Chronische nierziekte: symptomen, oorzaken en behandeling

Chronische nierziekte is een sluipende aandoening van de nieren die doorgaans leidt tot nierinsufficiëntie. Chronische nierziekte duidt op het geleidelijke verlies van de nierfunctie. Je nieren filteren afval en overtollige vloeistoffen uit het bloed, die vervolgens worden uitgescheiden in de urine. Wanneer chronische nieraandoeningen een vergevorderd stadium bereiken, kunnen gevaarlijke niveaus van vocht, elektrolyten en afvalstoffen zich in je lichaam ophopen. In een vroeg stadium van chronische nieraandoeningen, kun je last hebben van enkele tekenen of symptomen. Chronische nieraandoeningen treden vaak pas op de voorgrond nadat je nierfunctie aanzienlijk is verminderd. Behandeling van chronische nierziekte richt zich op het vertragen van de progressie van de nierschade, meestal door de onderliggende oorzaak te behandelen. Chronische nierziekte kan in het eindstadium overgaan in nierfalen, dat fataal is zonder nierdialyse of een niertransplantatie.

• Nieren
• Symptomen van nierziekte
• 10 vaak voorkomende klachten
• Moeheid
• Problemen met slapen
• Droge en jeukende huid
• Vaker plassen
• Bloed in je urine
• Schuimende urine
• Aanhoudende zwelling rond je ogen
• Enkels en voeten zijn opgezwollen
• Gebrek aan eetlust
• Spierkrampen
• Complicaties
• Laatste stadium van chronische nierziekte
• Oorzaken chronische nierziekte
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Behandeling van een chronische nierziekte
• Prognose

Nieren

De nieren zijn twee boonvormige organen. Elke nier is ongeveer zo groot als een vuist. Je nieren filteren voortdurend je bloed. De afvalstoffen en het teveel aan zouten en water worden uit het bloed gefilterd en na het filteren blijven water en afvalstoffen over, oftewel urine. Nierziekte betekent dat je nieren beschadigd zijn en dat ze het bloed niet kunnen filteren zoals ze zouden moeten. Je loopt een groter risico op een nieraandoening als je diabetes of hoge bloeddruk hebt. De behandeling van nierfalen bestaat uit dialyse of niertransplantatie. Andere nierproblemen zijn acuut nierletsel, niercysten, nierstenen en nierinfecties.

Symptomen van nierziekte

De aantasting van de nierfunctie kan kenmerkende symptomen veroorzaken. Chronische nierziekte kan leiden tot de volgende symptomen:

• koude-intolerantie (de hele tijd koud aanvoelen)
• moeilijkheden met plassen
• duizeligheid
• metaalsmaak in de mond
• kortademigheid
• gemakkelijk blauwe plekken krijgen
• gezichtsoedeem (zwelling van het gezicht)
• vermoeidheid
• schuimige urine (vanwege overtollig eiwit in de urine)
• verlies van concentratie
• misselijkheid en braken
• 's nachts vaak moeten plassen
• pijn in de benen en bovenrug
• perifeer oedeem (zwelling van de extremiteiten, met name de handen, enkels en voeten)
• pruritus (jeuk)

Symptomen van chronische nierziekte worden vaak niet opgemerkt in de vroege stadia van de ziekte en zullen in veel gevallen volledig aan je voorbijgaan totdat er aanzienlijke nierschade is aangericht. In tegenstelling tot een acuut nierletsel, waarbij de symptomen abrupt lijken en vaak verbeteren, wordt chronische nierziekte gekenmerkt door progressieve en permanente schade die in de loop van maanden of jaren ontstaat. De symptomen van chronische nierziekte ontstaan ​​doordat de nieren minder goed in staat zijn om water en afval uit het bloed te filteren. De ophoping van deze en andere stoffen (zoals urinezuur, calcium en albumine) kan het normale evenwicht van zuren en elektrolyten in het lichaam verstoren en de bloedsomloop, bloeddruk, spijsvertering, ademhaling en zelfs hersenactiviteit verstoren. Als de nieren beginnen te falen, zullen ze bovendien stoppen met de productie van een hormoon, erytropoëtine genaamd, dat de aanmaak van erythrocyten (rode bloedcellen) stimuleert. De uitputting van deze zuurstofdragende cellen wordt bloedarmoede genoemd.

10 vaak voorkomende klachten

Moeheid

Je bent meer moe, hebt minder energie of je hebt moeite met concentreren. Een ernstige vermindering van de nierfunctie kan leiden tot een opeenhoping van gifstoffen en onzuiverheden in het bloed. Hierdoor kunnen mensen zich moe en zwak voelen en kan het moeilijk worden om zich te concentreren. Een andere complicatie van nierziekte is bloedarmoede, die zwakte en vermoeidheid kan veroorzaken.

Problemen met slapen

Wanneer de nieren niet goed filteren, blijven toxines in het bloed achter in plaats van het lichaam via de urine te verlaten. Dit kan het moeilijk maken om te slapen waardoor je slaapproblemen ervaart. Er is ook een verband tussen obesitas en chronische nierziekte, en slaapapneu komt vaker voor bij mensen met chronische nieraandoeningen, vergeleken met de algemene bevolking.

Droge en jeukende huid

Gezonde nieren doen veel belangrijk werk in het lichaam. Ze verwijderen afval en extra vocht uit je lichaam, helpen rode bloedcellen maken, helpen botten sterk te houden en werken om de juiste hoeveelheid mineralen in je bloed te houden. Een droge en jeukende huid kan een teken zijn van de minerale stoornissen en botziekte die vaak gepaard gaat met een gevorderde nierziekte, wanneer de nieren niet langer in staat zijn om de juiste balans van mineralen en voedingsstoffen in je bloed te houden.

Vaker plassen

Als je vaker moet plassen, vooral 's nachts, kan dit een teken zijn van een nieraandoening. Wanneer de nierenfilters beschadigd zijn, kan dit de drang om te urineren vergroten. Soms kan dit ook een teken zijn van een urineweginfectie of een vergrote prostaat bij mannen.

Bloed in je urine

Gezonde nieren houden meestal de bloedcellen in het lichaam bij het filteren van afvalstoffen uit het bloed om urine te maken, maar wanneer de nierfilters zijn beschadigd, kunnen deze bloedcellen in de urine 'weglekken'. Naast het signaleren van een nieraandoening kan bloed in de urine indicatief zijn voor tumoren, nierstenen of een infectie.

Schuimende urine

Overmatige luchtbellen in de urine en schuimende urine kan duiden op eiwit in de urine. Dit schuim ziet er misschien uit als het schuim dat je ziet bij het klutsen van eieren, omdat het gewone eiwit in de urine, albumine, hetzelfde eiwit is dat in eieren wordt aangetroffen.

Aanhoudende zwelling rond je ogen

Eiwit in de urine is een vroeg teken dat de filters van de nieren zijn beschadigd, waardoor eiwit in de urine kan lekken. Deze wallen of zwelling rond je ogen kunnen te wijten zijn aan het feit dat je nieren een grote hoeveelheid eiwit in de urine lekken, in plaats van het in het lichaam te houden.

Enkels en voeten zijn opgezwollen

Een verminderde nierfunctie kan leiden tot natriumretentie, met zwellingen in je voeten en enkels tot gevolg. Zwelling in de onderste ledematen kan ook een teken zijn van hartaandoeningen, leveraandoeningen en chronische beenaderproblemen.

Gebrek aan eetlust

Je hebt een slechte eetlust. Dit is een zeer algemeen symptoom, maar een opeenhoping van toxines of gifstoffen als gevolg van een verminderde nierfunctie kan één van de oorzaken zijn.

Spierkrampen

Elektrolyt-onevenwichtigheden kunnen het gevolg zijn van een gestoorde nierfunctie. Lage calciumgehaltes en slecht gecontroleerde fosfor kunnen bijvoorbeeld bijdragen aan spierkrampen.

Complicaties

Naarmate een nierziekte vordert en je nierfunctie daalt tot minder dan 25 procent van de normale waarde, zullen de klachten ernstiger worden. Het verlies van de nierfunctie zal van invloed zijn op alle andere orgaansystemen. Als het bloed niet goed gefilterd wordt en afvalstoffen niet adequaat worden uitgescheiden, kunnen zelfs gunstige stoffen zich ophopen tot toxische niveaus, wat leidt tot metabole complicaties zoals hypercalciëmie (overmatig calcium), hyperkaliëmie (overmatig kalium), hyperfosfatemie (overmatig fosfaat) en uremische toxiciteit (overmatig urinezuur).

De onderlinge relatie tussen de nieren en andere organen zorgt voor gezondheidsproblemen die vaak andere gezondheidskwesties veroorzaken. Hoge bloeddruk, een veelvoorkomende oorzaak van chronische nierziekte, kan bijvoorbeeld blijvende stress op de nieren veroorzaken wat leidt tot schade en de ontwikkeling van renale hypertensie (hoge bloeddruk van de nieren). Dit kan op zijn beurt de bloeddruk verder verhogen en de ontwikkeling van atherosclerose (de verharding van de slagaders) en coronaire hartziekte bevorderen. De gevolgen van deze metabole onevenwichtigheden kunnen verreikend en ernstig zijn. Het kan leiden tot de volgende stoornissen:

• Hypercalciëmie kan overmatig urineren, nierstenen, lethargie, verlies van eetlust, verwardheid, nachtzweten, zwakte, flauwvallen en coma veroorzaken.
• Hyperkaliëmie kan pijn op de borst, benauwdheid (dyspneu), malaise, spierzwakte, misselijkheid, gevoelloosheid, hartkloppingen, vertraagde hartslag, zwakke pols en plotselinge hartdood veroorzaken.
  Flauwvallen / Bron: Andrey_Popov/Shutterstock.com
• Hyperfosfatemie kan botpijn, spierkrampen, gewrichtspijn en jeuk veroorzaken.
• Nier-hypertensie kan wazig zien, verwardheid, dubbelzien, dyspneu, hoofdpijn, misselijkheid, bloedneuzen, braken, piepende ademhaling en longoedeem veroorzaken (een opeenhoping van vocht in de longen).
• Uremische toxiciteit kan buikpijn, botdemineralisatie, pijn op de borst, erectiestoornissen, hematurie (bloed in de urine), slapeloosheid, onregelmatige menstruatie, verlies van libido, geheugenverlies, verwardheid, vergeetachtigheid, perifere neuropathie (tintelingen en prikkelingen) en pericarditis veroorzaken.
• persoonlijkheidsveranderingen, toevallen en coronaire hartziekte.

Laatste stadium van chronische nierziekte

De grootste zorg doet zich voor wanneer de nieren stoppen met werken, een aandoening die wordt aangeduid als nierfalen, wat vereist dat je dialyse of een niertransplantatie krijgt om te overleven. Zonder levensondersteunende interventies kunnen toxines snel opbouwen, waardoor een aandoening wordt veroorzaakt die uremie wordt genoemd. Dit duidt op een aandoening waarbij je nieren niet goed functioneren (nierinsufficiëntie of nierfalen), waarna zogenaamde vergiftiging van je bloed optreedt. De dood volgt meestal binnen enkele dagen tot enkele weken.

Symptomen in dit laatste stadium bestaan meestal uit:

• verlies van eetlust
• rusteloosheid
• het grootste deel van de dag slapen
• desoriëntatie en verwarring
• hallucinaties
• ophoping van vocht in de longen
• veranderingen in de ademhaling
• veranderingen in huidskleur en temperatuur

Hartstilstand is de meest voorkomende doodsoorzaak. Andere mogelijke oorzaken zijn infectie, sepsis, beroerte en bloeding.

Oorzaken chronische nierziekte

Chronische nierziekte treedt op wanneer een ziekte of aandoening de nierfunctie schaadt, waardoor er nierschade optreedt die over meerdere maanden of jaren verslechtert. Ziekten en aandoeningen die chronische nieraandoeningen veroorzaken, zijn onder meer:

• Diabetes type 1 of type 2
• hoge bloeddruk
• glomerulonefritis of nierfilterontsteking
• interstitiële nefritis, een ontsteking van de tubuli van de nieren en de omliggende structuren
• polycystische nierziekte
• langdurige obstructie van de urinewegen, van aandoeningen zoals vergrote prostaat, nierstenen en sommige kankers
• vesico-ureterale reflux, een aandoening waarbij urine in de nieren wordt opgenomen (urine stroomt terug van blaas naar nier)
• terugkerende nierinfectie, ook wel pyelonefritis genoemd

Risicofactoren

Factoren die het risico op chronische nieraandoeningen kunnen verhogen, zijn onder meer:

• diabetes
• hoge bloeddruk
• hart- en bloedvaten (cardiovasculaire) ziekte
• roken
• zwaarlijvigheid
• familiegeschiedenis van nieraandoeningen
• abnormale nierstructuur
• Oudere leeftijd

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts voert een uitgebreid vraaggesprek met je over de klachten die je ervaart en hij of zij neemt daarbij je medische geschiedenis in ogenschouw. De arts stelt onder meer vragen over aard en duur van je symptomen, je medicatie-inname en een familiegeschiedenis van een nierziekte. Daarna zal de arts lichamelijk onderzoek uitvoeren. De nieren zelf zijn door de arts meestal niet voelbaar, tenzij ze erg vergroot zijn als gevolg van een polycystische ziekte, een obstructie (verstopping) of een tumor. Een rectaal onderzoek (rectaal toucher) en een vaginaal onderzoek kunnen mogelijk aanwijzingen opleveren met betrekking tot een onderliggende oorzaak van nierfalen, zoals een urinewegobstructie.

Vervolgonderzoek

De arts kan vervolgonderzoek inzetten om de oorzaak van een chronische nierziekte te bepalen zoals:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan
• een echografie
• een intraveneuze urografie (IVU), een ingreep waarbij men röntgenfoto's maakt van de nieren, de ureter en de urineblaas
• een MRI-scan
• een nierbiopsie, waarbij een stukje nierweefsel wordt verwijderd voor onderzoek
• een urineonderzoek

Behandeling van een chronische nierziekte

Afhankelijk van de onderliggende oorzaak, kunnen sommige soorten nieraandoeningen worden behandeld. Vaak is chronische nierziekte echter niet te genezen. De behandeling bestaat meestal uit maatregelen om de klachten en symptomen onder controle te houden, complicaties te verminderen en de progressie van de ziekte te vertragen. Als de nieren ernstig beschadigd raken, moet je mogelijk een behandeling ondergaan voor een nierziekte in het eindstadium.

Prognose

Vaak zijn er geen effectieve middelen beschikbaar om het primaire ziekteproces om te keren. De mate van verslechtering van de nierfunctie kan evenwel worden vertraagd, al is hiervoor wel belangrijk dat er tijdig een diagnose wordt gesteld en adequate behandeling wordt ingezet. Enkele oorzaken van een chronische nierziekte zijn wel te corrigeren waardoor de nierproblemen verbeteren. Bijvoorbeeld bij behandeling van een verhoogde bloeddruk, een correctie van een vernauwing van nierslagaders die een nierfunctiestoornis veroorzaken of een correctie van een urinewegobstructie.

Lees verder

• Nieraandoeningen: symptomen, oorzaken en behandeling
• Nierabces (abces in nier): symptomen, oorzaak en behandeling
• Nierschade: symptomen chronische slecht werkende nieren
• Nierstenen: symptomen, oorzaken, behandeling en verwijderen
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren