Acuut nierfalen: symptomen, oorzaken, behandeling & prognose

Acuut nierfalen of acute nierinsufficiëntie is een acute ofwel plotse achteruitgang van de werking van de nieren. De zogenaamde glomerulaire filtratiesnelheid (GFR), de belangrijkste parameter van de nierfunctie, neemt acuut af. Dit vermindert ook het volume vloeistof dat per tijdseenheid in de nier wordt gefilterd. De zogenaamde glomeruli, dat zijn kluwentjes haarvaten in de nier die het bloed filtreren, worden aangetast. Wanneer je nieren niet goed meer naar behoren functioneren, hopen afvalstoffen zich op in het lichaam. Acuut nierfalen betekent dat afvalstoffen zich ophopen in het bloed die eigenlijk via de urine moeten worden uitgescheiden. Deze zogenaamde urinesubstanties omvatten ureum en creatinine. Hun ophoping in het lichaam leidt tot een geleidelijke niervergiftiging. Artsen spreken in dat verband van uremie. Acuut nierfalen kan binnen enkele uren optreden en moet onmiddellijk in het ziekenhuis worden behandeld.

• Wat is acuut nierfalen?
• Oorzaken van acute nierinsufficiëntie
• Prerenale oorzaken
• Renale oorzaken
• Postrenale oorzaken
• Symptomen van acuut nierfalen
• Verschijnselen
• Beschrijving
• Complicaties
• Oedeem, hoge bloeddruk en hartfalen
• Hartaanval en beroerte
• Vatbaar voor infecties
• Te hoog kaliumgehalte en hartritmestoornissen
• Hartstilstand
• Maagdarmbloedingen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van acuut nierfalen
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Wat is acuut nierfalen?

Er is sprake van acuut nierfalen bij een plotselinge achteruitgang van de werking van de nieren, waarbij de nieren het bloed niet meer kunnen reinigen van afvalproducten. Een verstoring van de vochtbalans en een opstapeling van afvalstoffen is het gevolg. Ook wordt het bloed almaar zuurder, wat schadelijk is voor je lichaam. Acuut nierfalen kan zich binnen een paar dagen of zelfs uren ontwikkelen. In de meeste gevallen wordt het echter gediagnosticeerd bij mensen die al ernstig ziek zijn. In ieder geval vereist acuut nierfalen een intensieve behandeling.

Oorzaken van acute nierinsufficiëntie

Afhankelijk van de oorzaak is acuut nierfalen onderverdeeld in de volgende vormen:

Prerenale oorzaken

Prerenaal nierfalen wordt veroorzaakt door een verminderde doorbloeding van de nieren. De meest voorkomende oorzaak hiervan is bloedverlies en vochtverlies als gevolg van grote operaties of ongevallen. Veranderingen in de doorbloeding van de nieren veroorzaakt door bepaalde medicijnen of medische behandelingen (röntgencontrastmiddelen, ACE-remmers of antibiotica) kunnen ook prerenaal nierfalen veroorzaken. In zeldzame gevallen is hartfalen of bloedvergiftiging (sepsis) de oorzaak van een verminderde doorbloeding van de nier en dus acuut nierfalen.

Renale oorzaken

Renaal nierfalen wordt veroorzaakt door directe schade aan het nierweefsel zelf. Dergelijke schade kan worden veroorzaakt door ontsteking, bijvoorbeeld niet-bacteriële ontsteking van de nieren ofwel nierfilterontsteking (glomerulonefritis) of ontsteking van het vaatstelsel (vasculitis). Nierinfecties met bacteriën of virussen (interstitiële nefritis) en (giftige) stoffen (bepaalde antibiotica) kunnen ook de nieren beschadigen en zo acuut nierfalen veroorzaken.

Postrenale oorzaken

De oorzaak van postrenaal nierfalen is een belemmering van de uitstroom van urine. Zo kunnen nierstenen, tumoren en een vergrote prostaat de urinedrainage verstoren en acuut nierfalen veroorzaken.

Symptomen van acuut nierfalen

Verschijnselen

Kenmerkende symptomen van acuut nierfalen zijn:

• zwelling en oedeem
• kortademigheid
• vermoeidheid
• uitputting
• beklemming op de borst
• brandende pijn op de borst
• hoofdpijn
• spierkrampen
• bewusteloosheid

Beschrijving

Symptomen of tekenen van acuut nierfalen zijn onder meer verhoogde urinelozing, vochtretentie en zwelling in enkels en voeten. Slaperigheid en kortademigheid of uitputting en verwardheid kunnen ook voorkomen. Pijn op de borst en hoofdpijn, en in extreme gevallen ernstige krampen gevolgd door bewustzijnsverlies, kunnen symptomen zijn van acuut nierfalen.

Complicaties

Acuut nierfalen kan tot verschillende complicaties leiden.

Oedeem, hoge bloeddruk en hartfalen

Door de functionele beperkingen die leiden tot nierfalen, is de vocht- en zoutbalans in het lichaam ontregeld. De urineproductie via de nieren kan beperkt zijn. Dit betekent dat er te veel water in het lichaam achterblijft. Hierdoor kan vocht zich ophopen in de weefsellagen. Naast oedeem zijn hoge bloeddruk en hartfalen andere complicaties bij nierfalen. In het ergste geval hoopt het resterende vocht zich op in de longen. Dit kan occlusie van de longslagaders veroorzaken en tot apneu leiden.

Hartaanval en beroerte

Andere ernstige complicaties zijn een hartaanval of beroerte.

Vatbaar voor infecties

Het immuunsysteem is verzwakt tijdens acuut nierfalen. Het resultaat is een verhoogde vatbaarheid voor infecties. Deze kunnen dodelijk zijn vanwege je verzwakte algemene toestand.

Te hoog kaliumgehalte en hartritmestoornissen

Een andere complicatie houdt ook verband met de functionele beperking van de nier. Het bloed wordt niet meer voldoende gefilterd. Als gevolg hiervan kan er een toename van kalium in het bloed optreden. Een te hoog kaliumgehalte kan verdere complicaties veroorzaken, zoals hartritmestoornissen.

Hartstilstand

Hartstilstand met dodelijke gevolgen kan niet worden uitgesloten.

Maagdarmbloedingen

Nierfalen kan leiden tot maagdarmbloedingen.

Onderzoek en diagnose

Als de symptomen wijzen op mogelijk acuut nierfalen, zal de arts verdere tests uitvoeren om zeker te zijn van de diagnose. Dit omvat het meten van de hoeveelheid urine die overdag wordt uitgescheiden, evenals urineonderzoek. Bloedonderzoek kan verhoogde niveaus van ureum en creatinine in het bloed aantonen, twee stoffen die het mogelijk maken conclusies te trekken over de nierfunctie.

Beeldvormingsonderzoek zoals röntgenfoto's, echografie of computertomografie (CT-scan) geven een goed beeld van de nieren en mogelijk verdere aanwijzingen voor een storing en de oorzaak ervan. In sommige situaties kan de arts een biopsie aanbevelen. Een naald wordt door de huid en in de nier ingebracht om een ​​weefselmonster te nemen. Dit wordt vervolgens in het laboratorium onderzocht op afwijkingen.

Behandeling van acuut nierfalen

Behandeling van acuut nierfalen vereist meestal een ziekenhuisopname. Hoe de behandeling verloopt, hangt af van de oorzaak van het nierfalen en de ernst ervan. Als acuut nierfalen wordt veroorzaakt door een vergrote prostaat, kan de behandeling bestaan uit een chirurgische ingreep zijn. Kanker en tumoren worden behandeld met de gebruikelijke behandeling van kanker (bestraling, chemotherapie, etc.). Nier- of blaasstenen moeten worden verwijderd en daar zijn verscheidene mogelijke behandelingen voor.

Bij acuut nierfalen ligt de nadruk vooral op het stabiliseren van de toestand van de patiënt en het terugwinnen van de nierfunctie. Verlies van vloeistoffen wordt intraveneus aangevuld. Als de nieren niet voldoende kalium uit het bloed filteren, wordt calcium of glucose gegeven om dit te garanderen. Te veel kalium in het bloed kan hartslagproblemen veroorzaken. Als er al een hoge concentratie gifstoffen in het bloed is, kan dialyse worden uitgevoerd.

Prognose

Acuut nierfalen is een levensbedreigende aandoening. Acuut nierfalen komt vooral voor bij patiënten op de intensive care. De sterfte onder patiënten met acute nierproblemen die dialyse nodig hebben, is heel hoog. Als acuut nierfalen tijdig wordt behandeld en de patiënt niet verzwakt is door andere eerdere ziekten, kan ook de nierfunctie herstellen. Slechts in enkele gevallen verslechtert de nierfunctie in het verdere verloop langzaam weer.

Complicaties

Mogelijke complicaties bij acuut nierfalen:

• Vochtophoping: Vloeistof hoopt zich op in je longen, wat kortademigheid veroorzaakt.
• Elektrolyten-onbalans: Verstoringen in kalium, natrium en calcium kunnen hartritmestoornissen veroorzaken.
• Metabole acidose: Ophoping van zuren in het bloed kan je ademhaling en hart beïnvloeden.
• Bloedarmoede: Verminderde productie van rode bloedcellen leidt tot vermoeidheid en zwakte.
• Hoge bloeddruk: Verhoogde bloeddruk door vochtretentie belast het hart en de bloedvaten.
• Hartproblemen: Overtollig vocht en elektrolyten-onbalans verhogen het risico op hartfalen.
• Infecties: Verhoogde vatbaarheid voor infecties door een verzwakt immuunsysteem.
• Uremie: Ophoping van afvalstoffen in het bloed veroorzaakt misselijkheid, sufheid en ernstige complicaties.

Preventie

Acuut nierfalen is moeilijk te voorkomen, doch sommige gedragingen beperken het risico. Elke vorm van medicatie, vooral pijnstillers, moet altijd worden ingenomen volgens de instructies van de arts en de bijsluiter. Bepaalde ziekten zoals diabetes of hoge bloeddruk dienen goed onder controle te worden gebracht. Een gezonde leefstijl met matig alcoholgebruik, veel lichaamsbeweging en gezond en gevarieerd eten, beschermt tegen acuut nierfalen.

Lees verder

• Nierfalen: symptomen en oorzaken van nierinsufficiëntie
• Chronische nierziekte: symptomen, oorzaken en behandeling
• Chronisch nierfalen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling