecties kunnen bijna alle soorten tremor behandelen. Botulinetoxine is een neurotoxisch gif, dat door de bacterie Clostridium botulinum wordt aangemaakt. Het is vooral handig voor hoofdtrillingen, die over het algemeen niet reageren op medicijnen.

Gerichte echografie

Een nieuwe behandeling voor essentiële tremor maakt gebruik van magnetische resonantiebeelden (MRI) om een laesie toe te brengen in de thalamus middels gerichte energie van geluidsgolven (echo). Het betreft die delen van de hersenen waarvan wordt gedacht dat deze verantwoordelijk zijn voor het veroorzaken van de tremoren. De behandeling wordt alleen uitgevoerd bij personen met essentiële tremor die niet goed reageren op anticonvulsiva of bètablokkers (zie boven).

Chirurgische ingrepen

Wanneer je niet reageert op medicamenteuze behandelingen of een ernstige beving hebt die flink interfereert met het dagelijks leven, dan kan een chirurgische ingreep worden geïndiceerd, zoals:

• Diepe hersenstimulatie of deep brain stimulation (BDS): een behandelmethode waarbij één of meerdere elektroden stereotactisch in een specifiek hersengebied worden geïmplanteerd en onder de huid wordt er een interne puls generator (pacemaker) geplaatst die elektrische impulsen naar de elektroden zendt naar de thalamus, de diepe structuur van de hersenen die sommige onwillekeurige bewegingen coördineert en controleert. Deze methode wordt vooral gebruikt voor de behandeling van Parkinson-tremor, essentiële tremor en dystonie.
• Thalamotomie is een chirurgische ingreep waarbij een laesie (een gecontroleerde beschadiging van hersenweefsel) aangebracht wordt in het hersengebied waar de tremor ontstaat, een klein gebied in de thalamus. verbeteren. Chirurgie aan beide kanten wordt niet aanbevolen, omdat dit problemen met spraak kan veroorzaken.

Fysiotherapie, ergotherapie of spraaktherapie

Fysiotherapie, spraaktherapie en ergotherapie kunnen helpen bij het verminderen van de klachten van tremor en het leren omgaan met je beperkingen die worden veroorzaakt door de tremor. Een fysiotherapeut kan mensen helpen om controle te krijgen over hun spieren en het kan hun functioneren en kracht verbeteren door middel van coördinatie, balanceren en andere oefeningen. Spraaktherapeuten kunnen spraak-, taal-, communicatie- en slikstoornissen behandelen. Ergotherapeuten kunnen je nieuwe manieren leren om activiteiten van het dagelijks leven uit te voeren die worden bemoeilijkt door tremor.

Psychotherapie

Tremor kan optreden in stressvolle situaties of bij aanhoudende angst- en paniekklachten. In dat geval kan een psychotherapeutische behandeling worden gestart om de klachten te verminderen.

Leefstijlveranderingen

Het stoppen met of het verminderen van uitlokkende stoffen zoals cafeïne en andere medicatie (zoals stimulerende middelen) kan de tremor helpen verbeteren. Daarnaast is het verstandig om stress te verminderen en voldoende te slapen. Een gevarieerde en gezonde voeding, en eventueel het nemen van supplementen, voorkomt vitaminetekorten of mineralentekorten die tremor kunnen veroorzaken. Ofschoon bij sommige mensen kleine hoeveelheden alcohol een tremor kunnen verbeteren, kan tremor ook worden verergerd zodra de effecten van de alcohol zijn verdwenen.

Preventie

Om beven te voorkomen, is het raadzaam om een stressvrij en ontspannen leven te leiden. Bovendien helpt regelmatige lichaamsbeweging in de natuur en in de frisse lucht. Ook is het belangrijk om een gezonde leefstijl te hebben, zoals gezond en gevarieerd eten. Er moet worden afgezien van te veel alcohol, roken en drugsgebruik. Het verminderen van koffie kan ook nuttig zijn.

Prognose

Tremor wordt niet beschouwd als een levensbedreigende aandoening of ziekte, maar het kan wel interfereren met de uitvoering van je dagelijkse bezigheden. Ofschoon veel gevallen van tremor mild zijn, kan het beven ook zeer ernstig en invaliderend zijn. Het kan voor personen met tremor moeilijk zijn om normale dagelijkse activiteiten uit te voeren, zoals werken, baden, douchen, schrijven, aan- en uitkleden en eten. Tremor kan ook sociale gevolgen hebben. Mensen kunnen hun sociale activiteiten en het zich buitenshuis verplaatsen beperken door schaamte of om moeilijkheden te voorkomen.

De symptomen van essentiële tremor verergeren meestal met het vorderen der jaren. Bovendien is er enig bewijs dat mensen met essentiële tremor waarschijnlijk meer dan gemiddeld andere neurodegeneratieve aandoeningen ontwikkelen, zoals de ziekte van Parkinson of de ziekte van Alzheimer (een vorm van dementie), vooral bij personen wier tremor voor het eerst verschijnt na de leeftijd van 65 jaar.

In tegenstelling tot essentiële tremor, worden de symptomen van fysiologische en door geneesmiddelen geïnduceerde tremor in het algemeen niet erger en kunnen deze vaak worden verbeterd of geëlimineerd als de onderliggende oorzaak adequaat wordt behandeld.

Zelfzorg

Tremor kan verschillende oorzaken hebben en moet daarom altijd door een arts worden opgehelderd. Afhankelijk van de oorzaak kunnen verschillende huismiddeltjes en maatregelen de symptomen verlichten. Bij tremor die samenhangt met stress is het zinvol om ademhalingsoefeningen te doen en ontspanningstechnieken toe te passen.

Vermijd alcohol en nicotine. Vermijd tevens het gebruik van stimulerende dranken met cafeïne. Beter zijn kruidenthee (zoals citroenmelisse, venkel of kamille). Een warm bad ontspant en kan de klachten verlichten. Geschikte remedies uit de natuur zijn kamille, valeriaan, hop of lavendel. Wanneer deze kruiden worden ingenomen in de vorm van tabletten, thee of druppels, verminderen deze mogelijk de tremor en verbeteren ze de algehele gezondheid.

Indien de klachten voorkomen uit vermoeidheid of daardoor veroorzaakt worden, dan kan dit worden verlicht door ontspanning en voldoende kwalitatieve slaap. Prebiotica zoals inuline kan de slaapkwaliteit positief beïnvloeden.[1]

Als de symptomen voorkomen uit psychische factoren, dan is het belangrijk om deze problemen aan te pakken, eventueel door gesprekken met de praktijkondersteuner van de huisarts, een maatschappelijk werker of een psycholoog. Personen met een reeds bestaande aandoening moeten altijd abnormale tremoren laten controleren bij de behandelend arts om ernstige complicaties te voorkomen.

Noten:

1. Robert S. Thompson, Rachel Roller, Agnieszka Mika, Benjamin N. Greenwood, Rob Knight, Maciej Chichlowski, Brian M. Berg and Monika Fleshner. Dietary Prebiotics and Bioactive Milk Fractions Improve NREM Sleep, Enhance REM Sleep Rebound and Attenuate the Stress-Induced Decrease in Diurnal Temperature and Gut Microbial Alpha Diversity. Front. Behav. Neurosci., 10 January 2017 | https://doi.org/10.3389/fnbeh.2016.00240

Lees verder

• Trillende handen: oorzaken tremor aan de hand of handtremor
• Essentiële tremor: symptomen, oorzaak en behandeling
• Ziekte van Parkinson: symptomen, oorzaken en behandeling
• Hersenaandoeningen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Trillend ooglid: symptomen, oorzaak, behandeling en zelfzorg