Multiple Sclerose: symptomen, behandeling en onderzoek MS

Multiple Sclerose symptomen kunnen in twee stadia worden onderverdeeld: de beginsymptomen en de symptomen die optreden tijdens het verloop van de ziekte. Multiple sclerose (MS) is een auto-immuunziekte waarbij het weefsel van het zenuwstelsel aangevallen wordt en beschadigd raakt. MS kan beschouwd worden als een inflammatoir proces (een ontstekingsproces), waarbij verschillende gebieden van het centrale zenuwstelsel (CZS), bestaande uit hersenen en ruggenmerg, steeds verder beschadigd raken, hetgeen een scala van klachten veroorzaakt betreffende de zintuigen, het bewegingsapparaat, evenwicht en lichaamsfuncties. Wat zijn de (eerste) verschijnselen en symptomen van multiple sclerose, hoe wordt multiple sclerose behandeld en wat is de prognose?

• Wat is multiple sclerose (MS)?
• Auto-immuunziekte
• Ontsteking
• Progressieve ziekte
• Vormen van MS
• Relapsing Remitting MS (RRMS)
• Secundair Progressieve MS (SPMS)
• Benigne MS
• Primair Progressieve MS (PPMS)
• Oorzaken van MS: wat ligt er aan de basis van deze aandoening?
• Beschadiging van de myelineschede
• Demyelinisatie: de kern van het probleem
• Het immuunsysteem dat ontspoort
• Genetische aanleg: zit het in de familie?
• Omgevingsfactoren: hoe je leefomgeving je risico beïnvloedt
• Geslacht en hormonen: waarom zijn vrouwen vaker getroffen?
• Innovatieve inzichten: darmflora en levensstijl
• Oorzaak MS: een samenspel van factoren
• Risicogroepen: wie loopt meer kans?
• Risicofactoren: wat speelt een rol?
• Verschillende typen MS
• Relapsing-remitting-type
• Secondary-progressive
• Symptomen van multiple sclerose
• Spieren
• Reuk en smaak
• Darmen en blaas
• Ogen
• Gevoelloosheid, tintelingen of pijn
• Hersenen en zenuwen
• Seksualiteit
• Spraak- en slikklachten
• Onderzoek en diagnose
• De eerste stap: jouw verhaal en symptomen
• Klassieke methoden: de basis van de diagnose
• Innovatieve onderzoeksmethoden: de toekomst van diagnose
• Differentiële diagnose: is het echt MS?
• Wat kun je zelf doen?
• Differentiële diagnose
• De McDonald-criteria: vernieuwd en sneller dan ooit
• Wat zijn de McDonald-criteria precies?
• Wat is er nieuw in 2024?
• Wat betekent dit voor jou?
• Behandeling van multiple sclerose (MS)
• Ziekte-onderdrukkende medicijnen: remmen waar het kan
• Innovatieve behandeling: stamceltherapie
• Symptoombestrijding: zorgen voor een betere kwaliteit van leven
• Toekomstperspectief: wat staat ons te wachten?
• Dieet en voeding bij MS
• Prognose en levensverwachting
• De prognose: MS is uniek voor iedereen
• Levensverwachting bij MS: veel beter dan vroeger
• Kwaliteit van leven: meer dan cijfers
• Conclusie
• Mogelijke complicaties van MS: wat kan erbij komen kijken?

Wat is multiple sclerose (MS)?

Toen Eva, een energieke 34-jarige moeder, voor de derde keer in een maand tintelingen in haar handen kreeg, dacht ze dat het door stress kwam. “Ik werk te hard, dat is het,” hield ze zichzelf voor. Maar toen ze ineens moeite kreeg met haar evenwicht tijdens het fietsen, wist ze dat er iets niet klopte. Een bezoek aan de neuroloog bracht duidelijkheid: multiple sclerose. "Het was alsof de grond onder me vandaan zakte," vertelt ze. Toch besloot Eva niet bij de pakken neer te zitten. "Ik ben gaan leren luisteren naar mijn lichaam, en nu weet ik dat rust nemen ook kracht kan zijn."

Auto-immuunziekte

Multiple sclerose (afgekort MS) is een auto-immuunziekte waarbij het weefsel van het zenuwstelsel aangevallen wordt. Myeline, het materiaal dat om zenuwvezels zit, wordt langzaamaan vernietigd en daardoor kunnen de zenuwen steeds minder impulsen doorgeven. MS kan beschouwd worden als een inflammatoir proces (ontstekingsproces), waarbij verschillende gebieden van het centrale zenuwstelsel (CZS), bestaande uit hersenen en ruggenmerg, steeds verder beschadigd raken, hetgeen een scala van klachten veroorzaakt betreffende de zintuigen, de beweging, het evenwicht en tal van lichaamsfuncties. Deze klachten zijn afhankelijk van welk deel in het zenuwstelsel getroffen wordt door de ziekte.

Ontsteking

De schade aan de zenuwen wordt veroorzaakt door een ontsteking. Een ontsteking treedt op wanneer het eigen immuunsysteem van het lichaam de cellen van het zenuwstelsel aanvallen. Onderzoekers zijn er nog niet over uit waardoor de ontsteking precies veroorzaakt wordt. De meest voorkomende theorieën wijzen op een virus of een genetisch defect, of een combinatie van beide.

Progressieve ziekte

MS is een progressieve ziekte, wat betekent dat de schade aan de zenuwen (neurodegeneratie) erger wordt na verloop van tijd. Hoe snel MS voortschrijdt, varieert van persoon tot persoon.

Vormen van MS

Er worden vier hoofdtypen MS onderscheiden:

• Relapsing Remitting MS (RRMS)
• Secundair Progressieve MS (SPMS)
• Benigne MS
• Primair Progressieve MS (PPMS)

De classificatie van de ziekte hangt af van de activiteit en progressie.

Het identificeren van het type MS is belangrijk om de meest geschikte medicamenteuze behandeling te overwegen en om te helpen bij de vele klinische beslissingen die na de diagnose moeten worden genomen.

Relapsing Remitting MS (RRMS)

Zo’n 85 procent van mensen met MS heeft deze vorm. RRMS is een vorm van MS waarbij je een terugval krijgt (symptomen worden erger: 'relapsing') gevolgd door herstel (dan is er sprake van 'remitting'). De aandoening wordt tussen de terugvallen niet erger, maar na elke terugval kan het erger worden dan ervoor.

Secundair Progressieve MS (SPMS)

Grofweg 30 procent van mensen met RRMS krijgt na zo'n tien jaar te maken met een nieuwe MS-fase: SPMS. De aanvallen blijven weg, maar je lichaamsfuncties raken wel beschadigd. Je kunt bijvoorbeeld moeilijker of je verliest gemakkelijker je evenwicht.

Benigne MS

Bij de benigne vorm van MS zit er veel tijd tussen de aanvallen. Een klein aantal mensen krijgt slechts één of twee keer een MS-aanval. Daarna volgt een herstelfase en daar blijft het bij. Daarom wordt het benigne (goedaardige) MS genoemd.

Primair Progressieve MS (PPMS)

Dit een ongebruikelijke vorm van MS, waar slechts 10 procent van de mensen bij wie MS is vastgesteld aan lijden. Deze vorm kent geen aanvallen en de eerste symptomen openbaren zci vaak pas na je veertigste levensjaar. Bij PPMS is je ruggenmerg aangetast. Vanaf het begin ervaar je achteruitgang. Je beide benen verstijven en verzwakken (krachtverlies)..

Oorzaken van MS: wat ligt er aan de basis van deze aandoening?

Multiple sclerose (MS) is een complexe aandoening waarbij je lichaam je zenuwstelsel letterlijk in de war stuurt. Het is een samenspel van genetica, immuunsysteem, omgevingsfactoren en schade aan cruciale delen van je zenuwen. Hier leggen we alles uit, van de kernprocessen tot mogelijke triggers, met concrete voorbeelden en begrijpelijke taal.

Beschadiging van de myelineschede

Bij MS is het grootste probleem de beschadiging van de myelineschede – dat is de beschermende, vetrijke laag rondom zenuwcellen in je hersenen en ruggenmerg. Denk aan de isolatie van een elektrische kabel: als die beschadigd raakt, werken de signalen niet meer goed. Bij MS worden zenuwsignalen vertraagd of zelfs helemaal geblokkeerd, afhankelijk van waar de schade optreedt. Daarnaast wordt ook het zenuwweefsel zelf aangetast (neurodegeneratie), wat kan leiden tot blijvende schade.

• Voorbeeld: Stel je voor dat je een koptelefoon gebruikt met een gescheurde draad. Soms komt het geluid vervormd door, en soms helemaal niet – dat is precies wat er in je lichaam gebeurt bij MS.

Demyelinisatie: de kern van het probleem

Het proces van myeline-afbraak heet demyelinisatie en wordt veroorzaakt door ontstekingsreacties. Je immuunsysteem valt de myelineschede aan, alsof het een indringer is. Dit gebeurt in verschillende delen van het centrale zenuwstelsel (CZS), waardoor de symptomen van MS sterk kunnen verschillen. Bij de ene persoon begint het met tintelingen in de handen, terwijl de ander zichtproblemen of vermoeidheid ervaart. Het is alsof je lichaam een eigen draaiboek volgt, en dat maakt MS zo onvoorspelbaar.

• Interessant weetje: Bij een MRI-scan kun je de ontstekingen en littekenvorming (sclerose) in de hersenen of het ruggenmerg vaak zien, wat helpt bij de diagnose.

Het immuunsysteem dat ontspoort

MS is een auto-immuunziekte, wat betekent dat je immuunsysteem je eigen lichaam aanvalt. In dit geval richt het zich op de myelineschede, waardoor ontstekingen ontstaan die leiden tot demyelinisatie. Het blijft een raadsel waarom het immuunsysteem zo reageert, maar onderzoek wijst op een combinatie van genetische en omgevingsfactoren.

• Voorbeeld: Bij Anna begon het met wazig zicht door een ontsteking aan de oogzenuw. "Ik dacht dat ik gewoon moe was, maar toen bleek dat mijn eigen lichaam mijn zenuwen aanviel," vertelt ze.

Genetische aanleg: zit het in de familie?

MS is geen klassieke erfelijke aandoening, maar genetica speelt wel een rol. Als iemand in je familie MS heeft, is de kans dat jij het krijgt iets groter. Toch betekent een genetische aanleg niet automatisch dat je de ziekte ontwikkelt – het is meer alsof je een zwakke schakel in je immuunsysteem hebt.

• Cijfers: Als je een directe familieband hebt met iemand met MS (bijvoorbeeld een broer of zus), is de kans dat jij het ontwikkelt ongeveer 2-3%.

Omgevingsfactoren: hoe je leefomgeving je risico beïnvloedt

Je omgeving speelt een grote rol bij de kans op MS. Hier zijn enkele belangrijke factoren:

• Zonlicht en vitamine D: Wonen in een gebied met weinig zonlicht kan je risico verhogen. Vitamine D, dat je vooral uit zonlicht haalt, ondersteunt je immuunsysteem.
• Roken: Roken verhoogt niet alleen het risico op MS, maar kan ook het ziekteverloop versnellen.
• Infecties: Het Epstein-Barr-virus (dat mononucleosis veroorzaakt) wordt sterk in verband gebracht met MS.

• Voorbeeld: Mark, opgegroeid in Scandinavië, ontdekte dat zijn gebrek aan zonlicht mogelijk een rol speelde in zijn MS-diagnose. "Ik had geen idee dat mijn woonplek zo’n grote invloed kon hebben," zegt hij.

Geslacht en hormonen: waarom zijn vrouwen vaker getroffen?

MS komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, wat wijst op een hormonale component. Oestrogeen kan het immuunsysteem gevoeliger maken, terwijl mannen mogelijk beschermd worden door testosteron. Tijdens de zwangerschap ervaren veel vrouwen met MS juist minder klachten, omdat het lichaam het immuunsysteem onderdrukt om de baby te beschermen.

• Feitje: Na de zwangerschap kunnen MS-symptomen vaak tijdelijk verergeren, omdat het immuunsysteem weer actiever wordt.

Innovatieve inzichten: darmflora en levensstijl

Nieuw onderzoek richt zich op de rol van de darmflora. Je darmen bevatten biljoenen bacteriën die je immuunsysteem beïnvloeden. Een ongezonde darmflora kan bijdragen aan ontstekingen en auto-immuunreacties. Daarnaast kunnen stress, slaaptekort en een ongezond dieet de balans in je lichaam verder verstoren.

• Innovatie: Onderzoek naar probiotica en diëten zoals het Swank-dieet biedt hoop voor het beheersen van MS-symptomen door de darmgezondheid te verbeteren.

Risicogroepen: wie loopt meer kans?

Multiple Sclerose (MS) is een complexe en onvoorspelbare aandoening die je zenuwstelsel aantast. Hoewel het iedereen kan treffen, zijn er bepaalde groepen die een hogere kans hebben om deze diagnose te krijgen. Of het nu genetisch bepaald is of met je omgeving te maken heeft, het helpt om te weten wie er meer risico loopt. Herken jij jezelf of iemand in je omgeving in een van deze categorieën?

Risicofactoren: wat speelt een rol?

MS is geen aandoening die zomaar uit de lucht komt vallen. Er zijn allerlei factoren die het risico kunnen verhogen, van genetische aanleg tot leefstijl en blootstelling aan bepaalde infecties. Hieronder een uitgebreide lijst met de grootste risicofactoren, zodat je beter begrijpt wat er meespeelt.

Verschillende typen MS

Door Lubin en Reingold (1996) is er een standaardindeling gemaakt in vier typen MS, maar in Nederland wordt over het algemeen twee typen MS onderscheiden:

• Relapse-remitting (RR); en
• Secondary-progressive (SP).

MS kan op verschillende manieren verlopen: in twee fasen, of direct vanaf de tweede fase of mensen blijven in de eerste fase en komen niet in de tweede (progressieve) fase.

Relapsing-remitting-type

De meest voorkomende vorm is het relapsing-remitting-type, waarbij de klachten en symptomen dagen of weken aanhouden en vervolgens maanden of zelfs jaren wegblijven. Een periode waarin klachten verergeren, wordt ook wel een Schub of exacerbatie genoemd. Bij een terugval ontstaan de klachten vrij plotseling en houden ze ten minste 24 uur aan. Daarna volgt een periode van verbetering, ook wel remissie genoemd. Soms houdt iemand last van restverschijnselen, zodat er langzaamaan achteruitgang optreedt na iedere exaberatie. In de periode tussen de terugvallen in, treedt geen achteruitgang op. Na verloop van tijd kan het eerste type overgaan in de tweede.

Secondary-progressive

Ongeveer een derde van de mensen met MS heeft het type dat geleidelijk erger wordt: secondary-progressive. Dit type kent geen remissies. De klachten worden geleidelijk erger en de klachten herstellen niet of nauwelijks meer. Af en toe zijn er kleine verbeteringen. Soms treden er perioden in dat de klachten niet verergeren (stabiliteit). Grote terugvallen zijn er niet.

Symptomen van multiple sclerose

Symptomen variëren, aangezien de locatie en de ernst van elke aanval (exacerbatie) verschillend kan zijn. De symptomen kunnen in de eerste fase afzonderlijk optreden en in een later stadium gezamenlijk. Neuritis opticas, een ontsteking van de oogzenuw, die gepaard gaat met een verlies van het gezichtsvermogen, is in pakweg 30% van de gevallen het eerste symptoom waarmee mensen met MS worden geconfronteerd. Het zien herstelt wel weer tot vrijwel normaal, maar vaak blijf je met het aangedane oog minder scherp zien. Krachtvermindering en onzekerheid in beide benen, is een ander beginsymptoom. Een derde veelvoorkomend beginsymptoom is dat van prikkelingen en tintelingen in de ledematen, met name in de onderbenen en voeten, of tintelingen in de tong en soms ook een tintelende neus.

Koorts, hete baden, blootstelling aan de zon, en stress kunnen de symptomen verergeren. Omdat de zenuwen in een deel van de hersenen of het ruggenmerg beschadigd kunnen raken, kunnen patiënten met multiple sclerose in vele delen van het lichaam symptomen en klachten krijgen.

Spieren

• evenwichtsverlies;
• spiertrekkingen, spierspasmen of spierkramp, bijvoorbeeld beenkrampen of voetkrampen (een spierspasme is een samentrekking van één of meer spieren, zonder dat de persoon daar invloed op heeft);
• gevoelloosheid of tinteling in enig deel van het lichaam of een abnormaal gevoel in een bepaald gebied;
• problemen met het bewegen van armen of benen;
• problemen met lopen, een onzekere gang;
• problemen met de coördinatie en het maken van kleine bewegingen, de fijne motoriek;
• tremor in één of meer armen of benen (een tremor is een voortdurende schudbeweging van één of meer lichaamsdelen hetgeen wordt veroorzaakt door een onwillekeurige contractie of samentrekking van spieren);
• spierzwakte of een zwaar gevoel in één of meer armen of benen.

Reuk en smaak

Veranderingen van reuk- en smaakzin komen relatief vaak voor bij mensen met MS. Veel mensen met MS zijn niet meer goed in staat geuren waar te nemen en te onderscheiden. Ook kun je onaangename abnormale geuren waarnemen, bijvoorbeeld geuren die overkomen als de geur van benzine. Of je proeft een zoete smaak in de mond.

Darmen en blaas

Obstipatie en het lekken van ontlasting (incontinentie voor ontlasting);

• moeite om het plassen op gang te laten komen;
• frequente behoefte om te urineren;
• sterke drang om te plassen;
• urineverlies (incontinentie).

Ogen

• dubbelzien;
• ongemakken aan het oog;
• oncontroleerbare snelle oogbewegingen;
• verlies van het gezichtsvermogen (meestal per oog).

Gevoelloosheid, tintelingen of pijn

• gezichtspijn;
• pijnlijke spierkrampen;
• tintelingen of een brandend gevoel in de armen en benen (of voeten).

Hersenen en zenuwen

• moeite met concentreren;
• onduidelijke spraak;
• geheugenverlies;
• moeite met redeneren en het oplossen van problemen;
• depressiviteit of somberheid (komt veel voor als de ziekte voortgeschreden is);
• duizeligheid en evenwichtsproblemen;
• gehoorverlies;
• tinnitus of oorsuizen.

Seksualiteit

• problemen om een erectie te krijgen (erectieproblemen);
• problemen met vaginale lubricatie (het krijgen van een vochtige of natte vagina).

Spraak- en slikklachten

• onduidelijke spraak;
• problemen met kauwen en slikken (wat zich kan uiten in kwijlen).

Vermoeidheid is een veelvoorkomend en hinderlijk symptoom als de ziekte vordert. Het doet zich vaak in de namiddag voor.

Onderzoek en diagnose

Multiple sclerose (MS) is een ingewikkelde aandoening, en de diagnose kan een beetje voelen als een puzzel – één waarbij je arts alle stukjes goed op hun plek moet leggen. Het begint vaak met vage klachten, zoals tintelingen of vermoeidheid, maar hoe kom je nou van "ik voel iets vreemds" tot een duidelijke diagnose? Hier lees je alles over de methoden die artsen gebruiken, inclusief de nieuwste, innovatieve technieken.

De eerste stap: jouw verhaal en symptomen

Het begint altijd bij jou. Je arts zal je eerst vragen naar je klachten. Hoe lang heb je al last van tintelingen, evenwichtsproblemen of wazig zicht? Is er iets dat het erger maakt? Misschien vertel je over dat moment waarop je ineens je sleutels liet vallen zonder reden. Jouw verhaal is de sleutel (ja, echt). Het helpt om een dagboekje bij te houden van je symptomen, zodat je niets vergeet.

• Voorbeeld: Eva, een moeder van twee, ging naar haar huisarts toen ze ineens niet meer rechtuit kon lopen. “Ik dacht dat ik gewoon moe was, maar mijn huisarts stelde me gerust dat we het grondig zouden onderzoeken.”

Klassieke methoden: de basis van de diagnose

Neurologisch onderzoek
Je arts zal een lichamelijk onderzoek doen om je zenuwfunctie te testen. Dit betekent dat je bijvoorbeeld op je tenen moet lopen, je reflexen getest worden, en je ogen gevolgd worden met een lampje. Dit lijkt simpel, maar het geeft al veel informatie over hoe goed je zenuwen functioneren.

MRI-scan (Magnetic Resonance Imaging)
De meest gebruikte methode om MS te diagnosticeren is de MRI. Hiermee kunnen artsen in detail je hersenen en ruggenmerg bekijken. Bij MS zijn er vaak kleine littekens (scleroses) te zien, veroorzaakt door ontstekingen in de myelineschede. Een contrastvloeistof kan helpen om actieve ontstekingen zichtbaar te maken.

• Interessant weetje: Op een MRI zien actieve laesies er vaak uit als kleine witte stippen. Artsen noemen dit "glowing lesions".

Lumbaalpunctie (ruggenprik)
Een lumbaalpunctie wordt gebruikt om een klein beetje hersenvocht af te nemen. Dit helpt artsen om te zoeken naar specifieke eiwitten (zoals oligoclonale banden), die wijzen op ontstekingsactiviteit in het centrale zenuwstelsel.

• Voorbeeld: Mark kreeg een ruggenprik om zeker te weten dat zijn symptomen niet door een andere aandoening werden veroorzaakt. “Het idee klonk eng, maar het viel uiteindelijk reuze mee.”

Evoked potentials (EP-test)
Dit is een test om te meten hoe snel zenuwimpulsen door je lichaam worden geleid. Je krijgt kleine elektrische prikkels of visuele stimuli, terwijl elektroden op je huid de reacties meten. Dit kan vertragingen in zenuwgeleiding aantonen, wat typisch is voor MS.

Innovatieve onderzoeksmethoden: de toekomst van diagnose

Naast de klassieke methoden zijn er ook steeds meer innovatieve technieken die de diagnose van MS sneller en preciezer maken:

Geavanceerde MRI-technieken
Naast de standaard MRI zijn er nu high-resolution MRI’s die nog gedetailleerder kijken naar de schade in de hersenen. Hiermee kunnen artsen beter onderscheid maken tussen MS en andere aandoeningen zoals vasculitis of lupus.

Optische coherentietomografie (OCT)
OCT is een relatief nieuwe techniek waarmee artsen de oogzenuw kunnen bekijken. Omdat MS vaak de oogzenuw aantast, kan deze techniek subtiele veranderingen in het zenuwweefsel opsporen. Het is snel, pijnloos en geeft waardevolle informatie over je zenuwgezondheid.

AI-gestuurde diagnostiek
Kunstmatige intelligentie (AI) wordt steeds vaker gebruikt om MRI-beelden te analyseren. Door grote hoeveelheden gegevens te vergelijken, kan AI subtiele patronen ontdekken die voor het menselijke oog lastig te zien zijn. Dit maakt de diagnose nauwkeuriger en soms ook sneller.

Neurofilament Light Chain (NfL)-bloedtest
Deze innovatieve bloedtest meet niveaus van NfL, een eiwit dat vrijkomt bij schade aan zenuwen. Verhoogde niveaus van NfL kunnen wijzen op actieve ziekteactiviteit, zelfs voordat symptomen optreden.

Differentiële diagnose: is het echt MS?

Het vaststellen van MS is geen "one size fits all"-proces. Veel aandoeningen lijken op MS, zoals de ziekte van Lyme, sarcoïdose of zelfs een vitamine B12-tekort. Artsen moeten deze opties uitsluiten voordat ze met zekerheid kunnen zeggen dat je MS hebt. Dit gebeurt vaak door aanvullende bloedonderzoeken en scans.

Wat kun je zelf doen?

Als je vermoedt dat je MS hebt, kun je al een paar dingen voorbereiden voordat je naar de arts gaat:

• Houd een logboek bij van je klachten: wanneer begonnen ze, hoe lang duurden ze, en zijn ze erger geworden?
• Noteer of je familieleden hebt met auto-immuunziekten, omdat dit kan helpen bij de diagnose.
• Blijf rustig: het proces kan soms even duren, maar een goede diagnose is cruciaal voor de juiste behandeling.

Differentiële diagnose

De symptomen en klachten van multiple sclerose kunnen veel gelijkenis vertonen op veel andere aandoeningen die van invloed zijn op het zenuwstelsel (die bestaat uit de hersenen, het ruggenmerg en de zenuwen):

• Demyeliniserend (het verlies van myeline, de stof die om veel zenuwvezels aanwezig is en die de geleiding van impulsen door die zenuwvezels versnelt): het klinisch geïsoleerd syndroom (Clinically Isolated Syndrome, meestal afgekort tot CIS) acute gedissemineerde encefalomyelitis (ADEM, een relatief zeldzame aandoening van het centrale zenuwstelsel), ontsteking van de oogzenuw (neuritis optica), transversale myelitis (een zeldzame ontsteking van het ruggenmerg), neuromyelitis optica (een auto-immuunziekte waarbij ontstekingen voorkomen in het centrale zenuwstelsel), na een vaccinatie, acute necrotiserende encefalopathie.
• Endocrien (het hormoonstelsel betreffende): schildklierstoornissen, diabetes mellitus.
• Genetisch/metabolisch: aangeboren metabolismestoornissen, amino-acidurie (verhoogde excretie van amonizuren).
• Infectieus: neuroborreliose (ziekte van Lyme), Herpes simplex encefalitis, hiv-infectie, neurocysticercose (varkenslintworminfectie in verschillende weefsels), poststreptococcal infectie, een abces (vooral hersenabces), neurosyfilis (de vliezen die hersenen en ruggenmerg bekleden kunnen met syfilis worden geïnfecteerd), progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML, een opportunistische virale infectie), de ziekte van Whipple (een zeldzame infectieziekte, die meestal in de dunne darm ontstaat).
• Inflammatoir: Systemische lupus erythematosus (SLE is een auto-immuunziekte die je huid, gewrichten en interne organen kan aantasten), neurosarcoïdose (een ernstige uitingsvorm van sarcoïdose, een stoornis van het afweersysteem, waarbij er ontstekingen kunnen ontstaan in vrijwel alle organen en weefsels van het lichaam), Sjögren-syndroom (een auto-immuunziekte waarbij vooral traan- en speekselklieren ontstoken raken), antifosfolipiden antilichaam syndroom (APLAS is een systemische auto-immuunziekte), de ziekte van Behçet (een chronische aandoening met langdurige en terugkerende ontstekingen), geïsoleerde angiitis (vaatontsteking).
• Leukodystrofie: Metachromatische leukodystrofie (een erfelijke stofwisselingsziekte), adrenoleukodystrofie (een erfelijke stofwisselingsziekte die het zenuwstelsel en de bijnieren aantasten), de ziekte van Krabbe (een neurodegeneratieve aandoening), de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher (een aandoening van de hersenen), de ziekte van Refsum (een erfelijke stofwisselingsziekte), leuko-encefalopathie met betrokkenheid van de hersenstam en ruggenmerg, de ziekte van Wilson (koperstapeling in lever en hersenen), de ziekte van Fabry (een stofwisselingsziekte), de ziekte van Alexander (een ernstige stofwisselingsziekte waarbij geleidelijk aan alle cellen in de hersenen afsterven).
• Mitochondriaal: myoclone epilepsie met rafelige rode vezels (MERRF), mitochondriële encephalomyopathie met lactaatacidose en beroerte-episodes (MELAS), Leber erfelijke optische neuropathie (LHON), het Leigh-syndroom (waarbij er afwijkingen aan de hersenen, het ruggenmerg en de oogzenuw optreden), het Kearns-Sayre syndroom (KSS. een vorm van mitochondriële myopathie).
• Neoplastisch: Lymfoom (lymfeklierkanker), astrocytoom (een hersentumor die is ontstaan uit astrocyten), medulloblastoom (een kwaadaardige tumor in de kleine hersenen die vooral bij kinderen voorkomt), hersenmetastasen (uitzaaiingen van kanker van elders in het lichaam).
• Nutritioneel: vitamine B12-tekort, vitamine E-tekort, foliumzuurtekort (foliumzuur wordt ook wel vitamine B11 genoemd), coeliakie (een intolerantie voor gluten).
• Toxisch: radiotherapie (behandeling via bestraling), chemotherapie (methotrexaat, cyclosporine, cytosine-arabinoside), extra pontine myelinolysis (EPM).
• Vasculair: Cerebrale autosomaal dominante arteriopathie met subcorticale infarcten en leuko-encefalopathie (CADASIL, een zeldzame erfelijke hersenziekte), Moyamoya syndroom (waarbij de slagaders in de hersenen dichtgroeien), aortadissectie (een aandoening waarbij de binnenste laag van de aortawand scheurt).
• Overige: Langerhans Cel Histiocytose, hemofagocytisch lymfohystiocytose (een zeer zeldzame aandoening die snel fataal kan worden).

De McDonald-criteria: vernieuwd en sneller dan ooit

De McDonald-criteria, dé gouden standaard voor het stellen van een MS-diagnose, zijn in 2024 weer een stukje slimmer gemaakt. Wat betekent dit voor jou? Simpel gezegd: met deze verbeterde criteria kunnen artsen MS sneller vaststellen, soms zelfs voordat je duidelijke klachten hebt. Vooral subtiele afwijkingen op een MRI-scan kunnen nu eerder herkend worden als aanwijzing voor MS.

Wat zijn de McDonald-criteria precies?

Deze criteria vormen een soort "checklist" voor het diagnosticeren van MS. Ze combineren verschillende puzzelstukken, zoals:

• Klinische symptomen (bijv. tintelingen, wazig zicht, spierzwakte).
• MRI-resultaten (zoals actieve ontstekingen of littekenvorming).
• Lumbaalpunctie (op zoek naar specifieke ontstekingsstoffen in je hersenvocht).

De McDonald-criteria helpen artsen om vast te stellen of de ziekte zich in tijd en ruimte verspreidt – belangrijke kenmerken van MS.

Wat is er nieuw in 2024?

De updates richten zich op een paar slimme aanpassingen:

• Meer gewicht voor MRI-afwijkingen: Zelfs als je (nog) geen duidelijke symptomen hebt, kan een MRI met specifieke laesies nu sneller leiden tot een diagnose. Dit is handig voor mensen bij wie de klachten vaag zijn of sporadisch optreden.
• Snellere herkenning van actieve ziekte: Nieuwe richtlijnen maken het mogelijk om actieve ontstekingen sneller te identificeren, wat belangrijk is om snel met een behandeling te beginnen.
• Betere integratie van biomarkers: Innovaties zoals de NfL-bloedtest worden steeds vaker gebruikt als aanvulling op de criteria.

Wat betekent dit voor jou?

Deze verbeteringen zorgen ervoor dat artsen je situatie eerder en nauwkeuriger kunnen beoordelen. Dit kan de tijd tussen je eerste klachten en een officiële diagnose aanzienlijk verkorten. En dat betekent dat je sneller kunt beginnen met een behandeling, wat cruciaal is om de ziekte te vertragen en je kwaliteit van leven te behouden.

Behandeling van multiple sclerose (MS)

Multiple sclerose (MS) is een aandoening die het leven flink kan beïnvloeden, maar dankzij wetenschappelijke vooruitgang zijn er steeds meer behandelingen beschikbaar om de ziekte te vertragen en de symptomen te beheersen. Het doel? Het aantal ontstekingen verminderen, de kwaliteit van leven verbeteren en de zelfstandigheid van de patiënt zoveel mogelijk behouden. Hier bespreken we de belangrijkste behandelingsopties – van medicijnen tot innovatieve therapieën zoals stamceltransplantaties.

Ziekte-onderdrukkende medicijnen: remmen waar het kan

Op dit moment is er geen genezing mogelijk voor MS, maar er zijn wel krachtige medicijnen die de ziekte kunnen vertragen. Deze medicijnen, ook wel "ziekte-modificerende therapieën" genoemd, richten zich op het verminderen van ontstekingen in het centrale zenuwstelsel (CZS) en het voorkomen van verdere schade aan de myelineschede.

• Interferonen: Dit zijn eiwitten die helpen om het immuunsysteem te reguleren. Bij mensen met relapsing-remitting MS (RRMS) kunnen interferonen de frequentie en ernst van aanvallen (schubs) verminderen en de perioden van remissie verlengen.
• Corticosteroïden: Wanneer een schub optreedt, kan een infuus met corticosteroïden zoals methylprednisolon de duur van de aanval verkorten en de ontsteking verminderen. Dit werkt als een soort "brandblusser" voor acute opvlammingen.
• Orale medicijnen (bijv. dimethylfumaraat): Nieuwe medicijnen die dagelijks via een tablet worden ingenomen, maken de behandeling van MS minder ingrijpend. Deze medicijnen verminderen ontstekingen en voorkomen dat immuuncellen de bloed-hersenbarrière passeren.

• Voorbeeld uit de praktijk: Lisa, een 35-jarige vrouw met RRMS, kreeg interferonen voorgeschreven na meerdere opflakkeringen in één jaar. "Ik merkte al snel dat mijn aanvallen minder frequent werden, en ik voel me nu veel zekerder over mijn toekomst," vertelt ze.

Bij chronisch progressieve MS zijn de behandelingsopties beperkter. Medicijnen kunnen de symptomen ondersteunen, maar er is nog geen therapie die de progressie effectief stopt.

Innovatieve behandeling: stamceltherapie

Een van de meest veelbelovende ontwikkelingen in de behandeling van MS is stamceltherapie. Dit klinkt misschien als iets uit een sciencefictionfilm, maar het is in werkelijkheid een baanbrekende techniek die al bij een kleine groep patiënten wordt toegepast.

Hoe werkt het?
Bij stamceltherapie wordt het immuunsysteem als het ware "gereset". Dit gebeurt door eerst stamcellen uit het lichaam van de patiënt te halen en vervolgens het afweersysteem tijdelijk plat te leggen met chemotherapie. Daarna worden de gezonde stamcellen teruggeplaatst, zodat het immuunsysteem opnieuw kan worden opgebouwd – zonder de destructieve eigenschappen die MS veroorzaken.

Wat is het doel?
Het doel van deze behandeling is om te voorkomen dat het immuunsysteem nieuwe ontstekingsplekken creëert en verdere schade veroorzaakt. Dit kan leiden tot een stabilisatie van de ziekte en in sommige gevallen zelfs verbetering van symptomen.

Voor wie is het geschikt?
Stamceltherapie wordt momenteel vooral ingezet bij mensen met agressieve, snel progressieve vormen van MS die niet reageren op traditionele medicijnen.

• Voorbeeld: Mark, een 40-jarige man met een agressieve vorm van MS, onderging stamceltherapie na meerdere ernstige schubs. “Het was zwaar, maar na de behandeling had ik geen nieuwe aanvallen meer. Het voelde alsof ik mijn leven terugkreeg.”

Symptoombestrijding: zorgen voor een betere kwaliteit van leven

Naast het vertragen van de ziekte zijn er talloze manieren om de symptomen van MS te behandelen. Dit is vaak maatwerk, afhankelijk van de klachten.

• Vermoeidheid: Energiebesparende technieken en medicatie zoals amantadine kunnen helpen om de dag door te komen.
• Spasticiteit: Fysiotherapie en medicijnen zoals baclofen of botox-injecties kunnen de spieren ontspannen.
• Pijn: Neuropathische pijn (door zenuwschade) kan worden behandeld met medicatie zoals pregabaline of gabapentine.
• en Depressie: Psychologische ondersteuning en antidepressiva bieden verlichting bij mentale klachten.

Toekomstperspectief: wat staat ons te wachten?

De ontwikkelingen in de MS-behandeling gaan razendsnel. Hier zijn enkele innovatieve technieken die momenteel worden onderzocht:

• Remyelinisatie-therapieën: Deze nieuwe behandelingen richten zich op het herstellen van beschadigde myeline, zodat zenuwsignalen weer beter kunnen worden doorgegeven.
• Immuunmodulerende vaccins: Onderzoekers ontwikkelen vaccins die het immuunsysteem leren om geen aanvallen meer uit te voeren op de myelineschede.
• Nervus Vagus-stimulatie: Dit is een techniek waarbij een klein apparaatje de zenuwen stimuleert om ontstekingen te verminderen en het zenuwstelsel te ondersteunen.

Dieet en voeding bij MS

Er zijn verschillende diëten die vaak worden genoemd bij MS, omdat ze kunnen helpen om ontstekingen te verminderen en de algehele gezondheid te ondersteunen. Het is altijd slim om een diëtist of arts te raadplegen voordat je een nieuw dieet probeert. Hier zijn enkele populaire opties.

Prognose en levensverwachting

Multiple sclerose (MS) roept vaak veel vragen op. Hoe zal het verloop zijn? Hoe beïnvloedt het mijn leven op lange termijn? En wat betekent het voor mijn toekomst? Laten we deze vragen in begrijpelijke taal en met een vleugje hoop beantwoorden, want hoewel MS een complexe ziekte is, is er ook veel vooruitgang in de behandeling en ondersteuning.

De prognose: MS is uniek voor iedereen

MS is een ziekte met een onvoorspelbaar verloop. Bij de één veroorzaakt het vooral milde symptomen, terwijl het bij de ander een grotere impact op het dagelijks leven heeft. Het goede nieuws is dat de meeste mensen met MS een relatief normaal leven kunnen leiden, zeker met de juiste behandeling.

Relapsing-Remitting MS (RRMS):
Dit is de meest voorkomende vorm van MS, waarbij perioden van aanvallen (schubs) worden afgewisseld met remissies. Dankzij moderne medicatie kunnen veel patiënten langere periodes van rust ervaren, met minder ernstige symptomen.

Secondary-Progressive MS (SPMS):
SPMS kan ontstaan uit RRMS en wordt gekenmerkt door een geleidelijke toename van klachten. Dit type is minder beïnvloedbaar door medicatie, maar er zijn nieuwe therapieën in ontwikkeling die hoop geven.

Primary-Progressive MS (PPMS):
Bij deze vorm van MS is er vanaf het begin sprake van een gestage achteruitgang zonder duidelijke schubs. Hoewel dit type moeilijker te behandelen is, zijn er medicijnen die de progressie kunnen vertragen.

Levensverwachting bij MS: veel beter dan vroeger

Laten we direct met het belangrijkste beginnen: de levensverwachting van mensen met MS is tegenwoordig bijna gelijk aan die van mensen zonder MS. Dankzij de vooruitgang in medicijnen en zorg is het verschil in levensduur afgenomen tot gemiddeld 5-10 jaar.

Wat maakt het verschil?

• Vroegtijdige diagnose: Hoe eerder MS wordt opgespoord, hoe sneller een behandeling kan beginnen om schade aan de zenuwen te beperken.
• Betere behandelingen: Ziekte-onderdrukkende medicijnen en innovaties zoals stamceltherapie hebben een enorme impact op het verloop van de ziekte.
• Gezonde leefstijl: Factoren zoals voeding, beweging en stressmanagement spelen een cruciale rol in hoe je lichaam MS beheert.

• Voorbeeld: Lisa, gediagnosticeerd op haar 28e, leeft nu op haar 50e nog steeds actief en vol energie dankzij medicatie en een gezonde levensstijl. "Ik dacht eerst dat mijn wereld instortte, maar het tegendeel is waar. Ik leef misschien bewuster dan ooit."

Kwaliteit van leven: meer dan cijfers

Levensverwachting is één ding, maar kwaliteit van leven is minstens zo belangrijk. MS kan uitdagingen met zich meebrengen, zoals vermoeidheid, spasticiteit of cognitieve problemen. Gelukkig zijn er veel manieren om hiermee om te gaan, zoals:

• Multidisciplinaire zorg: Een team van specialisten, zoals neurologen, fysiotherapeuten en psychologen, kan je ondersteunen.
• Innovaties in hulpmiddelen: Denk aan exoskeletten voor betere mobiliteit of apps die je helpen je energie te managen.
• Psychologische ondersteuning: Veel mensen vinden steun in mindfulness of therapie om beter om te gaan met de onzekerheden van MS.

Conclusie

MS is een ziekte met veel gezichten, en geen twee gevallen zijn hetzelfde. De vooruitzichten zijn echter veel rooskleuriger dan vroeger. Dankzij betere behandelingen en een groeiend begrip van de ziekte hebben mensen met MS niet alleen een goede levensverwachting, maar ook de mogelijkheid om een betekenisvol en vol leven te leiden. Het draait niet alleen om de dagen die je hebt, maar vooral om hoe je ze vult – en daar heb jij, met de juiste ondersteuning, een grote rol in.

Mogelijke complicaties van MS: wat kan erbij komen kijken?

MS is een complexe ziekte die je zenuwstelsel aantast, en de gevolgen kunnen soms verder gaan dan alleen de bekende symptomen zoals vermoeidheid en spierzwakte. Naarmate de ziekte vordert, kunnen er complicaties optreden die invloed hebben op je kwaliteit van leven. Hier is een uitgebreid overzicht van de mogelijke complicaties van MS, zodat je een beter beeld krijgt van wat erbij kan komen kijken.

Lees verder

• Urine: moeilijk urineren (plassen), retentie, incontinentie
• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Pijn in onderbuik: links & rechts, oorzaken en behandeling
• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur