Kramp in voet of voetkramp: oorzaken van voetkrampen

Kramp in de voet of voetkramp komt voor als een spier in je voet plotseling krachtig samentrekt en niet kan ontspannen. Het gevoel dat je krijgt bij kramp in de voet varieert van een lichte spiertrekking tot een intense spasme die veel pijn veroorzaakt. Veel mensen hebben alleen 's nachts last van voetkramp. Een voetkramp is meestal onschadelijk. Met zelfzorgmaatregelen kun je voetkramp vaak goed de baas. Als been- of voetkrampen incidenteel voorkomen, kun je ze over het algemeen zelf de baas. Als krampen in de voet echter vaak voorkomen, aanhoudend of ernstig zijn of als je je zorgen maakt, of zijn de medicijnen die je slikt de schuldige, neem dan contact op met je huisarts. De huisarts kan bekijken of er een medisch probleem is dat verantwoordelijk is voor de kramp in je voet.

• Kramp in de voet
• Overdag en/of 's nachts voetkrampen
• Oorzaken van (aanhoudende) voetkramp
• Uitdroging
• Sporten zonder uit te rekken
• Bijwerkingen van medicijnen
• Leeftijd en activiteitenniveau
• Zwangerschap
• Voedingstekort
• Schoenen
• Voerkrampen door stress en angst
• Kramp in voet tijdens de overgang
• Medische aandoeningen
• Diabetes
• Trage schildklier
• Bloedarmoede
• Nierziekten
• Leverziekten
• Hartziekten
• Kramp in de voet door warmte
• Voetkrampen stoppen
• Algemene maatregelen
• Appelazijn, augurkensap en mosterd
• Huisarts inschakelen
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en voetonderzoek
• Bloedonderzoek
• Voetanalyse
• EMG (elektromyogram)
• Behandeling van voetkrampen
• Preventie

Kramp in de voet

Overdag en/of 's nachts voetkrampen

Als je ooit last hebt gehad van een voetkramp, dan weet je hoe ongemakkelijk en zelfs pijnlijk het kan zijn. Krampen in de voet vinden plaats wanneer de voetspieren onvrijwillig samentrekken. Voet- en beenkrampen zijn nauw met elkaar verbonden. Naar schatting zal één op drie volwassenen tijdens zijn leven worden getroffen door spierkrampen in de onderste ledematen. En grofweg 60 procent van de volwassenen heeft tijdens de slaap last gehad van nachtelijke voet- en beenkrampen, vaak kuitkrampen. Hoewel beenkrampen ongemakkelijk en hinderlijk zijn, zijn ze meestal onschadelijk.

Oorzaken van (aanhoudende) voetkramp

Kramp in de voet komt vaak voor zonder bekende oorzaak. Er zijn echter enkele medische oorzaken van voetkrampen.

Uitdroging

Men ging er lange tijd vanuit dat uitdroging een belangrijke factor was in het ontstaan van spierkrampen. Recent onderzoek heeft aangetoond dat milde uitdroging wellicht niet de oorzaak is van door inspanning veroorzaakte krampen.[1] Toch kan het geen kwaad om je lichaam gehydrateerd te houden. Niet genoeg water drinken, kan tal van gezondheidsproblemen veroorzaken. De hoeveelheid water dat je lichaam nodig heeft om gehydrateerd te blijven, hangt af van je gewicht, leeftijd, temperatuur en mate van inspanning. Volgens de richtlijnen van het Voedingscentrum moeten heeft een volwassene gemiddeld 1,5 tot 2 liter per dag aan vocht nodig in de vorm van dranken.[2]

Sporten zonder uit te rekken

De meeste mensen rekken of stretchen voor het sporten. Rekken is het (tijdelijk) oprekken van een spier. Het strekken van kuiten en voeten voordat je gaat trainen, is een geweldige manier om krampen te voorkomen. Ga niet meteen sporten nadat je gegeten hebt. Luister naar (de grenzen van) je lichaam, vooral je voeten, en overdrijf het niet als je sport.

Vele mensen die gaan zwemmen hebben ook last van voetkramp. Het is belangrijk om je spieren op de kant los te maken en te beginnen met een rustig inzwemprogramma. Zorg dat je voldoende drinkt en dan niet alleen tijdens de training, maar ook al in de uren daarvoor. Mogelijk dat aanvullende mineralen helpen. Verder is het goed om overdag de spieren op te rekken waar je kramp krijgt, bijvoorbeeld vier keer per dag 3 keer 10 seconden per spiergroep.

Bijwerkingen van medicijnen

Bepaalde medicijnen kunnen een onaangenaam neveneffect van voet- en beenkrampen hebben. Voorbeelden van geneesmiddelen die krampen kunnen veroorzaken, zijn onder meer:

• diuretica (plaspillen), voorgeschreven bij hoge bloeddruk en hartfalen;
• antipsychotica, medicijnen die vooral worden gebruikt ter behandeling van een psychose;
• bètablokkers, vaak voorgeschreven bij hart- en vaatziekten;
• fibraten, deze medicijnen beïnvloeden vooral het triglyceriden- en het HDL-cholesterolgehalte;
• statines, gebruikt om het cholesterol te verlagen;
• ACE-remmers, voorgeschreven bij hoge bloeddruk en hartfalen;
• bèta-2-agonisten, ontspannen de spieren in de luchtwegen, voorgeschreven bij astma en COPD;
• angiotensine II-receptorantagonisten, voorgeschreven bij hartfalen, bij hoge bloeddruk, onder meer als gevolg van nieraandoeningen, en bij migraine.

Als je vermoedt dat medicatie de aanhoudende of blijvende voetkrampen bij jou veroorzaakt, neem dan contact op met de arts om te zien of een lagere dosering of een alternatief medicijn mogelijk is.

Leeftijd en activiteitenniveau

Voetkrampen komen vaker voor bij ouderen. Naarmate je ouder wordt zal je spiermassa minder worden en zenuwen gaan ook in kwaliteit achteruit, waardoor gemakkelijker krampen kunnen ontstaat. Stretchen, actief blijven en een voedzaam dieet volgen, kan oudere mensen helpen om krampen in de benen en voeten te voorkomen. Vrouwen en mannen van alle leeftijden die een sedentaire levensstijl leiden, lopen ook een groter risico op krampen in de benen en de voeten. Actiever worden en afvallen bij overgewicht, kan bij sommige mensen voetkrampen verlichten.

Zwangerschap

Veel zwangere vrouwen hebben last van voetkrampen en beenkrampen, vooral in het tweede en derde trimester.

Voedingstekort

Als je lichaam een tekort heeft aan mineralen zoals calcium, magnesium of kalium, loop je mogelijk een groter risico op voetkrampen en beenkrampen. Eet gezond en gevarieerd en neem zo nodig voedingssupplementen om krampen te voorkomen. Eet zuivelproducten voor meer calcium. Groene bladgroenten, maar ook noten, bonen en zaden, bevatten veel magnesium. Bananen en avocado's zitten vol met kalium.

Natrium speelt ook een rol bij voetkramp. Je lichaam heeft een kleine hoeveelheid natrium nodig om goed samen te trekken en je spieren te ontspannen. Ofschoon de meeste mensen meer dan voldoende natrium via hun voeding binnenkrijgen, moet je je arts raadplegen als je vermoedt dat je een natriumtekort hebt.

Een vitamine E-tekort kan ook leiden tot beenkrampen en voetkrampen.

Schoenen

Het dragen van slecht passende schoenen kan bij sommige mensen kramp in de voet veroorzaken. Veel vrouwen houden ervan om schoenen met hoge hakken te dragen, maar deze kunnen ook voetkrampen veroorzaken. Draag waar mogelijk goed ondersteunende, comfortabele schoenen.

Voerkrampen door stress en angst

Stress en angst kan een groot aantal pijnen en kwalen veroorzaken. Degenen met angst hebben de neiging om hun spieren minder te gebruiken dan degenen zonder angst. Maar angst zorgt er ook voor dat adrenaline door je aderen stroomt, waardoor je je spieren meer wilt bewegen. Als je te weinig beweegt, kan dit klachten veroorzaken. Angst veroorzaakt aanzienlijke spierspanning, en dit kan leiden tot twee verschillende problemen die meer kramp veroorzaken. Wanneer de spieren gespannen zijn, kunnen er spierspasmen ontstaan. Bovendien raken gespannen spieren sneller vermoeid en zijn vermoeide spieren ook gevoelig voor spierkrampen.

Kramp in voet tijdens de overgang

Voetkrampen kan plotseling optreden tijdens de overgang. Het kan een stekende, scherpe pijn zijn die je slaap flink kan verstoren of je 's nachts wakker kan maken. Deze pijn kan blijven hangen en het gebied kan bijna 24 uur pijn blijven doen. De meeste spierkrampen komen voor in de kuitspieren, maar krampen in kunnen zich ook aandienen in je dij of in je voet. Oudere vrouwen zijn meer vatbaar voor krampen in de benen en factoren zoals een gebrek aan lichaamsbeweging, een tekort aan mineralen, problemen met de bloedcirculatie, kunnen er ook aan bijdragen.

Medische aandoeningen

Medische aandoeningen die voetkrampen kunnen veroorzaken, zijn onder meer de ziekte van Parkinson, diabetes, problemen met de schildklier, multiple sclerose (MS), perifere bloedvatziekte (slechte circulatie in de benen of voeten door vernauwde of verstopte bloedvaten), reuma en nierziekten. Raadpleeg je arts als je een van deze aandoeningen hebt en last hebt van overmatige en aanhoudende kramp in de voet.

Diabetes

Spierkrampen komen relatief vaak voor bij mensen met diabetes, hoewel onderzoek van Hans Kotzberg et al suggereert dat ze niet vaker voorkomen bij mensen met type 1 diabetes. Mensen met diabetes kunnen milde tot zeer pijnlijke spierkrampen ervaren, wat te wijten kan zijn aan een aantal oorzaken.

Hoge of lage bloedglucosespiegels
Glucose is vereist voor een juiste samentrekking en ontspanning van de spieren, evenals een uitgebalanceerde uitwisseling van elektrolyten, zoals calcium, magnesium en kalium. Wanneer onbalans optreedt, door een hoge of lage bloedsuikerspiegel, kunnen krampen optreden. Bij lage glucosespiegels leidt dit ertoe dat spieren uitgehongerd raken bij gebrek aan glucose. Wanneer de bloedsuikerspiegel echter hoog is, wordt overtollige glucose samen met water en andere zouten uitgescheiden, wat resulteert in een verminderde hoeveelheid elektrolyten.

Zenuwschade
Mensen met perifere vasculaire aandoeningen of diabetische neuropathie kunnen last hebben van spierkrampen; waarschijnlijk zet een slechte bloedcirculatie en zenuwbeschadiging (zenuwschade) de spasmen in gang.

Geneesmiddelen
Bijwerkingen van bepaalde medicijnen die worden gebruikt om diabetes te behandelen, kunnen spierkrampen veroorzaken. Deze omvatten insuline, cholesterolverlagende middelen, antihypertensiva (bloeddrukmedicatie), orale anticonceptiva of bèta-agonisten.

Trage schildklier

Een trage schildklier of hypothyreoïdie is een stofwisselingsstoornis waarbij de schildklier niet goed functioneert. Als je hypothyreoïdie hebt, werkt je schildklier te langzaam. Dit betekent dat de schildklier niet genoeg schildklierhormoon produceert. Symptomen van hypothyreoïdie zijn gewichtstoename, vermoeidheid, zwakte, spierpijn en spierkrampen (waaronder voetkrampen), en depressie. Als je vermoedt dat je mogelijk hypothyreoïdie hebt, is het raadzaam je huisarts te raadplegen. Aan de hand van bloedonderzoek kan hypothyreoïdie worden vastgesteld.

Bloedarmoede

De symptomen van bloedarmoede variëren afhankelijk van het type bloedarmoede, de onderliggende oorzaak, de ernst en eventuele onderliggende gezondheidsproblemen, zoals bloedingen, zweren, menstruatieproblemen of kanker. Specifieke symptomen van deze aandoeningen kunnen als eerste worden opgemerkt. Je lichaam heeft een opmerkelijk vermogen in het begin om bloedarmoede te compenseren. Als je bloedarmoede mild is of zich over een lange periode heeft ontwikkeld, merk je mogelijk geen symptomen. Symptomen die bij veel soorten bloedarmoede voorkomen, zijn de volgende:

• vermoeidheid en verlies van energie
• ongebruikelijk snelle hartslag, vooral bij inspanning
  Slapeloosheid / Bron: PrinceOfLove/Shutterstock.com
• kortademigheid en hoofdpijn, vooral bij inspanning
• moeite met concentreren
• duizeligheid
• bleke huid
• beenkrampen (en soms ook voetkrampen)
• slapeloosheid (wat leidt tot slaapgebrek)

Andere symptomen zijn geassocieerd met specifieke vormen van bloedarmoede.

Nierziekten

Chronisch nierfalen is in tegenstelling tot acuut nierfalen, een langzame en geleidelijk progressieve ziekte. Zelfs als een nier stopt met functioneren, kan de andere nier de normale functies uitvoeren. Je hebt meestal geen last van klachten totdat de ziekte redelijk ver gevorderd is en de aandoening ernstig is geworden. Tegen die tijd is het grootste deel van de schade onomkeerbaar is. De meest voorkomende klachten en symptomen van chronische nieraandoeningen zijn onder meer:

• anemie of bloedarmoede
• bloed in de urine
• donkere urine
• verminderde alertheid
• verminderde urineproductie
• oedeem - gezwollen voeten, handen en enkels (evenals het gezicht als oedeem ernstig is: gezwollen gezicht)
• vermoeidheid
• hypertensie (hoge bloeddruk)
• slapeloosheid
  Jeukende huid door een nierziekte / Bron: Syda Productions/Shutterstock.com
• jeukende huid (hele lichaam), kan persistent worden
• verlies van eetlust
• geen ​​erectie kunnen krijgen of behouden (erectiestoornissen)
• vaker plassen, vooral 's nachts
• spierkrampen (bijvoorbeeld beenkrampen en voetkrampen)
• spiertrekkingen
• misselijkheid
• pijn aan de zijkant (flankpijn) of middenrug tot onderrug
• hijgen (kortademigheid)
• eiwit in de urine
• plotselinge verandering in lichaamsgewicht
• onverklaarde hoofdpijn

Leverziekten

Spierkrampen, waaronder voetkrampen, komen vaak voor bij patiënten met een leverziekte en hebben een negatieve invloed op de kwaliteit van leven. De precieze mechanismen waardoor ze voorkomen blijven anno 2024 onduidelijk, hoewel een aantal pathofysiologische gebeurtenissen die uniek zijn voor leverziekte eraan kunnen bijdragen. Klinische studies hebben veranderingen op drie gebieden geïdentificeerd: zenuwfunctie, energiemetabolisme en plasmavolume / elektrolyten.

Hartziekten

De meeste krampen in de benen en voeten zijn waarschijnlijk niet ernstig. Maar onder bepaalde omstandigheden kan een beenkramp of voetkramp een teken zijn van perifeer arterieel vaatlijden (PAV). Hierbij is er sprake is van verminderde doorbloeding van de weefsels in de ledematen, wat wordt veroorzaakt door een of meer vernauwde of verstopte slagaderen. De risicofactoren voor PAV zijn dezelfde als die voor hartaandoeningen: roken, obesitas, hoge bloeddruk, hoog cholesterol en diabetes.

Kramp in de voet door warmte

Er zijn bepaalde activiteiten die je meer vatbaar maken voor beenkrampen en voetkrampen, zoals sportoefeningen die sterk afhankelijk zijn van de beenspieren, zoals recreatief hardlopen, krachttraining van de benen of sporten waarbij je veel aan het rennen bent. Sommige deskundigen zeggen dat spiervermoeidheid de belangrijkste oorzaak van deze krampen in de voeten en benen is. De risico's zijn nog groter wanneer deze spieren vermoeid zijn bij warm weer of wanneer je niet voldoende gehydrateerd bent.

Voetkrampen stoppen

Masseren van je voeten, vooral tijdens een kramp, kan helpen om de kramp in je voet te stoppen. Als je (na)pijn hebt, neem dan een paracetamol. Koele of warme kompressen kunnen ook spierpijn verlichten.

Algemene maatregelen

Er zijn enkele eenvoudige manieren om te reageren op krampen in de benen en de voet:

• Als je kramp in de voet krijgt terwijl je in bed ligt, probeer dan recht te staan en wat gewicht op het aangedane been of voet te zetten. Dit kan soms voldoende zijn om de kramp te stoppen.
• Gebruik warmte om de bloedcirculatie naar de spier te verhogen en de spieren te ontspannen. Een warm voetbad kan ook helpen.
• Voor hardnekkiger pijn kun je een paracetamol of ibuprofen nemen. lees eerst de bijsluiter voor gebruik.

Appelazijn, augurkensap en mosterd

Drink appelazijn of augurkensap of eet mosterd. Deze voedingsmiddelen bevatten azijn, dat uit azijnzuur bestaat. Dit zuur helpt het lichaam om acetylcholine te maken, een neurotransmitter die nodig is voor het goed functioneren van je spieren. Hoe meer acetylcholine je hebt, hoe beter je spieren werken. Neem twee theelepels appelazijn en los dit op in honing. Of consumeer ongeveer drie theelepels augurkensap of mosterd (elk type).

Huisarts inschakelen

Neem contact op met je huisarts als de krampen in je voet of been ernstig zijn en frequent voorkomen. Andere redenen om je huisarts te raadplegen over spierkrampen zijn spierzwakte en atrofie en verstoorde nachtrust vanwege nachtelijke krampen. Alcoholisten die voetkrampen en beenkrampen ervaren, moeten psychologische hulp inroepen. Hoewel voetkrampen een korte pijnlijk ergernis kan zijn, is het meestal niet ernstig. Zorg goed voor je lichaam en je zult minder voetkrampen ervaren.

Onderzoek en diagnose

Niets is zo vervelend als midden in de nacht wakker worden van een scherpe, plotselinge kramp in je voet. Of misschien voel je het juist tijdens een wandeling, wanneer je tenen zich plotseling verkrampt oprollen. Voetkrampen kunnen je zomaar overvallen, en laten je achter met een intense, stekende pijn die lijkt te komen uit het niets. Maar hoe weet je wat de oorzaak is? En belangrijker nog, hoe kom je er vanaf? Tijd om je voeten serieus te nemen!

Anamnese en voetonderzoek

Wanneer voetkrampen vaker voorkomen, is het tijd om de oorzaak te achterhalen. Bij een bezoek aan de huisarts zal er eerst een grondige anamnese plaatsvinden. Je arts vraagt je naar je leefstijl, je eetgewoonten, je beweging en zelfs je hydratatie – want ja, een gebrek aan water of mineralen kan vaak de boosdoener zijn. Vervolgens wordt je voet van top tot teen onderzocht, inclusief je kuiten. Zijn de spieren gespannen? Voelen je gewrichten soepel aan? Heb je misschien een verkeerde houding tijdens het lopen of staan?

Bloedonderzoek

Na het lichamelijke onderzoek kan de arts besluiten om een bloedonderzoek aan te vragen. Hier wordt gekeken of er misschien tekorten zijn aan belangrijke mineralen zoals magnesium, calcium of kalium, die essentieel zijn voor het goed functioneren van je spieren. Deze stoffen zorgen ervoor dat je spieren zich ontspannen na een samentrekking, en een tekort kan ervoor zorgen dat je spieren, zoals die in je voeten, in de kramp schieten. Soms kunnen ook hormonale problemen, zoals schildklieraandoeningen, bijdragen aan deze pijnlijke krampen.

Voetanalyse

In veel gevallen kunnen voetkrampen het gevolg zijn van slecht schoeisel of een verkeerde stand van de voeten. Een analyse van je loopstijl of een bezoek aan de podotherapeut kan uitwijzen of je voeten overbelast raken. Misschien zijn je schoenen te strak of geven ze te weinig ondersteuning, waardoor je spieren zich teveel moeten inspannen. In sommige gevallen is het dragen van steunzolen of het aanpassen van je schoenen genoeg om de krampen te verminderen of helemaal te laten verdwijnen.

EMG (elektromyogram)

Als je arts vermoedt dat je voetkrampen te maken hebben met je zenuwen, kan er een EMG (elektromyogram) worden uitgevoerd. Hierbij wordt de elektrische activiteit van je spieren gemeten om te zien of er sprake is van zenuwbeschadiging of overprikkeling. Zenuwen sturen immers de signalen naar je spieren om te bewegen – of in dit geval, om onbedoeld samen te trekken.

Behandeling van voetkrampen

Als voetkrampen je keer op keer verrassen, is het tijd om actie te ondernemen. Gelukkig zijn er verschillende manieren om die vervelende krampen te verlichten en te voorkomen. Hier is een overzicht van behandelingen die je voeten weer de vrijheid geven die ze verdienen:

• Stretch regelmatig: Het strekken van je voeten en kuiten kan wonderen doen. Voor het slapengaan even een paar rustige rekbewegingen doen kan ervoor zorgen dat je spieren zich ontspannen en minder snel verkrampen.
• Hydrateer, hydrateer, hydrateer: Vaak zijn voetkrampen het gevolg van uitdroging. Drink voldoende water gedurende de dag om je spieren soepel te houden. Vergeet ook niet dat een tekort aan elektrolyten zoals magnesium en kalium kan bijdragen aan krampen.
• Gebruik warmte of kou: Een warme douche of een warm kompres kan gespannen spieren helpen ontspannen. Heb je juist behoefte aan verkoeling? Probeer dan een koud kompres om ontstekingen of irritaties te verminderen.
• Massage voor verlichting: Een goede voetmassage kan de bloedcirculatie verbeteren en de kramp verlichten. Masseer je voet zachtjes met je vingers, vooral het gebied dat vaak verkrampte.
• Draag comfortabel schoeisel: Slechte schoenen kunnen een groot probleem zijn. Kies voor schoenen die je voeten goed ondersteunen en waarin je tenen de ruimte hebben. Dit voorkomt overbelasting van je spieren.
• Suppletie van mineralen: Als je bloedonderzoek wijst op een tekort aan magnesium, calcium of kalium, kan je arts een supplement aanbevelen. Deze mineralen zijn essentieel voor een goede spierfunctie.
• Steunzolen en podotherapie: Wanneer je krampen veroorzaakt worden door een verkeerde houding of overbelasting, kan de podotherapeut steunzolen voorschrijven. Dit geeft je voeten de ondersteuning die ze nodig hebben.
• Rust en herstel: Soms zijn krampen een teken dat je spieren overbelast zijn. Gun je voeten rust en vermijd langdurige inspanning zonder pauzes. Het is oké om even de voetjes omhoog te gooien!

Preventie

Hier zijn enkele tips om krampen in de voeten en benen te voorkomen:

• Blijf goed gehydrateerd.
• Strek elke dag uit, vooral voordat je gaat sporten.
• Beperk of vermijd alcohol.
• Eet een uitgebalanceerd dieet met natuurlijke bronnen van calcium, kalium en magnesium.
• Verhoog je activiteitsniveau geleidelijk.

Noten:

1. Miller KC, Mack GW, Knight KL, Hopkins JT, Draper DO, Fields PJ, Hunter I. Three percent hypohydration does not affect threshold frequency of electrically induced cramps. Med Sci Sports Exerc. 2010 Nov;42(11):2056-63. doi: 10.1249/MSS.0b013e3181dd5e3a.
2. Voedingscentrum. Vocht en drinken. http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/trefwoord/vocht.aspx (ingezien op 29-12-2017)

Lees verder

• Spierkrampen: krampen in handen, armen, benen, kuiten en rug
• Spierspasmen: oorzaken, symptomen & behandeling spierkrampen
• Spiertrekkingen: oorzaken en behandeling trillende spieren
• Beenkrampen: kramp in benen, bovenbeen, scheenbeen en kuit
• Teenkrampen: oorzaken van kramp in de tenen of teenkramp