Multiple Sclerose: symptomen, behandeling en onderzoek MS

Multiple Sclerose symptomen kunnen in twee stadia worden onderverdeeld: de beginsymptomen en de symptomen die optreden tijdens het verloop van de ziekte. Multiple sclerose (MS) is een auto-immuunziekte waarbij het weefsel van het zenuwstelsel aangevallen wordt en beschadigd raakt. MS kan beschouwd worden als een inflammatoir proces (een ontstekingsproces), waarbij verschillende gebieden van het centrale zenuwstelsel (CZS), bestaande uit hersenen en ruggenmerg, steeds verder beschadigd raken, hetgeen een scala van klachten veroorzaakt betreffende de zintuigen, het bewegingsapparaat, evenwicht en lichaamsfuncties. Wat zijn de (eerste) verschijnselen en symptomen van multiple sclerose, hoe wordt multiple sclerose behandeld en wat is de prognose?

• Wat is multiple sclerose (MS)?
• Auto-immuunziekte
• Ontsteking
• Progressieve ziekte
• Vormen van MS
• Relapsing Remitting MS (RRMS)
• Secundair Progressieve MS (SPMS)
• Benigne MS
• Primair Progressieve MS (PPMS)
• Risicofactoren MS
• Oorzaak multiple sclerose
• Beschadiging van de myelineschede
• Demyelinisatie
• Oorzaak MS: een samenspel van factoren
• Verschillende typen MS
• Relapsing-remitting-type
• Secondary-progressive
• Multiple sclerose symptomen
• Spieren
• Reuk en smaak
• Darmen en blaas
• Ogen
• Gevoelloosheid, tintelingen of pijn
• Hersenen en zenuwen
• Seksualiteit
• Spraak- en slikklachten
• Onderzoek en diagnose
• Verwijzing naar een neuroloog
• Differentiële diagnose
• Behandeling multiple sclerose (MS)
• Ziekte-onderdrukken medicijnen
• Stamceltherapie bij MS
• Nieuw ontwikkelingen
• Suppletie met kokosolie en groene thee kan triglyceriden helpen verminderen
• Stamceltransplantatie in basispakket
• Hoopvolle nieuwe behandeling MS: patiënten uit hun rolstoel
• Revalidatie niet effectief bij MS en vermoeidheid
• Cholesterolremmer remt mogelijk achteruitgang van MS-patiënten
• Nieuw wetenschappelijk onderzoek kan spoedig een ommekeer teweegbrengen in de diagnose en behandeling van multiple sclerose (MS)
• Na ziekte van Pfeiffer meer kans op MS

Wat is multiple sclerose (MS)?

Auto-immuunziekte

Multiple sclerose (afgekort MS) is een auto-immuunziekte waarbij het weefsel van het zenuwstelsel aangevallen wordt. Myeline, het materiaal dat om zenuwvezels zit, wordt langzaamaan vernietigd en daardoor kunnen de zenuwen steeds minder impulsen doorgeven. MS kan beschouwd worden als een inflammatoir proces (ontstekingsproces), waarbij verschillende gebieden van het centrale zenuwstelsel (CZS), bestaande uit hersenen en ruggenmerg, steeds verder beschadigd raken, hetgeen een scala van klachten veroorzaakt betreffende de zintuigen, de beweging, het evenwicht en tal van lichaamsfuncties. Deze klachten zijn afhankelijk van welk deel in het zenuwstelsel getroffen wordt door de ziekte.

Ontsteking

De schade aan de zenuwen wordt veroorzaakt door een ontsteking. Een ontsteking treedt op wanneer het eigen immuunsysteem van het lichaam de cellen van het zenuwstelsel aanvallen. Onderzoekers zijn er nog niet over uit waardoor de ontsteking precies veroorzaakt wordt. De meest voorkomende theorieën wijzen op een virus of een genetisch defect, of een combinatie van beide.

Progressieve ziekte

MS is een progressieve ziekte, wat betekent dat de schade aan de zenuwen (neurodegeneratie) erger wordt na verloop van tijd. Hoe snel MS voortschrijdt, varieert van persoon tot persoon.

Vormen van MS

Er worden vier hoofdtypen MS onderscheiden:

• Relapsing Remitting MS (RRMS)
• Secundair Progressieve MS (SPMS)
• Benigne MS
• Primair Progressieve MS (PPMS)

De classificatie van de ziekte hangt af van de activiteit en progressie.

Het identificeren van het type MS is belangrijk om de meest geschikte medicamenteuze behandeling te overwegen en om te helpen bij de vele klinische beslissingen die na de diagnose moeten worden genomen.

Relapsing Remitting MS (RRMS)

Zo’n 85 procent van mensen met MS heeft deze vorm. RRMS is een vorm van MS waarbij je een terugval krijgt (symptomen worden erger: 'relapsing') gevolgd door herstel (dan is er sprake van 'remitting'). De aandoening wordt tussen de terugvallen niet erger, maar na elke terugval kan het erger worden dan ervoor.

Secundair Progressieve MS (SPMS)

Grofweg 30 procent van mensen met RRMS krijgt na zo'n tien jaar te maken met een nieuwe MS-fase: SPMS. De aanvallen blijven weg, maar je lichaamsfuncties raken wel beschadigd. Je kunt bijvoorbeeld moeilijker of je verliest gemakkelijker je evenwicht.

Benigne MS

Bij de benigne vorm van MS zit er veel tijd tussen de aanvallen. Een klein aantal mensen krijgt slechts één of twee keer een MS-aanval. Daarna volgt een herstelfase en daar blijft het bij. Daarom wordt het benigne (goedaardige) MS genoemd.

Primair Progressieve MS (PPMS)

Dit een ongebruikelijke vorm van MS, waar slechts 10 procent van de mensen bij wie MS is vastgesteld aan lijden. Deze vorm kent geen aanvallen en de eerste symptomen openbaren zci vaak pas na je veertigste levensjaar. Bij PPMS is je ruggenmerg aangetast. Vanaf het begin ervaar je achteruitgang. Je beide benen verstijven en verzwakken (krachtverlies)..

Risicofactoren MS

Multiple sclerose komt vaker voor bij personen van Noord-Europese afkomst; het komt vaker voor in landen met een gematigd klimaat dan in warme landen. Men weet niet wat de reden hiervan is. In sommige families komt het meer voor. Blanke mensen krijgen vaker multiple sclerose dan gekleurde mensen. Vrouwen lopen tweemaal zoveel kans op het ontwikkelen van MS dan mannen. MS treft meestal mensen tussen de leeftijd van 20 en 50 jaar, en de gemiddelde leeftijd waarop het begint is 34 jaar. Maar MS kan ook bij kinderen optreden.

Oorzaak multiple sclerose

Beschadiging van de myelineschede

MS wordt veroorzaakt door beschadiging van de myelineschede, dat is de beschermende en isolerende bekleding die zenuwcellen omringt. Dankzij de vetrijke myelineschede die die meeste zenuwvezels in hersenen en ruggenmerg omhuld, kunnen elektrische zenuwsignalen goed door de vezels geleid worden. Bovendien wordt het zenuwweefsel zélfaangetast (neurodegeneratie). Wanneer een zenuw beschadigd is, worden zenuwimpulsen vertraagd doorgegeven of juist helemaal niet meer doorgegeven, hetgeen allerlei klachten kan geven afhankelijk van welke zenuwcellen zijn aangedaan.

Demyelinisatie

Bij MS zijn er ontstekingsreacties van de myelineschede, waardoor deze beschadigd raken of vernietigd worden. Dit proces wordt demyelinisatie genoemd. Deze afbraak gaat gepaard met neurologische afwijkingen die sterk kunnen verschillen, aangezien het in verschillende gebieden van het CZS kan optreden.

Verschillende typen MS

Door Lubin en Reingold (1996) is er een standaardindeling gemaakt in vier typen MS, maar in Nederland wordt over het algemeen twee typen MS onderscheiden:

• Relapse-remitting (RR); en
• Secondary-progressive (SP).

MS kan op verschillende manieren verlopen: in twee fasen, of direct vanaf de tweede fase of mensen blijven in de eerste fase en komen niet in de tweede (progressieve) fase.

Relapsing-remitting-type

De meest voorkomende vorm is het relapsing-remitting-type, waarbij de klachten en symptomen dagen of weken aanhouden en vervolgens maanden of zelfs jaren wegblijven. Een periode waarin klachten verergeren, wordt ook wel een Schub of exacerbatie genoemd. Bij een terugval ontstaan de klachten vrij plotseling en houden ze ten minste 24 uur aan. Daarna volgt een periode van verbetering, ook wel remissie genoemd. Soms houdt iemand last van restverschijnselen, zodat er langzaamaan achteruitgang optreedt na iedere exaberatie. In de periode tussen de terugvallen in, treedt geen achteruitgang op. Na verloop van tijd kan het eerste type overgaan in de tweede.

Secondary-progressive

Ongeveer een derde van de mensen met MS heeft het type dat geleidelijk erger wordt: secondary-progressive. Dit type kent geen remissies. De klachten worden geleidelijk erger en de klachten herstellen niet of nauwelijks meer. Af en toe zijn er kleine verbeteringen. Soms treden er perioden in dat de klachten niet verergeren (stabiliteit). Grote terugvallen zijn er niet.

Multiple sclerose symptomen

Symptomen variëren, aangezien de locatie en de ernst van elke aanval (exacerbatie) verschillend kan zijn. De symptomen kunnen in de eerste fase afzonderlijk optreden en in een later stadium gezamenlijk. Neuritis opticas, een ontsteking van de oogzenuw, die gepaard gaat met een verlies van het gezichtsvermogen, is in pakweg 30% van de gevallen het eerste symptoom waarmee mensen met MS worden geconfronteerd. Het zien herstelt wel weer tot vrijwel normaal, maar vaak blijf je met het aangedane oog minder scherp zien. Krachtvermindering en onzekerheid in beide benen, is een ander beginsymptoom. Een derde veelvoorkomend beginsymptoom is dat van prikkelingen en tintelingen in de ledematen, met name in de onderbenen en voeten, of tintelingen in de tong en soms ook een tintelende neus.

Koorts, hete baden, blootstelling aan de zon, en stress kunnen de symptomen verergeren. Omdat de zenuwen in een deel van de hersenen of het ruggenmerg beschadigd kunnen raken, kunnen patiënten met multiple sclerose in vele delen van het lichaam symptomen en klachten krijgen.

Spieren

• evenwichtsverlies;
• spiertrekkingen, spierspasmen of spierkramp, bijvoorbeeld beenkrampen of voetkrampen (een spierspasme is een samentrekking van één of meer spieren, zonder dat de persoon daar invloed op heeft);
• gevoelloosheid of tinteling in enig deel van het lichaam of een abnormaal gevoel in een bepaald gebied;
• problemen met het bewegen van armen of benen;
• problemen met lopen, een onzekere gang;
• problemen met de coördinatie en het maken van kleine bewegingen, de fijne motoriek;
• tremor in één of meer armen of benen (een tremor is een voortdurende schudbeweging van één of meer lichaamsdelen hetgeen wordt veroorzaakt door een onwillekeurige contractie of samentrekking van spieren);
• spierzwakte of een zwaar gevoel in één of meer armen of benen.

Reuk en smaak

Veranderingen van reuk- en smaakzin komen relatief vaak voor bij mensen met MS. Veel mensen met MS zijn niet meer goed in staat geuren waar te nemen en te onderscheiden. Ook kun je onaangename abnormale geuren waarnemen, bijvoorbeeld geuren die overkomen als de geur van benzine. Of je proeft een zoete smaak in de mond.

Darmen en blaas

Obstipatie en het lekken van ontlasting (incontinentie voor ontlasting);

• moeite om het plassen op gang te laten komen;
• frequente behoefte om te urineren;
• sterke drang om te plassen;
• urineverlies (incontinentie).

Ogen

• dubbelzien;
• ongemakken aan het oog;
• oncontroleerbare snelle oogbewegingen;
• verlies van het gezichtsvermogen (meestal per oog).

Gevoelloosheid, tintelingen of pijn

• gezichtspijn;
• pijnlijke spierkrampen;
• tintelingen of een brandend gevoel in de armen en benen (of voeten).

Hersenen en zenuwen

• moeite met concentreren;
• onduidelijke spraak;
• geheugenverlies;
• moeite met redeneren en het oplossen van problemen;
• depressiviteit of somberheid (komt veel voor als de ziekte voortgeschreden is);
• duizeligheid en evenwichtsproblemen;
• gehoorverlies;
• tinnitus of oorsuizen.

Seksualiteit

• problemen om een erectie te krijgen (erectieproblemen);
• problemen met vaginale lubricatie (het krijgen van een vochtige of natte vagina).

Spraak- en slikklachten

• onduidelijke spraak;
• problemen met kauwen en slikken (wat zich kan uiten in kwijlen).

Vermoeidheid is een veelvoorkomend en hinderlijk symptoom als de ziekte vordert. Het doet zich vaak in de namiddag voor.

Onderzoek en diagnose

Verwijzing naar een neuroloog

Er zijn geen specifieke test of onderzoeken om multiple sclerose vast te stellen. Doordat de symptomen sterk kunnen varieren, wordt de diagnose gesteld door andere mogelijke oorzaken weg te strepen. Als er meer dan één laesie is op meer dan één plaats, die zijn ontstaan met een tussenpoos van ten minste één maand, kan de diagnose met zekerheid gesteld worden. De huisarts kan onderzoek verrichten en de persoon verwijzen naar de neuroloog die waarschijnlijk een MRI zal maken of te onderzoeken of er gebieden zijn waar 'demyelinisatie' (zie boven) zichtbaar is. Daarnaast kan de neuroloog ander onderzoek verrichten.

Differentiële diagnose

De symptomen en klachten van multiple sclerose kunnen veel gelijkenis vertonen op veel andere aandoeningen die van invloed zijn op het zenuwstelsel (die bestaat uit de hersenen, het ruggenmerg en de zenuwen):

• Demyeliniserend (het verlies van myeline, de stof die om veel zenuwvezels aanwezig is en die de geleiding van impulsen door die zenuwvezels versnelt): het klinisch geïsoleerd syndroom (Clinically Isolated Syndrome, meestal afgekort tot CIS) acute gedissemineerde encefalomyelitis (ADEM, een relatief zeldzame aandoening van het centrale zenuwstelsel), ontsteking van de oogzenuw (neuritis optica), transversale myelitis (een zeldzame ontsteking van het ruggenmerg), neuromyelitis optica (een auto-immuunziekte waarbij ontstekingen voorkomen in het centrale zenuwstelsel), na een vaccinatie, acute necrotiserende encefalopathie.
• Endocrien (het hormoonstelsel betreffende): schildklierstoornissen, diabetes mellitus.
• Genetisch/metabolisch: aangeboren metabolismestoornissen, amino-acidurie (verhoogde excretie van amonizuren).
• Infectieus: neuroborreliose (ziekte van Lyme), Herpes simplex encefalitis, hiv-infectie, neurocysticercose (varkenslintworminfectie in verschillende weefsels), poststreptococcal infectie, een abces (vooral hersenabces), neurosyfilis (de vliezen die hersenen en ruggenmerg bekleden kunnen met syfilis worden geïnfecteerd), progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML, een opportunistische virale infectie), de ziekte van Whipple (een zeldzame infectieziekte, die meestal in de dunne darm ontstaat).
• Inflammatoir: Systemische lupus erythematosus (SLE is een auto-immuunziekte die je huid, gewrichten en interne organen kan aantasten), neurosarcoïdose (een ernstige uitingsvorm van sarcoïdose, een stoornis van het afweersysteem, waarbij er ontstekingen kunnen ontstaan in vrijwel alle organen en weefsels van het lichaam), Sjögren-syndroom (een auto-immuunziekte waarbij vooral traan- en speekselklieren ontstoken raken), antifosfolipiden antilichaam syndroom (APLAS is een systemische auto-immuunziekte), de ziekte van Behçet (een chronische aandoening met langdurige en terugkerende ontstekingen), geïsoleerde angiitis (vaatontsteking).
• Leukodystrofie: Metachromatische leukodystrofie (een erfelijke stofwisselingsziekte), adrenoleukodystrofie (een erfelijke stofwisselingsziekte die het zenuwstelsel en de bijnieren aantasten), de ziekte van Krabbe (een neurodegeneratieve aandoening), de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher (een aandoening van de hersenen), de ziekte van Refsum (een erfelijke stofwisselingsziekte), leuko-encefalopathie met betrokkenheid van de hersenstam en ruggenmerg, de ziekte van Wilson (koperstapeling in lever en hersenen), de ziekte van Fabry (een stofwisselingsziekte), de ziekte van Alexander (een ernstige stofwisselingsziekte waarbij geleidelijk aan alle cellen in de hersenen afsterven).
• Mitochondriaal: myoclone epilepsie met rafelige rode vezels (MERRF), mitochondriële encephalomyopathie met lactaatacidose en beroerte-episodes (MELAS), Leber erfelijke optische neuropathie (LHON), het Leigh-syndroom (waarbij er afwijkingen aan de hersenen, het ruggenmerg en de oogzenuw optreden), het Kearns-Sayre syndroom (KSS. een vorm van mitochondriële myopathie).
• Neoplastisch: Lymfoom (lymfeklierkanker), astrocytoom (een hersentumor die is ontstaan uit astrocyten), medulloblastoom (een kwaadaardige tumor in de kleine hersenen die vooral bij kinderen voorkomt), hersenmetastasen (uitzaaiingen van kanker van elders in het lichaam).
• Nutritioneel: vitamine B12-tekort, vitamine E-tekort, foliumzuurtekort (foliumzuur wordt ook wel vitamine B11 genoemd), coeliakie (een intolerantie voor gluten).
• Toxisch: radiotherapie (behandeling via bestraling), chemotherapie (methotrexaat, cyclosporine, cytosine-arabinoside), extra pontine myelinolysis (EPM).
• Vasculair: Cerebrale autosomaal dominante arteriopathie met subcorticale infarcten en leuko-encefalopathie (CADASIL, een zeldzame erfelijke hersenziekte), Moyamoya syndroom (waarbij de slagaders in de hersenen dichtgroeien), aortadissectie (een aandoening waarbij de binnenste laag van de aortawand scheurt).
• Overige: Langerhans Cel Histiocytose, hemofagocytisch lymfohystiocytose (een zeer zeldzame aandoening die snel fataal kan worden).

Behandeling multiple sclerose (MS)

Ziekte-onderdrukken medicijnen

Er is op dit moment geen genezende behandeling voor multiple sclerose. Er zijn echter therapieën die de ziekte kunnen vertragen. Deze ziekte-onderdrukkende medicijnen kunnen zowel het aantal als de ernst van de ontstekingen in het centrale zenuwstelsel onderdrukken. Het doel van de behandeling is de symptomen onder controle te houden en bij de patiënt de kwaliteit van leven zo optimaal mogelijk te houden en dit omvat ook zijn zelfstandigheid.

Medicijnen kunnen worden ingezet om de progressie van multiple sclerose te vertragen. Bij het type met opflakkeringen kan interferon de remissie-perioden verlengen en de duur van de aanvallen verkorten. Verder kan de arts via een infuus corticosteroïden toedienen teneinde de duur van de terugvallen te verkorten. Er is geen specifieke behandeling voor chronisch progressieve multiple sclerose.

Stamceltherapie bij MS

Het doel van stamceltherapie bij MS is om het afweersysteem opnieuw in te stellen. Om deze als het ware te 'resetten' zodat de hersenen niet meer worden aangevallen door eigen afweercellen. De bedoeling is dat er dan geen nieuwe ontstekingsplekken en schubs (ziekteopvlammingen) meer optreden.

Lees verder

• Urine: moeilijk urineren (plassen), retentie, incontinentie
• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Pijn in onderbuik: links & rechts, oorzaken en behandeling
• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur